DECYZJE INWESTYCYJNE

W ykład I 2.10.2013r.

Egzamin- test jednokrotnego wyboru

Literatura:
1. W. Rogowski. Rachunek efektywności inwestycji. Wyzwania teorii i potrzeby praktyki. Wydanie III. Oficyna Wolters Kluwer business. Warszawa 2013
2. K. Marcinek, K. Pera, P. Tworek, D. Adamek- Hyska, M. Tomecki. Inwestycje rzeczowe przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia. Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego. Katowice 2012
3. K. Marcinek. Ryzyko w finansowej ocenia projektów inwestycyjnych. Wyd. UE Katowice
4. J. Czarnek. Efektywność projektów inwestycyjnych

Rodzaje inwestycji:
- rzeczowe aktywa materialne związane z produkcją finansową
- nieruchomości
- podmioty materialne (działa sztuki, antyki, prawa autorskie, znaki handlowe)
- przedsięwzięcia kulturalno- rozrywkowe (inwestycje w kluby sportowe, produkcja filmów)
- inwestycje E- commerce (księgarnia internetowa)
- kapitał intelektualny (np. pozyskiwanie wykwalifikowanych pracowników)

Budżetowanie kapitałowe- Capital budgeting
Cel firmy- maksymalizacja wartości firmy , zamożności właścicieli

decyzje finansowe decyzje dotyczące dywidend decyzje inwestycyjne

Inwestycje długoterminowe inwestycje krótkoterminowe

decyzje finansowe- odpowiadają na pytania jaka jest potrzebna wielkość kapitału, jak pozyskiwać ten kapitał, czy jest on dostępny, jaki jest koszt kapitału; ważne jest określenie relacji udziału kapitału własnego do obcego, czy określenie struktury kapitałowej.

*niski poziom kapitału własnego oznacza możliwość korzystania z dźwigni finansowej.

decyzje inwestycyjne- odpowiadają na pytania jak inwestować pozyskany kapitał, określa sposoby najlepszego zaangażowania pozyskanego kapitału

decyzje dotyczące dywidend- odpowiadają na pytanie jak inwestować kapitał zarówno własny jak i obcy, aby w jak najlepszy sposób pomnożyć jego wielkość

Cechy decyzji inwestycyjnych:
•zakres inwestycji rzeczowych- ulepszenie, kupno lub najem bądź całkowite zlikwidowanie majątku trwałego
• fuzje i przejęcia
•decyzje najbardziej krytyczne- cele strategiczne firmy (wejście na nowy rynek, wejście nowego produktu):
- jedna błędna decyzja może doprowadzić do upadku firmy
- wiążą się z dużymi wydatkami
- w praktyce ich koszt i czas jest przekraczany
- wymagają udziału kapitału obcego
- nie warto inwestować kapitału własnego, gdyż w tym przypadku koszt kapitału własnego jest dużo większy niż koszt udziału kapitału obcego
• kredyty konsorcjalne- kredyt udzielany przez kilka banków:
- banki nie chcą angażować całego kapitału w jeden projekt; dotyczy to podziału ryzyka
- kapitał w tych inwestycjach jest często zamrożony na kilka lat
- skutki decyzji inwestycyjnych są nieodwracalne
- mała elastyczność majątku powstającego w inwestycjach
- decyzje inwestycyjne podejmowane są w większości na podstawie danych prognostycznych, z czego wynika, iż są one obciążone ryzykiem, mają charakter probabilistyczny, a nie deterministyczny

Pytania dotyczące decyzji inwestycyjnych:
- ile inwestować
- w jakie aktywa inwestować, w co inwestować
- kiedy inwestować, jaki wybrać czas
- jak inwestować- sposoby inwestowania, jakie rozwiązywać problemy
- jak wycofać się z inwestycji


ILE INWESTOWAĆ: (konsekwencje niedoinwestowania):
- dekapitalizacja majątku- obniżenie wartości produkcji, wzrost kosztu produkcji konsekwencje
- utrata konkurencyjności małej inwestycji
- utrata rynku
- wysokie koszty ponownego pozyskania kapitału
- wzrost niebezpieczeństwa (BHP)
- wysokie koszty ponownego uzyskania klientów

ILE INWESTOWAĆ:
Skutki przeinwestowania:
- zbyt duży majątek w porównaniu do potrzeb
- majątek (kapitał) jest niewykorzystany, więc są wysokie koszty jednostkowe
- firma przestaje być konkurencyjna
- duże zadłużenie firmy- utrata płynności finansowej
- duże koszty obsługi długu
Przyczyny przeinwestowania:
- złe oszacowanie popytu- występuje w branżach, w których popyt ma charakter cykliczny (np. branża stalowa); - nadmierne dążenie do poprawy pozycji rynkowej
-dążenie do posiadania najnowocześniejszych wytwórni
-obawa kierownictwa przez nieposiadaniem odpowiednich zdolności produkcyjnych;

