Ad. 31

Środowisko wychowawcze wywiera duży wpływ na kształtowanie osobowości jednostki. Osobowość człowieka jest wytworem społeczeństwa i jego kultury. Nie ma dwóch identycznych środowisk dla dwóch jednostek wychowujących się nawet w tej samej rodzinie.

Rodzina jako środowisko wychowawcze

Strukturę rodziny tworzą: liczba pokoleń w rodzinie, wzory regulujące współżycie wewnątrz rodziny oraz wyznaczające hierarchię władzy i autorytetu, układ wzajemnie powiązanych ról małżonków i dzieci, struktura dziedziczenia majątku, władzy, nazwiska, charakter źródła utrzymania rodziny i środowiska zamieszkania.

Funkcje rodziny wg S. Kawuli: *prokreacyjna, *ekonomiczna, *kulturalna, *emocjonalna, *opiekuńczo-wychowawcza

Przemiany: Środowisko rodzinne w dzisiejszych czasach przeżywa głęboki kryzys, przeszło wiele przemian, które niestety idą w złym kierunku. Coraz częściej praca zarobkowa matek poza domem przyczynia się do zaniedbywania elementarnych obowiązków wychowawczych. W ciągu ostatnich stuleci w społeczeństwach cywilizowanych znacznie osłabła społeczna funkcja rodziny . We współczesnych rodzinach częste są konflikty międzypokoleniowe, czyli między rodzicami a dziećmi. Najczęstszym ich źródłem jest rozbieżność międzypokoleniowych systemów wartości i różnice wzorów kulturowych..

Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze

Grupa młodzieżowa tworzy określoną strukturę stosunków międzyosobowych: układ hierarchii wewnętrznej grupy, układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych, układ i rodzaje więzi między członkami grupy

FUNKCJE: naśladowania, rozszerzanie doświadczeń zdobytych poprzez obserwację, dążenie do osiągnęcia celu, nauka nowych zachowań, odkrywanie nowych zainteresowań, rozwijanie swojego światopoglądu, uczenia się pełnienia ról społecznych

PRZEMIANY: zaspokajanie potrzeb, kształtowanie rozwoju osobowości, uczuć społecznych, zainteresowań, przekazywanie jednostce informacji o otoczeniu, kształtowanie poglądu na inne grupy i zbiorowości, kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów, uczestnictwo w grupie wzmacnia poczucie własnej wartości

Środowisko lokalne

STRUKTURA ŚRODOWISKA LOKALNEGO

W pojęciu środowiska lokalnego mieszczą się 2 typy zbiorowości:

*Celowe ( stowarzyszenie)- przynależność jest dobrowolna; jest to grupa zorganizowana, która posiada określone cele i kieruje się ustalonymi wzorami zachowań.

*Spontaniczne ( wspólnota)- przynależność jest zdeterminowana urodzeniem; organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej; cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisemnej; rządzą w niej uznane za właściwe wzory zachowań.

FUNKCJE ŚRODOWISKA LOKALNEGO

WIEŚ stanowi lokalną społeczność, jest żywym eksponatem środowiska lokalnego. Można mówić o następujących funkcjach i przemianach wsi:

2. Mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne

3. poczucie jedności

4. dominacja rolniczego charakteru pracy

5. podziała prac i usług

6. dominacja przyrody

7. narastające konflikty międzypokoleniowe

procesy urbanizacyjne spowodowały przeniesienie na wieś elementów życia miejskiego np. młodzieżowych subkultur.

MIASTO jest wtórną formą bytowania człowieka. Wyróżnia się następujące cechy miasta:

2. uczestnictwo mieszkańców w większej liczbie grup celowych

3. dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym

4. obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów

5. anonimowości życia i działania

6. zanik instytucji sąsiedztwa

7. ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej

8. segregacja warstw i klas społecznych

przemiany to: zanik więzi i rozpad tradycyjnych struktur rówieśniczych i sąsiedzko – lokalnych owocuje postępującą anonimowością, nasilenie zjawisk patologicznych oraz poczucie osamotnienia.

