Diagnostyka pedagogiczna- diagnoza w pedagogice to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej dokonanego na podstawie zebranych i ocenianych danych, pochodzących z różnych źródeł, które obejmuje opis danego złożonego stanu rzeczy, wyjaśniania jego genezy lub przyczyn, wyjaśnianie jego znaczenia i ustalenie etapu jego rozwoju, a także ocenę możliwości zmiany tego stanu rzeczy lub jego utrzymanie w kierunku pożądanym pedagogicznie. Diagnoza postrzegana jest w pedagogice jako podstawa wszelkiej działalności pedagogicznej, warunek racjonalnego oddziaływania. Znajduje zastosowanie w bezpośredniej działalności wychowawczej, terapeutycznej, profilaktycznej czy resocjalizacyjnej, poradnictwie pedagogicznym itd.
,,Diagnoza pedagogiczna” ,E. Jarosz, E. Wysoka
Diagnoza pedagogiczna
W. Okoń – diagnoza pedagogiczna dotyczy trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą.
Przedmiotem diagnozy może być jednostka i grupa.
Janina Doroszewska – ped. Specjalna – diagnoza pedagogiczna jest opisem aktualnego stanu danej jednostki. Polega na stwierdzeniu występujących objawów i zakwalifikować ich do odpowiedniej klasy zjawisk. Opis ten powinien ujawnić przyczyny i przedstawiać przypuszczalną prognozę rozwoju oraz zdążać do likwidacji niepożądanego stanu rzeczy.
Diagnoza nie powinna być aktem jednorazowym i powinna być dokonywana wielokrotnie.
Lipkowski – ped. Specjalna – Diagnoza pedagogiczna powinna posiadać wszystkie aspekty, trzeba ją dołączyć do diagnozy psychologicznej.
Kupisiewicz – diagnoza pedagogiczna polega na wykrywaniu luk w wiedzy i umiejętnościach szkolnych.
Kupisiewicz odnosi diagnozę do niepowodzeń szkolnych.
Pojęcie diagnozy pedagogicznej nie jest pojęciem jednoznacznym. W praktyce przede wszystkim odnosi się do niepowodzeń szkolnych i to nie jest poprawne podejście. Bo przedmiotem jest kształcenie i wychowanie.
Diagnoza pedagogiczna spełnia trzy funkcje:
1. stanowi punkt wyjścia w czynnościach projektowania
2. pozwala na systematyczną kontrolę przebiegu procesu wychowania
3. służy ocenie wyników działalności pedagogicznej umożliwiając kontrolę przebiegu działań i korekturę danego lub następnego cyklu organizacyjnego działalności pedagogicznej.
Diagnoza w pedagogice to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu i jego genezy lub przyczyn oraz wyjaśnienie znaczenia i etapu rozwoju, a także ocena możliwości jego zmiany w kierunku pedagogicznie pożądanym. Diagnoza taka jest diagnozą rozwiniętą i posiada ona 5 etapów cząstkowych (wg S. Ziemskiego):
1. diagnoza klasyfikacyjna – odpowiada na pytanie jakie przyczyny pierwotnie zadziałały
2. diagnoza genetyczna – odpowiada na pytanie jaki ciąg zdarzeń doprowadził do stanu obecnego
3. diagnoza znaczenia dla całości – odpowiada na pytanie jakie znaczenie dla całości, w której znajduje się dany przedmiot czy proces ma jego stan obecny
4. diagnoza fazy – odpowiada na pytanie w jakiej fazie rozwoju znajduje się ten stan
5. diagnoza rozwojowa (prognostyczna) – odpowiada na pytanie w co ten stan rozwinie się w przyszłości
Nie w każdym przypadku diagnozowania występują wszystkie aspekty diagnozy rozwiniętej i nie w każdym przypadku wszystkie są jednakowo ważne i znaczące. Jednakże dwa etapy powinny wystąpić zawsze: diagnoza klasyfikacyjna (niezbędne jest zaklasyfikowanie danego stanu rzeczy) oraz diagnoza genetyczna (wyjaśnienie uwarunkowań istniejącego stanu rzeczy).
Wymieniona tutaj kolejność elementów i faz pełnej diagnozy może się zmieniać w różnych sytuacjach. Rozpoczyna się zwykle od zadań, do których rozwiązania mamy już dostateczne dane, a następnie przechodzi się do rozwiązania innych zadań diagnostycznych, poszukując dalszych danych.
Błędy w diagnozie pedagogicznej
1. Błąd postawy (podmiotu, czyli dominacji)-wiąże się z brakiem uwzględnienia perspektywy badanego w toku rozpoznawania jego sytuacji życiowej i brakiem elastyczności w procesie poznawania(postępowanie wedle ścisłego schematu).
2. Błąd maski- czyli zasłanianie się swoją rolą, co ogranicza pole poznania-wiąże się zarówno z brakiem współodczuwania (empatii) i umiejętności postawienia się w sytuacji osoby diagnozowanej (poznanie przez rezonans własnego wnętrza), a także ,,elastycznego”spojrzenia na jej sytuację z różnych perspektyw w sposób niestereotypowy (zasada decentracji poznawczej,czyli spojrzenia ,,od wewnątrz” i ,,zewnątrz” na ocenianą sytuację).
3..Błąd-sędziego-czyli postawy wartościującej, etykietyzującej osobę badaną- powoduje szufladkowanie opisywanej sytuacji, wedle sztywnych, stereotypowych kryteriów, zamykających proces diagnozy w typowych kategoriach analizy( subiektywizm wynikający z nastawień z przeszłości)
4. Błąd skupiania się na negatywnych aspektach funkcjonowania jednostki, bez uwzględnienia jej mocnych stron- zawęża pole poznania i projektowania interwencji.
5. Błąd skupiania się na skutkach- bez powiązania ich z kontekstem sytuacyjnym czy przyczynami zachowań- ogranicza możliwości wyjaśnienia mechanizmów zaburzonego funkcjonowania diagnozowanego podmiotu.
6. Błąd redukcji źródeł wiedzy- polega na braku łącznego i dynamicznego wykorzystania w procesie poznania ,, wiedzy gorącej”, wynikającej z osobistych doświadczeń życiowych i ,, wiedzy zimnej”, naukowej, obiektywnej systematycznie gromadzonej.
Diagnoza pedagogiczna skoncentrowana jest na proces kształcenia i wychowania, ale powinna obejmować również cechy osobowości wychowanka, jeśli ich zdiagnozowanie przyczynia się do rozpoznania i oceny rezultatów procesu wychowania i uczenia się