*aspekty behawioralne mają ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych
* polityka rządu może sprzyjać przeinwestowaniu, np. niska cena pieniądza, zbyt duży udział ulg, dodatkowe oprocentowanie reinwestowanych zysków
* model prognozowy to prognoza rachunku zysku i strat; prognozę się przeprowadza najpierw w warunkach bazowych (w sytuacji nie dokonywania inwestycji), a następnie w warunkach rozpoczętego projektu. Porównuje się do siebie dwa warunki- bierze się pod uwagę koszty, np. raty zaciągniętego kredytu na inwestycję. Następnie się wnioskuje czy firma utrzyma się w warunkach rozpoczęcia projektu i czy jej sytuacja znacznie się nie pogorszy.


W CO INWESTOWAĆ:
- sygnały płynące z wewnątrz firmy i z otoczenia -> planowanie strategiczne
- racjonalność względna
- planowanie strategiczne- wybór projektów, w które zamierza się zainwestować nie może być przypadkowy
- rozpatruje się studium wykonalności (facibility study)- koncepcje projektu i jego rozwiązania
- w przypadku projektu budowlanego- rozpatruje się założenia do realizacji


KIEDY INWESTOWAĆ:
Przesłanki:
- wymagania rynku, nadążanie za konkurencją (np. w przypadku telefonii komórkowych, gdyby jakakolwiek firma funkcjonująca w tej gałęzi gospodarki nie wypuściła na rynek na czas smart fonów, podobnie jak inne konkurencyjne firmy, zanotowałaby znacznie obniżenie zysku ora poparcie klientów)
- stan techniczny dotychczasowego majątku
- atrakcyjność produkowanych wyrobów
- możliwości finansowe firmy- sytuacja na rynku kapitałowym

JAK DEINWESTOWAĆ:
- na takie pytania odpowiada planowanie strategiczne -> wskazanie obszarów, które należy usunąć, sprzedać lub fizycznie zlikwidować

Wykład II 16.10.2013r.

Budżetowanie kapitału – wielofazowy proces, którego podstawowym celem jest zapewnienie, że dostępne dla firmy zasoby kapitałowe zostaną zaangażowane w kreujące wartość projekty inwestycyjne, które w najlepszy sposób będą przyczyniały się do osiągania celu firmy.

Czynności składające się na budżetowanie kapitału (fazy):
- Ustalenie budżetu kapitałowego – ile firma ma pieniędzy, ile może pozyskać pieniędzy
- Poszukiwanie pomysłów projektów i prac nad ich rozwojem
- Ewaluacja i autoryzacja projektu – ocena i zatwierdzenie
- Monitoring i kontrola.

Ustalenie budżetu kapitałowego – ile mamy środków finansowych, jaki jest budżet firmy, sytuacja finansowa, jakie są środki własne i jakie środki firma może pozyskać i na jakich warunkach (okres spłaty, oprocentowanie). Zależą od wielu czynników: reputacji firmy (bank nie dolicza prowizji za ryzyko), kto będzie klientem jednostki (dostawcą, odbiorcą – produkcja butelek dla coca-coli, wysoka reputacja przedsiębiorstwa), ocena inwestycji – decyzje na różnych szczeblach; grupy kapitałowe – decyzje na szczeblu spółki „matki”.

Poszukiwanie pomysłów inwestycyjnych i ich rozwój – pomysł zgłasza dział menadżerski – wysokiego i niskiego szczebla. Za początek projektu inwestycyjnego uznaje się zrodzenie pewnej idei. Generowanie pomysłów – niełatwe wyzwanie, gdyż jest to proces, którego nie da się ująć w algorytm; o pomyśle często decyduje przepadek; proces ten jest traktowany jako bliski sztuki – wymaga dużej wiedzy, innowacyjności, wyobraźni, entuzjazmu, odwagi, realizmu i oceny związanego z danym pomysłem ryzyka. Firma może stworzyć dobry klimat sprzyjający kreatywności, wygradzanie za jej efekty. Aspekt psychologiczny – osoba, która zgłasza projekt w przedsiębiorstwie naraża się na pewne ryzyko – odrzucenie projektu, co skutkuje sfrustrowaniem i przyszłym zamknięciem na zgłaszanie nowych projektów.

Projekty inwestycyjne – transformacja śmiałej utopii w rzeczywistość.

