Wychowanie i 3 znaczenia

1.Co to jest wychowanie? Przedstaw pojecie wychowania w trzech znaczeniach .

Czesława Kupisiewicza : wychowanie można rozumieć szeroko , obejmując nim wszelkie oddziaływania środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka , a więc zarówno spontaniczne i okazjonalne wpływy innych ludzi lub grup ludzkich , jak i wpływ przyrody , klimatu itp.

Wincentego Okonia: wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym miedzy wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo – instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno – motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.

W pedagogice używa się pojęcia wychowanie w trzech znaczeniach:
1) jako proces - rodzaj działalności ludzkiej, polegającej na wywoływaniu zmian w osobowości człowieka,
2) jako stan - ogół zjawisk określających przebieg, cele, metody, środki i warunki wychowania,
3) jako wynik - suma następstw wyrażająca się w zmianie osobowości człowieka i w stopniu przygotowania go do życia społecznego.

2 Wychowanie dla przyszłości

3 Ideał wychowania. Jego zmienność i stałość

Ideał wychowania – to pełny opis zintegrowanych cech człowieka, wartościowych z punktu widzenia interesów całego społeczeństwa, jego odłamów lub grup. Ideał jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. Charakteryzuje się on określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii. Przyjęcie określonego ideału wyznacza wybór metod i środków działania.

Ideał  wychowania na przestrzeni wieków. Średniowiecze-ideałem była wiara ,nadzieja ,miłość. Czasy nowożytne-wolność ,równość ,braterstwo. Przełom XIX/XX w -istota myśląca zdążająca do perfekcji umysłowej ,na dalszy plan zeszły poprzednio wymienione wartości. Wiek XX -człowiek jest istotą działającą -ideałem wychowania jest uczeń pomysłowy przedsiębiorczy ,aktywny ruchowy ,szanujący prawa innych ludzi współcześnie – Stanisław Nalaskowski – składniki współczesnego ideału wychowania to wolność, odpowiedzialność, godność.

Rodzaje ideałów wychowania:

·         może być wyprowadzony od góry (z nauk filozoficznych – etyki, aksjologii) albo od dołu (z praktyki pedagogicznej)

·         Bauman „Idee, ideały i ideologie” – ideał życia; każdy ma swój ideał życia, ideały życiowe dzielą się na dośrodkowe (egocentryczne, ja środkiem wszechświata) i odśrodkowe (socjocentryczne, ja członkiem społeczności). Dośrodkowy – odmiany: nihilizm (ogólna negacja, pełne odrzucenie tego, co dla ludzi ważne), nabywczy (chcę mieć dużo), defensywny (pragnę bym nie miał mniej, nic nie chcę i wy nic nie chciejcie ode mnie).  Odśrodkowy – czyste sumienie ideałem w człowieku.

4 Czy jest możliwe wychowanie do przyszłości.

5 Zmiana. Główne typy zmian , zmiany rozwojowe.

Zmiana w najogólniejszym znaczeniu to „różnica w stanie danego obiektu lub organizacji obserwowana w czasie”. Coś to wcześniej było takie, a nie inne teraz różni się od stanu poprzedniego, pod różnymi względami, np. inaczej wygląda, zachowuje się itp. (M. Tyszkowa)

 Zmiana społeczna to każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako znaczące dla życia społecznego. Ważnym kryterium jest zasięg zmiany, który pozwala wyróżnić zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Inne kryteria dotyczą regularności, powtarzalności i incydentalności zmian. Zmiana społeczne może polegać na: zmianie składu systemu społecznego; zmianie w strukturze społecznej; zmianie funkcji społecznych; zmianie granic systemu; zmianie w relacjach między podsystemami społecznymi; zmianie w środowisku systemu.

kryterium	Rodzaje zmian rozwojowych
Charakter zmiany	·         Ilościowa ·         Jakościowa
Powszechność zmiany	·         Uniwersalne ·         Wspólne ·         Indywidualne
Czas wystąpienia zmiany	·         Punktualne ·         Niepunktualne - znaczne opóźnienie w stosunku do rówieśników             - znaczne przyśpieszenie w stosunku do                            rówieśników
Uwarunkowania zmiany	·         Efekt procesu rozwoju – zmiana funkcjonowania jest jego naturalną konsekwencją ·         Efekt oddziaływania  wydarzeń życiowych – zmiana jest wymuszona przez otoczenie , jest reakcją na nagłe zdarzenie

Tab. 1 Kryteria wyróżniania i rodzaje zmian rozwojowych Strelau

Najważniejsze cechy zmian rozwojowych to: Długotrwałość zmian Kierunkowość (monotoniczność)  Nieodwracalność

6 Wychowanie do zmian i rozwoju

7 Edukacja a demokracja i polityka

8. Programy Wspólnotowe

To grupa funduszy, które są z samej nazwy mniej znane. Jednak każdy z nas przynajmniej słyszał o programie SOCRATES, MŁODZIEŻ, czy LEONARDO. To chyba najpopularniejsze z wspólnotowych programów. Ich cechą wspólną jest przede wszystkim to, że wszystkie są zarządzane bezpośrednio przez Komisję. Przede wszystkim to narzuca ich wspólnotowy charakter, który narzuca w większości przypadków konieczność realizacji projektu wspólnie z partnerem z innego państwa członkowskiego UE.

9. Sokrates , Erasmus , Leonardo da Vinci

Według Sokratesa godne pochwały jest tylko życie rozumne, czyli nieustanne dążenie do prawdy. Zachwala przy tym życie refleksyjne, skupienie na własnych myślach, ponieważ tylko wyemancypowana myśl potrafi dotrzeć do prawdy . Sokrates gloryfikował człowieka nie-politycznego, gdyż warunkiem dobrego życia jest dla niego ucieczka od sceny publicznej i związanego z nią zgiełku. Odrzucił demokrację. Uważał, że władza powinna należeć do elity. Sokrates stworzył własną metodę poszukiwania wiedzy. Polegała ona na dyskusji, współpracy umysłowej z innymi. Składała się z części negatywnej, uczącej jak usuwać fałszywe przekonania i pozytywnej, mówiącej jak zdobywać prawdziwe. Były to (Tatarkiewicz 2011: 83-85):

Metoda elenktyczna - tzn. metoda zbijania, polegająca na doprowadzeniu do absurdu. Sokrates przyjmował na poważnie tezę stawianą przez przeciwnika i poprzez pytania zmuszał go do wyciągania z niej konsekwencji aż okazywała się fałszywa lub sprzeczna z powszechnie uznawanymi twierdzeniami. 

Metoda majeutyczna - Sokrates twierdził, że każdy człowiek nosi w sobie prawdziwą wiedzę, tylko trzeba mu pomóc ją wydobyć. Dlatego funkcja nauczyciela jest podobna do sztuki położniczej (majeutyka to sztuka położnicza). Metoda Sokratesa była metodą wspólnego szukania (dzisiaj mówi się o metodzie heurystycznej). Rola kierownika polegała na umiejętnym zadawaniu pytań. Dzielił on pytania na najprostsze, w taki sposób że odpowiedź wymagała powiedzenia „tak” lub „nie”. Odpowiedź na te pytania wymagała nie wiedzy lecz rozsądku. 