PRZEMIANY ŚRODOWISKA LOKALNEGO: ruchliwość przestrzenna, globalizacja kultury- prowadzą do zaniku instytucji sąsiedztwa, środowisk osiedlowych

Ad. 32

Badania pedagogiczne

Zespół umiejętnie stosowanych przedsięwzięć, mających na celu gruntowne poznanie, ocenę oraz zaprojektowanie modyfikacji połączonych z praktycznym sprawdzeniem ich efektywności w zakresie zagadnień dydaktycznych, wpływu grup społecznych, pedentologicznych.

Cele badań pedagogicznych

Wykrycie warunków, przy jakich formy pracy (np. w szkołach) dają najlepsze rezultaty

Wypracowanie nowych form i metod działania pedagogicznego

Uogólnianie poglądów i weryfikacja oraz tworzenie praw naukowych, teorii naukowych

Wykrywanie zależności pomiędzy czynnikami oddziałującymi na przebieg procesów pedagogicznych oraz zmiany, jakie pod wpływem działania poszczególnych czynników zachodzą

7 etapów pisania pracy naukowej (Pilch)

Wybór tematu

Analiza i dyskusja badanego tematu

Projekt badawczy

Zebranie danych

Analiza danych

Interpretacja danych

Poinformowanie naukowej społeczności

Proces postêpowania badawczego:

I Faza budowania koncepcji badawczej

1. Okreœlenie zakresu badañ

2. Studia nad literaturą, kwerenda

3. Etap formułowania problemów, hipotez i innych pojêć teoretycznych

II Faza projektowania warsztatu badawczego

1. Etap wyboru terenu badañ, doboru próby

2. Budowanie narzêdzi badawczych i innych

III Faza realizacji badañ

1. Opracowanie harmonogramu badañ

2. Gromadzenie materiałów empirycznych

IV Faza analityczno- opisowa

1. Opracowanie i porządkowanie materia³ów

2. Opis i analiza danych empirycznych

3. Weryfikacja założeñ badawczych i hipotez

główne składniki :Problem badawczy, hipotezy badawcze,

Przedmiot badań

To, co skupia na sobie uwagę lub stanowi obiekt poznania i działalności człowieka (S. Nowak)…są to obiekty i zjawiska, o których w odpowiedzi na podstawowe pytania chcemy sformułować twierdzenia.

Cel badań

Dążenie do wzbogacenia wiedzy o rzeczach, zjawiskach czy osobach będących przedmiotem badań.

Dlaczego prowadzę badania i do czego mają służyć??? Dlaczego praca powstała???

Problem badawczy

Swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy (…) oraz cel i granice pracy naukowej… (J. Pieter). To pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów (T. Pilch, T. Bauman)

Problemy badawcze

Są rozstrzygalne empirycznie

Stanowią uściślenie i ukierunkowanie zainteresowań badawczych

Zawierają generalne zależności między zmiennymi

Są pytaniami lub zespołem pytań (np. czy; czy i w jakim zakresie)

Wyczerpują zakres niewiedzy zawartej w temacie pracy)

Hipoteza

Każde przypuszczenie, będące próbą wyjaśnienia jakiegoś zjawiska w nauce – wysunięte dla objaśnienia jakiegoś faktu lub szeregu zjawisk, które na gruncie dotychczasowej wiedzy ludzkiej nie mogą znaleźć wytłumaczenia

Rodzaje hipotez

Proste – wyprowadzone z uogólnienia prostych obserwacji (np. bezpośrednia obserwacja dzieci i ich uczęszczania na lekcje ® wysoka absencja na zajęciach jest przyczyną niepowodzeń dydaktycznych; częste picie alkoholu jest przyczyną rozbicia małżeństwa)

Złożone – zakładają istnienie powiązań między zdarzeniami lub skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków (wysokie aspiracje edukacyjne młodzieży są wynikiem uczestnictwa w życiu kulturalnym)

Zmienna

Pewna kategoria zjawisk, których wielkość i częstotliwość występowania może ulec zmianom, w zależności od okoliczności (i od potrzeb) (np. w wypadu rozwodu ® rozłączenie partnerów, kryzys uczuciowy)

Wskaźnik

Cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie zajęcia, którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem, iż zachodzi zjawisko, jakie nas interesuje (S. Nowak)

Ad.33

.Metody badań wg Zbigniewa Zaborowskiego „zespół środków i czynności badawczych, umożliwiających zdobycie informacji, a tym samym prowadzących do wydania prawdziwych sądów o określonym wycinku badanej rzeczywistości.

Klasyfikacja metod badawczych wg Tadeusza Pilcha

1. Eksperyment pedagogiczny wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem

2. Monografia pedagogiczna to metoda badañ, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalnoœci wychowawczej, lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywnoœci działañ wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeñ prognoz rozwojowych

3. Metoda indywidualnych przypadków analiza jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w okreslone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej

4. Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk spo³ecznych, opiniach pogl¹dach wybranych zbiorowoœci, nasileniu siê i kierunku rozwoju okreœlonych zjawisk

Podział metod badawczych stosowany w pedagogice empirycznej

Nazwa metody	Sytuacja, w której należy daną metodę zastosować
Monografia pedagogiczna	gdy badacz chce dokonaæ wszechstronnego opisu pojedynczej placówki o charakterze dydaktycznym, opiekuñczym i wychowawczym
Eksperyment pedagogiczny	gdy badaj¹cy chce wprowadziæ do wybranego uk³adu, zbiorowoœci spo³ecznej, zjawiska, procesu lub zespo³u zdarzeñ specjalnie przez siebie wybrany czynnik i obserwowaæ zmiany powsta³e w tym uk³adzie pod wp³ywem dzia³ania owego czynnika
Metoda indywidualnych przypadków	gdy osoba badaj¹ca chce analizowaæ jednostkowe losy, wplecione w okreœlone sytuacje psychospo³eczne lub gdy chce analizowaæ konkretne zjawiska natury wychowawczej poprzez pryzmat ludzkich biografii, w celu ich diagnozy lub w celu podjêcia dzia³añ terapeutycznych
Metoda sonda¿u diagnostycznego	gdy badacz chce zbadaæ pewn¹ zbiorowoœæ (próbê reprezentacyjn¹, której liczebnoœæ okreœla siê za pomoc¹ symbolu „n”) pod k¹tem wspólnych dla cz³onków tej zbiorowoœci opinii, pogl¹dów, nasilania siê i rozwoju pewnych zjawisk psychospo³ecznych, posiadaj¹cych znaczenie wychowawcze

Metody badawcze podporządkowane są ściśle określonym dyrektywom:

1. Każda metoda badawcza powinna być zdeterminowana i ukierunkowana.

2. Metody badawcze powinny być efektywne i niezawodne

3. Metody powinny być odtwarzalne

4. Metody winny być jasne, zrozumiałe i poznawalne

®Metoda – zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego (A. Kamiński, T. Pilch)

Metoda – sposób prowadzenia całego badania, jest pojęciem nadrzędnym.

Metoda – zespół środków i czynności badawczych, umożliwiających zdobycie informacji, a tym samym prowadzących do wydania prawdziwych sądów o określonym wycinku rzeczywistości (Pilch)

Metoda (M. Sobocki) – ogólny system reguł, dotyczących organizowania określonej działalności badawczej, tj. szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań skierowanych z góry na założony cel badawczy

Technika badań (T. Pilch) – czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów (…)

Technika badań - jest pojęciem podrzędnym

Technika (A. Kamiński) – sposoby zbierania materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach, weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności między dyscyplinarnej.

Narzędzie badawcze – jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.®

KLASYFIKACJA METOD ZALEŻY OD AUTORA

Klasyfikacja metod wg A. Kamińskiego

Studium indywidualnych przypadków

Sondaż diagnostyczny na n niewielkiej próbie

Monografia instytucji

Metody i techniki (M. Łobocki)

Obserwacja

Eksperyment pedagogiczny

Testy osiągnięć szkolnych

Techniki socjometryczne

Analiza dokumentów

Skale ocen

Ankiety i kwestionariusze

Rozmowa i wywiad

Metody (W. Zaczyński)

Metoda obserwacji

Metoda eksperymentu pedagogicznego

Metoda testów pedagogicznych

Metoda socjometrii

Metody socjograficzne

Analiza dokumentów i wytworów uczniów

Metody statystyczne

Rodzaje metod (T. Pilch)

Sondaż diagnostyczny

Metoda indywidualnych przypadków

Eksperyment pedagogiczny

Monografia pedagogiczna

Sondaż diagnostyczny

Metoda badań, której przedmiotem są (…) fakty, opinie, poglądy, dotyczące różnorodnych procesów, zjawisk, osób i czynników mających bezpośredni lub pośredni związek z szeroko pojętym wychowaniem, gromadzone przez respondentów na podstawie skierowanych doń ustnych lub pisemnych pytań (Zaczyński)

3 najważniejsze elementy sondaży diagnostycznego:

Przyczyna zjawiska (eksplikacja)

Ustalenie stanu rzeczy (deskrypcja)

Prognozowanie zmian (predykcja)

Eksperyment pedagogiczny

Sposób badania określonego wycinka rzeczywistości, polegający na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzanie do nich jakiegoś owego czynnika i obserwowania zmian powstałych pod jego wpływem (Zaczyński)

Metoda indywidualnych przypadków

Sposób badania polegający na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych (Pilch)

®Monografia pedagogiczna

Metoda, której przedmiotem badań są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalnej formy działalności wychowawczej lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury tej instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych (Pilch)

Kiedy należy zastosować określoną metodę?

Monografia pedagogiczna, – gdy badacz chce dokonać wszechstronnego opisu pojedynczej placówki o charakterze dydaktycznym, opiekuńczym i wychowawczym

Eksperyment pedagogiczny, – gdy badający chce wprowadzić do badanego układu, zbiorowości społecznej, zjawiska, procesu lub zespołu zdarzeń specjalnie przez siebie wybrany czynnik i obserwować zmiany w tym układzie w wyniku działania owego czynnika

Sondaż diagnostyczny, – gdy badający chce zbadać pewną zbiorowość pod kątem wspólnych dla członków tj zbiorowości opinii, poglądów, nasilania się i rozwoju pewnych zjawisk psychospołecznych, posiadających znacznie wychowawcze

Metoda indywidualnych przypadków, – gdy osoba badająca chce analizować jednostkowe losy wplecione w określone sytuacje psychospołeczne lub, gdy chce analizować konkretne zjawiska natury wychowawczej poprzez pryzmat ludzkich biografii w celu ich diagnozy lub w celu podjęcia działań terapeutycznych

®W określonej metodzie wykorzystywane są różne techniki badawcze

Monografia pedagogiczna ® techniki:

Badanie dokumentacji

Obserwacja uczestnicząca

Ankieta

Wywiad

Sondaż diagnostyczny ® techniki:

Ankieta

Wywiad

Analiza dokumentów

Obserwacja

Techniki statystyczne

Metoda indywidualnych przypadków

Studium przypadków (case study)

Praca z przypadkiem (case work)

Techniki: wywiad, analiza, analiza dokumentów

TECHNIKI BADAWCZE

Obserwacja – czynność badawcza polegająca na gromadzeniu informacji drogą postrzeżeń

Swobodna (otwarta)

Systematyczna

Bezpośrednia

Pośrednia

Uczestnicząca

Jawna w sposób zaplanowany, przez jakiś czas

Ukryta

Narzędzia obserwacji

Standaryzowane

Arkusz kalkulacyjny

Dziennik obserwacji

Nie standaryzowane

Notatki

Opisy

Rejestr dźwiękowy

Typy obserwacji

Ze względu na udział obserwatora

Bezpośrednia

Pośrednia

Ze względu na aktywność obserwatora

Bierna

Czynna

Ze względu na treść

Całościowa

Tematyczna

Wywiad – rozmowa badającego z respondentem wg opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz

Rodzaje wywiadów

Najczęściej środowiskowy ® ze względu na sposób prowadzenia: jawny, ukryty, jawny nieformalny.

Może być stosowany przy badaniach jakościowych. Wywiad odbywa się na podstawie dyspozycji.

Dyspozycje – zestaw pytań, ale nie na zasadzie kwestionariusza.