Rodzaje projektów:
- Konwencjonalne – wymuszone różnymi przepisami, projekty konieczne. Występują najczęściej, mają najczęściej charakter odtwarzająco-modernizacyjny; cel: obniżka kosztów eksploatacji, poprawa warunków BHP, zmiany technologiczne bądź produktowe w dotychczasowej działalności. Pomysły należą do stosunkowo łatwych, gdyż „wyłaniają” się z dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa. Impulsem do powstania tych pomysłów jest znajomość dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa, problemów itd. Pomysły najczęściej zgłaszają osoby zatrudnione na niższym szczeblu, natomiast ich dalsza akceptacja następuje według ustalonej w przedsiębiorstwie hierarchii.
- Strategiczne – dotyczą np. fuzji i przejęć, uruchamiania zupełnie nowej gałęzi produkcji, technologii. Są efektem badań strategicznych. Odzwierciedlają długofalowe cele przedsiębiorstwa. W większym stopniu bazują na analizach jakościowych, a nie ilościowych. Etapy postępowania: I – analiza SWOT, portfelowa – analiza strategiczna; II – weryfikacja pomysłów. Wymagają ogromnego kapitału i są najbardziej ryzykowne. Jeśli jest błędna może być początkiem końca przedsiębiorstwa. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk.

• Przełomy – wprowadzają coś całkiem nowego.

Wybrane sposoby identyfikacji pomysłów inwestycyjnych:
- Inicjatywy wynikają z samego przedsiębiorstwa - pomysły wychodzą z działów niższych szczebli, konstrukcyjnych; jednostki powołane do wymyślania nowych projektów, szefowie najwyższego szczebla – strategiczne, szefowie działów produkcji, inżynierowie, jednostki handlowe współpracujące z jednostkami, dające impuls do produkcji
- i z jego otoczenia (obserwacje dostawców, klientów, konkurencje) – analiza kierunków rozwoju techniczno-technologicznego, tendencji konsumpcji w świecie szczególnie produktów i usług, które w kraju są jeszcze nieznane, a zagranicą już występują; analiza stylu życia, śledzenie rządowych programów rozwoju i próba wpisania się w ten program, analiza działalności innych przedsiębiorstw (strategia imitacji), analiza eksportu i importu. Narzędzia strategiczne – macierze portfelowe, koncepcja cyklu życia, koncepcja doświadczenia

Etap wstępnej oceny pomysłów inwestycyjnych – screening, studia przedrealizacyjne – filtracja odrzucenia tych pomysłów, które nie mają szans na realizację i puszczenie dalej tych, które mają szansę realizacji. Dotyczy w szczególności większych, trudniejszych projektów. Browary Tyskie - CAPEX – wydatki kapitałowe. Analiza ma charakter jakościowy, a nie ilościowy, gdyż nie mamy jeszcze liczb. Przebieg: przepuszczenie pomysłu inwestycyjnego przez test składający się z różnych pytań (czy przedsiębiorstwo ma możliwości wyboru co do podjęcia projektu czy nie? Jaka jest spójność danego pomysłu inwestycyjnego ze strategią rozwoju przedsiębiorstwa? Czy są możliwości techniczne realizacji zgłaszanego pomysłu? Czy w firmie występuje odpowiednia ilość zasobów do realizacji projektu? – pieniądze, ludzie; Czy taki projekt był w przeszłości już gdzieś realizowany? – analiza ryzyka potencjalnego ryzyka, okres zwrotu, średnia stopa zwrotu itd.; )

Konkretne narzędzia:
- lista kontrolna
- modele scoringowe – punkty dla konkretnego pytania
- AHP – ranking różnych rzeczy, w tym pomysłów inwestycyjnych
- Panel recenzentów
- Peer review – przegląd

Etap ewaluacji projektu i jego autoryzacji – ma dać odpowiedź na pytanie: czy projekt można zaakceptować, czy odrzucić, czy dokonać dalszych prac poprawkowych. W trakcie ewaluacji zwykle oblicza się przepływy pieniężne projektu – ocena finansowa projektu; obliczenie określonych wskaźników finansowej opłacalności projektu inwestycyjnego. Duży udział analizy technicznej projektu – modernizować czy nie. Projekty rozwojowe powodujące zwiększenie skali produkcji – analizy rynkowe, popytu, marketing, przychody ze sprzedaży, koszty sprzedaży, koszty pozyskania materiałów, surowców. Projekty strategiczne – analiza marketingowców. Projekty wymuszone – rachunek finansowy zmienia rolę, odpowiada na pytanie nie czy, ale jak inwestować; szukanie minimalizacji nakładów przy narzuconym do osiągnięcia efekcie.

Dokumenty:
- Studium wykonalności – F study – powinno zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów rozważanego projektu i powinno stanowić podstawę do podjęcia decyzji inwestycyjnej
- Studium przedrealizacyjne – kompleksowa analiza projektu / pomysłu projektu

Wykład III 30.10.2013r.

III faza- ewoluacja projektu inwestycyjnego- ocena projektu

Studium wykonalności Feasibility study – zebranie wszystkich informacji, które ostatecznie pozwolą określić opłacalność tego projektu – powinno zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów (zagadnień projektu) bazującą na rezultatach wstępnej oceny projektu. Wynikiem FS powinna być techniczno – ekonomiczna koncepcja projektu określająca rozwiązania tych wszystkich aspektów projektu. FS powinno dostarczyć danych do podjęcia decyzji inwestycyjnych.

• Nie ma jednego typowego modelu F study, każdy projekt jest specyficzny

• Układ (treść) może być uzależniony od wielu czynników, głównie od specyfiki projektu np. lokalizacja działalności gospodarczej, zatrudnienie

• Składa się z wielu rozdziałów poszczególnych zagadnień; rozwiązanie musi być spójne dla wszystkich rozdziałów

• Powinno się stosować proces iterecyjny, a nie sekwencyjny, żeby znaleźć jednolite rozwiązanie dla każdego zagadnienia

• Przy tworzeniu FS korzysta się z wcześniejszych doświadczeń – zagrożenie: można przenosić w sposób nieuprawniony doświadczenia innych państw

• Tworzenie F study często zleca się firmom konsultingowym, które często korzystają z doświadczeń innych państw, jest to zagrożeniem, ponieważ należy znać lokalny rynek i jego warunki

• Przystępując do FS trzeba znać warunki finansowania projektu – można określić koszt kapitału, stopę dyskontową. Jeżeli nie zna się danych dotyczących źródeł finansowania to ciężko jest określić efektywność projektu. Zakłada się prawdopodobne finansowanie – prawdopodobne, ale realne; ocenia się w ten sposób efektywność projektu

Feasibility study – studium wykonalności dla nowego projektu

Klasyczna struktura:

1. Podsumowanie i wnioski – zbiór najważniejszych ustaleń projektu przeznaczony głównie dla decydentów

2. Geneza i koncepcja projektu – historia skąd się projekt wziął, jak do niego doszło, kto go realizował

3. Analiza tynku i koncepcja marketingu – rynkowe uzasadnienie projektu, czy są klienci, za ile będziemy sprzedawać, jakie rabaty, ustalenie przychodów ze sprzedaży i kosztów marketingu

4. Materiały i inne nakłady – jakie będą używane materiały, skąd będziemy je mieli, za ile, czy trzeba budować magazyny, jakie są potrzebne materiały do budowania nowej linii produkcyjnej itd., wyjściowe z tego pkt. do następnego: koszty materiałów, surowców itd.

5. Lokalizacja i środowisko- zależnie od tego czy zakład już istnieje czy dopiero będzie budowany, czyli dotyczy nowego projektu

6. Strona techniczna projektu – określenie wszystkich początkowych nakładów inwestycyjnych, maszyny, urządzenia, komputery, „sadzawka przed oknem prezesa”, koszt amortyzacji

7. Organizacja i koszty ogólnozakładowe – koszty zakładowe

8. Zasoby ludzkie – koszty płac, wszystko co dotyczy ludzi, ściąganie specjalistów z zagranicy

9. Planowanie i bilansowanie realizacji – harmonogram finansowania inwestycji dopasować do tępa realizacji inwestycji; skoordynowanie pracy wszystkich wykonawców

10. Analiza finansowa i ocena projektu – budowa prognozowanych przepływów pieniężnych projektu na podstawie wcześniejszych punktów na ok. 5-10 lat, sporządzenie prognozowanego bilansu projektu i rachunek zysków i strat

11. (

    wysoka

    Analiza kosztów korzyści) – analiza wskaźnikowa i podjęcie decyzji czy projekt jest opłacalny czy nie

koszty projektu

faza koncepcyjna

szczegółowa inżynieria

nabywanie
wyposażenia

możliwość
wpływania
na koszty

budowa

rozruch

Krzywa rosnąca:
im projekt się bardziej posuwa do przodu, tym większe jest zaangażowanie i wkład finansowy
Krzywa malejąca:
Im projekt w bardziej zaawansowanej fazie tym większe koszty i mniejsza możliwość wpływania na realizację projektu.

*4-5% początkowych nakładów przesądza o ponad 90% realizacji projektu. Lepiej na początku ponieść większe koszty i wszystko dokładnie przemyśleć na początku, gdyż później trudno coś zmienić w projekcie, który jest w trakcie realizacji.

Jeśli F-study mamy gotowe to następnie następuje:
1) Etap autoryzacji projektu – FS przedstawia się zarządowi przedsiębiorstwa, który akceptuje projekt, nakazuje poprawki lub odrzuca. Zgodę zarządu musi zatwierdzić właściciel, którego reprezentuje rada nadzorcza. Jeśli przechodzi wchodzi do planu inwestycyjnego i następuje realizacja (finansowanie, kontrakty budowlane – zamówienia publiczne, przetargi itd.). Rola ekonomisty kończy się na etapie przyjęcia projektu. Etap ten może dotyczyć m.in. projektu budowlanego, a w szczególności znalezienie wykonawców poprzez przetarg, znalezienie podwykonawców i dostawców sprzętu
2)Monitoring i kontrola – w procesie budżetowania kapitałowego kontrola obejmuje fazy przed podjęciem decyzji inwestycyjnej, jak i po podjęciu decyzji (monitorowanie postępu prac w trakcie realizacji projektu oraz procedur składających się na audYt po realizacji projektu).
3)Postaudyt – ostatnia faza procesu inwestycyjnego, wykonywany w trakcie eksploatacji, zwykle przeprowadzany rok po oddaniu do eksploatacji, czyli po roku działalności. Postaudyt z definicji to- proces mający na celu całościowe sprawdzenie (powtórne przejrzenie) wszystkich czynności związanych z zarządzaniem propozycją inwestycyjną od jej zdefiniowania poprzez wdrożenie (implementacja) aż po zakończenie jej trwania (życia).

Celowość i zasadność przeprowadzania post auditu:

• Służy doskonaleniu działalności inwestycyjnej przedsiębiorstwa – dzięki kontroli wyłapuje się błędy, które później się naprawia, wyciąganie wniosków na przyszłość

• Zasadność wynika z często występujących w praktyce odchyleń wielkości rzeczywistych od planowanych – w jakich momentach i o ile najczęściej się mylimy

• Daje możliwość krytycznej oceny sporządzanych w przeszłości prognoz jak i samego sposobu prognozowania – szukanie lepszych rozwiązań, ocena stosowanych metod

• Lepsza kontrola projektu w przyszłości

• Pozwala menagerom lepiej zrozumieć procedury i zachęca do ich przestrzegania
  
  
  

W praktyce post audyt jest rzadko i niechętnie stosowany.

Hamulce do stosowania post audytu:

• Problem odseparowania kosztów oraz korzyści badanego projektu od pozostałej działalności firmy – trudno ustalić zmiany, które zaistniały tylko przez ten projekt; głównie to dotyczy projektów modernizacyjnych lub restrukturyzacyjnych; określa się jakie zmiany zostały zmienione wyłącznie przez projekt

• Unikatowość badanego projektu – skoro projekt jest unikatowy to wynikające z niego doświadczenia mogą nie być już wykorzystane i mogą być mało przydatne przy realizacja następnego projektu

• Koszty audytu – wszystko trzeba jeszcze raz sprawdzić i przeliczyć

• Stronniczość w selekcji projektu – za projektem stoją konkretne osoby, wybiera się podejrzane aspekty projektu

• Brak współpracy – osoby, które były autorami projektu i które nad nim pracowały w fazie początkowej niechętnie współpracują z zespołem przeprowadzającym post audit

• Niechęć do projektów bardziej ryzykownych – potencjalne wpadki, pomyłki częściej mogą wystąpić w projektach bardziej nowatorskich; lepiej przeprowadzać projekty sprawdzone, które mają mniejsze szanse wystąpienia ryzyka błędu

• Zmiany w otoczeniu projektu – projekty bardziej złożona narażone są bardziej na zmiany otoczenia.

Konkluzje dotyczące post audytu:

• Nie wiele firm stosuje post audyt, ale nikt nie wątpi w jego celowość

• Najczęściej wykonywany jest w rok po oddaniu inwestycji do eksploatacji- jest najbardziej efektywny kiedy odpowiedzialność za jego przeprowadzenie jest podzielona pomiędzy departament post audytu i inicjatorów projektu- takie połączenie powinno pozwolić na uniknięcie konfliktów w trakcie opracowywania ekspertyz

• Wybór projektów najdroższych
  
  
  
  

Wykład IV 27.11.2013r.

„C_c”

D

2

1

ostawcy kapitału

D

3

4a

4b

„i_c”

ziałalność operacyjna Menedżer ds. finansowych Rynek kapitałowy
firmy (zarządzanie kapitałami firmy) Inwestorzy (poza
rynkiem kapitałowymi)
Rynek kredytowy

i_c > C_c

1 – Pozyskiwanie kapitału
2 – Inwestowanie kapitału w działalność firmy
3 – Środki finansowe generowane przez firmę
4a – Środki zatrzymane na reinwestycje
4b – Środki zwracane inwestorom

Ocena projektu inwestycyjnego:

• Podejście sformalizowane – wykorzystujemy formuły matematyczne (NPV, IRR itd.), które są kryteriami oceny z finansowego punktu widzenia, np. bieżąca wartość netto., niekwestionowane podejście tzw. metoda DCF-u, czyli prognozowanie strumieni pieniężnych projektu inwestycyjnego, na ich podstawie określa się wskaźniki potrzebne do oceny

  • Minusy:

    • Może być trudność ujęcia wszystkich efektów (krajobraz)

    • Efekt teleskopu – do analizy/rachunku trzeba wziąć pod uwagę bardzo dużo czynników, wartości prognozowane; popełnia się drobne, niezauważalne błędy wynikające m.in. z zaokrągleń, trudno określić ile będzie się produkować sztuk danego wyrobu lub ile będzie kosztować energia w przyszłym roku. błąd ten ma charakter systemowy – mylimy się w jedną stronę, z małych błędów zrobią się bardzo duże (teleskop)

Podejście jednokryterialne lub wielokryterialne. Zalety jednego są wadami drugiego. Jedno kryterium – odpowiedź tak lub nie; nie pełna informacja. Wiele kryteriów – Electra – metoda pozwalająca przejść z podejścia wielokryterialnego do jednokryterialnego i tym samym otrzymać jednokrotny wybór.
Podejście jednokryteriowe da zawsze możliwość jednego wyboru, natomiast wielokryteriowe nie daje jednoznaczności.

Model finansowej efektywności projektu – narzędzia analityczne, które umożliwiają dokonanie długookresowej symulacji jego przyszłych stanów i wielkości finansowych (sprzedaż, koszty itd.) i na tej podstawie ustalenie jego finansowej efektywności.

Przepływy pieniężne netto

2

3

4

5

1

3

2

1

czas

-1

-2

-3

1. Czas realizacji przedsięwzięcia

2. Strumień kosztów inwestycji

3. Część okresu eksploatacji uwzględniona w analizie finansowej przedsięwzięcia

4. Strumień przychodów z przedsięwzięcia oraz kosztów

5. Wartość likwidowana netto  zwykle bywa dodatnia, ale w skrajnych wypadkach jest ujemna. Bywa, że jest znacznie wyższa od przychodów z przedsięwzięcia, np. w sytuacji kiedy inwestor buduje za 1 milion zł budynek , tworzy w nim kilka odrębnych mieszkań i chce je sprzedać, sprzedaż się jednak nie powodzi, inwestor nie sprzedał ani jednego mieszkania, jednak rynkowa wartość nieruchomości wzrosła (z powodu boom’u na rynku nieruchomości) z 1 mln do 5 mln. Dlatego też, mimo iż przez 5 lat próby nie sprzedano żadnego lokalu nie wpływa to negatywnie na wartość budynku, co oznacza, że wartość likwidacyjna netto jest wyższa od sumy przepływów z okresu eksploatacji.

Wartość likwidacyjną netto ustala się poprzez szacowanie wartości rynkowej i odjęciu kosztów likwidacji. Jeśli dodatnia  to osiągamy przychód (wtedy należy jeszcze odjąć podatek dochodowy i wtedy mamy wartość likwidacyjną)

Suma dodatnich przepływów musi być wyższa od sumy ujemnych przepływów!

KROKI POTRZEBNE DO ZBUDOWANIA MODELU INWESTYCYJNEGO:

1. Zgromadzenie danych wejściowych – zbiór założeń, które będziemy wykorzystywać w scenariuszu podstawowym modeli

• Założenia makroekonomiczne – jak będzie się rozwijać gospodarka; jaki będzie wzrost gospodarczy, jaka będzie inflacja, jaka będzie stopa podatku dochodowego, jaka będzie stopa procentowa; jakie będzie PKB; jaki będzie wskaźnik cen towarów i usług

• Dane dotyczące nakładów inwestycyjnych – studium wykonalności

• Struktura finansowania projektu (kapitał własny, kapitał obcy)

• Dane dotyczące przychodów i kosztów eksploatacji - SW

• Dane dotyczące ciągnienia rat kredytu (jakie raty, w jakim czasie, czas karencji itd.)

• Dane dotyczące podatków (dochodowy, od nieruchomości itd.)

• Dane dotyczące standardów księgowych

• Ilość lat, dla których liczymy przepływy pieniężne

• Inne informacje
  
  
  

2. Ustalenie wsadu liczbowego; dzieli się go na:
   a) Informacje dotyczące nakładów inwestycyjnych- mogą być różnie ujmowane. Podział nakładów z punktu widzenia oceny projektów w następnym punkcie
   b) Przychody ze sprzedaży
   c) Koszty eksploatacji
   d) Źródła i warunki finansowania projektu
   e) Okres obliczeniowy
   f) Stopa procentowa, która w tym rachunku wystąpi w postaci stopy dyskontowej; jako wymagana stopa zwrotu z inwestycji

Ad. a) Nakłady inwestycyjne:

• Inwestycje w kapitale trwałym – zakup gruntu pod budowę, przygotowanie terenu, roboty budowlano-montażowe, zakup maszyn, urządzeń, wartości niematerialne i prawne (które są amortyzowane- przyjmuje się amortyzację w wysokości 20%)

• Przedprodukcyjne wydatki kapitałowe – różne inne wydatki, które się ponosi podczas rozpoczynania inwestycji – kosztorysy, koszty rozruchu, nakłady związane z gromadzeniem kapitału podstawowego, wydatki na studia przygotowawcze, koszty rozruchu

• Kapitał obrotowy netto = aktywa bieżące – pasywa bieżące

Nakłady inwestycyjne i źródła ich finansowania

Całkowite nakłady inwestycyjne	Środki trwałe	Aktywa	Pasywa	Kapitał stały
		Przedprodukcyjne wydatki kapitałowe	Kapitał własny (wartość netto)
		Inwestycje w kapitale trwałym	Kredyty długoterminowe
	Aktywa bieżące	Kapitał obrotowy netto
			Pasywa bieżące

Kapitał własny- okres bazowy inwestycji- wypływ środków
Kapitał obcy- okres eksploatacji- raty kredytów wraz z odsetkami- wypływ środków

Ad. b) Przychody ze sprzedaży:
– wyniki badań rynkowych (za ile, ile i komu można sprzedać)
– zdolności produkcyjne- plan sprzedaży (bierze się pod uwagę sezonowość, awarie, remonty); asortyment może wpływać na przychody ze sprzedaży (np. gdy produkujemy jeden rodzaj auta to później tracimy czas na przerobienie linii montażowej, żeby zacząć wytwarzać inny produkt; awaria wpływa na ilość produkcji, w firmach przemysłowych nie od razu osiąga się zyski, np. należy wyszkolić kadrę, aby można było rozpocząć produkcję), względy techniczne i ekonomiczne (rynek może nam nie pozwolić na osiągnięcie planowanej sprzedaży).

Ad. c) Koszty eksploatacji dzielą się następująco:

• Operacyjne

  • Bezpośrednie – surowce, materiały, media, robocizna itd.

  • Ogólnowydziałowe

  • Narzuty na koszty ogólnozakładowe, czyli koszty zarządu

• Amortyzacja – fundamentalny koszt

• Koszty finansowe – odsetki od kredytów

Ad. e) Źródła i warunki finansowania projektu- należy znaleźć najlepszą koncepcję sfinansowania projektu, warunki korzystania z dostępnych źródeł, które z warunków są najbardziej odpowiednie tzw. montaż finansowy

Ad. f) Okres obliczeniowy –tzw. horyzont czasowy analizy. Składa się z następujących okresów:

• Przygotowawczo-realizacyjny – obejmuje:

  • Czas prac analityczno-projektowych (w Polsce 4 lata)

  • Okres budowy, montażu – bardzo zróżnicowany, może wynosić od kilku tygodni do kilku lat; powinien być możliwie jak najkrótszy, aby na krótko zamrozić kapitał, który zamrożony nie przynosi zysku

• Eksploatacji

• Występowania krańcowego przepływu – terminal Cash flow

Wykład V 11.12.2013r.

Sposoby ustalania okresu obliczeniowego:
•na podstawie średniej stawki amortyzacji  ustalić średnioważoną stawkę amortyzacji, odwrotność tego jest wynikiem; to jest okres, w którym powinien wystąpić 1 pełny obrót kapitałem
•wynikający z analizy popytu  oszacowanie popytu n konkretne dobro i ustalenie na tej podstawie okresu eksploatacji, który może być również ustalany na podstawie okresu wydobycia złoża (w przypadkach dotyczących m.in. węgla)
•na podstawie czynników biologicznych okres kalkulacji okresu przedsięwzięcia jest determinowany czynnikami biologicznymi (zwykle do 1 roku)

Stopa procentowa (in. dyskontowa)- wyraża podstawową prawidłowość w finansach inwestycyjnych; bierze się ze zmiennej wartości pieniądza w czasie; to cena za udostępniony kapitał.
Aby stopa dyskontowa była porównywana w pewnym okresie należy ją porównać, czyli zdyskontować dla jednego okresu pierwszym okresem jest pierwszy rok realizacji inwestycji.
Stopa dyskontowa jest stopą zwrotu wymaganą przez inwestora.

Sposoby wyznaczania stopy procentowej:
• na podstawie alternatywnego kosztu kapitału
• na podstawie kosztu kapitału zaangażowanego w finansowanie projektu
• inne sposoby w tym arbitralnie ustalona stopa ustalana przez inwestora

Wyznaczanie stopy procentowej na podstawie alternatywnego kosztu kapitału:
Koszt alternatywny kapitału- In. koszt utraconych korzyści możliwych do uzyskania stopy zwrotu w najlepszym z możliwych (alternatywnych) sposobów zaangażowania kapitału nie powodujących wzrostu ryzyka ponoszonego przez inwestora; inaczej jest to stopa zwrotu z najlepszych z możliwych, ale nie podjętych przez inwestora decyzji. Zaletą tej metody jest bezpośrednie porównanie z innymi projektami o tej samej kategorii ryzyka.

