25.Pareczniki (Chilopoda) - gromada stawonogów zaliczanych do wijów (Myriapoda). Na każdym segmencie ciała znajduje się tylko 1 para odnóży krocznych (wyjątek stanowią 2 ostatnie segmenty: pregenitalny i genitalny oraz pierwszy segment, na których nie ma odnóży). Pierwsza para odnóży tułowiowych tworzy tzw. szczękonóża (maxillipedes) z gruczołami jadowymi. U niektórych przedstawicieli w okolicy oczu znajduje się narząd skroniowy który odpowiedzialny jest za recepcję stopnia wilgotności. Oczy pareczników są złożone. Niektórzy przedstawiciele są jajorodni, a niektórzy żyworodni.

Przedstawiciele:wij drewniak,krocionóg krwawoplamy

26.Krocionogi (Diplopoda)- krocionogi są kosmopolityczne, występują praktycznie na całym świecie poza obszarami okołobiegunowymi i pustyniami. Większość spośród około 8000 gatunków (w tym największe) zamieszkuje strefę subtropikalną i tropikalną. Pełnią ważną role w ekosystemach jako producenci humusu, przetwarzający martwą materię roślinną.Mierzące od 2mm do ponad 30 cm ciało krocionogów jest cylindryczne, z wyraźnie zaznaczoną segmentacją. Otwór gębowy osłonięty jest szczękami I pary przekształconymi w gnatochilarium, na którego płatach znajdują się po dwie głaszczki czuciowe. Jako zwierzęta typowo nocne krocionogi mają zredukowane oczy złożone (z 1-90 ocelli), których funkcją jest raczej określanie natężenia światła. Podstawowym narządem zmysłu i orientacji są zbudowane z 6-8 segmentów ruchliwe czułki. Tułów składa się z 11-120 segmentów, z których pierwszy (szyjny) oraz kilka ostatnich segmentów i telson pozbawione są odnóży, pozostałe zaś zwane diplosegmentami wyposażone są w odnóża kroczne (dwie pary na każdym segmencie). W każdym z diplosegmentów znajdują się dwie pary tchawek (u nasady odnóży) a od strony grzbietowej często występują, również parzyste ujścia gruczołów wydzielających substancje odstraszające. W ostatnich segmentach tułowia, pozbawionych odnóży krocznych, u niektórych gatunków występują brodawki z gruczołami przędnymi, których wydzielina służy m.in. samicom do wyściełania komór na jaja.

Chitynowy oskórek krocionogów jest silnie wysycony i utwardzony solami wapnia. Krocionogi w obliczu zagrożenia potrafią błyskawicznie zwinąć się w kłębek zasłaniając brzuszną, miękką część ciała. Dodatkowo bronią się wydzielając gruczołami substancje o intensywnym i bardzo nieprzyjemnym zapachu.Krocionogi są świetnymi zwierzętami dla początkujących terrarystów, nie mają dużych wymagań, zarówno jeśli chodzi o pokarm, jak i terrarium. Są poza tym dosyć długowieczne - w niewoli zdarza się, że niektóre osobniki dożywają nawet 9 lat.

27.Typy łusek ryb

*plakoidalne – najbardziej pierwotne, składające się z ukrytej głęboko w skórze płytki kostnej i osadzonego na niej ząbka zbudowanego z dentyny i pokrytego szkliwem, występują u ryb spodoustych, nazywane są zębem skórnym<np. rekin>

*ganoidalne – w kształcie rombu, powleczone ganoiną, występują m.in. u jesiotrokształtnych <jesiotr>

*łuski elastyczne : u większości współczesnych gatunków ryb, mają one widoczne skleryty (słoje przyrostowe) pozwalające określić wiek ryby

-cykloidalne (koliste) – okrągłego kształtu, o tylnych brzegach gładkich<karpiowate>

-ktenoidalne (grzebykowate, zgrzebłowate) – o powierzchni szorstkiej w dotyku, z krawędzią ząbkowaną<okoń>

28.Typy płetw ogonowych ryb

*heterocerkalna -niesymetryczna, górny płat większy od dolnego, ostatnie kręgi uniesione w stronę górnego płata, jest cechą ryb najstarszych filogenetycznie (spodouste, jesiotrowate)

*dyficerkalna -symetryczna, dwa równomiernie rozłożone płaty (minogi, węgorzokształtne)

*homocerkalna -zewnętrznie symetryczna, ostatnie kręgi nadal uniesione do góry, przyjmuje różne kształty, typowa dla karpia

29.Ryby spodouste-cechy charakterystyczne,przedstawiciele

Cechy charakterystyczne:

*otwór gębowy i nozdrza umiejscowione w spodniej części głowy

*od 5–7 par szczelin skrzelowych

*brak wieczka skrzelowego

*szczeliny skrzelowe otwierają się każda z osobna

*pierwsza szczelina skrzelowa może tworzyć tryskawkę lub zarasta

*u większości gatunków występują ostre zęby ułożone w szeregi

*u większości gatunków skórę pokrywają drobne łuski plakoidalne, które budową zbliżone są do budowy zębów. Nie nachodzą one na siebie, jak u ryb kostnoszkieletowych. Ich zewnętrzna warstwa jest homologiczna do szkliwa zębów

*utrzymywanie w tkankach wysokiego stężenia mocznika, który także jest wydalanym metabolitem białek