10.Reformy oświatowe III RP

Reforma oświatowa miała na celu upowszechnienie średniego wykształcenia i podniesienie jego poziomu. Zakładała zmiany strukturalne w systemie oświaty oraz programowe. Skrócono o 2 lata (do 6 klas) czas nauki w szkole podstawowej i wprowadzono nowy typ szkoły gimnazjum, w którym nauka trwa trzy lata. Kolejnym elementem systemu oświaty są szkoły ponadgimnazjalne. Należą do nich trzyletnie licea ogólnokształcące, czteroletnie technika, dwuletnie lub trzyletnie szkoły zawodowe (czas trwania nauki zależny jest od wybranego przez ucznia zawodu) oraz nowy typ szkoły – trzyletnie licea profilowane. Nowym elementem było wprowadzenie systemu zewnętrznych egzaminów, które przeprowadzane są przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. W ostatnim roku nauki w szkole podstawowej i w gimnazjum uczniowie przystępują odpowiednio do zewnętrznego sprawdzianu lub do egzaminu gimnazjalnego. Przystąpienie do nich jest warunkiem niezbędnym do ukończenia wymienionych szkół. Absolwenci liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników przystępują do egzaminu maturalnego. Absolwenci szkół zawodowych przystępują do zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Wprowadzanie systemu egzaminów zewnętrznych było procesem długofalowym. Pierwszy sprawdzian na zakończenie szóstej klasy szkoły podstawowej oraz pierwszy egzamin gimnazjalny odbył się w roku 2002 (rok szkolny 2001/2002). Egzaminy kończące szkoły kładą nacisk na stosowanie zdobytych umiejętności i rozumienie poleceń

11.Społecznosc lokalna i szkoła

Szkoła w społeczności lokalnej zajmuje czołowe miejsce, jednak jej rola i oddziaływanie na otoczenie nie jest duże. Wynika to przede wszystkim, że brak jest stałej i równoległej współpracy między szkołą jako instytucją, która kształci i wychowuje młode pokolenie, a innymi instytucjami i placówkami, które podejmują celowe działania wychowawcze i dydaktyczne poza szkołą. Obszar wychowania równoległego rozciąga się przestrzennie i czasowo na całe życie człowieka, ale rolę decydującą odgrywa w młodości. Do składników wychowania równoległego zalicza się także zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Rolę zasadniczą odgrywają jednak składniki środowiska naturalnego takie, jak rodzina, grupy rówieśnicze i społeczność lokalna. Bezpośredni wpływ wychowawczy wywierają instytucje kultury, placówki rekreacji oraz środki masowego przekazu.

12. 31. Wychowanie jako proces , zjawisko społeczny 

Wychowanie to rodzaj działalności społecznej charakteryzującej się niezwykle złożoną i różnorodnością działania, obejmując:

- Rodzaj interakcji

- Rodzaj cech wychowania

- Osobę wychowawcy i jego kompetencje

- Czas trwania procesu

- Rodzaj podejmowanych działań

Klasyfikacja działalności wychowawczej w perspektywie społecznej dokonywać się może poprzez wyłączenie określonych sfer rzeczywistości, które stanowią ramy dla procesów wychowawczych:

Wychowanie poprzez grupę

Wychowanie poprzez naukę

Wychowanie poprzez pracę

Wychowanie przez sport i wypoczynek

Wychowanie przez sztukę

13. Wychowanie ekologiczne (środowiskowe - to działalność sprzyjająca poznawaniu przez wychowanków treści i walorów środowiska, prowadząca do wytworzenia świadomości wzajemnego związku między człowiekiem, jego kulturą i jego otoczeniem biofizycznym, jak również postawy identyfikacji z własnym środowiskiem. Wychowanie to zmierza do stworzenia warunków, w których wychowankowie świadomi są tych związków, podejmują decyzję i realizują zadania, sprzyjające rozwojowi i doskonaleniu ich środowiska”.

  Wielu pedagogów wskazuje, że nie wystarczy posiadać wiedzę o środowisku, ale dla właściwego postępowania i działania potrzebne są także odpowiednie motywacje etyczne i postawy społeczne.

Głównymi celami wychowania ekologicznego są bowiem:

·        podniesienie wiedzy o skutkach ekologicznych powodowanych zanieczyszczeniami,

·        kształtowanie właściwych postaw w zakresie ochrony środowiska,

·        działalność organizacji ekologicznych np. LOP-u itp.

14.Aktualne kontrowersje o wychowaniu : wychowanie bezstresowe

15.Wplyw mediów na wychowanie i edukacje

1. Bezkrytyczne i pozbawione kontroli korzystanie ze środków masowego komunikowania się może się okazać wysoce szkodliwe, zwłaszcza dla młodego odbiorcy. Niebezpieczeństwa, to przede wszystkim zakłócenie harmonijnego współdziałania intelektu i woli, spłycanie wrażliwości intelektualnej, moralnej, religijnej, estetycznej itd. Powodem takiej sytuacji jest bezrefleksyjne, zbyt częste odbieranie programu, niezależnie od wieku odbiorców, ich dojrzałości czy zainteresowań. 
2. Środki masowego przekazu są coraz bardziej powszechne, wręcz wpisane w codzienne życie współczesnego człowieka. Ich ekspansji nie da się w żaden sposób powstrzymać ani zahamować. Jest to fakt, z którym trzeba się nauczyć współistnieć. 
3. Korzystanie z mass mediów nie ma konotacji jednoznacznie negatywnych. Jednak nieodzownym warunkiem jest krytyczne i selektywne dobieranie proponowanych przez nie treści. Odpowiedzialność ta spoczywa, w naszym przekonaniu, na rodzicach, opiekunach, pedagogach. Mają oni największy wpływ na kształtowanie zainteresowań poznawczych i estetycznych młodego odbiorcy. To oni powinni nauczyć wybiórczej i krytycznej postawy wobec proponowanych treści

Środki masowego przekazu oddziałują na postawy dzieci i młodzieży często znacznie silniej niż wzory i modele pokazywane przez rodziców, wychowawców w przedszkolach, nauczycieli w szkołach. Środki masowego przekazu są jednak tylko narzędziem między nadawcą i odbiorcą. To znaczy, że ich wartość zależy z jednej strony od treści przekazywanych, czyli od nadawców, a z drugiej od sposobu odbioru, czyli od odbiorców. Ich wartość i użyteczność dla człowieka zależą od sposobu, w jaki się je wykorzystuje. 

16.Teoria Bernsteina i jej aktualności
Był prekursorem ‘nowej socjologii” w Wielkiej Brytanii. Zwrócił uwage na istotną rolę języka w przenoszeniu dziedzictwa kulturowego rodzin i przez to stymulowanie bądź hamowanie rozwoju intelektualnego jednostki. W swoich pracach wyróżnił 2 typy wypowiedzi językowych: - język potoczny
- język sformalizowany
W kolejnych pracach mówił już o:
a) prostym ograniczonym kodzie językowym Kod ograniczony to najprostsza forma komunikacji (osoby używają krótkich zdań, bądź równoważników zdań, często posługują się spójnikami i przysłówkami). Do wyrażania ekspresji często używa się mimiki, gestów. 
b) kodzie rozbudowanym

Dlaczego wyróżniony przez Basila Bernsteina kod ograniczony nie sprzyja sukcesom szkolnym dzieci? Kod ograniczony to najprostsza forma komunikacji (osoby używają krótkich zdań, bądź równoważników zdań, często posługują się spójnikami i przysłówkami). Do wyrażania ekspresji często używa się mimiki, gestów. Często powtarzane są w danej grupie językowej -stereotypy, czy symbole- przez co język jest łatwo zrozumiały w określonym środowisku, traci jednak wiele wartości komunikacyjnych w szerszym środowisku. Kod ten w słabym stopniu pobudza psychikę

17.Funkcje rodziny . Omów przynajmniej 3

Wg Szczepańskiego Na samym początku należy wymienić sześć podstawowych funkcji rodziny, do których można zaliczyć funkcję ekspresyjną, ekonomiczną, opiekuńczą, wychowawczą, prokreacyjną oraz seksualną.

