Nazwa ośrodka: Centrum Informacji Gospodarczej przy Stowarzyszeniu "Wolna Przedsiębiorczość" w Gdańsku
Tytuł pakietu: Odpowiedzialność poręczyciela kredytu
Grupa: Bankowość-finanse
Data aktualizacji: 20.10.03r.
Poręczenie jest bardzo powszechną, najprostszą formą zabezpieczenia kredytu. Do poręczeń zastosowanie mają art. 876-887 Kodeksu Cywilnego.
Zgodnie z art. 876 Kodeksu Cywilnego przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał; czyli w przypadku poręczenia kredytu, zobowiązuje się do spłaty kredytu zaciągniętego, a nie spłaconego (w części lub całości) przez dłużnika. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.
Zakres odpowiedzialności poręczyciela określa art. 879 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z § 1 tego artykułu o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Oznacza to, że o wysokości odpowiedzialności poręczyciela rozstrzyga zakres odpowiedzialności kredytobiorcy, przy czym zakres ten ulega zmianie wraz ze zmianami odpowiedzialności tego, za kogo poręczono. Jest to o tyle ryzykowne dla poręczyciela, że w przypadku wzrostu wysokości zobowiązania kredytobiorcy (na przykład z powodu naliczenia odsetek za zwłokę), wzrasta także odpowiedzialność poręczyciela. Może więc dojść do sytuacji, kiedy poręczyciel odpowiada za kwotę znacznie wyższą niż poręczył pierwotnie.
Nie może jednak zwiększyć zobowiązania poręczyciela czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem (kredytobiorcy z bankiem) po udzieleniu poręczenia (art. 879 § 2). Dzięki takiemu zapisowi, wszelkie zmiany umowy kredytobiorcy z bankiem ( na przykład- podwyższenie kwoty kredytu), nie mogą zwiększyć odpowiedzialności poręczyciela, chyba że wyrazi on na to zgodę w formie pisemnej.
Taka ochrona interesów poręczyciela nie występuje jednak w przypadku zawarcia przez kredytobiorcę i bank umowy o odroczeniu terminu spłaty kredytu. W takim przypadku istotne jest rozróżnienie, czy udzielone poręczenie miało charakter terminowy czy bezterminowy. Przy poręczeniu bezterminowym - długość trwania zobowiązania poręczyciela jest wyznaczana przez długość trwania zobowiązania kredytobiorcy. Przyjmuje się więc, że poręczyciel udzielając poręczenia bezterminowego wyraził jednocześnie zgodę na ewentualne zmiany terminu spłaty kredytu.
Aby ograniczyć swoją odpowiedzialność do określonego terminu, poręczyciel musi udzielić poręczenia terminowego, czyli jednoznacznie określić datę, do której udziela poręczenia (np. do 30.03.3000).
Zgodnie z art. 881 k.c.- w braku odmiennego zastrzeżenia, poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Zobowiązanie solidarne polega na tym, że wierzyciel może zażądać całości lub części należnego mu świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (art. 366 k.c.).
W przypadku poręczenia kredytu oznacza to, że poręczyciel odpowiada wobec banku tak samo jak kredytobiorca. Jeżeli więc kredytobiorca nie spłaca kredytu w terminie – bank może żądać zapłaty od kredytobiorcy i poręczyciela łącznie lub też od każdego z nich osobno. Tak więc - od uznania banku zależy, od kogo będzie próbował wyegzekwować swoją należność. Jeżeli uzna, że łatwiej będzie mu uzyskać należność od poręczyciela, może rozpocząć postępowanie egzekucyjne właśnie od niego, z pominięciem niewypłacalnego kredytobiorcy. Oczywiście w takim przypadku służy poręczycielowi prawo roszczenia względem dłużnika, o zwrot całej, uiszczonej kwoty.
Należy jeszcze dodać, że wierzyciel (bank) powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o tym, że dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia (art. 880 k.c.) - tzn. natychmiast po wystąpieniu tego faktu, przed rozpoczęciem postępowania egzekucyjnego.
Ochrona dobra rodziny w przypadku poręczenia przez osobę fizyczną, pozostającą w związku małżeńskim
Odpowiedzialność poręczyciela, który jest osobą fizyczną ma charakter osobisty, co oznacza, że odpowiada ona za zaciągnięte zobowiązanie całym swoim majątkiem osobistym – teraźniejszym i przyszłym.
Jeżeli poręczycielem jest osoba fizyczna, pozostająca w związku małżeńskim, w którym nie wyłączono wspólności ustawowej, to w celu ochrony dobra rodziny przed nieodpowiedzialnym zachowaniem któregoś z małżonków, zastosowanie ma art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym artykułem – ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Zgoda taka jest wymagana do dokonania każdej czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym małżonków.
Brak takiej zgody skutkować będzie nieważnością umowy poręczenia i co za tym idzie – niemożnością dochodzenia przez bank spłaty kredytu od poręczyciela.
Oczywiście określenie co przekracza, a co nie przekracza zakresu zwykłego zarządu nie jest kwestią jednoznaczną i zależy od porównania rozmiaru i charakteru majątku wspólnego małżonków oraz wysokości zobowiązania, za które poręczono. Jeżeli na przykład roczne dochody małżonków wynoszą 20 tys. zł oraz nie posiadają oni znacznego majątku, a poręczenie dotyczy kwoty 500 tys. zł, to niewątpliwie poręczenie przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Sprawa nie jest już jednak tak oczywista, jeżeli okaże się, że małżonkowie ci są w posiadaniu znacznego majątku, ocenianego na 2 mln zł. Dlatego też banki, w celu uniknięcia konieczności dokonywania tego typu analiz wymagają, aby poręczenie było podpisane przez oboje małżonków.