*samiec posiada zmodyfikowaną płetwę brzuszną (pterygopodium), w celu wprowadzania plemników do dróg rodnych samicy

*przeważnie jajorodne

Przedstawiciele:płaszczka,koleń

30.Ryby kostnopromieniste-cechy charakterystyczne przedstwiciele

Cechy charakterystyczne

Płetwy rozpięte na szkielecie z promieni kostnych bezpośrednio połączonych z pasem barkowym. Ciało większości gatunków pokryte jest łuskami cykloidalnymi lub ktenoidalnymi, skóra niektórych jest naga, a u najstarszych ewolucyjnie, w większości już wymarłych gatunków, występują łuski ganoidalne. Szkielet promieniopłetwych jest dobrze ukształtowany, w całości kostny u form rozwiniętych, a u bardziej pierwotnych częściowo chrzęstny.

Przedstawiciele:

okoń,płoć,węgorz atlantycki,pstrąg tęczowy,śledź,jesiotr zachodni

31.Grzebiuszka ziemna-opis i systematyka

Długość ciała 5 – 8 cm, masa ciała 20 – 30 g. Ciało krępe, tylne kończyny krótkie i silnie umięśnione. Wyglądem nieco przypomina ropuchę, zwłaszcza po nadęciu płuc. Głowa duża, oczy silnie wystające. Brak w uchu błony bębenkowej. Czaszka pomiędzy oczami silnie uwypuklona. Skóra jest gładka z równomiernie rozmieszczonymi gruczołami, które po potarciu wydzielają substancję o zapachu czosnku. Na palcach tylnych kończyn dobrze rozwinięte błony pływne. Na ich spodniej stronie występują duże, silnie zrogowaciałe modzele podeszwowe, które służą jej do zagrzebywania się w ziemi. Ubarwienie ciała dość zróżnicowane u różnych osobników. Grzbiet ciała koloru jasnopopielatego, żółtawopopielatego lub oliwkowego. Pokryty plamami. Brzuszna powierzchnia ciała jasnokremowa i prawie bezplamista.

Występuje w Europie Środkowej, Południowej i Wschodniej. W Polsce występuje na całym niżu, nigdy jednak nie występuje masowo. Nie występuje w górach.

Poza okresem godowym żyje wyłącznie na lądzie. Prowadzi nocny tryb życia ( z wyjątkiem okresu godowego, kiedy jest aktywna również w dzień). Jest płazem powolnym. Zaskoczona nie próbuje uciekać, lecz zagrzebuje się w ziemi ( w ciągu 2 – 5 min). Jeżeli podrapie się jej skórę, wydziela z gruczołów skórnych ostrą woń czosnku, unosi się na tylnych nogach i wydaje głośny skrzek. Dzień spędza ukryta w ziemi. Nie szuka w tym celu kryjówek, lecz sama wygrzebuje, za pomocą silnych tylnych nóg norę w ziemi. Odżywia się głównie owadami. Na zimę zapada w sen zimowy. W tym celu zagrzebuje się w wykopanej przez siebie głębokiej norze w ziemi.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy bezogonowe

Podrząd Mesobatrachia

Rodzina grzebiuszkowate

Rodzaj Pelobates

Gatunek grzebiuszka ziemna

32.Ropucha szara-opis i systematyka

Ropucha szara, ropucha zwyczajna (Bufo bufo) – gatunek płaza, największa z żyjących w Polsce ropuch.

U tego gatunku dymorfizm płciowy pod względem wielkości ciała jest najwyraźniej zaznaczony wśród polskich ropuch. Samce – mniejsze – osiągają długość 48-97 mm, samice – większe – długość 61-125 mm. Ciało tego płaza jest krępe i masywne, pysk szeroki. Skóra grzbietu chropowata ze względu na liczne brodawki. Z tyłu głowy olbrzymie gruczoły przyuszne. Błony bębenkowe są małe i słabo widoczne. Na środkowych palcach tylnych nóg występują podwójne modzele stawowe. Błony pławne sięgają do połowy palców. Zabarwienie grzbietu jest brązowe w różnych odcieniach szarości, zwykle jednolite. Brzuch zawsze jaśniejszy, brudnoszary, pokryty plamami.

Prowadzi wieczorny i nocny lądowy tryb życia (młode polują także w ciągu dnia), do wody wchodzi tylko podczas godów. Podczas łowów z reguły chodzi unosząc ciało nieco nad ziemią. Skokami porusza się nieporadnie – zazwyczaj tylko w czasie ucieczki. Jest bardzo żarłoczna i zjada wszystkie zwierzęta, jakie znajdą się na jej drodze. Poluje na duże dżdżownice, nagie ślimaki, owady, pająki. Czasem łowi także drobne kręgowce – inne płazy, gady, a nawet małe gryzonie i pisklęta ptaków. Jest bardzo pożyteczna w walce ze szkodnikami ogrodów i pól. Jako zwierzę o nocnym trybie życia zastępuje śpiące wtedy ptaki owadożerne. Masowo zjada szkodniki, takie jak owady i ślimaki. Ponadto jest jednym z nielicznych zwierząt pożerających stonkę ziemniaczaną. Na terenach pasiek zjada duże ilości pszczół, na których jad, jak również na jad os, nie jest specjalnie wrażliwa.Ropucha szara jest silnie przywiązana do miejsca, szczególnie stare osobniki. Dzięki dobrej orientacji w przestrzeni po polowaniu wraca do swojej stałej kryjówki. Obiera sobie na nią zazwyczaj nory kretów i gryzoni (albo wykopane samodzielnie), szpary między korzeniami drzew lub gęste krzewy. W sen zimowy zapada późną jesienią. Zimuje zagrzebana w ziemi lub w piwnicach.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy bezogonowe

