ANTROPOLOGIA ŻYCIA CODZIENNEGO

STUDIA STACJONARNE

SZCZEGÓŁOWY PLAN ZAJĘĆ

TEMATY + LEKTURY

1. Zapoznanie z tematyką zajęć, omówienie warunków zaliczenia i sposobu realizacji zajęć. OBYCZAJ. Kultura obyczajowa. Obyczaj a zwyczaj. Obyczaje współczesne w różnych kulturach i ich tradycje. Przegląd obyczajów z uwzględnieniem protokołu dyplomatycznego oraz zasad savoir-vivre’u. Pojęcie mody.

Lektury:

- J. Grad, Obyczaj a moralność. Próba metodologiczna uporządkowania badań dotychczasowych, Poznań 1993. (fragment)

- E. Sapir, Moda, w: Kultura, język, osobowość, Warszawa 1978.

- J. Grad, Zwyczaj, maszynopis.

- B. Jedynak, „Aby potomkowie byli Polakami”. Z historii refleksji nad obyczajem w oświeceniu,

Lublin 2001.

- J. Miluska, Moda jako narzędzie rozpowszechniania wartości, w: Marketing wartości społecznych, pod red. W. Domachowskiego, „Człowiek i społeczeństwo”, t. XXI, Poznań 2003.

2. PLOTKA. Nieodłączny element życia towarzyskiego.

Lektury:

- P. Gajdziński, Imperium plotki, czyli amerykańskie śniadanie z niemowląt, Warszawa 2000.

- P. Łukasiewicz, Plotka i pogłoska jako środki komunikacji społecznej, „Kultura i Społeczeństwo” 1984 nr 3.

- G. Simmel, Towarzyskość. Przykład socjologii czystej lub formalnej, W: Idem, Socjologia, Warszawa 1975.

- K. Thiele-Dohrmann, Psychologia plotki, Warszawa 1980.

3. AUTOBUSEM CZY SAMOCHODEM. Zachowania w przestrzeni zamkniętej.

Lektury:

- E. T. Hall, Antropologia przestrzeni: model strukturalny, w: tegoż, Ukryty wymiar, Warszawa 1976.

- E. T. Hall, Rytm i ruch ciała, w: tegoż, Poza kulturą, Warszawa 2001.

- Tuan Yi-Fu, Ciało, relacje międzyludzkie i wartości przestrzenne, w: tegoż, Przestrzeń i miejsce, Warszawa 1987.

- W. Rybczyński, Przestrzeń domu, intymność, prywatność, w: Dom. Krótka historia idei, Gdańsk-Warszawa 1996, przedruk w: Antropologia kultury, ...

4. PEJZAŻ MIEJSKI. Zachowania w przestrzeni otwartej. MIESZKANIE – DOM – DZIELNICA. „Klasowy” charakter mieszkania.

Lektury:

- M. Castells, Kwestia miejska, Warszawa 1982. (fragment)

- L. Dumont, Homo hierarchicus: Kasta, rasizm i „stratyfikacja”. Przemyślenia antropologa społecznego, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej – kontynuacje, pod red. M. Kempnego i E. Nowickiej, Warszawa 2006.

- A. Wallis, Socjologia wielkiego miasta, Warszawa 1967. (wypisy)

- J. Gajda, Obyczajowość związana z potrzebami bytowymi człowieka, w: tegoż, Antropologia kulturowa. Kultura obyczajowa początku XXI wieku, Kraków 2009.

- E. Rewers, Przestrzeń architektoniczna i techniki medialne: „Maszyna do mieszkania” czy ekran zdarzeń, w: Przestrzeń, filozofia i architektura, … .

Polecam też skorzystać do prezentacji z:

- P. Trzeciak, Historia, psychika, architektura, Warszawa 1988.

- J. Gądecki, Architektura i tożsamość. Rzecz o antropologii architektury, Wydawnictwo Roleski 2005.

5. KOBIETA A MĘŻCZYZNA. Kulturowe różnice między kobietami i mężczyznami. Modele kobiecości i męskości w kulturze popularnej.

Lektury:

- J. Gajda, Dominujące wzory kobiety i mężczyzny, w: tegoż, Antropologia kulturowa. Kultura obyczajowa początku XXI wieku, Kraków 2009.

- S. de Beauvoir, Druga płeć, Warszawa 2003. (fragment)

- E. Fromm, Płeć i charakter, w: tegoż, Miłość, płeć i matriarchat, Poznań 1997.

- M. Mead, Płeć i charakter w trzech społecznościach pierwotnych, w: tejże, Trzy studia, t. 2, Warszawa 1986.

