NEOREALIZM
Neorealizm
włoski – ruch artystyczny w literaturze, plastyce, a zwłaszcza w
filmie, powstały jako sprzeciw wobec faszyzmu. Jego podstawowe
dzieła zrealizowano w latach 1942-1952. W filmach neorealistycznych
ukazywano konflikty i dramaty zwykłych ludzi, urastające - dzięki
bogactwu obserwacji i prawdzie psychologicznej - do wielkich
uogólnień. (np. Złodzieje
rowerów -
historia zwykłego człowieka po wojnie, który zmaga się z
rzeczywistością, szuka pracy - kradzież roweru co jest dla niego
największym dramatem i daży za wszelką cenę do tego żeby go
rozwiązać ). Za pierwszy właściwy film tego nurtu uważa się
jednak
Rzym, miasto otwarte (1945)
Roberto Rosselliniego, zrealizowany zaraz po wejściu wojsk
amerykańskich do stolicy Włoch. Kierunek powstał w wyniku
zainteresowania twórców rozliczeniami wojennymi, a także
problemami społecznymi pierwszych lat powojennych.
Problematyką
społeczną, rozpatrywaną w kontekście konsekwencji wojennych,
zajęły się takie filmy jak: Dzieci ulicy (1946), Złodzieje
rowerów (1948), Cud w Mediolanie (1950) etc.
Kierunek
ten, zakończony w pierwszej połowie lat 50., bardzo silnie
oddziaływał na twórców z innych krajów, m.in. na twórczość
Akiry Kurosawy (Pijany anioł to przykład neorealizmu japońskiego),
Luisa Buñuela
(Zapomniani) czy polskiej szkoły
filmowej.
NOWA FALA FRANCUSKA
Nowa
fala (fr. la Nouvelle Vague) - nurt awangardy w kinie francuskim
istniejący w latach 1959-1965, gdy czynniki historyczne, ekonomiczne
i technologiczne pozwoliły młodym twórcom na zasadnicze zmiany we
francuskim kinie. Po niespodziewanym sukcesie niskobudżetowego I
Bóg stworzył kobietę francuski
przemysł filmowy otworzył furtkę dla innych, niskobudżetowych
produkcji. W tym samym czasie nowinki techniczne pozwoliły na
eksperymenty i redukcję kosztów produkcji filmowej.
Głównymi
cechami nowofalowej sztuki filmowej była swobodna konstrukcja
dramaturgiczna, unikanie intelektualnej, zdroworozsądkowej motywacji
działań bohaterów, naturalność akcji oraz jej ścisły związek
z miejscem akcji.
Wykorzystano
muzykę jazzową, charakterystyczną dla wielu późniejszych filmów
nowofalowych. Nowa fala francuska wynalazła charakter już
idiomatyczny dla francuskiego kina, której efekty przejawiają się
jeszcze w latach 80., ale nawet w popularnej Amelii z 2001 roku
wskazać można elementy zbieżne. Do najbardziej znaczących filmów
nowej fali zaliczyć należy Do utraty tchu (1960) Jean-Luca Godarda,
który zaplanował jedynie początek akcji filmu, kierując ją do
Paryża, i przy niskim budżecie zainicjował ryzykowną grę
wymyślania spontanicznie każdego następnego momentu, sceny. Ekipa
filmu nie przewidywała, że film zostanie w ogóle skończony.
EKSPRESJONIZM NIEMIECKI
Ekspresjonizm
– nurt w niemieckiej kinematografii, którego początki
sięgają roku 1913, kiedy to powstał Student
z Pragi
w reżyserii Stellana Rye. Scenariusz tego filmu nawiązywał do
romantycznej fantastyki i opowiadał historię młodego studenta,
który sprzedał swoje odbicie w lustrze. Jednak właściwe przyjście
na świat tego kierunku dokonało się po I wojnie światowej w 1919
r., kiedy Robert Wiene nakręcił
Gabinet doktora Caligari.
Film uzyskał niezwykłą oprawę plastyczną, dzięki czemu okazał
się wówczas dziełem zupełnie wyjątkowym. Scenerię
przedstawionych wydarzeń tworzą bowiem sztuczne scenografie
autorstwa trzech malarzy ekspresjonistów: Waltera Reimanna, Hermanna
Warma i Waltera Röhriga. Na scenografię składają się wymalowane
płaszczyzny świadomie wystylizowane, deformujące rzeczywistość,
pełne krzywizn i załamań perspektywy. Efekt plastyczności
dopełnia malarska kontrastowość czerni i bieli.
Zgodnie
z wpływami literackimi reżyserzy-ekspresjoniści sięgali często
po historie niesamowite, z wątkami irracjonalnymi bądź tylko z
kryminalnym, ale zawsze przyprawione elementami tajemniczości i
mrocznej aury. Twórcy ekspresjonistyczni w pełni docenili
możliwości ekranu, traktując go - jak malarze płótno - jako
przestrzeń do świadomego zapełnienia. Ich wizytówką stała się
niezwykła umiejętność kompozycji kadru. Ekspresjonistów wcale
nie interesował montaż, czasami filmy wydawały się być
statycznymi, bowiem była to zwykła zmiana zdjęć. Firmowym znakiem
ekspresjonizmu okazały się cienie przedmiotów i ludzi.
Fritz
Lang razem z Friedrichem Wilhelmem Murnau uchodzą za
najwybitniejszych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu. W ich
twórczości można odnaleźć najważniejsze cechy nurtu: upodobanie
do tajemniczych, wywiedzionych z ducha romantyzmu historii. Ale
między nimi istniała też pewna różnica, bowiem Murnau lubił
wychodzić w plener, Lang z kolei kręcił zazwyczaj w atelier, lubił
stylizacje kadru, monumentalne formy.
W
niemieckim kinie ekspresjonistycznym istniały dwa nurty: nurt
społeczno-psychologiczny i nurt fantastyczny.
Nurt
społeczno-psychologiczny
określany w Niemczech mianem Kammerspielfilm – opowiadał o
kłopotach, samotności, samobójstwach, obłędach i tragediach
rodzinnych. Piętnował obojętność świata wobec ludzkich
problemów. Ogólnie cechowała go niewiara w człowieka.
Nurt
fantastyczny
– najczęściej filmy grozy, spowite aurą tajemniczości, obłędu,
z pojawiającymi się zjawami, koszmarami nocnymi i atmosferą
opadającą na bohatera niczym sieć pajęcza (Gabinet
doktora Caligieri ).
POSTMODERNIZM
Postmodernizm
- termin używany przez historię i krytykę sztuki do nazywania
różnorodnych, czasem nawet przeciwstawnych stylistyk. W znaczeniu
potocznym oznacza przede wszystkim tyle, co poawangardowy,
zdystansowany w stosunku do awangardy, ale niekoniecznie z nią
sprzeczny. Postmodernizm może być również rozumiany jako sprzeciw
wobec koncepcji racjonalnego charakteru kultury i jej liniowego
rozwoju. Postmodernizm nie jest zwartym, jednolitym, planowo
wykreowanym ruchem artystycznym, jest to wspólna przestrzeń
konfrontacji różnych tendencji i koncepcji, których wspólnym
mianownikiem jest krytyczny stosunek do monolitycznej, homogenicznej
wizji świata oraz nieustanne podważanie dominacji eurocentrycznej i
patriarchalnej kultury Zachodu.
Postmodernizm
z założenia wystrzega się zastygania w jednym skodyfikowanym
sposobie uprawiania sztuki, często za styl postmodernizmu uważa się
właśnie bezstylowość. Do kanonu postmodernistycznych chwytów
należą interpretacja antroposfery jako gry, pastisz, cytat (przy
czym zarówno teksty, jak utwory muzyczne, czy dzieła plastyczne są
interpretowane jako mozaiki zbudowane z przytoczeń i przekształceń
wcześniejszych dzieł, a sam cytat nie służy, jak wcześniej
bywało powołaniu się na mistrza, albo uznane dzieło, i tym samym
nobilitacji, lecz prowadzeniu, w różnych celach, własnej gry),
świadomość przyjętej konwencji (np. bohaterowie kreskówek
wypowiadający uwagi o dubbingu), intertekstualność, paradoksalne
skojarzenia, dowolne komponowanie form i znaczeń (co określa się
francuskim terminem bricolage), przywiązuje się dużą uwagę do
kontekstu, w którym dzieło się pojawia. Często pojawiającym się
motywem w postmodernizmie jest niemożliwość dotarcia do
pierwotnych źródeł, bezpośredniego zapisu rzeczywistości.