Opiekuńcza funkcja polega na stwarzaniu w rodzinie szczególnej atmosfery bezinteresownej miłości, życzliwości i oddania, niezbędnej do prawidłowego psychicznego, uczuciowego, a także moralnego rozwoju człowieka, dokonującego się na wszystkich etapach jego życia, prowadzenie gospodarstwa domowego, zaspokajającego potrzeby członków rodziny, sprawowanie pieczy nad życiem członków rodziny, ich zachowaniem, kulturą, zdrowiem, trudnościami życiowymi, troska o rozwój intelektualny (umysłowy), rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych

Funkcja wychowawcza, jak sama nazwa wskazuje, jest procesem wychowawczym odbywającym się na linii rodzice - dzieci. Jej celem jest przygotowanie młodych członków rodziny do życia w społeczeństwie poprzez przekazaniu im norm i zachowań służących prawidłowemu wykonywaniu ról społecznych. Funkcja ta oznacza nie tylko socjalizację dzieci przez rodziców, ale również zmianę zachowań małżonków pod wpływem swoich dzieci.

Funkcja prokreacyjna , zaspokajanie rodzicielskich, emocjonalnych potrzeb współmałżonków (potrzeb ojcostwa i macierzyństwa), jak i reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa. W wielu społeczeństwach – w tym w największych krajach – dzieci pozamałżeńskie nie są w pełni akceptowane, a w niektórych są nawet dyskryminowane,

funkcja seksualna - służy zaspokojeniu popędu płciowego małżonków, dawniej była także nazywana prokreacyjną.

Stanisław Kawula  wyróżnia cztery podstawowe funkcje rodziny:

1. BIOLOGICZNO- OPIEKUŃCZĄ-Małżeństwo monogamiczne ; stanowiące podstawę ówczesnej rodziny jest społecznie uznawana instytucja obcowania seksualnego i przyczynia się przede wszystkim  do zachowania ciągłości biologicznej każdego narodu. Rola małżonków nie kończy się jednak 
z chwilą narodzenia dziecka. Opiekowanie się dzieckiem, tj. zapewnienie mu odpowiednich warunków rozwoju fizycznego, m.in. dostarczanie należytego pożywienia, odpowiedniego ubrania, zapewnienie warunków snu i wypoczynku, ochrona przed niebezpieczeństwem itd., należy do  głównych obowiązków obojga rodziców.

2. KULTURALNO- TOWARZYSK- Organizacja wypoczynku dla dzieci, zabawy, rozrywki, odbioru dóbr kulturalnych itd.  należy  do zasadniczych treści życia rodzinne

3. EKONOMICZNA-Służy zaspokojeniu potrzeb materialnych (jedzenie, ubranie, mieszkanie). Każdy członek rodziny ma swój wkład w zasilanie domowego budżetu. Rodzice czerpią dochody przez pracę, dla dzieci z kolei to nauka jest swoistą inwestycją w przyszłość. Szczególnie w społeczeństwach dawnych, ale też współcześnie - stan posiadania rodziców, ich miejsce zamieszkania i poziom wykształcenia ? decydowały o karierze i drodze życiowej ich dzieci.

4. WYCHOWAWCZA-Funkcja ta przygotowuje dzieci do samodzielnego życia oraz do pełnienia w nim odpowiednich ról.

18. Rodzina nuklearna jest rodziną, na którą składają się dwa pokolenia – rodziców i dzieci (także adoptowanych). Tym samym, między członkami rodziny nuklearnej występują dwa typy więzi społecznych: więź małżeńska i więź rodzicielska. Rodzina nuklearna jest zwykle rodziną małą – współcześnie coraz częściej (choć oczywiście zależy to od danego społeczeństwa) spotykamy się z modelem rodziny typu 2+1 (dwoje rodziców i jedno dziecko) lub 2+2 (dwoje rodziców i dwoje dzieci) ma to niemały wpływ na demograficzny obraz danego kraju, społeczeństwa. Wychowaniem dzieci, obok rodziców, w wielu przypadkach zajmują się wyspecjalizowane instytucje, takie jak żłobki czy przedszkola(Rodzice mają obowiązek zapewnić opiekę materialną dzieciom do uzyskania pełnoletniości, jednak dzieci zamieszkują z rodzicami do momentu usamodzielnienia się, wówczas najczęściej się wyprowadzają, nierzadko zostawiając rodziców bez opieki. Powstanie tego zjawiska zaowocowało prężnym rozwojem geriatrii, pojawieniem się instytucji zajmujących się osobami starszymi.)

19. Rodzaje grup społecznych , omów przynajmniej 5

1. Ze względu na sposób zorganizowania:

Grupy formalne

Cechy grup formalnych:

posiadają ściśle określona sformalizowane strukturę

są powołane w wyniku aktu prawnego

cele i zasady działania określają przepisy prawne

możliwe jest stosowanie sankcji wobec członków

Przykłady grup formalnych: ,szkoła, wojsko, związek zawodowy , partia polityczna, stowarzyszenie, administracja

Grupy nieformalne

Cechy grup nieformalnych:

tworzą się spontanicznie, bez stosowania procedur i formalności

nie mają sformalizowanej struktury

nie posiadają wewnętrznych przepisów prawnych

opierają się na wewnętrznych relacjach pomiędzy członkami

tworzą się za względu na wspólne zainteresowania, sposób spędzania czasu lub poglądy

Przykłady grup nieformalnych: grupa koleżeńska , kółka zainteresowań, krąg znajomych ,gangi,klany

2. Ze względu na charakter członków: 

Grupy zamknięte (ekskluzywne)

Cechy grup zamkniętych:

przynależności jednostki decyduje spełnienie przez nią określonych kryteriów np. majątek ,wykształcenie lub poświęcenie i oddanie.

do niektórych grup zamkniętych można należeć automatycznie np. przez urodzenie.

Przykłady grup zamkniętych:

stowarzyszenie biznesowe.

Grupy otwarte (inkluzywne) przynależności decyduje wola jednostki lub polityka prowadzona przez ta grupę

3. Ze względu na wielkość grupy:

Grupy małe

Cechy grup małych:

posiadają prosta strukturę wewnętrzną

nie występuje podział na mniejsze podgrupy

stosunki pomiędzy członkami są bardziej bezpośrednie i osobiste

Przykłady grup małych: szkolny zespół baletowy, rodzina , społeczność lokalna , grupa rówieśnicza

Grupy duże

Cechy grup dużych:

posiadają rozbudowaną strukturę wewnętrzną

wewnątrz grupy istnieje wiele podgrup

członkowie nie zawsze znają się osobiście

przynależność do grupy jest pośrednia np. przez małe grupy

Przykłady dużych grup: plemienne , narodowe , religijne , partie polityczne

4. Ze względu na rodzaj więzi:

Grupy pierwotne (naturalne)

Cechy grup pierwotnych:

członków łączy silna więź emocjonalna i kontakty osobista

przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki

każdy członek wspólnoty nosi cechy wspólne z pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język

istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy

udział w grupie wynika z norm i tradycji

Przykłady grup pierwotnych: rodzina , grupa rówieśnicza , krąg przyjaciół i najbliższych znajomych , sąsiedzi mający ze sobą bliskie kontakty

Grupy wtórne (tworzone sztucznie)

Cechy grup wtórnych:

członków łączy więź rzeczowa wynikająca ze wspólnych zainteresowań

członkowie są na zasadzie dobrowolnego wyboru

mają "sztuczną" genezę

tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu, wykonania zadania, lub zamierzonego interesu

Przykłady grup wtórnych: partia polityczna , związek zawodowy ,organizacje kościelne , stowarzyszenia, zakłady pracy, szkoły

20. Grupa rówieśnicza i jej wpływ na zachowanie

Według Znanieckiego; „grupy rówieśnicze pełnią dwojaką funkcję: młodzież wyraża w nich to, czego się nauczyła uczestnicząc w życiu otoczenia dorosłych, przez udział w grupach młodzież rozwija samodzielnie dążenia i osiąga cele, których nie może realizować w innych formach aktywności przed osiągnięciem dojrzałości społecznej i uznaniem jej pełnoprawnego uczestnictwa w życiu dorosłych. Grupy rówieśnicze stanowią, więc naturalną drogę procesu uspołecznienia dzieci i młodzieży, wchodzenia w skomplikowany świat współżycia i współdziałania społecznego”.