Wyznaczanie stopy procentowej na podstawie kosztu kapitału zaangażowanego w finansowanie projektu:
To podejście jest bardziej złożone od pierwszej metody. Projekty często inwestowane są z kilku źródeł, a każde źródło kapitału ma swój indywidualny koszt; przyjmuje się koszt kapitału obcego (długoterminowego), natomiast biorąc pod uwagę koszt kapitału własnego uzyskuje się średnioważony koszt kapitału.
W tej metodzie przyjmuje się stopę kredytów długookresowych na rynku lub stopę płaconą odbiorcy. Kredytodawca może oczekiwać wysokiej premii za ryzyko. Im mniejsze jest ryzyko projektu, tym warunki kredytowe są mniejsze. Ustalając koszt kapitału z kredytu stosuje się koszt kapitału netto, czyli bierze się pod uwagę podatek dochodowy.

KD= ld x (1-t)
gdzie:
ld- stopa pełna (płacona za kapitał)
t- stopa podatku dochodowego
KD- stopa

Koszt kapitału własnego  środki wnoszone i pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa w trakcie realizacji przedsiębiorstwa pozostawiony przez jego właścicieli.

Koszt kapitału własnego można wyznaczyć na trzy sposoby:
• metoda sumowania (in. składania)- wykorzystywana najczęściej; polega na obliczaniu stopy według dwóch wartości: premii za ryzyko i stopy wolnej od ryzyka.
- Stopa wolna od ryzyka- stopa, którą inwestor może uzyskać nie ponosząc ryzyka (rentowność 50- dniowych bonów skarbowych)
- Premia za ryzyko- problem dotyczy oceny na ile punktów oceniamy ryzyko
Premia za ryzyko składa się z dwóch części:
- przeciętne ryzyko całego przedsiębiorstwa podejmującego projekt
- premia wyrażająco ryzyko projektu oraz ryzyko konkretnego przedsiębiorstwa realizującego dany projekt

Dla projektów o charakterze odtworzeniowym premia za ryzyko wynosi ok. 2-3 %
Dla projektów rozwijających potencjał przedsiębiorstwa premia za ryzyko wynosi 3-4 %
Dla projektów strategicznych premia za ryzyko wynosi 4-7 %

• model wyceny kapitałów własnych (CAPM)
• model wzrostu dywidendy tzw. model Gordona- metoda związana z modelem Gordona; metoda ta dotyczy wyceny akcji; pojawiają się formuły pozwalające na wycenę akcji (m.in. zwykłych, uprzywilejowanych lub zysk zatrzymany, czyli kapitał własny, który ma swój koszt)

Koszt akcji zwykłych- przychody pomniejsza się o ten koszt


gdzie,
KAZ- koszt kapitału akcji zwykłych
D1- dywidenda oczekiwana w następnym roku
P0- cena rynkowa akcji
g- przewidywana stopa wzrostu dywidendy

Koszt akcji uprzywilejowanych- rzadko występuje w obrocie giełdowym

Średnioważony koszt kapitału (WACC)- stosowany kiedy mamy mieszany sposób pozyskiwania kapitału, ustala się koszt kapitału zarówno własnego jak i obcego (udział kapitału własnego + udział kapitału obcego).
Cash Flow liczy się (w tym przypadku) dla całej inwestycji. Bierzemy pod uwagę wszystkie wpływy i wydatki, nie ma znaczenia, która strona inwestorów poniosła większe wydatki lub uzyskała większe przychody z zaangażowanego kapitału, czyli liczymy pełny koszt kapitału.

Inne sposoby wyznaczania stopy procentowej:
• osąd kierownictwa- menadżerowie na podstawie doświadczenia wyznaczają koszt projektu
• stopa wyznaczana arbitralnie- stopa określa wymagania inwestora (ile inwestor chce na tym projekcie zarobić)

Warto stosować wspólną stopę zwrotu dla wielu projektów:
•kiedy firma prowadzi wiele projektów o zbliżonym stopniu ryzyka
• likwiduje niewłaściwe zachowania menedżerów
• stosowanie zróżnicowanej stopy powoduje iż menedżerowie wykazują niższą stopę, aby zachęcić do poparcia danego projektu.
Zwolennicy projektu wykazują tendencję do zawyżania przepływów pieniężnych i żądania uzyskania niższej stopy procentowej.

Wymagana stopa zwrotu:
• jest zwykle wyższa od kosztu kapitału firmy, które ją stosują; biorą pod uwagę, że akceptują projekty, których NPV zawiera pewną marżę bezpieczeństwa
• zaleta dotyczy tego, iż może skłonić ludzi pracujących nad projektami do znalezienia lepszych rozwiązań (np. negocjowanie lepszych kontraktów z kontrahentem)  motywacja: im więcej jest wymagane, tym większy wysiłek
•Im wymagana stopa zwrotu jest zawyżona to efektywność projektu jest mniejsza. Nadmierny optymizm jest wyceniany w sposób bardziej adekwatny do rzeczywistości.