Podrząd Neobatrachia

Rodzina ropuchowate

Rodzaj Bufo

Gatunek ropucha szara

33.Rzekotka drzewna-opis i systematyka

Rzekotka jest małym, zaledwie kilkucentymetrowym płazem z rodziny rzekotkowatych. (samce mierzą 31-51, a samice 37-60 mm). Ma delikatne, smukłe i proporcjonalne ciało. Jej tylne nogi są długie, przystosowane do skoków. Palce rzekotki zakończone są okrągłymi, lepkimi przylgami służącymi do chodzenia po gładkich pionowych powierzchniach (może się wspinać nawet po pionowych szybach). Błony pławne na jej nogach są krótkie. Na grzbiecie skóra rzekotki jest bardzo gładka, lśniąca i delikatna, zaś na brzuchu chropowata. Patrząc od góry, na czubku pyska zobaczymy leżące blisko siebie dwa małe otwory nosowe. Dalej znajdują się duże, szeroko rozstawione, wyłupiaste oczy o poziomych, eliptycznych źrenicach. Za oczami znajdują się wyraźnie widoczne błony bębenkowe. Grzbiet rzekotki ma zielony kolor, jednak dzięki zdolności mimetyzmu jego barwa może się zmieniać od jasnożółtej do prawie czarnej. Zmiana taka może nastąpić już w przeciągu 15 - 20 min. Brzuch jest białawy i lepki co dodatkowo ułatwia utrzymywanie się na gładkich powierzchniach. Dymorfizm płciowy jest słaby. Samce wyróżniają się obecnością pojedynczego rezonatora na podgardlu, które jest żółtobrązowe lub ciemnoszare, u samców ciemniejsze niż u samic. W okresie godów u samców na pierwszym palcu kończyn przednich pojawiają się niewyraźne białe modzele godowe.Rzekotki (poza okresem godowym) prowadzą ściśle lądowy tryb życia (można je spotkać nawet w znacznych odległościach od wody). Zgodnie z nazwą żyją na niskich drzewach i krzewach o szerokich liściach takich jak leszczyna, malina czy jeżyna, również na źdźbłach trawy. Nie wchodzą jednak wyżej niż na 10 m.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy bezogonowe

Podrząd Neobatrachia

Rodzina rzekotkowate

Rodzaj Hyla

Gatunek rzekotka drzewna

34.Salamandra plamista-opis i systematyka

Salamandra plamista osiąga długość 10-20 cm (maksymalnie 32 cm). Ma ona walcowate, krępe ciało. Jej głowa jest płaska i szeroka, a oczy wyłupiaste, z boku głowy ma duże gruczoły przyuszne (parotydy), wydzielające gęsty jad - salamandrynę, który silnie drażni śluzówkę jamy gębowej napastnika. Dla człowieka jest on niegroźny, ale w razie przypadkowego kontaktu ich wydzielina może podrażnić oczy, dlatego też nie należy ich dotykać. Szczęki opatrzone ma dwoma rzędami drobnych zębów, inny rodzaj zębów rośnie na środku podniebienia. Ogon jest w przekroju okrągły i krótszy od długości reszty ciała. Salamandra plamista jest jaskrawo ubarwiona. Wierzch jej ciała jest czarny i błyszczący, pokrywają go żółte lub pomarańczowe plamy, bądź pasy. Zmienność ubarwienia salamandry plamistej jest w ogóle ogromna. Bardzo ciemne, szare okazy melanistyczne tego gatunku były brane za przedstawicieli salamandry czarnej, typowego gatunku wysokogórskiego, nie występującego w naszym kraju. Nie spotyka się dwóch salamander o takim samym układzie i kształcie plam. Na środku grzbietu salamandra plamista ma dwa rzędy ujść gruczołów jadowych. Jad tych gruczołów, oraz ubarwienie, są środkami obrony przed drapieżnikami. Spód jej ciała ma kolor brązowoczarny lub szaroczarny. Jej masywne, stosunkowo krótkie krótkopalczaste nogi są przystosowane do życia naziemnego. Samce (w przeciwieństwie do samic) mają zgrubiały u nasady ogon, poza tym są wysmuklejsze i mają dłuższe, delikatniejsze nogi. Ubarwienie obu płci jest identyczne.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy ogoniaste

Podrząd Salamandroidea

Rodzina salamandrowate

Rodzaj salamandra

Gatunek salamandra plamista

35.Traszka zwyczajna-opis i systematyka

Długość ciała osobników dorosłych; u samców 4,1cm–11 cm, u samic 4,1cm–10 cm. Masa ciała od 0,9g–4,6 g.Ciało cylindryczne, wydłużone i słabo umięśnione. Głowa mała, wąska i wysklepiona, na jej grzbiecie występują 3 podłużne, niegłębokie bruzdy, szyja słabo zaznaczona. Uzębienie występuje zarówno w szczęce, jak i w żuchwie. Oczy małe, z okrągłymi źrenicami o złocistych tęczówkach. Brak fałdu podgardzielowego. Ogon łagodnie zwężający się ku końcowi, zakończony wyraźnym szpicem. Przez środek grzbietu u obu płci biegnie wzdłuż ciała niski fałd skórny. Kończyny drobne, cienkie z palcami bez błon pływnych i modzeli. U samicy skóra chropowata, u samca gładka. Przez lupę można w skórze zobaczyć otwory podobne do linii bocznej ryb. Otwór kloakalny ma kształty podłużnej szpary. Ubarwienie ma brązowo żółte.

W okresie przebywania na lądzie ubarwienie niepozorne. U samców grzbietowa powierzchnia jest zwykle plamista i ma kolor ciemnobrązowy, u samicy jest jednolicie jasnobrązowa. Brzuszna powierzchnia u obu płci ma jasnokremową barwę z biegnącym przez środek brzucha pasmem, które u samicy ma żółtoczerwony kolor, u samca zaś jest bardziej jaskrawe, czerwone.Jest to najbardziej pospolity gatunek wśród wszystkich traszek w Europie. Jest rozpowszechniona w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, na większej części Półwyspu Skandynawskiego. Występuje też na znacznych połaciach Środkowej Azji, aż po Syberię. Spotyka się ją głównie na nizinach, rzadziej w górach, gdzie dochodzi do wysokości 1500 m n. p. m.Jest gatunkiem ziemno-wodnym. W okresie godowym przebywa w wodzie. Wykazuje wówczas aktywność przez całą dobę, szczególnie zaś podczas ciepłych, słonecznych dni. Doskonale pływa za pomocą ogona posiadającego płetwę ogonową. Odżywia się w tym czasie drobnymi zwierzętami wodnymi; larwami owadów, chruścikami, drobnymi skorupiakami. Zjada również kijanki innych płazów i ich jaja. Po zakończeniu godów wychodzi na ląd. Jej środowiskiem życia stają się wówczas łąki, zarośla nadrzeczne, lasy mieszane i liściaste, pola uprawne, parki itp. Podczas przebywania na lądzie żeruje w nocy, w dzień ukrywa się pod kamieniami, kłodami drzew, w jamach ziemnych i innych kryjówkach. W dzień wychodzi na żerowanie jedynie podczas deszczu. Odżywia się dżdżownicami, ślimakami bezskorupowymi, pająkami, owadami.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy ogoniaste

Podrząd Salamandroidea

Rodzina salamandrowate

Rodzaj Lissotriton

Gatunek traszka zwyczajna

36.Kumak nizinny-opis i systematyka

Długość ciała do 6 cm, masa do ciała do 6 g. Jest to płaz o drobnej budowie ciała, wyglądem zewnętrznym bardziej przypomina miniaturową ropuchę, niż żabę. Głowę ma płaską, małą, pysk zakończony okrągło, całe ciało silnie spłaszczone. Oczy małe, przesunięte do tyłu głowy. Brak błon bębenkowych i gruczołów przyusznych. Kończyny tylne słabo umięśnione, błony pływne słabo rozwinięte. Skóra na grzbiecie ciała pokryta dużymi gruczołami jadowymi i śluzowymi. Grzbiet ciała ubarwiony na kolor brązowo-oliwkowy lub szary. Pomiędzy tymi barwami występuje u różnych osobników szereg barw pośrednich, co związane jest z różnym środowiskiem ich życia. Bardzo natomiast charakterystyczne jest ubarwienie brzucha. Jest ono ważną cechą gatunkową, umożliwiającą rozróżnienie kumaka nizinnego od bardzo do niego podobnego kumaka górskiego. Mianowicie u kumaka nizinnego brzuch ciała pokryty jest jaskrawo czerwonymi plamami o charakterystycznym kształcie, na mniej lub bardziej popielatym tle. Na tle tym oprócz wydatnych czerwonych plam występują jeszcze inne, niewielkie plamki białego koloru, szczególnie na bokach ciała. Skóra kumaka, nawet przy niewielkim podrażnieniu wydziela gęsty, pieniący się śluz. Jad w nim zawarty jest trujący dla zwierząt i człowieka, a nawet dla samego kumaka.Występuje na obszarze obejmującym Europę Środkową i Wschodnią, aż po Ural. Na północy granica jego zasięgu sięga południowych końców Półwyspu Skandynawskiego. W Polsce występuje na całym niżu. Jest pospolity, nigdzie jednak nie występuje w dużych skupiskach. Granica jego pionowego zasięgu wynosi 400 m n.p.m.Jest aktywny zarówno w dzień, jak i w nocy.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada płazy

Rząd płazy bezogonowe

Podrząd Neobatrachia

Rodzina kumakowate

Rodzaj Bombina

Gatunek kumak nizinny

37.Padalec zwyczajny-opis i systematyka

Padalec jest beznogą jaszczurką, pozbawioną kończyn, nawet w formie szczątkowej. Jego walcowate ciało pokrywają drobne, ściśle do siebie przylegające, okrągłe łuski. Głowa tego gada, jest jedną z części ciała, która odróżnia go od węży. Jest mała i nie oddzielona od tułowia. Padalec posiada również powieki, których węże nie mają. Kolejną jego typową cechą jest zaokrąglony pysk. Jego oczy mają bursztynową barwę. Ogon jest tępo zakończony i słabo wyodrębniony od reszty ciała. Podobnie jak u innych jaszczurek, w sytuacji zagrożenia zostaje odrzucony. Po zabliźnieniu się nie odrasta już do pierwotnej długości. Otwory uszne są niewielkie ale zauważalne. Ubarwienie padalców jest różnorodne. Samca można odróżnić od samicy po tym, że ma on jaśniejszy (szary) kolor podbrzusza, podczas gdy samica ma czarny lub ciemnoszary spód ciała. Zazwyczaj przez grzbiet tego gada biegną dwie podłużne linie ale czasem jest ich trzy a nawet pięć (odmiana Anguis fragilis). Rzadsza jest odmiana, która na grzbiecie ma niebieskie, zielone lub czerwonawe plamki.Maksymalna długość ciała tej jaszczurki wynosi 40–50 cm. Ponad połowę jej długości stanowi ogon. Masa ciała dojrzałego płciowo osobnika wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu gramów.Padalec nie jest najszybszym zwierzęciem, więc pożywia się tym, co zdoła dogonić. Jego łupem padają ślimaki, stawonogi i ich larwy oraz inne małe bezkręgowce. Ofiarę tropi, podobnie jak węże, wyłapując cząsteczki zapachowe językiem. Nie mając jadu, zdobycz musi pochwycić i połknąć.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada gady

Rząd łuskonośne

Rodzina padalcowate

Rodzaj padalec

Gatunek padalec zwyczajny

38.Jaszczurka zwinka-opis i systematyka

Jaszczurka zwinka jest jednym z czterech gatunków jaszczurek zamieszkujących na terenie Polski. Jej masywne ciało pokrywają ściśle do siebie przylegające łuski. Na grzbiecie są one mniejsze i szorstkie, brzuch zaś pokrywają większe i gładkie. Na głowie ma ona regularnie ułożone tarczki. Głowa jest krótsza,

lecz większa, niż u jaszczurki żyworódki. Jej ogon jest nieco dłuższy od tułowia ale i tak jest krótszy niż u innych jaszczurek. W sytuacji zagrożenia zostaje odrzucony jako przynęta dla drapieżnika. Z czasem odrasta do pierwotnej długości. Otwory uszne znajdują się z tyłu głowy i są łatwo zauważalne. Kończyny jaszczurki są silnie umięśnione a palce długie, zakończone pazurkami. Samca można odróżnić od samicy po tym, że ma on zielonkawe podbrzusze, czasem nakrapiane drobnymi plamkami, zaś samica ma szary lub kremowy spód ciała. W okresie godowym, czyli w maju, samce przybierają intensywną zieloną barwę. Ubarwienie tych gadów jest bardzo różne. Najczęściej grzbietem biegnie szeroka pręga, często przecinana jakimiś plamkami, chociaż można też spotkać osobniki bez niej. Po bokach ciała biegną jeszcze dwie pręgi z brązowo-czarnych plam. Czasem można spotkać osobniki o jednolitym brązowym kolorze, choć są one dosyć rzadkie. Młode zwinki po wykluciu się, podobnie jak młode innych jaszczurek, są znacznie ciemniejsze niż osobniki dorosłe.Maksymalna długość ciała gada, w Polsce dochodzi do 20 cm, ale w Europie wschodniej dochodzi nawet do 28 cm.Długość tułowia i głowy bez ogona wynosi około 11 cm.Najczęstszym łupem tego gada padają bezkręgowce. W skład codziennej diety wchodzą pająki, owady oraz ślimaki. Zdarza się również, że jaszczurka pożywia się gąsienicami. Czasem zwinka staje się kanibalem i pożera młode własnego gatunku, bądź innych jaszczurek. Małe ofiary uśmierca po prostu je połykając, większe zaś łapiąc w pyszczek i energicznie nimi potrząsając, bądź uderzając nimi o ziemię.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada gady

Rząd łuskonośne

Rodzina jaszczurkowate

Rodzaj Lacerta

Gatunek jaszczurka zwinka

39.Zaskroniec zwyczajny-opis i charakterystyka

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) – gatunek niejadowitego węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Zaskrońce występują w całej Europie (z wyjątkiem Szkocji, Irlandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego). Samica jest większa od samca i osiąga średnio długość od 85 do 120 cm (wyjątkowo 2 m[1]), a samiec od 70 do 100 cm. Żywią się żabami, traszkami, rybami lub drobnymi gryzoniami, które połykają bez uprzedniego uśmiercania. Atakują jedynie poruszające się zwierzęta. W niewoli zaskrońce żyją do 15 lat.Zaatakowany zaskroniec broni się, często udając martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić potencjalnego drapieżnika.Zaskroniec zawdzięcza swą polską nazwę charakterystycznym żółtym plamom w okolicy "za skroniami". Plamy te są bardzo wyraźne – pozwalają łatwo rozpoznać ten niejadowity i niegroźny dla człowieka gatunek.W dawnej Litwie zaskroniec uważany był za zwierzę święte, wierzono bowiem, że domostwo, w pobliżu którego węże te zamieszkają, czeka pomyślność.Zaskroniec bardzo lubi przebywać na terenach podmokłych, bagnistych, w pobliżu jezior, doskonale pływa i nurkuje. Niektóre okazy można spotkać nad morzem. Pospolity na nizinach i w górach.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada gady

Rząd łuskonośne

Podrząd węże

Rodzina połozowate

Rodzaj Natrix

Gatunek zaskroniec zwyczajny

40.Żmija zygzakowata-opis i systematyka

Długość ciała: 70 cm (rzadko do 90 cm).Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym, żółtawym, oliwkowozielonym, niebieskoszarym, pomarańczowym, czerwonobrązowym lub miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. "wstęga kainowa".Pionowa źrenica.Spotykana na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Lubi siedliska o chłodnym mikroklimacie.Głównym pokarmem żmij są małe ssaki owadożerne (ryjówki, krety) oraz gryzonie (myszowate, nornikowate). Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków oraz owady (prostoskrzydłe, biegaczowate). Młode odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami oraz młodymi płazami i jaszczurkami.Tryb życia dzienny. Chętnie przebywa pod kamieniami, krzewami lub wśród korzeni drzew. Najczęściej ucieka przed napastnikiem, atakuje w sytuacji, gdy jest osaczona. Najpierw jednak zazwyczaj głośno syczy, stosunkowo rzadko kąsa.Jajożyworodna (stąd pochodzi nazwa łacińska Vipera). Pora godowa przypada na kwiecień-maj. Samce toczą rytualne walki przypominające zapasy. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie - unoszą przednie części do góry i każdy z nich usiłuje przygnieść przeciwnika do ziemi. Zaloty oraz sama kopulacja są długotrwałe (kilka godzin). Samica rodzi 5-15 młodych, które od początku prowadzą samodzielny tryb życia.

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada gady

Rząd łuskonośne

Podrząd węże

Rodzina żmijowate

Podrodzina żmije

Rodzaj Vipera

Gatunek żmija zygzakowata

41.Omów podrząd- węże -przedstawiciele występujący w Polsce

Węże (Serpentes) – podrząd gadów z rzędu łuskonośnych. Charakteryzują się wydłużonym, beznogim ciałem i aparatem szczękowym umożliwiającym niezwykle szerokie rozwarcie szczęk, a co za tym idzie połykanie ofiar w całości, brakiem błony bębenkowej i ucha środkowego. Liczba kręgów, które mają (podobnie jak warany) dodatkowe powierzchnie stawowe, może sięgać 400. Węże mają tylko jedno (prawe) płuco, wydłużoną wątrobę, nerki ułożone jedna za drugą. Mają dobrze rozwinięty narząd Jacobsona. Węże są grupą monofiletyczną. Rozmnażają się płciowo.Do chwili obecnej opisano blisko 3000 gatunków węży.

W Polsce występują 4 gatunki:

-gniewosz plamisty (Coronella austriaca)

-wąż Eskulapa (Elaphe longissima)

-zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix)

-żmija zygzakowata (Vipera berus)

Węże są mięsożerne. Połykają ofiary w całości, mimo że często wielokrotnie są one większe od samego węża. Połykanie polega na nasuwaniu się węża na swoją ofiarę. Jest to możliwe dzięki bardzo ruchliwej trzewioczaszce oraz specyficznemu ułożeniu podskórnych naczyń krwionośnych, które tworzą sieć zmieniających kształt rombów.

Wśród węży występują gatunki jadowite. Szacuje się, że stanowią one od 10-25% wszystkich gatunków węży. Różnice w szacunkach pochodzą stąd, że niektóre węże uważa się za tzw. warunkowo jadowite (zęby jadowe położone w tyle szczęki, płytkie ukąszenie nie wprowadza więc jadu). Jad węży wytwarzany jest w specjalnym gruczole i spływa do ostrych zębów jadowych, którymi zwierzę uśmierca ofiarę.

42.Rząd:Sowy-charakterystyka,przedstawiciele

Sowy (Strigiformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki drapieżne, które przystosowały się do polowania nocą i o zmroku, choć niektóre gatunki powróciły do dziennego trybu życia. Zamieszkują cały świat, prowadząc zasadniczo osiadły tryb życia, lecz niektóre północne populacje koczują lub stały się wędrowne.Sowy nie są spokrewnione z ptakami drapieżnymi, ale wykazują z nimi konwergencję – tzn. posiadają wiele cech wspólnych, wynikających z podobnego trybu życia. Wśród nich można wymienić: ostre dzioby i szpony, dobry wzrok, zdolność widzenia stereoskopowego (dwuocznego). Różnice to przede wszystkim nocny tryb życia sów oraz ich doskonały słuch.U sów występuje tzw. odwrócony dymorfizm płciowy – samice są większe od samców. Różnice jednak nie są zwykle tak duże, jak u ptaków szponiastych. Poza tym obie płci zazwyczaj nie różnią się wyglądem.Upierzenie sów ma zwykle maskujący wzór, w kolorystyce szarej lub brązowej. W porównaniu z ptakami prowadzącymi dzienny tryb życia ich ubarwienie jest bardzo mało zróżnicowane. Gatunki zamieszkujące daleką północ, jak sowa śnieżna, są przeważnie białe, co na śniegu również spełnia funkcję maskującą.Sowie upierzenie jest gęste i miękkie.Sowy słyszą w przedziale 50-21000 Hz. Nie posiadają uszu zewnętrznych, a jedynie otwory słuchowe ukryte pod piórami. „Uszy” widoczne u niektórych sów (np. sowy uszatej) to jedynie pęki piór.Wprawdzie większość sów poluje używając przede wszystkim słuchu, ale charakteryzują się one również doskonale rozwiniętym wzrokiem, dostosowanym do widzenia w słabym oświetleniu.

-płomykówka

-puchacz

-sóweczka

-pójdźka

-puszczyk

-puszczyk uralski

-sowa uszata

-sowa błotna

-włochatka

43.Rząd:Kuraki-charakterystyka,przedstawiciele

Kuraki, grzebiące (Galliformes), rząd ptaków, do którego zalicza się ptaki grzebiące w ziemi w poszukiwaniu pokarmu, ok. 250 gatunków.

Charakteryzują się krótkim, lekko zagiętym w dół dziobem, silnymi palcami z pazurami przystosowanymi do grzebania w ziemi. Samce (koguty) są większe od samic (kur). Dymorfizm płciowy przejawia się też w ozdobach głowy oraz okazałości ogona i w ubarwieniu i. Samce są u większości gatunków o wiele barwniej upierzone niż samice, które z reguły mają ubarwienie maskujące szaro-brązowe. Odżywiają się zarówno pokarmem roślinnym, jak drobnymi bezkręgowcami. Gnieżdżą się na ziemi. Składają do 20 jaj. W większości pisklęta są zagniazdownikami.

Do kuraków należą m.in.: czubacze, nogale, kośniki, głuszce, bażanty, indyki, przepióry, kurowate, perlice.

44.Rząd:Blaszkodziobe-charakterystyka,przedstawiciele

Blaszkodziobe (Anseriformes) - rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki wodne zamieszkujące wszystkie kontynenty poza Antarktydą.

-gęste i zbite, nieprzemakalne upierzenie z dobrze rozwiniętą warstwą puchową

-dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy

-bardzo dobrze pływają, większość gatunków również nurkuje

-otwarte nozdrza

-dziób szeroki, spłaszczony, opatrzony na brzegach blaszkowatymi wyrostkami. Poszukując pożywienia w wodzie, ptaki te przepuszczają wodę między blaszkami, na blaszkach zaś zatrzymują się bezkręgowce i rośliny, które stanowią ich pożywienie. Dziób ten działa więc jak sito.

-skrzydła z reguły dobrze rozwinięte. W locie silne i wytrwałe, ale nie potrafią szybować. Lecąc wydają charakterystyczny świst.

-ogon przeważnie krótki

-nogi zwykle krótkie lub średniej długości; osadzone w tyle tułowia (u kaczek nurkujących - słabo chodzą po ziemi) lub w jego połowie

-trzy przednie palce spięte błoną pławną.

Niektóre gatunki zostały udomowione przez człowieka (kaczka domowa - pochodzi od kaczki krzyżówki, gęś domowa - od gęsi gęgawy, bernikli kanadyjskiej lub gęsi łabędzionosej) i są cenione ze względu na pióra, puch, jaja, mięso.

45.Rząd:Dzięcioły-charakterystyka,przedstawiciele

-rozmiary od małych po średnie (od 8 do 50 cm długości i od 6 do 315 g wagi)

-bardzo silny, dłutowaty dziób

-silnie rozwinięty, bardzo długi język wraz ze specyficznie zbudowanym aparatem gnykowym

-język pokryty lepką wydzieliną gruczołów ślinowych podjęzykowych

-sztywne, ostro zakończone sterówki umożliwiające opieranie się ogonem o drzewo

-bardzo ostre pazury, zazwyczaj parami przeciwstawne

-pożywienie stanowią owady uzupełniane pokarmem roślinnym

-niektóre gatunki wsuwają szyszkę bądź orzech między gałęzie lub w szczelinę kory w upatrzonym przez siebie miejscu i następnie rozbijają je. Takie miejsce nazywane jest kuźnią.

-niektóre gatunki dziurawią gatunki bogatych w soki drzew, które wabią i unieruchamiają owady następnie zjadane przez ptaka.

-monogamiczne, niektóre gatunki w okresie godowym szybko uderzają w suchą pustą gałąź. Powstały odgłos godowy nazywany jest bębnieniem.

-gnieżdżą się w dziuplach, niemal zawsze samodzielnie wykutych

-wyprowadzają jeden lęg w roku, pisklęta wykluwają się nagie i ślepe, z charakterystycznym zgrubieniem na pięcie, na którym siedzą w niewyścielonej dziupli.

Przedstawiciele:

dzięcioł szary,dzięcioł zmienny,dzięcioł ciemnogłowy,dzięcioł popielaty

46.Opisz budowę pióra oraz typy piór

Pióro składa się z elastycznej osi (łac. scapus) oraz dwu chorągiewek: zewnętrznej (pogonium) i wewnętrznej (vexilla). Górna część osi pióra, o przekroju czworokątnym, nosi nazwę stosiny (rhachis), dolna o przekroju owalnym znajdująca się poniżej chorągiewki nazywa się dudką (calamus). Wewnętrzna część dudki zbudowana z delikatnych łuseczek rogowych nosi nazwę duszy. Chorągiewki pióra składają się z promieni (rami) wyrastających z obydwu stron stosiny. Od promieni tych wyrastają z kolei na dwie strony promyki,które łączą się ze sobą delikatnymi haczykami.

Na różnych częściach ciała ptaka wyrastają różne pióra, które w zależności od pełnionych funkcji mają różny wygląd.