Typy : zabawowe , paczki , dewiacyjne

Elementy, które tworzą stosunki społeczne w grupie to:

wewnętrzna hierarchia grupy

system decyzyjny

układ kanałów komunikacyjnych

charakter więzi pomiędzy poszczególnymi członkami grupy

W związku z tym można wyróżnić:

przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe, takie osoby charakteryzują się pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych członków grupy

przywództwo - może być osiągnięte poprzez wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest akceptowane przez grupę

panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości, główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego i organizacyjnego

Roger Mucchielli przedstawił pięć układów komunikacyjnych, które dostarczają wiadomości o charakterze grupy. Są to:

układ szprychowy - każdy członek grupy ma kontakt z przywódcą, jest to niezwykle pomocne w przypadku konieczności szybkiego działania

układ bezpośredni - każdy kontaktuje się z każdym

układ kołowy - członkowie grupy przekazują informacje po kolei, jeden drugiemu

układ łańcuchowy - przywódca grupy przekazuje informacje jednej osobie, która rozpowszechnia ja wśród pozostałych członków grupy

układ scentralizowany - przywódca przekazuje informacje kilku zaufanym osobom, a ci przekazują ja pozostałym członkom grupy

Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:

kształtowanie aktywności jednostek

kształtowanie więzi z innymi ludźmi

ułatwianie kontaktów interpersonalnych

zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania

konstruktywne współzawodnictwo

pobudzanie do rozwijania zainteresowań

umożliwianie kontaktów towarzyskich

zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych

zapełnianie wolnego czasu

21.Przemiany w rodzinie na przestrzeni dziejów

Kierunki przemian rodziny wg. Tyszki: :- od rodziny dużej wielopokoleniowej do rodziny małej dwupokoleniowej

- od rodziny biologicznie-zdeterminowanej do planowanej

- od rodziny produkcyjnej do nieprodukcyjnej

- od rodziny patriarchalnej do rodziny egalitarnej (partnerskiej)

- od rodziny zinstytucjonalizowanej do rodziny podporządkowanej treściom humanistycznym

- od rodziny otwartej do rodziny zamkniętej,(zapracowanie , brak poczucia bezpieczeństwa , niepewność materialna)

Kierunki przemian struktury rodziny współczesnej wg. Pilcha:

- Autonomizacja członków rodziny

- egalitaryzacja ich

- malejąca spójność i dezintegracja rodziny

- patologizacja społeczna, psychospołeczna jednostek mająca istotne reperkusje w życiu rodzinnym.

Czasy starożytne-Można sądzić, że panował przez dość długi okres matriarchat. Prawdopodobnie przyczyną tego była niezwykłość porodu. Ludzie prehistoryczni, nieznający procesów biologicznych, przyjście każdego dziecka na świat uznawali za cud, niewytłumaczalne wydarzenie w życiu całej społeczności. O istotnej roli kobiety w czasach prehistorycznych świadczył także kult płodności, czego dowodzą artefakty w postaci figurek kobiet o bujnych kształtach. Tradycyjny model rodziny w państwie rzymskim uległ z czasem przekształceniem. Jedną z przyczyn były wyniszczające wojny. Oddaleni o setki mil mężczyźni nie byli w stanie pomagać kobietom, które musiały same dawać sobie radę.

Czasy feudalne

Patriarchat był także głównym modelem rodziny w okresie feudalizmu, kiedy to na kształt rodziny zaczął mieć ogromny wpływ Kościół. Ponadto fakt, iż to mężczyzna zajmował się zarabianiem, wpływał także znacząco na umocnienie się modelu patriarchalnego. W dalszym ciągu to matka zajmowała się dziećmi i domem, ojciec natomiast zajmował się polityką, pracą i ewentualnie wojaczką. Uległość żony wobec męża była także sankcjonowana przez władze kościelne, żona awanturnicza była postrzegana jako grzeszna, stanowiąca ciężar dla męża. W czasach średniowiecznego feudalizmu rodzina był konstruktem względnie wielopokoleniowym, choć średnia wieku była krótka i nie zawsze dziadkowie mieli szansę na zobaczenie wnuków. Niewątpliwie liczba dzieci w okresie feudalizmu była bardzo duża, co wiązało się z wysoką umieralnością noworodków oraz matek. W obliczu takich statystyk ludzie średniowiecza starali się zabezpieczyć. Trwałą polisą życiową na „starość” były dzieci, które opiekowały się rodzicami.

Kapitalizm-

Czasy kapitalistyczne znacząco wpłynęły na życie rodzinne. Jedną z najważniejszych przemian tego okresu było oddzielenie miejsca pracy od miejsca zamieszkania. Powstawanie manufaktur i pierwszych zakładów pracy, doprowadziło do zmian w życiu rodzinnym. Brak parasola ochronnego nad ówczesnymi pracownikami prowadził często do ich wyzysku. Wielogodzinny dzień pracy często powodował, że małżonkowie i dzieci widywali się tylko podczas śniadania i kolacji. Brak środków bezpieczeństwa skutkował także kalectwem, a nawet śmiercią pracownika, co miało istotny wpływ na jego rodzinę. W tych czasach nie tylko małżonek zarabiał, do pracy zaczęły „wychodzić” także kobiety i dzieci.

Socjalizm

Skandaliczne warunki bytowe robotników zaczęto poprawiać dopiero w wieku XX, kiedy weszły przepisy bezpieczeństwa, odszkodowania za utratę zdrowia oraz życia dla rodzin poszkodowanych. Wszystkie te zmiany przyniósł ruch socjalistyczny, który w pierwotnym swym układzie miał na celu poprawę doli robotników.

Komunizm

Ostatecznym celem każdego ustroju socjalistycznego miało być społeczeństwo komunistyczne. Osiągnięcie tego stanu miało poświadczać panujący w kraju dobrobyt, gdyż w założeniach ideologów komunizm był wyższą forma socjalizmu, osiągniętą dzięki zbudowaniu mocnej bazy wytwórczej. W momencie dojścia do władzy w ZSRR Stalina idea komunistyczna uległa dogmatyzacji i usztywnieniu. „Stworzona” prze wodza komunistycznego praca zatytułowana Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) stała się wykładnią życia dla wielu milionów obywateli żyjących pod rządami komunistycznymi. Indoktrynacja bardzo mocno dotykała zwłaszcza robotników: Zaczęły powstawać także wielkie osiedla robotnicze (Nowa Huta w Krakowie), które miały za zadanie spełniać wszystkie potrzeby robotników i ich rodzin. W ramach tych dzielnic mieściły się zakłady pracy, szkoły, miejsca rozrywki. Podkreślano często, że wychowaniem dzieci zajmuje się państwo. Mogło jednak wpływać to negatywnie na życie rodzinne, gdyż wychowywane w bezrefleksyjnym kulcie państwa i sekretarza dzieci, bardziej nad rodzinę miały cenić państwo. 

