Żywienie niemowląt i dzieci wymagających specjalnej diety

Agnieszka Cywińska-Bernas

Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku Rozwojowego

Dieta eliminacyjna

Czasowe lub stałe usunięcie z diety szkodliwego lub źle tolerowanego składnika pokarmowego z jednoczesnym wprowadzeniem na jego miejsce składników zastępczych o równoważnych właściwościach odżywczych.

Najczęstsze wskazania do stosowania diety eliminacyjnej

• Alergia pokarmowa

• Nietolerancja pokarmowa

• Zaburzenia trawienia

• Zaburzenia wchłaniania

• Bloki metaboliczne

Najczęściej uczulające pokarmy - Odpowiedzialne za ok. 90-95% alergii pokarmowych

• Mleko krowie

• Jajo kurze

• Soja

• Pszenica

• Orzeszki ziemne

• Orzechy (laskowe, włoskie itp.)

• Ryby, skorupiaki

Najczęściej stosowane diety eliminacyjne

• Dieta bezmleczna

• Dieta bezglutenowa

Najczęściej stosowane preparaty mlekozastępcze

• Hydrolizaty białkowe

• Preparaty sojowe

Hydrolizaty białkowe

• Preparaty odżywcze, w których białko będące produktem wyjściowym do produkcji hydrolizatu poddane zostało hydrolizie w celu obniżenia jego właściwości antygenowych

Alergia pokarmowa

• Hydrolizaty kazeinowe lub serwatkowe !!!

• Nie należy stosować mleka koziego !!!

Preparaty sojowe

• Izolowane białko soi

• L-metionina

• L-karnityna, tauryna

• Tłuszcze

• Oleje roślinne (sojowy, słonecznikowy, palmowy, szafranowy, kokosowy)

• Węglowodany

• Bezlaktozowe !

• Źródłem węglowodanów: skrobia kukurydziana lub produkty jej hydrolizy (polimery glukozy)

Zastosowanie preparatów sojowych
Zalecenia Komitetu ESPGHAN ds. Żywienia

• Wrodzony niedobór laktazy

• Galaktozemia

• Względy religijne, etyczne (np. dieta wegetariańska) lub inne, które nakazują eliminację mleka modyfikowanego zawierającego białka mleka krowiego

Przykłady preparatów sojowych:

• Bebiko sojowe

• Bebilon sojowy 1

• Bebilon sojowy 2

• Humana SL

• Isomil

• Prosobee

• Prosobee 2

Mieszanki sojowe

• Nie wolno stosować u wcześniaków

• Pełne białko sojowe też może uczulać, nie powinno się stosować poniżej 3 m. życia

• U niemowląt z alergią pokarmową powyżej 6 m.ż. tylko po potwierdzeniu tolerancji soi testem prowokacji

CELIAKIA

• Trwała nietolerancja glutenu

• Gluten-białko zawarte w : życie, pszenicy, jęczmieniu, owsie (?)

• Częstość występowania 1:500 ( obecnie nawet 1:300)

CELIAKIA - LECZENIE

• Dieta eliminacyjna bezglutenowa

● Wykluczenie z diety produktów zbóż zawierających gluten

• Podawane preparaty muszą zapewniać dietę bezglutenową

• ProSobee

• Nutramigen

• Bebilon pepti

• dieta bezglutenowa jest jedyną i podstawową metodą leczenia

• przestrzeganie diety bezglutenowej zapewnia prawidłowy rozwój psychosomatyczny, dobrą jakość życia i zapobiega odległym powikłaniom

• dietetyczne produkty bezglutenowe powinny odznaczać się wysoką wartością odżywczą, odpowiednią trwałością i czystością pod względem zawartości glutenu

• powinny być odpowiednio znakowane (napisem lub symbolem „Przekreślony Kłos”)

• dodatek składników zawierających gluten do produktów naturalnie go nie zawierających powinien być zaznaczony stosowną informacją na opakowaniu

• okresowe monitorowanie skuteczności leczenia żywieniowego powinno obejmować ocenę sposobu żywienia i stanu odżywienia oraz testy immunologiczne

(przeciwciała przeciwko endomysium -EMA i / lub przeciwgliadynowe- AGA)

FENYLOKETONURIA (PKU)

• Zaburzenie przemiany aminokwasów aromatycznych -brak aktywności hydroksylazy fenyloalaniny

• Częstość występowania w Polsce : 1/800 żywo urodzonych noworodków

• Częstość występowania nosicieli defektu enzymatycznego : 1/40

FENYLOKETONURIA - Leczenie

• Dieta eliminacyjna od chwili rozpoznania (najpóźniej 3 miesiąc życia!!!)

• Istota diety polega na zastąpieniu naturalnych produktów białkowych zawierających fenyloalaninę hydrolizatami białka bez tego aminokwasu.

• Hydrolizaty kazeiny o ograniczonej zawartości fenyloalaniny

Przykładowe preparaty do stosowania u dzieci do 12 m.ż

• Phenyl Free 1

• Lofenalac

• Milupa PKU 1

Mukowiscydoza

• Pełnowartościowa dieta z wszystkimi głównymi składnikami żywieniowymi w postaci łatwej do strawienia i wchłonięcia ( glukoza i jej polimery, trójglicerydy średniołańcuchowe - MCT )

• Bebion pepti MCT

• Zwiększona podaż energii (o 30-50% w stosunku do zdrowych rówieśników) i zwiększona podaż białka

• Suplementacja enzymów trzustkowych, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, elektrolitów (głównie NaCl)

• Codzienną dietę można wzbogacać o wysokokaloryczne, wysokobiałkowe preparaty odżywcze (np. Nutrini, Nutridrink)

Niedobory disacharydaz

• Uogólniony niedobór aktywności disacharydaz – pierwotny i wtórny, przejściowy

• ProSobee- pozbawiony laktozy i sacharozy

• Nutramigen - źródłem węglowodanów jest syrop z kukurydzy – polimery glukozy

• Bebilon sojowy, Bebilon pepti MCT- źródłem węglowodanów syrop glukozowy

• Częściowa nietolerancja laktozy i sacharozy

• Bebilon pepti – 62% syrop glukozowy, 38% laktoza

• Bebilon niskolaktozowy- 82% syrop glukozowy

Galaktozemia

• Preparaty żywieniowe pozbawione są galaktozy

• Nutramigen

• ProSobee

• Bebilon sojowy

Niemowlęta ze skłonnością do ulewania

• Preparaty zawierają specjalnie dobrane substancje – zagęszczające mleko w żołądku i utrudniające cofanie treści pokarmowej do jamy ustnej

• Enfamil - amylopektyna zawarta w skrobi ryżowej

• Bebilon AR – mączka z ziaren chlebowca świętojańskiego

• Nan AR

Kolka jelitowa

• Najczęściej występują z powodu niepełnej tolerancji laktozy lub z powodu alergii na białko mleka krowiego

• Nutramigen

• Bebilon pepti

• Bebilon niskolaktozowy

• Bebilon PH 7.5

Żywienie dzieci chorych – co trzeba wiedzieć

• AR (antyrefluksowe)

• stosowane w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego

• HA (hypoantygenowe)

• u dzieci zdrowych z dodatnim wywiadem atopowym (profilaktyka)

• Hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy (kazeiny i serwatki)

• stosowane w leczeniu alergii na białka mleka krowiego

• Elementarne

• Ubogolaktozowe, bezlaktozowe

• pierwotna lub wtórna nietolerancja laktozy

• Z dodatkiem tłuszczów MCT

• w zespołach upośledzonego wchłaniania

• Preparaty sojowe

• źródłem białka jest soja

• bezlaktozowe

• przeciwwskazane < 3 m.ż

• Preparaty dla dzieci z SGA/wcześniaków

• mieszanki mleczne

• „wzmacniacze” (BMF)

• Z dodatkiem probiotyków, prebiotyków

• O obniżonym pH

• Kolka niemowlęca

• Stosowane w chorobach metabolicznych

• Fenyloketonurii

• Galaktozemii