JAN SZCZEPAŃSKI "ELEMENTARNE POJĘCIA SOCJOLOGII"

KONTROLA SPOŁECZNA

powtórka:

więź społeczna - zespół czynników łączących ludzi

stosunek jednostka-społeczeństwo - grupa, do której należymy staje się jakby częścią nas samych i interesowanie się grupą jest także interesowaniem się sobą

Schemat życia zbiorowego

-każdy człowiek wie jak ma się zachować w określonych sytuacjach, wie czego oczekują od niego inni członkowie zbiorowości i wie jakich reakcji może oczekiwać na swoje postępowanie

Uporządkowany przebieg życia społecznego

-polega na tym, że wzajemne przewidywane i oczekiwane zachowania rzeczywiście mają miejsce

Zachowania nie mieszczące się w ramach wzorów uznanych i dopuszczanych spotykają się

z sankcjami.

Jednym z elementów kontroli społecznej są właśnie sankcje.

System kontroli społecznej - doprowadza zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjetymi wzorami działania, repsektowania kryterium wartości; kształtuje konformizm człowieka; szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku, sankcji, przymusu fizycznego, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania, nagród

Nie wszystkie działania jednostek sa poddane pod nadzór.

Człowiek posiada sferę prywatności, która może być węższa lub szersza , zależnie od typu społeczeństwa , spójności wewnętrznej grup, charakteru instytucji, od pozycji, którą jednostka zajmuje.

Zakres sfery prywatności zależy od ważności funkcji pełnionej w grupie, która powoduje, że to co dana osoba czyni czy wypowiada ma wpływ na życie grupy jako całości

Co jest kontrolowane? czyny potrzebne i konieczne dla przebiegu życia zbiorowego

dbanie o wygląd zew. , sposób ubierania się (przyzwoity!), współżycie rodzinne, rozejście się małżonków, przestępstwa (kradzieże, zabójstwa)

w zespole środków kontroli społecznej musimy wyróżnić dwa rodzaje mechanizmów:

a) psycho - społeczne: polegają

na internalizacji norm i wartości, tak że jednostka odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wewnętrzny, moralny przymus

>Marks - jakie mechanizmy nie dopuszczają do tego, aby antagonizmy między grupami, walka między klasami i wynikające z niej konflikty nie zniszczyły społeczeństwa jako całości;

wskazał przymus wywierany przez instytucje i państwo - jako czynnik kontroli postępowania

b)na pograniczu:

*zwyczaje

-ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami społeczeństwa

-każdy ma swoje zwyczaje

-element systemu kontroli społecznej, dlatego że są zinstytucjonalizowanymi wzorami zachowań w sytuacjach nieobojętnych dla grupy jako całości

*obyczaje
-ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże już pewne oceny moralne

-naruszenie wywołuje sankcje negatywne

-zakłada wyraźnie pewnien przymus w uznawaniu wartości grupowych oraz taki , który prowadzi do pożądanych zachowań z punktu widzenia grupy

-są to wzory zachowań , związane z wartościami uznawanymi przez grupę , mających znaczenie dla przebiegu życia grupy, związane z sytuacjami ważnymi dla całego życia grupy

-nierespektowanie grozi sankcją

-element systemu kontroli społecznej, dlatego że opierają się nie tylko na internalizacji wartości,

lecz także uruchamiają zew. mechanizmy represji wobec zachowań nieporządanych

b) materialno - społeczne:

-polegają na stałym kombinowaniu sankcji prawnych, etycznych, satyrycznych i religijnych

-polegają na przymusie zewnętrznym, stosowanym przez instytucje

-zaczynają działać tam , gdzie kontrola zinternalizowana staje się nieskuteczna,

gdy jednostka traci poczucie co dobre, a co złe

-zmierzają do wyeliminowania jednostki z grupy, jeśli nie da jej się przywrócić do porządku

*sankcje

- reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych

- reakcje kierujące zachowaniami członków

rodzaje sankcji:

-negatywne (kary)

*formalne : kary przewidziane przepisami prawa(ostrzeżenia, nagany, grzywny, areszt,

więzienie, pozbawienie praw obywatelskich, konfiskata mienia,

nałożenie pokuty, ekskomunika, kara śmierci (f.odstraszenie, ostrzeżenie);

uzupełniane systemem sankcjiformalnych pozytywnych

*nieformalne : wyrażenie zdziwienia, zgorszenia, szyderstwa, odmowa podania ręki,

plotkowanie (skutki: osamotnienie, usunięcie z kręgów towarzyskich,

niedopuszczenie do stanowisk społecznych)

-pozytywne (nagrody)

*formalne: publiczna pochwała i podziękowanie, przyznanie dyplomu, nagrody pieniężne,

awanse, odznaczenia orderami i medalami;

systemy zachęceń dla postępowania zgodnego z prawem

*nieformalne: milczące uznanie grupy, wyrażanie szacunku w zachowaniach, uznanie

autorytetu; pozytywne oceny wyrażane w rozmowach, pochlebne wzmianki

w prasie, otaczanie sławą i głoszenie chwały

----------------------------------------

***formalne (reakcje instytucji sformalizowanych - milicja, sądy, cenzura - na zachowanie obywateli)

*nieformalne (reakcje opinii publicznej, kręgów koleżeńskich, sąsiedzki,

grup rówieśników; znajdują swój wyraz w działaniach instytucji nieformalnych)

Podział ze względu na treść nacisku i charakter sankcji:

*Sankcje etyczne: system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako niemoralne lub moralne (np. student jako kolega dwulicowy, oszust;

dobry kolega, sumienny pracownik)

*Sankcje satyryczne: system drwin, ośmieszeń, lekceważenia okazywanego człowiekowi, którego zachowania traktowane są jako niepoważne, śmieszne, komiczne (ostro atakują jaźń jednostki)

*Sankcje religijne: nagrody i kary przewidziane przez system dogmatów i wierzeń dowolnej

religii za przestrzeganie/naruszenie jej nakazów/zakazów (pokuty, potępienie, ekskomunika, potępienie wieczne / uznanie wiernych, okazywanie czci, zbawienie wieczne)

Od czego zależy skuteczność sankcji?

-zależy od tego w jakim stopniu stanowią one zwarty i spójny system

-musi opierać się na zharmonizowanym systemie wartości i kryteriów ocen

Od czego zależy skuteczność mechanizmu kontroli społecznej?

-polega na wzajemnym uzupełnianiu się wartości zinternalizowanych i mechanizmów przymusu

-wymagają zorganizowania systemu czujności, który składa się ze sformalizowanych* i nieformalnych* sposobów i instytucji wykrywania i zapobiegania zachowaniom niepożądanym, reagowania na objawy, które mogą do nich doprowadzić

-------------------------------------

****sformalizowanych(instytucje policji, wywiadu, biura śledcze, agencje detektywistyczne, zajmujące się obserwacją, śledzeniem i zbieraniem informacji o osobach, które mogą być podejrzane o popełnianie czynów niezgodnych z normami)

*nieformalnych(wyraża się w opinii społecznej, ujawniających się postawach, poglądach i przekonaniach środowiska wobec zachwania się jego członków)

BARBARA SZACKA „WPROWADZENIE DO SOCJOLOGII”

Kontrola społeczna w najszerszym i najstarszym w socjologii rozumieniu to wszelkie mechanizmy uruchamiające, a niekiedy i wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny

W tworzeniu tego porządku zasadniczą rolę odgrywa proces instytucjonalizacji.

Instytucje kontrolują ludzkie działania, narzucając wzory postępowania.

Podstawowy mechanizm kontroli społecznej – proces socjalizacji

Aby działać zgodnie z instytucjonalizowanymi wzorami, musimy je znać.

Mechanizm ten działa skuteczniej im głębiej zostaną zinternalizowane przekazywane wartości, normy.

KONFORMIZM

dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości

Dlaczego postępujemy tak jak inni?

*zachowania innych często informują nas jak należy postąpić w danej sytuacji, jak należy się zachować

*strach przed karą za odmienne zachowania

*akceptacja przez innych

Eksperyment Salomona Asha – z długościami odcinków

Eksperyment ten wykazał, że skłonność do dostosowywania się do zachowań innych występuje nawet w nietrwałej zbiorowości nieznanych osób, których już nigdy w życiu dany osobnik może nie zobaczyć, i również wtedy, kiedy przedmiotem opinii są całkowicie neutralne treści

jeśli mamy wyższą pozycję w grupie, łatwiej wyrażamy swoje poglądy, odmienne od innych, gdyż nie boimy się braku akceptacji

naruszanie porządku społecznego – DEWIACJE

zachowania , które są niezgodne ze standardami normatywnymi , składającymi się na podzielaną wizję ładu

Kontrola społeczna jako reakcja na dewiację

to, co ludzie uważają za słuszne i niesłuszne, i co robią, kiedy zostaje pogwałcone ich poczucie sprawiedliwości, konstytuuje przedmiot badań nad kontrolą społeczną"

Skłania do koncentrowania uwagi na tym, co w poszczególnych rodzajach zbiorowości

i rozmaitych sytuacjach społecznych robią ludzie, kiedy zostaje pogwałcone ich poczucie sprawiedliwości.

Podział kontroli:

prawna – sprawowana przez wyspecjalizowany aparat państwowy;

wszelkie układy społeczne, czy to rodziny, czy organizacje, czy też profesje,

sąsiedztwa, związki przyjacielskie, czy też zgromadzenia obcych sobie ludzi,

mają właściwe sobie rodzaje kontroli społecznej

pozaprawna – odbywająca się bez tego aparatu