Czasy współczesne

Czasy współczesne często dookreślane bywają takimi hałasami jak kryzys rodziny, kryzys wartości. Oznacza to głębokie zmiany, jakie w ramach modelu i funkcjonowania rodziny, dokonują się na naszych oczach. Istotne znaczenie ma tu na pewno ruchomy czas pracy. Fakt, że w dzisiejszych czasach zarówno mąż, jak i żona pracują nikogo już nie dziwi. Oznacza to, że większą cześć dnia para spędza czas osobno. Dodatkowym utrudnieniem jest praca zmianowa, gdy jedno z małżonków pracuje każdego dnia w identycznych godzinach, a drugie – na różne zmiany – to spędzają ze sobą jeszcze mniej czasu. Zupełnie ekstremalną sytuacją jest ta, gdy jeden małżonek pracuje w dzień, a drugi w nocy. Wówczas osłabienie więzi może stanowić poważne zagrożenie dla rodziny. Często taki ruchomy układ życia rodzinnego prowadzi do dezintegracji wewnątrzrodzinnej, która objawia się przejściem od zharmonizowanych oddziaływań rodzinnych do wielu, różnych oddziaływań poszczególnych członków rodziny. Często taka dezintegracja wiąże się z osłabieniem więzi emocjonalnych i małym stopniem zaangażowania rodziców w wychowanie dzieci. Zagrożeniem dla rodziny jest także rosnący poziom nietrwałości małżeństw, czyli zwiększająca się liczba rozwodów, oraz wzrastające ubożenie rodzin, na co duży wpływa ma szalejący kryzys ekonomiczny. Ogromny i najczęściej niekontrolowany kontakt z mediami wpływa na ograniczenie kontaktów z członkami rodziny, może prowadzić nawet do obojętności. Zagrożeniem najistotniejszym jest natomiast rosnący w siłę w ostatnich latach indywidualizm, który skupia uwagę człowieka na samym sobie, na samorealizacji i samorozwoju, umożliwia utrzymywanie krótkich więzi we wspólnotach internetowych przy jednoczesnym „wypisaniu” się ze wspólnot tradycyjnych, z których najważniejsza jest rodzina. 

2 tezy odnoszące sie do kryzysu tradycyjnej rodziny w wyniku przemian:

- rodzina jako struktura społeczna nie zanika, ale jedynie ulega modyfikacji. Zmianie ulegają jej priorytety, założenia albo zasady, którym jest podporządkowana. Zmienia się priorytet z przymusowej trwałości rodziny na satysfakcję partnerów. Niektóre funkcje rodziny zmieniają się, ale inne pozostają stałe (nadal pełni podstawowe funkcje z zakresu reprodukcji społecznej i jest środowiskiem, w którym ma miejsce reprodukcja podstawowych kapitałów). Teza ta nawiązuje doliberalizmu, teorii reprodukcji.

- teza nawiązuje do konserwatyzmu. Mówi, że ma miejsce realny kryzys rodziny. Towarzyszy jej zwykle teza, że kryzys rodziny stwarza ryzyko wystąpienia kryzysu dobrostanu całego społeczeństwa. Tendencje dezintegrujące rodzinę są pochodną ludzkich wyborów. Kryzys rodzinyjest pochodną podważania racji sensowności jej istnienia, krytyki rodziny jako instytucji społecznej, przypisania priorytetu preferencjom osobistym nad poczuciem lojalności i obowiązku. Interpretacje takie legitymizują, uzasadniają dezintegrację.

22.Nauczyciele wobec współczesnych przemian .

Przemiany społeczne narzucają określone wymagania szkole i nauczycielowi, wpływają na modyfikacje celów, zadań, treści, metod kształcenia i wychowania. Stawia to nauczyciela w nowej i wciąż zmieniającej się sytuacji, wpływa na warunki i treść jego pracy. Rola nauczyciela jest ściśle powiązana z przemianami w życiu społecznym, do którego przygotowuje on swoich wychowanków. Z jednej strony rola ta jest wynikiem procesów dokonujących się w społeczeństwie, z drugiej zaś ich czynnikiem sprawczym .

23.dylematy współczesnego nauczyciela .

Badacze problematyki nauczycielskiej twierdzą, że nauczyciele stanowią grupę społeczno - zawodową, którą charakteryzuje tradycyjny styl pracy i życia, konformistyczne nastawienie, orientacja jedno grupowa i uczestnictwo lokalne. Obraz to niezbyt pociągający. Ta negatywna selekcja w połączeniu z niskim statusem materialnym nauczycieli może tylko wzmocnić konserwatyzm, który skutecznie osłabia ich motywację do nowatorstwa i zmian. 
Twórczość powinna stać się stylem pracy każdego nauczyciela i szkoły. Nauczyciel twórczy to niewątpliwie Nauczyciel pomysłowy, otwarty na pomysły innych, stale wzbogacający swą wiedzę merytoryczną i podnoszący swoje kwalifikacje zawodowe. 
W społeczności nauczycielskiej bywa jednak dość często, że twórczy Nauczyciel z powodu "innego" podejścia do swojej pracy nie zawsze jest lubiany w gronie swoich koleżanek i kolegów z pracy. Myślę, że wynika to z tego, że stanowi dla nich w pewnym sensie zagrożenie. Być może obawiają się o to, że są gorsi i być może od nich też będzie wymagana wzmożona praca. Mimo to uważam, że warto być twórczym nauczycielem, gdyż twórcza praca daje poczucie własnej wartości oraz zaspokaja potrzebę uznania i sukcesu. 

24.29. Rodzina jako środowisko wychowawcze

Rodzina jako podstawowa komórka życia społecznego jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. Jest wspólnotą niezwykłą, stanowiącą model i normę dla wszystkich innych grup społecznych. W niej to właśnie zdobywa dziecko pierwsze doświadczenia, doznaje pierwszych odczuć emocjonalnych, przyswaja sobie obowiązujące wzorce i zasady współżycia, a także utożsamia się ze swoim najbliższym otoczeniem, szukając w nim miejsca dla siebie

Czynniki środowiskowe, które mają wpływ na wyniki wychowawcze w rodzinach. Wg E. Jackowskiej należą do nich:

A) Czynniki społeczno-ekonomiczne, określające pozycję społeczną i ekonomiczną rodziny i jej poszczególnych członków:

warunki bytowe rodziny - poziom dochodów, sytuacja mieszkaniowa,

warunki utrzymania rodziny - zawód rodziców, źródła utrzymania nie związane z pracą zawodową jej członków,

więź między rodziną a środowiskiem - więź z dalszą rodziną, więź sąsiedzka itp.

B) Czynniki kulturalne, określające poziom kultury życia codziennego:

wykształcenie rodziców i innych członków rodziny,

wzorzec kulturalny obowiązujący w rodzinie, określający między innymi podział obowiązków domowych w rodzinie, zasady wychowania dzieci sposób spędzania wolnego czasu,

poziom potrzeb kulturalnych rodziców i innych członków rodziny.

C) Czynniki pedagogiczno-społeczne, określające strukturę rodziny, stosunki wewnątrzrodzinne, właściwości osobowości rodziców:

struktura rodziny - skład osobowy, liczba dzieci w rodzinie,

więź uczuciowa między dzieckiem a matką i ojcem,

więź uczuciowa między matką a ojcem.

25. bezpieczeństwo dziecka w okresie transformacji.

26.Historia wychowania XXw.

28. Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze

30. Uspołecznienie jako proces wychowania .

Uspołecznienie jest wchodzeniem człowieka w kulturę i równocześnie kształtowaniem jego osobowości. 