-Pióro puchowe (pennapula)

Posiada cienką oś, długie i miękkie promienie, a promyki nie łączą się ze sobą.

-Pokrywy (tectrices) Grupy piór przykrywające inne grupy, np. lotki lub otwór uszny.

-Lotki (remiges) Duże i sztywne pióra umieszczone na tylnej krawędzi skrzydeł. Tworzą powierzchnię nośną skrzydła.

-Sterówki (rectrices) Pióra wyrastające na ogonie.

-Pióra pudrowe .Występują u niektórych ptaków (żako, czapli, kakadu). Są one bardzo kruche. Ptaki rozkruszają je dziobem, rozprowadzając puder ułatwiający pielęgnację piór.

Wszystkie te pióra nadają ciału ptaka kształt i noszą ogólną nazwę piór konturowych. Pióra niektórych ptaków (strusie, pingwiny) zatracają wszystkie promienie i przy zachowanej stosinie upodabniają się do włosów ssaków.

47.Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu gryzoni

Gryzonie (Rodentia) – najliczniejszy rząd ssaków, obejmujący ok. 1 850 gatunków. Cechą charakterystyczną wszystkich gryzoni jest obecność stale rosnących siekaczy - dwóch (jedna para) w górnej i dwóch w dolnej szczęce oraz brak kłów. Większość gryzoni to zwierzęta roślinożerne, niektóre jednak nie stronią od pokarmu zwierzęcego. Zwierzęta te cechuje znaczna rozrodczość. Występują na wszystkich kontynentach, poza Antarktydą. Wcześniej zaliczane do nich były zajęczaki, obecnie wydzielone - głównie z powodu różnic w uzębieniu - jako odrębna, choć blisko spokrewniona grupa.W uzębieniu brak kłów, natomiast są siekacze bez korzenia, o nieskończonym wzroście, o kształcie dłutowatym. Stały wzrost siekaczy sprawia, ze gryzonie muszą nieustannie je ścierać. Trzonowce w liczbie zależnej od rodzaju, czasem brak ich zupełnie, jak np. u Muridae.

Chodzą na całej stopie, palce ruchome, opatrzone pazurami, rzadziej paznokciami. Gryzonie to w większości zwierzęta roślinożerne, nieliczne tylko są wszystkożerne. Żywią się częściami twardymi, jak np. łodygami, korzeniami, ziarnem, owocami.

Przedstawiciele:Bóbr,szynszyla,szcuroskoczek,kosztaniczka,świstak,chomik,świnka morska

48.Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu owadożerne

Ssaki zaliczane do owadożernych charakteryzują się najbardziej prymitywną wśród łożyskowców budową ciała. Mają małą puszkę mózgową i małe, gładkie półkule mózgu, słabo zróżnicowane uzębienie, zęby z ostrymi guzkami. Długość ciała (bez ogona) mieści się w przedziale od kilku do ok. 50 cm. Głowa jest wydłużona, zakończona ruchliwym ryjkiem. Kończyny krótkie, z palcami wyposażonymi w pazury.Większość owadożernych żywi się głównie owadami i ich larwami, przez co uważane są przez człowieka za pożyteczne dla jego gospodarki - wyjadają duże ilości szkodników upraw. Oprócz owadów zjadają też inne pokarmy pochodzenia zwierzęcego i roślinnego.

Przedstawiciele:jeż białobrzuchy,kret europejski,zębiełek białawy

49.Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu nieparzystokopytne

Nieparzystokopytne (Perissodactyla) - rząd dużych, lądowych ssaków łożyskowych. Pojawiły się w trzeciorzędzie (dolny eocen), szeroko się rozprzestrzeniając. Żyły również na terenie Polski (nosorożec włochaty). Współcześnie reprezentowane jedynie przez koniowate, tapiry i nosorożce. Do koniowatych należą udomowione konie i osły.

-silnie powiększony trzeci palec zakończony kopytem, przy jednoczesnej silnej redukcji pozostałych palców oraz odpowiadających im kości śródstopia

-ciało pokryte włosami, u nosorożców zredukowanymi

-silnie rozwinięta część twarzowa czaszki

-chwytne wargi

-jedna para sutek

-jednokomorowy żołądek

-silnie rozwinięte jelito ślepe

-brak pęcherzyka żółciowego

-roślinożercy

Przedstawiciele:koniowate,nosorożce,tapiry

50.Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu parzystokopytne

Naturalny obszar występowania parzystokopytnych obejmuje wszystkie kontynenty poza Antarktydą i Australią. Zajmują różne środowiska – lasy, sawanny, pustynie, góry, a nawet zbiorniki wodne.Wspólną cechą parzystokopytnych jest obecność dwóch wyraźnie większych palców (trzeci i czwarty) zakończonych racicami. U wielu gatunków występują rogi lub poroże, częściej u samców, ale również u samic. Wśród samców dochodzi do walk w okresie godowym. Poszczególne gatunki różnią się znacznie rozmiarami – od 25 cm wysokości liczonej w kłębie u karłowatych antylop do 250 cm u samców żubra oraz do ponad 5 m całkowitej wysokości u żyrafy.Są zwierzętami głównie roślinożernymi, rzadziej wszystkożernymi. Mają żołądek jedno lub wielokomorowy (żołądek przeżuwacza).

Przykłady:świnia domowa,żyrafa,antylopa,żubr