- Wybrana lektura z zakresu gender studies – do wyboru,np. – S. Hines, (Trans)formacja gender: zmiana społeczna i transgenderowe obywatelstwo, w: Tożsamość i obywatelstwo w społeczeństwie wielokulturowym, pod red. E. H. Oleksy, Warszawa 2008.

6. DZIECKO. Sposoby traktowania dziecka na przestrzeni dziejów i kultur.

Lektury:

- P. Ariès, Historia dzieciństwa, Gdańsk 1995. (fragmenty)

- W. Godzic, Lekcja z „Kiepskich”, w: Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń, pod red. Z. Melosika, T. Szkudlarka, Kraków 1998.

- Z. Melosik, Kultura instant: paradoksy pop-tożsamości, w: Kultura, tożsamość i edukacja…

- W. J. Burszta, O kulturze, kulturze popularnej i edukacji, w: Kultura, tożsamość i edukacja…

Polecam też skorzystać do prezentacji z:

- Pokolenie wygranych? Dzieci i młodzież w procesie transformacji społeczno-gospodarczej i politycznej Polski, pod red. J. Szumskiego, Katowice 2001.

- http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_2.pdf.

7. STARZY A MŁODZI. Okazywanie szacunku i lekceważenia w relacjach międzypokoleniowych.

Lektury:

- B. Fatyga, Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej, Warszawa 2005, (rozdział 4. Młodzież jako metafora „dzikiego”, str. 130-150).

- M. Mead, Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, Warszawa 2000, s. 59-133 (rozdział II i III).

- T. Szlendak, Techno-dzieci końca ery industrialnej, „Studia Socjologiczne” 1994 nr 1.

- B. Fatyga, Młodzież w Polsce: oczywistości i idiosynkrazje, (w:) „Pedagogika Społeczna” 2002 nr 2, s. 33-42.

Polecam też skorzystać do prezentacji z:

- M. Sińczuch, Wchodzenie w dorosłość w warunkach zmiany społecznej, Warszawa 2002, str. 132-162.

8. ODŻYWIANIE. Zachowania przy stole – posiłek.

Lektury:

- C. Lévi-Strauss, Trójkąt kulinarny, w: „Twórczość” 1972 nr 2.

- M. Toussaint-Samat, Historia naturalna i moralna jedzenia, przeł. A. B. Matusiak, M. Ochab, Warszawa 2008. (wybrane fragmenty)

- J. Gajda, Tradycja i nowoczesność w sposobie odżywiania, w: tegoż, Antropologia kulturowa….

- J. Gajda, Otyłość, w: tegoż, Antropologia kulturowa….

- R. Barthes, Czytanie Brillat-Savarina, w: tegoż, Lektury, Warszawa 2001.

- A. Brillat-Savarin, Filozoficzna historia kuchni, w:: tegoż, Fizjologia smaku albo medytacje o gastronomii doskonałej, Warszawa 1997.

- S. Walczewska, Matriarchat domowy, w: tejże, Damy, rycerze, feministki. Dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków 2000.

Polecam też skorzystać do prezentacji z:

- N. Elias, Przemiany obyczajowości w kulturze Zachodu, Warszawa 1980, str. 111-136, 158-175.
- J. Komorowska, Świąteczne zwyczaje domowe w wielkim mieście, Warszawa 1984, str. 63-85, 126-141

9. ŚWIĘTO. Świętowanie i tradycja.

Lektury:

- J. Gajda, Zmiany w obyczajowości świąteczno-religijnej, w: tegoż, Antropologia kulturowa…

- M. Bachtin, Ludowe formy świąt karnawałowych, w: tegoż, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, Kraków 1975.

- W. Mezger, Obyczaje karnawalizacji i filozofia błazeństwa, „Dialog” 2001 nr 3.

- K. Braun, Karnawał? Karnawalizacja!, w: Antropologia widowisk,…

- H. Baltyn, 1 Maja, „Polska Sztuka Ludowa” 1988 nr 1-2.

- H. Bausinger, Małe święta na co dzień: piłka nożna, „Dialog” 2002 nr 8-9.

Polecam też skorzystać do prezentacji z:
- M. Eliade, Sacrum i profanum. O istocie religijności, Warszawa 1996, str. 69-74.

10. ZABAWA. Impreza towarzyska.

Lektury:

- J. Gajda, Domowe formy świeckiego życia towarzyskiego, w: tegoż, Antropologia kulturowa…

- J. Gajda, Clubbing jako nobilitująca forma życia towarzyskiego, w: tegoż, Antropologia kulturowa…

- E. Morin, Kultura czasu wolnego, w: tegoż, Duch czasu, Kraków 1965.