Uspołecznienie dziecka to proces przygotowania go do życia w obrębie szeregu grup i złożonych stosunków społecznych. Nie może ono przebiegać z dala od tych warunków życia społecznego, jakie oczekują dziecko w przyszłości.

Wychowanie powinno być wprowadzeniem dziecka w całokształt życia zbiorowego, dając mu zrozumienie praw rządzących tym życiem, niezbędne umiejętności włączania się doń oraz rozwijając w nim postawę troski o dobro ogółu. Uspołecznienie i osiągnięcie dojrzałości społecznej jest rezultatem rozwoju społecznego dziecka. Podczas rozwoju społecznego dokonuje się proces socjalizacji.

32.Warunki kształtujące programy nauczania

Program nauczania… Z rozporządzenia MEN z 8 czerwca 2009 roku: to dokument opisujący, w jaki sposób zostaną zrealizowane treści nauczania wskazane w podstawie programowej kształcenia ogólnego

33. Wychowanie a problemy ludnościowe.

-patologie

- niż demograficzny i migracje (najmniejsze tempo przyrostu ludności ,wynika to nie tylko z małego przyrostu naturalnego ,ale i ujemnego salda migracji. )

34. Wychowanie zdrowotne, wszystkie zamierzone i realizowane działania, które mają na celu kształtowanie u wychowanków umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń i postaw pozwalających na zachowanie zdrowia oraz przestrzeganie zasad higieny.

Wychowanie zdrowotne ma ponadto doprowadzić do wzrostu odporności na działanie niekorzystnych dla zdrowia warunków życia i do opanowania wiedzy o organizmie ludzkim. Istotną część wychowania zdrowotnego stanowi wychowanie fizyczne.

Wychowanie zdrowotne jest realizowane w systemie szkolnym głównie przez takie przedmioty, jak: wychowanie fizyczne, biologia, anatomia, fizjologia, a ponadto w całym kompleksie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych.

35.Stratyfikacja społeczna a szkoła

Stratyfikacja społeczna, uwarstwienie społeczne, koncepcja podziału społ. polegająca na jego rozpatrywaniu pod kątem istnienia warstw (klas, stanów, grup społeczno-zawodowych) różniących się między sobą pod względem np. dochodu, prestiżu, wieku, kwalifikacji, wykształcenia, pełnionych funkcji itd. Pozycja danej warstwy społecznej (wyższa – niższa) zależy od uznawanego w danym społeczeństwie systemu wartości.

Bazując na swoich badaniach przeprowadzonych na społecznościach małomiasteczkowych w Stanach Zjednoczonych wskazał sześć warstw społecznych o różnym prestiżu: wyższą–wyższą i wyższą–niższą, średnią–wyższą i średnią–niższą oraz niższą–wyższą i niższą–niższą. Zgodnie z jego założeniem uznano, że na pozycję społeczną jednostki wpływa wiele czynników, np. zasobność finansowa, styl życia, poważanie społeczne.

36. Zjawisko bezdomności i jego społeczny wymiar :

Bezdomność – w ujęciu socjologicznym – problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu).

Według materiałów rządowych, najczęstszymi powodami bezdomności są:
° rozpad rodziny,
° eksmisje,
° powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania,
° brak stałych dochodów,
° przemoc w rodzinie,
° brak tolerancji społecznej,
° uzależnienia,
° likwidacja hoteli pracowniczych,
° opuszczenie domu dziecka,
° powrót ze szpitala psychiatrycznego,
° uchodźstwo. 

Istotnym problemem związanym z bezdomnością jest brak wiedzy na temat rzeczywistej liczby osób bezdomnych, którą na podstawie różnych źródeł określa się od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół wartości 30 tysięcy. W 2002 roku liczba ta wynosiła 31.382 osoby .
Natomiast ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w związku z udzieloną dotacją na pomoc osobom bezdomnym wynika, iż udzielają one pomocy ok. 80-130 tys. osobom. Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 300 tysięcy pochodzą od Stowarzyszenia „Monar”. Rozbieżności te mogą wynikać z faktu, iż część wiele osób bezdomnych uzyskuje pomoc z kilku źródeł, co powiększa ogólną liczbę osób objętych pomocą. Nie wszyscy zgłaszający się po pomoc żywnościową i medyczną i deklarujące się jako bezdomne są też sprawdzane , co również zawyża statystyki. W dodatku bezdomni częściej niż inne grupy przemieszczają się po kraju, bądź nie korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy, co dodatkowo utrudnia ich ewidencję.

37. Metody ilościowe i jakościowe w socjologii

Metody jakościowe - metody badawcze (w naukach przyrodniczych, ścisłych i humanistycznych), w których nie określa się parametrów liczbowych (określanych za to w metodach ilościowych), charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań.

Najczęściej w wyniku stosowania badawczej metody jakościowej jest rozróżnienie pomiędzy znanymi możliwościami (np. czy mamy do czynienia z obiektem A, B czy C). Często następnym etapem jest użycie metod ilościowych w celu określenia dokładnych parametrów badanego obiektu.

Badania ilościowe : Badania opisowe, prowadzone w celu opisania zjawiska

Metody ilościowe - metody badawcze, w których określa się parametry liczbowe (w odpowiednich jednostkach), charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań. Niekiedy badania metodami ilościowymi poprzedzane są przez badania  metodami jakościowymi.

Badania jakościowe - Badania eksploracyjne, prowadzone w celu rozpoznania i zdefiniowania problemu
Ø ILOŚCIOWE 
1) Sondaże (różne techniki, np. wywiad telefoniczny) 
2) Eksperymenty 
-Wnioskowanie na podstawie wyników podlega zasadom statystyki matematycznej. Pojawiają się pewne oszacowania i określenia błędu statystycznego oszacowań. 
Ø JAKOŚCIOWE 
1) Wywiad (swobodny, kwestionariuszowy, telefoniczne, inne) 
2) Dyskusje grupowe, tzw. fokusy, 
3) Obserwacja: zewnętrzna i uczestnicząca, 
4) Analiza wtórnych danych zastanych (dokumenty urzędowe, dane statystyczne, dokumenty parafialne), 
5) Metoda dokumentów osobistych, 
Ø Socjometria 
Socjotechnika, jako metoda praktycznego wpływu na stosunki społeczne

Metodyka badań socjologii:

Badania eksperymentalne „eksperyment społeczny”

Eksperyment projektowany w terenie;

Eksperyment ex post facto (zbliżony do naturalnego);

Eksperyment laboratoryjny;

Badania terenowe:

Typu etymologicznego (małe zb. terytorium);

Typu socjologicznego;

Typu socjo-psychologicznego;

Technika badań terenowych:

Obserwacje;Wywiad (kwestionariusze wywiadu);Ankieta audytoryjna;

Etapy procesu badawczego:

Przygotowanie teore Plan badań i wybór metod oraz technik badawczych (porządkowanie czynności, dobór narzędzi);

Realizacja badań podstawowych;

Opracowanie materiału (analiza ilościowa i jakościowa);

Wnioski teoretyczne i praktyczne (konfrontacje z teorią i praktyką);tyczne (zadanie i sformułowanie pytań badawczych);

38. Wykluczenie społeczne przyczyny i skutki

wykluczenie społeczne określa sytuację w której dana jednostka będąca członkiem społeczeństwa nie może normalnie uczestniczyć w działaniach obywateli tego społeczeństwa, przy czym ograniczenie to nie wynika z jej wewnętrznych przekonań, ale znajduję się poza kontrolą wykluczonej jednostki. Wykluczenie społeczne jest zjawiskiem wielowymiarowym i w praktyce oznacza niemożność uczestnictwa w życiu gospodarczym, politycznym jak i kulturowym, w wyniku braku dostępu do zasobów, dóbr i instytucji, ograniczenia praw społecznych oraz deprywacji potrzeb.