Rodzaje wywiadu:

Środowiskowy (badania jakościowe)

Ze względu na sposób prowadzenia:

Jawny,

Otwarty,

Jawny nieformalny,

Swobodny

Rozmowa naprowadzana

Rozmowa kierowana

Wyróżnia się wywiad:

Częściowo skategoryzowany – jest lista pytań, ale dowolna jest forma pytania i dowolna kolejność pytań

Skategoryzowany – posługujemy się kwestionariuszem skategoryzowanym, obowiązkowy jest tekst kwestionariusza i musimy się ściśle trzymać pytań

Nie skategoryzowany – luźny, dowolność w formach i treści

Wywiad:

Werbalny (tylko rozmowa)

Mieszany (można wykorzystać rysunki, plansze)

Grupowy (np., dlaczego lubicie swoją panią w klasach młodszych); ma nie więcej niż 10 pytań

Wywiad – wymagania

Pytania jasne, jednoznaczne i dokładne

Liczba pytań dostosowana do granic psychofizycznej wytrzymałości

Forma osobowa „Pan/Pani” lub „Ty”

Pytanie nie sugeruje odpowiedzi

Ankieta – technika gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu specjalnych kwestionariuszy o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub bez obecności ankietera (Pilch)

3 części ankiety

Metryczka

Części właściwej

Instrukcji dotyczącej wypełniania kwestionariusza

Służy badaniu ewaluacji (pytania mają postać skali, np. w kategorii od 1-5)

Odpowiedzi nazywamy kafeterią. Mają różny charakter; najczęściej są zamknięte i otwarte. Mogą mieć charakter dysjunktywny (1 odpowiedź) i koniunktywny (więcej odpowiedzi i hierarchia).

®Badanie dokumentów – technika służąca do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. To technika poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach.

Dokument

Każda rzecz mogąca stanowić źródło informacji, na podstawie, której można wydawać uzasadnione sądy o przedmiotach, ludziach i procesach (Zaczyński)

Rodzaje dokumentów

Materiały archiwalne

Wytwory aktualne

Dzienniki, kroniki, sprawozdania

Dokumenty pisane, dźwiękowe, obrazowe

Zastane i wywołane

Dokumenty pisane

Protokoły i sprawozdania

Opinie, świadectwa, orzeczenia lekarskie, orzeczenia władz szkolnych i pozaszkolnych

Szkolne i domowe prace wychowanków – produkcja pisarska

Noty poczynione w dziennikach

Artykuły i doniesienia prasowe

Dokumenty cyfrowe

Roczniki statystyczne i opracowania GUS

Zestawienia liczbowe

Dokumenty obrazowo - dźwiękowe

Rysunki

Obrazy

Fotografie

Nagrania magnetofonowe

Dokumenty zastane

Wytwory wykonane dla celów dydaktycznych i wychowawczych, które stają się obiektem analiz naukowych

Dokumenty wywołane

Prace wykonane z zamysłem uzyskania dodatkowego źródła informacji z zakresu badanego tematu

Podział dokumentów (wg Pilcha)

Opiniodawcze – listy, pamiętniki, wypracowania i wypowiedzi na piśmie

Kronikarskie – materiały statystyczne, dokumentacja placówki (oficjalne)

Metody analizy dokumentów

Klasyczna

Wewnętrzna (wyodrębnienie elementów pierwszoplanowych, myśli przewodnich i więzi miedzy nimi)

Zewnętrzna (umiejscowienie dokumentów w świecie warunków zewnętrznych, w których powstał)®

®Historyczna i literacka

Dokumenty zawierające informacje o faktach (materiały pamiętnikarskie, dzieła literackie)

Dokumenty, które same są faktami (programy nauczania, rozporządzenia, księgi inwentarzowe itp.)

Psychologiczna

Dokument wykorzystywany dla poznania cech osobowych autora

Dokument wykorzystywany dla poznania postaw i opinii autora

Dokument wykorzystywany dla poznania dróg i sposobów myślenia wychowanka

Pedagogiczna – wykorzystuje dorobek tych trzech poprzednich

Ilościowa – statystyczna®