- R. Schechner, Zabawa, w: Przyszłość rytuału, Warszawa 2000.

- J. Huizinga, Zabawa jako źródło kultury, w: Homo ludens, Warszawa 1985.

- Roger Caillois, Gry i ludzie, w: Żywioł i ład, Warszawa 1997.

11. NORMY, WZORY I STYLE ZACHOWAŃ. „Wariaci” – zachowania nietypowe.

Lektury:

- M. Foucault, Stultifera navis, w: tegoż, Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, Warszawa 1987.

- R. Benedict, Wzory kultury, Warszawa 1966. (wybrane fragmenty)

- A. Panczenko, Staroruskie szaleństwo Chrystusowe jako widowisko, w: Semiotyka dziejów Rosji, Łódź 1993.

- F. Znaniecki, Wzorce i normy, w: tegoż, Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój, Warszawa 1971.

- M. Sznajderman, Błazen – narodziny i struktura mitu, w: tejże, Błazen. Maski i metafory, Gdańsk 2000.

Polecam też skorzystać do prezentacji z:
- E. Fromm, Ucieczka od wolności, Warszawa 1993, str. 137-141.
- E. Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk 2005.

12. MEDYCYNA. Rytuały medyczne – wizyta u lekarza.

Lektury:

- G. Vigarello, Historia zdrowia i choroby – od średniowiecza do współczesności, Warszawa 1997. (wybrane rozdziały)

- J. Gajda, Nowe obyczaje związane z troską o zdrowie, w: tegoż, Antropologia kulturowa… (s. 67-69).

- S. Sontag, Choroba jako metafora, w: tejże, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Warszawa 1999.

- M. Baranowska, To jest wasze życie, w: tejże, To jest wasze życie. Być sobą w chorobie przewlekłej, Kraków 1994.

- M. Foucault, Narodziny kliniki, Warszawa 1999. (rozdziały )

13. AGRESJA. Sposoby okazywania agresji i sytuacje, w których występuje (funkcje „brzydkich wyrazów”).

Lektury:

- M. Bachtin, Słowo jarmarczne, w: tegoż, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, Kraków 1975.

- M. Głowiński, Nowomowa, w: tegoż, Nowomowa po polsku, Warszawa 1991.

- O. Reboul, Kiedy słowo jest bronią, w: Język i społeczeństwo, pod red. M. Głowińskiego, Warszawa 1980.

- M. Foucault, Ciało skazańców, w: tegoż, Nadzorować i kara. Narodziny więzienia, Warszawa 1993.

- Lynda Nead, Granice pornografii, w: tejże, Akt kobiecy. Sztuka, obscena i seksualność, Poznań 1998.

Polecam też skorzystać do prezentacji z:

- Słownik eufemizmów polskich, Warszawa 1998.

- M. Grochowski, Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów, Warszawa 2008.

14. CZAS. Rytmy codzienności – programowanie czasu – przebieg doby.
    Lektury:

- B. Adam, Czas, Warszawa 2010. (rozdział 4. Zwyczaje kulturowe związane z transcendencją czasu i rozdział 6. Próby przejęcia kontroli nad czasem)

- M. Eliade, Czas święty i mity, w: Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, Warszawa 1974.

- A. Guriewicz, „Cóż to jest… czas?”, w: tegoż, Kategorie kultury średniowiecznej, Warszawa 1976.

- F. C. Haber, Darwinowska rewolucja w pojęciu czasu, w: Czas w kulturze, Warszawa 1988.

- P. Davis, Czas Einsteina, w: tegoż, Czas. Niedokończona rewolucja Einsteina, Warszawa 2002.

15. KULTUROWA RÓŻNORODNOŚĆ. Mieszanie się kultur – obce elementy w swojskim otoczeniu. Subkultury wczoraj i dzisiaj.

Lektury:

- W. J. Burszta, Etniczność i wielokulturowość, w: tegoż, Antropologia kultury, Poznań 1998.

- E. Baldwin, B. Longhurst, S. McCracken, M. Ogborn, G. Smith, rozdział 8. Subkultury: interpretacja, opór i podziały społeczne, w: Idem, Wstęp do kulturoznawstwa, przeł. M. Kaczyński, J, Łoziński, T. Tosiński, Poznań 2007.

- W. J. Burszta, Globalizacja i nowa lokalność, w: tegoż, Antropologia kultury…

- N. Klein, Bombardowanie markami, w: No logo, Izabelin 2004.

- F. Barth, Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej – kontynuacje, pod red. M. Kempnego i E. Nowickiej, Warszawa 2006.