Ludzie wykluczeni kojarzeni są zazwyczaj z brakiem zapobiegliwości, aspiracji edukacyjnych, przestępczością, degradacją czy patologią społeczną. Jednak dziś wykluczenie staje się problemem coraz bardziej złożonym. Pojawiają się zupełnie nowe czynniki odpowiadające za sytuowanie jednostek na marginesie życia społecznego, jak chociażby brak odpowiednich kompetencji w zakresie nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Wykluczonym może być każdy, kto pozbawiony jest możliwości pełnej partycypacji w życiu społecznym.

Skutki: NARKOTYKI APATIA DEPRESJA NIEŚMIAŁOSC SAMOBÓJSTWO AGRESJA ALKOCHOLIZM

Grupami społecznymi najbardziej narażonymi na wykluczenie społeczne są:

osoby niepełnosprawne,

osoby chore psychicznie,

uzależnieni,

długotrwale bezrobotni,

opuszczający zakłady karne i poprawcze,

kobiety samotnie wychowujące dzieci,

ofiary patologii życia rodzinnego,

osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych,

starsze osoby samotne,

bezdomni,

dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych oraz wychowujące się poza rodziną,

osoby będące imigrantami oraz członkowi mniejszości narodowych (np. członkowie społeczności romskiej).

39. Funkcje rodziny jako instytucji społecznej :

Rodzina jako instytucja społeczna
Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji

W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
• Małżeńską 
• Rodzicielską 
• Braterską 

40. Socjalizacja –pojecie i etapy

Socjalizacja wg J. Szczepańskiego: proces społecznego i kulturalnego.przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia

Trzy mechanizmy socjalizacji:

wzmacnianie,

naśladowanie,

przekaz symboliczny.

• Wzmacnianie – zachowania właściwe są nagradzane, niepożądane – karane.

• Naśladowanie to obserwacja zachowania innych i postępowania w sposób podobny.

• Przekaz symboliczny – wiedzę o tym co dobre, a co złe uzyskujemy słownie od innych i dzięki rozmaitym tekstom pisanym.

Dwie główne fazy socjalizacji:

Socjalizacja pierwotna – przypada na niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo. Socjalizacja pierwotna jest pierwszą fazą, w której człowiek w swoim dzieciństwie staje się członkiem społeczeństwa w ramach wzajemnego oddziaływania dziecka i jego rodziców. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które staną się podstawą ich dalszej edukacji. Główną instytucją socjalizacji jest rodzina. Socjalizacja pierwotna odbywa się pod wpływem „znaczących innych”.

Socjalizacja wtórna – obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie jednostki. Odnosi się do późniejszego procesu, w którym jednostka uprzednio socjalizowana wchodzi w nowe etapy "obiektywnego świata" konkretnego społeczeństwa (np. przygotowanie do określonego zawodu). Odpowiedzialność za socjalizację przejmują inne instytucje: szkołą, grupy rówieśnicze, media, miejsce pracy. Zachodzące tam interakcje uczą jednostkę wartości, norm i przekonań składających się na wzór kultury, w jakiej żyje. Socjalizacja wtórna odbywa się pod wpływem „uogólnionego innego”.

3. Socjalizacja odwrotna - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe warunki kulturowe (np. styl życia, moda, twórczość artystyczna). Ma ono miejsce w chwili szybkiej zmiany kulturowej. Przykładem takiego zjawiska było np. wprowadzenie magnetowidów, kiedy dzieci musiały uczyć rodziców jak ustawić zegarek w tym urządzeniu tak, aby nie wskazywał zawsze godziny 00:00. Takich ludzi przyjęło się nazywać zeros (od czterech zer wskazywanych przed magnetowid).

4. Socjalizacja antycypująca (socjalizacja wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grupy społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków w zakresie norm i reguł, cech zewnętrznych, sposobów zachowania, a zwłaszcza sposobu i stylu życia. Właśnie tym procesem uzasadnia się skłonność biednych farmerów, korzystających z pomocy socjalnej, do głosowania na konserwatystów (redukujących zasiłki).

5. Socjalizacja polityczna -  jest procesem ciągłego kształtowania świadomości politycznej, kultury politycznej, postaw politycznych, polegającym na przekazywaniu wzorców, które jednostka jest skłonna przyswoić i naśladować. Jednostka podlega pewnej presji mającej skłonić ją do przyjęcia tych wzorców

Socjalizacja jest ściśle związana z wychowaniem choć pojęcia te nie są tożsame. I tak wychowanie to całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Zazwyczaj zmierza do tego, aby utwierdzić i rozwinąć cechy wspólne z całym społeczeństwem lub jakąś zbiorowością, klasą. Przez wychowanie w szerokim pojęciu, rozumie się różne niezaplanowane wpływy; w ujęciu węższym wyłącznie celowe zinstytucjonalizowane działanie (przemyślany, sterowany, proces).

    Etapy i zakresy (płaszczyzny) socjalizacji:

1. Socjalizacja w grupie rodzinno – familijnej – w pierwszym okresie najczęściej ma miejsce bezkrytyczne przystosowanie się, nasiąkanie wartościami grupy rodzinnej poprzez opanowanie języka „matczynego”, percepcję elementarnych wartości rodziny i kultury, w której ona funkcjonuje. W dalszym procesie można wyróżnić fazę rodzinno – środowiskową (ukształtowanie jednostki uczestniczącej w życiu społecznym poprzez przekazywanie wzorów zachowań, uczenie się mowy, zwyczajów, obyczajów, społecznie aprobowanych sposobów ukierunkowania swoich popędów i zaspakajania potrzeb, nabywanie sprawności technicznych, nabywanie zdolności poznawczych i emocjonalnych, komunikowania się z innymi ludźmi, zdolności rozumienia symboli danej kultury i posługiwania się nimi w celu ekspresji własnych uczuć i myśli).

2. Socjalizacja w grupie rówieśniczej – obejmuje każdą jednostkę i trwa przez cały okres jej życia. Jest ona konieczna, będąc z jednej strony instrumentem przystosowania się jednostki do społecznych oczekiwań, z drugiej pozostawiając jednostce wybory zachowań w ramach wzorca kulturowego. W procesie socjalizacji wyróżnia się różne mechanizmy oddziaływania środowiska społecznego na jednostkę. Jednym z najczęściej spotykanych jest mechanizm uczenia się pod wpływem nagród i kar, gdzie ma miejsce powtarzanie sposobów zachowania wzmacnianych w przeszłości nagrodami, a unikanie tych, które były karane. Wzory zachowań, które zostały już głęboko zinternalizowane stają się źródłem wewnętrznych nagród.

3. Socjalizacja instytucjonalna – socjalizacja dokonuje się w różnych grupach i instytucjach (przedszkole, szkoła, organizacje, stowarzyszenia, itp.), gdzie jednostka równocześnie odgrywa wiele ról często sprzecznych ze sobą (dziecka, męża, ojca, kolegi, itp.). Z rolami tymi wiążą się, uczestnicząc w procesie socjalizacji mniej lub bardziej świadomie. Komunikując się z innymi, podmioty rozwijają swoją tożsamość oraz umiejętności działania komunikacyjnego.

4. Socjalizacja kulturowa i przez mass media – socjalizacja jest mechanizmem transmisji kultury, jest stopniowa i układa się w proces. Określając stopień bierzemy pod uwagę nabycie społecznych kompetencji, respektowanie norm i wartości społecznych, umiejętności współżycia i współdziałania, poczucie odpowiedzialności, zaangażowanie społeczne, itp.

5. Socjalizacja europejska i globalna – socjalizacja będąc z jednej strony relatywna, odnosząca się do danego systemu kulturowego, z drugiej strony kształtuje postawy otwarcia na inne kultury. Raz zinternalizowana rzeczywistość ma skłonność do trwania, a wszelkie nowe treści włączone zostają do rzeczywistości już obecnej.

41. Główne metody badań naukowych w socjologii

Etapy postępowania badawczego:

Przegląd literatury na dany temat.

Przedstawienie problemu.

Sformułowanie hipotezy lub hipotez.

Operacjonalizacja.

Wybór metod i technik badawczych.

Dobór próby badawczej.

Przeprowadzenie badań.

Analiza wyników.

Wnioski. Weryfikacja hipotez.

Eksperyment obserwacja wywiad

Socjometria – techniki socjometryczne służą do badania struktur społecznych małych grup (grup koleżeńskich, rodziny, klasy szkolnej, zespołu współpracowników) oraz pomiaru niektórych postaw i zachowań ich członków, a także niektórych ich cech, jak np. spoistość, zwartość, integracja, popularność pewnych osób, stosunki panujące wewnątrz).

Analiza dokumentów urzędowych i osobistych:

Dokumenty urzędowe – materiały o formalnym charakterze np. sprawozdania, spisy, zbiory danych, opinie, pisma.

Dokumenty osobiste – są to listy, prywatne notatki, pamiętniki

42. socjologia wychowania F. Znanieckiego

Znaniecki Florian Witold (1882-1958), filozof i socjolog. Jeden z głównych przedstawicieli tzw, socjologii humanistycznej. Stworzył i jako pierwszy zastosował w socjologii metodę dokumentów osobistych (gromadzenie danych o życiu społecznym zawartych w autobiografiach, pamiętnikach, listach itp.). W działalności badawczej Znanieckiego szczególne miejsce zajmują socjologiczne badania wychowania jako procesu społecznego i jego szerokie społeczne uwarunkowania

Według Znanieckiego istnieją trzy typy instytucji wychowawczych:

najprostszą i najpowszechniejszą instytucją wychowawczą jest nauczanie indywidualne

bardziej skomplikowaną jest instytucja nauczania szkolnego

istniejąca w zarodku (w czasach współczesnych Znanieckiemu) i będąca niezbędnym uzupełnieniem dwóch pierwszych są styczności czy jak inaczej je nazywa środowisko społeczne pośrednie, które reprezentowane jest przez gazety, książki, teatr, kino, radio, muzea i zbiory. Styczności te można nazwać wychowaniem pośrednim.

Znaniecki wyznacza zasadniczo dwa zadania społeczne wychowania.

Pierwsze dotyczy zastąpienia biernego i czynnego antagonizmu grupowego przez dążenie do łączności z innymi grupami i działanie dla ich dobra.

Drugie to obudzić, rozwinąć i utrwalić w każdej jednostce ten zarodek twórczych uzdolnień, jaki ona ze sobą przynosi, a zarazem nauczyć każdą jednostkę, aby swe dążności twórcze wyrażała w solidarnej współpracy z innymi dla realizacji wspólnych ideałów.

Socjologia wychowania Znanieckiego stanowiła próbę weryfikacji oraz użyteczności systemu nauk w analizie procesów społecznych z jednej dziedziny, ponadto pozwalała ona na - innowacyjne wówczas - ujmowanie zjawisk oraz procesu wychowania oraz na analizę ukazującą pewne mechanizmy zachodzące społeczeństwie oraz w relacjach: wychowawca - wychowanek

Koncepcje socjologiczne Znanieckiego

Znaniecki był zwolennikiem punktu widzenia, który nazwał "kulturalizmem". Sądził, że socjologia powinna zajmować się wytworami kultury, ponieważ jest ona nauką o kulturze. Kultura, która się różni nie tylko od przyrody (natury), ale także od świadomości jednostkowych. Zdaniem Znanieckiego rzeczywistość składa się z wielu porządków: fizyczno-przyrodniczego, jak również psychicznego, społecznego i idealnego. Sformułował zasadę "współczynnika humanistycznego", wedle której zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności. Dlatego tak wielki nacisk kładł na doświadczenia i poglądy jednostek.

Według Znanieckiego przedmiotem socjologii są układy społeczne, które składają się z wartości. Człowiek jest podstawowym elementem każdego układu. Inne elementy, które wchodzą do jednego układu to wartości wtórne. Wyodrębnił on cztery układy zamknięte:

czyny społeczne – najprostsze układy społeczne, takie jak prośba czy powitanie. W każdym czynie można wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot, metoda, wynik.

stosunki społeczne – aby zaistniały, potrzebne są przynajmniej dwie osoby i platforma stosunku. Platforma to np. obowiązki bądź przywileje.

grupy społeczne – czyli każde zmieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony.

osobowości społeczne – kształtujące się pod wpływem kręgu społecznego.

Typologia osobowości

Znaniecki na podstawie badań określił następujące typy osobowości:

człowiek zabawy – kształtuje się pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu. Praca dla nich to zabawa. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad gry.

człowiek pracy – kształtował się wśród ludzi zajmujących się pracą fizyczną. Traktowali oni pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia.

człowiek dobrze wychowany – kształtował się wśród inteligencji.

człowiek zboczeniec (dewiant) – czyli taki, który się wyróżnia od innych, niekoniecznie na minus, może to być także geniusz czy artysta.

Znaniecki jako socjolog wychowania:

„wychowanie jest działalnością dążącą do wywarcia wpływu na postępowanie ludzkie” (działania te podejmowane są z pewnym zamiarem);

czynność społeczna – wszelka czynność, której przedmiotem jest człowiek, a zamiarem – wpłynięcie na niego;

Znaniecki uważa, że: wychowanie to: Ta sama kategoria, co życie towarzyskie, współdziałanie, polityka państwowa itp.

Obszar – splatają się na nim fakty społeczne z innymi faktami takimi jak: mowa, religia, wiedza.

-wychowanie dokonuje się w czynach społecznych – przedmiotem jest wychowanie, wywołują one reakcje społeczeństwa z jego strony.

-zasady wychowania:

Dostarczanie grupom członków przygotowanych do czynnego w nich udziału.

Grupy społeczne narzucają działalności wychowawczej zadania, uzależnione od własnych potrzeb oraz organizują i kontrolują wpływy wychowawcze, którym przyszli członkowie podlegają.

- proces wychowawczy:

Realizowany w ramach stosunku społecznego;

Wychowawca – funkcjonariusz, wychowanek - kandydat;

Wynikiem zamierzonego procesu wychowania jest urobienie wychowanka na osobnika społecznego;

Znaniecki koncentruje się na:-społecznych warunkach wychowania – badanie tych grup społecznych, do których wychowanie osobnika, środków, jakimi posługują się grupy w doborze i przygotowaniu nowych członków oraz potrzeb i dążeń zbiorowych, które warunkują stawiane nowym członkom wymagania;

-przedmiotem badań jest wychowanie społeczne (jak odbywa się samo wychowanie w danych warunkach, warunkach, jakich kierunkach, przy pomocy jakiś metod środowisko chce urobić wychowanka do swoich potrzeb);

Socjologia wychowania bada rzeczywistość w różnych jej aspektach;

Główne funkcje socjologii wychowania wg Znanieckiego:

„Badanie obiektywnie i porównawczo tych wyróżnionych rodzajów systemów społecznych – stosunków wychowawczych, ról, grup wychowawczych – wychowawczych różnych społeczeństwach przeszłych i obecnych całym świecie.”

Socjologia wychowania, jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym. Socjologia wychowawcza bada m.in. środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego