Referat w oparciu o artykuł Władysława Kowalaka pt. "Nowe ruchy religijne w świecie" zamieszczony w pracy "Problemy społeczno- religijne świata na progu trzeciego tysiąclecia",

Ruchy religijne i religijno- społeczne, które w historii przejawiały tendencje odnowy życia religijnego, niezadowolenie z istniejących warunków bytowych i chęć do zmian tych warunków pojawiają się również w czasach najnowszych, głównie w wyniku presji o

charakterze religijnym, społecznym, kulturowym i ekonomicznym. Dominacja państw europejskich i działalność misyjna Kościołów chrześcijańskich w środowiskach lokalnych, dały początek lawinie nowoczesnych prądów, przystosowując tradycyjne systemy religijne do aktualnych potrzeb ludności lokalnej, Szczególną uwagę badaczy przyciągają kraje Trzeciego Świata, gdzie euroamerykańska ekspansja polityczna, ekonomiczna, cywilizacyjna i religijna powodowała proces

zasadniczych zmian tradycyjnych systemów religijnych i kulturowych ludów wspomnianych państw. Przekształcenia te charakteryzowały się głębokim rozbiciem religijny i społecznym

oraz utratą lub zdeprecjonowaniem własnych wzorów kulturowych. Poszerzenie tego kryzysu spowodowało w głównej mierze brak zdolności wśród społeczeństwa plemiennego

zastępowania starych wartości nowymi, które obce i niezrozumiałe, nie zdołały zająć miejsca wartości tradycyjnych, a co za tym idzie przywrócić wewnętrznej równowagi i przetrwać w

nieskażonej postaci. W tej sytuacji jedynym wyjściem z kryzysu był synkretyzm, czyli proces ścierania się i interferencji dwóch lub więcej, przeważnie obcych sobie, systemów religijnych, powodujących zarazem poganizację religii chrześcijańskiej, jak i chrystianizację religii pogańskich (tradycyjnych). Spowodowało to powstanie wielu autonomicznych nowych (para)religii o charakterze synkretycznym, z czasem przekształcone w niezależne Kościoły rodzime (Afryka).

Każda nowa religia synkretyczna jawi się w przestrzeni trójwymiarowej:

I wymiar to określony system wzorów, norm i wartości, tworzący podstawę nowego układu,

II wymiar określają stosunki społeczne, dynamika oraz program zmian społecznych i interetnicznych,

III wymiar to strefa mitologiczna oraz religijno- magiczna.

Splot tych uwarunkowań tworzy specyficzną strukturę, w której można dopatrywać się genezy, istoty, formy i funkcji nowych (para)religii.

Na płaszczyźnie społeczno- kulturowej nowe ruchy religijne jawią się jako reakcja na proces inkulturacji bądź też jako przystosowanie się do nowego układu. Podłoże kulturowe religii synkretycznych wynika z obecności kultury inwazyjnej i jej dominacji oraz ze specyfiki przekazywanych treści. Nie bez wpływu był tu wysoki stopień integracji społecznej oraz koherencja wszystkich komponentów kultury -społeczność taka stanowi jednolity organizm. Te wszystkie cechy plemiennej struktury społecznej tak ściśle się ze sobą splatają, że nie

może dokonać się jakieś przeobrażenie i zmiana w jednej dziedzinie bez zakłócenia porządku rzeczy w innych dziedzinach,

Nowe ruchy religijne rodzą się w sytuacji kryzysowej, połowicznej, czyli w momencie przejścia społeczeństw pierwotnych ze stadium kultury pierwotnej do współczesnej kultury zmechanizowanej, któremu z reguły towarzyszy utrata duchowej równowagi na skutek

załamania się dawnych obyczajów oraz rozbicia tradycyjnych struktur społecznych. Wstrząs duchowy (szok kulturowy) jaki wywołuje zetknięcie się z obcą kulturą powoduje w ludności rodzimej poczucie niższości, uświadamia jej nędze sytuacji życiowej, ~oprowadzając nawet do rozkojarzenia psychicznego oraz pogłębienia stanu niepewności. Wiele jednak religii synkretycznych wykazuje tendencje integracyjne i akulturacyjne, gdyż poprzez integracje nowych komponentów z dawną kulturą oraz formowanie nowych struktur społecznych zmierza do tworzenia nowych form organizacyjnych w oparciu podstawy emocjonalne. Zakres integracji obejmuje bądź pojedyncze społeczności etniczne bądź też

zbiorowości szersze, w zależności od warunków społecznych, kulturowych, gospodarczych i religijnych.

Na płaszczyźnie psychicznej ruchy religijne cechuje głęboka niechęć do Białych, wywołane takimi procesami jak niezręczna i fałszywa realizacja inkulturacji oraz okazywanie przez Białych wyższości nad ludnością lokalną. Nowe cywilizacje przyczyniły się do rozbicia tradycyjnych struktur społecznych, powstała religijna pustka, poczucie niepewności i zagrożenia ze strony Białych. Doprowadziło to głównie do napięć religijnych. Nieudolność w przekazywaniu wartości i treści kultury Zachodu doprowadziło do powstania wielu

uprzedzeń, w tym co do koloru skóry. Psychicznym wpływem takiego stanu rzeczy jest orientacja religii synkretycznych antyeuropejska lub skierowana ogólnie przeciw Białym. Na płaszczyźnie religijnej z kolei nowe ruchy religijne ujawniają bardzo szeroko re zowany synkretyzm, w którym występują komponenty chrześcijańskie i wierzenia tradycyjne, święci katoliccy i duchy przodków, sakramenty święte i magia, prorocy i wodzowie plemienni. Procesy wzajemnego ścierania się nakładania dwóch systemów religijnych powodowały zacieranie cech właściwych tych religii.

Ważnym wydarzeniem okazało się przetłumaczenie Pisma Św. Na języki plemion, które , znajdowały tu analogie pomiędzy histońą ludu wybranego a ich własną, plemienną. Główny rozkwit nowych ruchów religijnych przypada na koniec XIX i pierwszą połowę XX wieku, w okresie rozwoju systemu kolonialnego oraz odbudowy działalności misyjnej Kościołów chrześcijańskich.

W literaturze można spotkać wiele odpowiedników terminologicznych dla nowych ruchów religijnych, są to ruchy:

-nowe, separatystyczne, schizmatyckie, sekciarskie, secesyjne, heretyckie, dysydenckie, odszczepieńcze, zbawcze, rodzime, niezależne, wyzwoleńcze, protestacyjne, prozelityczne, duchowe, ewangelikalne, rewiwalistyczne, pentekostalne, ekstatyczne, entuzjastyczne, perfekcjonistyczne, profetyczne, charyzmatyczne, terapeutyczne, profetyczno- terapeutyczne, profetyczno- zbawcze, etiopiańskie, syjonistyczne, mesjanistyczne, millenarystyczne, apokaliptyczne, eschatologiczne, chiliastyczne, judaistyczne, izraelskie, magiczno- religijne, natawistyczne, neopogańskie, chrystopogańskie, tradycyjne, synkretyczne, quasi- chrześcijańskie, pochrześcijańskie, nie chrześcijańskie, antychrześcijańskie, afrochrześcijańskie.

Do cech wspólnych wszystkich nowych ruchów religijnych należą:

-krótkotrwałość historii tych ruchów

-większość rozwinęła się w tym samym kresie, tj. na przełomie XIX i XX wieku -religie te są ukierunkowane ku współczesności i jej problemom

-powstały w środowiskach, gdzie wielkie religie świata nie objęły mas i nie wywołały dostatecznego wpływu

-zadawalają pragnienia człowieka i rozwiązują jego problemy, czego nie potrafiły uczynić tradycyjne religie świata

-oferują nowe rozumienie zbawienia, odnowę ludzkości i przemianę społeczeństwa, pragną stworzyć lepszą przyszłość, bez pesymizmu, nieszczęść i cierpienia -pojęcie zbawienia dotyczy rzeczywistości ziemskiej

-nie wytworzyły katalogu spisanych reguł i norm postępowania oraz zestawu

przepisów doktrynalnych z racji pojmowania religii jako spontanicznego sposobu życia

-nie są zjawiskiem homogenicznym, stanowią wypadkową ścierających się tendencji i praw nimi rządzących

-obecne są tu dwie główne tendencje: poszukiwanie zbawienia oraz wzmożony wysiłek dążenia ku lepszemu

AFRYKA

O znaczeniu religii w życiu społecznym Afryki może świadczyć posiadanie przez około tysiąca społeczeństw własnych systemów religijnych, przeżywanych subiektywnie prze członków tylko jednej społeczności. Pierwiastki religijne są ściśle splecione z życiem społecznym i z wszystkimi komponentami kultury, posiadaj jednak w stosunku do nich znaczenie dominujące.

Dominujący wpływ wierzeń w tradycyjnych społecznościach Afryki powoduje, że mówi się często o tzw. Sakralnym charakterze i sakralnym typie osobowości: homo afrucanus to homo religious. Potwierdza to fakt, ze religia jest jedynym narzędziem interpretacji świata i jedynym instrumentem w oddziaływani u na niego, dlatego zmiana porządku społecznego, politycznego, czy gospodarczego wymaga zmiany religijnej.

Współczesne, nowe ruchy religijne w Afryce z biegiem czasu przekształcano w Kościoły niezależne, a proces ten właśnie w Afryce (głównie Południowej) nabrał niespotykanego gdzie indziej rozmachu. W 34 krajach około 10 tyś, najróżnorodniejszych niezależnych, uformowanych wspólnot kościelnych, może poszczycić się w sumie 20 mln, wyznawców. Proces ten nie występuje jednak w krajach muzułmańskich, ale głównie na obszarach późnej działalności europejskich i amerykańskich misjonarzy, przede wszystkim na terenach misji Kościołów anglikańskich i reformowanych oraz zielonoświątkowców i adwentystów.

DO najbardziej znanych niezależnych Kościołów wywodzących się z Kościoła katolickiego należy zaliczyć Kościół Katolicki Najświętszego Serca powstały w Zambii w 1955 r. oraz Kościół Legionu Maryi powstały w Kenii w 1963 r, Ponadto wśród licznych nowych religii afrykańskich wyróżniamy religie chrześcijańskie i niechrześcijańskie. Do drugiej grupy zaliczamy kościoły o charakterze rewiwalistycznym, natawistycznym i witalistycznym oraz te, które oderwały się od religii tradycyjnych, które jednak nie osiągnęły poziomu wymaganego, aby zaliczać je do Kościołów chrześcijańskich, a mianowicie: Narodowy Kościół Nigerii, Kościół Orunmila, Kościół Herero, Kościół Przodków (Malawi), Kult Deima (Wybrzeże Kości Słoniowej), Kult Buiti (Gabon), a także Stowarzyszenie Królestwa Bożego (Nigeria), Stowarzyszenie Jednego Wszechmocnego Boga (Uganda), Nomia i Izrael (Kenia) oraz Kościół Chrystusa (Afryka Południowa),

Decyzja o przynależności do grupy wspólnot chrześcijańskich podejmuje Światowa Rada Ekumeniczna na podstawie kryterium podanego w 1962 roku, a określającym, że są to kościoły "uznające Pana naszego Jezusa Chrystusa jako Boga i Zbawiciela zgodnie z Pismem Świętym", Do tej pory jedynym kościołem, spełniającym ten wymóg, jest Kościół Chrystusa założony przez Szymona Kimbangu w Nkamba 6 kwietnia 1921 roku. Przyjmując następujące kryteria jak:

-powstanie na terenie Afryki

-założenie przez Afrykanów i dla Afrykanów,

wyróżniamy Kościoły etiopiańskie i Kościoły profetyczno- terapeutyczne. Kościoły etiopiańskie pod względem doktryny i kultu są relatywnie ortodoksyjne, z elementami organizacyjnymi Kościołów Zachodnich, Kościoły te głosiły hasła narodowościowych z elementami organizacyjnymi Kościołów Zachodnich. Kościoły te głosiły hasła narodowych i ponadplemiennych organizacji dla uformowania chrześcijaństwa afrykańskiego, cechował je nacjonalizm. Do tej grupy zaliczamy: Katolicki Kościół Etiopski, Afrykański Kościół Prezbiteriański, Afrykański Kościół Kongregationalstyczny oraz Rodzimy Kościół Pierwotny.

Kościoły profetyczno- terapeutyczne nazywano również, za uznaniem Światowej Rady Kościołów, Kościołami syjonistycznymi lub Aladura (w j.jorubów adura to modlitwa). Wspólnoty te kładą nacisk na dziedziny wierzeń, szczególnie na pneumatologię, isoterologię, w organizacji przeplatają się natomiast motywy z Kościołów zachodnich i

tradycyjnych. Silna jest tutaj pozycja proroka oraz klasycznych form synkretycznych jak używanie bębna w czasie nabożeństw, tańce sakralne, klaskanie w dłonie, symbolika, nowa interpretacja Pisma Świętego, rytualne zakazy i nakazy, przy pominięciu sakramentu Eucharystii.

Etyka wspólnot Aladura podkreśla konieczność płacenia podatków, przestrzegania postów, zachowania szabatu, unikania picia alkoholu i palenia tytoniu.

Mimo różnorodności charakterów i procesów rozwojowych wyróżniamy cechy wspólne Kościołów niezależnych w Afryce:

-członkowie to wyłącznie Afrykanie

-doktryna tych wspólnot kościelnych jest lokalną przeróbką Pisma Świętego i nauki chrześcijańskiej

-Kościoły te wytworzyły własną hierarchię: duchownych wyższych i niższych z prorokiem na czele

-obrzędy kultowe stanowią syntezę obrzędów Kościołów chrześcijańskich i rytuału tradycyjnych religii afrykańskich.

AMERTKAPÓLNOCNA

Rok 1492 był przełomowym dla kontynentu amerykańskiego. Nasilenie w latach późniejszych osadnictwa i podbojów hiszpańskich łączyło się z zamiarem podporządkowania lokalnych ludów i nawrócenia ich na wiarę chrześcijańską. Emigracja do Ameryki znajdowała się pod ścisłą kontrolą Korony Hiszpańskiej i od 1503 roku Izby Handlu, co eliminowało możliwość migracji heretyków, Maurów i Żydów.

Na Zachodzie kontynentu dominowały wpływy rosyjskie, a efektem nawiązania kontaktów z rodzimą ludnością było nawrócenie grup Eskimosów i Aleutów na prawosławie. Jednak o przyszłości Indian w głównej mierze zadecydowało osadnictwo brytyjskie,

kultura Brytyjczyków i ich stosunek do Indian. Wraz ze wzrostem liczby osadników, coraz więcej Indian zostawało zmuszonych do oddania ziemi oraz przyjęcia niezrozumiałych dla siebie systemów prawnych i obyczajowych. W skrajnych przypadkach, jakimi była działalność sekty purytanów dochodziło do formułowania takich tez jak “dobry Indianin to martwy Indianin”. Poważnym źródłem konfliktów była różnica w pojęciu prawa własności, głównie w odniesieniu do ziemi. Dla Indian ich wieczyste prawa do ziemi dyktowali ich przodkowie i żadna rekompensata pieniężna nie mogła ich do końca tych świętych praw pozbawić.

W śród Indian upowszechniło się użycie narkotyków i środków halucynogennych do celów obrzędowych i kultowych, chociaż nie obce były Indianom także inne sposoby wchodzenia w stany transowe lub ekstatyczne podczas obrzędów religijnych (np. taniec, auto hipnoza, głodówki).

Indianie nie znali natomiast alkoholu, jednak rychło docenili jego zalety, a pierwotne zainteresowanie alkoholem przywiezionym przez Białych, które miało podłoże w potrzebach kultowych i obrzędowych, przerodziło się w alkoholizm i pijaństwo, a w rezultacie do degeneracji i zguby wielu plemion. Fatalne skutki dla Indian wywołały ponadto choroby zakaźne, głównie ospa, oraz nadmierna eksploatacja myśliwska przez Białych co doprowadziło do konfliktów między plemionami, które przestały respektować zwyczajowo ustalone granice obszarów łownych.

Ubezwłasnowolnieni i upokorzeni Indianie szukali ucieczki i pocieszenia w świecie nadnaturalnym. Na przełomie XIX i XX wieku rozwinęło się kilka nowych religii jak obejmujący północno- zachodnie tereny USA i Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie szakeryzm. Stany Nevada, Oregon, Kalifornia i obszar Wielkich Równin objął taniec ducha, a Południowo – zachodnie tereny USA pejotyzm. Niektóre z nich upadły (taniec ducha) jednak ich natawistyczne idee przetrwały. Pozostałe istnieją do dziś stanowiąc istotny czynnik integracyjny plemion indiańskich.

Najpotężniejszym ruchem religijnym wśród Indian Ameryki Północnej w XIX wieku był taniec ducha stworzony przez proroka z plemienia Pajutów, Wovoka. Centrum doktryny stanowi millenarystyczne proroctwo o całkowitej, radykalnej i gwałtownej przemianie

świata. Kataklizm ma zniszczyć świat, aby Indianie powrócili do swego dawnego życia plemiennego. Biali znikną, a przedmioty ich codziennego użytku pozostaną w użyciu przez Indian. W ruch ten zaangażowało się 30 plemion, czyli około 60 tys. osób, głównie z plemion Pajutów, Arapahów, Czejenów, Kaddów, Szejenów i Paunisów.

Konsekwencją upadku tańca ducha było rozprzestrzenianie się i rozwój pejotyzmu, religii, której zapożycza wiele z kultury Białych, zachowując zarazem indiańską tożsamość kulturową. Jest obecnie najważniejszą indiańską, nową religią synkretyczną w Ameryce Północnej. Ponad 250 tys. wyznawców tej religii możemy spotkać na obszarze całych Stanów Zjednoczonych. W 1909r. pejotyści przyjęli oficjalną nazwę Unio n Church, którą w 1914 roku zmienili na The First Bom Church of Christ, a od 1918 roku po dziś Native American Church.

Natomiast wśród plemion północno- zachodnich terenów Ameryki (Jakima, Pujalap, Niskwali i inne) rozpowszechnił się szakeryzm. Założycielem tego ruchu jest John Slocum, który po odrętwieniu został uznany za zmarłego, a podczas własnego pogrzebu

odzyskał przytomność. Jego opowieści o swojej śmierci i zmartwychwstaniu, sprawiły, że postrzegano go jako mesjasza, który zbawi Indian. Szakersi zorganizowali swój niezależny kościół zwany Kościołem Szakersów.

AMERYKA POŁUDNIOWA

Specyfika ruchów religijnych w Ameryce Południowej polega na długotrwałości procesu rozwoju tych religii, który jeszcze się nie zakończył. W rozwoju tym zespoliły się wielowarstwowe praktyki i wierzenia religijno- magiczne niewolników murzyńskich z

wyobrażeniami religijnymi lokalnych Indian, ludowego katolicyzmu, spirytyzmu oraz różnych grup antropozeficznoezoterycznych. Dlatego nowe ruchy religijne w Ameryce Południowej nie stanowią jednolitego i zwartego schematu religijnego i kulturalnego. Mimo wkładu Kościoła katolickiego w chrystianizację murzyńskich niewolników, faktyczny wpływ misjonarzy nie był zbyt wielki. Mimo zakazu odprawiania tradycyjnych : obrzędów afrykańskich i chrzczenia niewolników przemiana zachodziła powierzchownie. Potajemnie wciąż uprawiano fetyszyzm i magię. Wprawdzie przejmowano zewnętrzne przedmioty kultu katolickiego, ale identyfikowano je z przedmiotami magicznymi i fetyszami. Ważna w procesie synkretyzacji okazała się ponadto identyfikacja murzyńskich oriszów (dobrych duchów) z katolickimi świętymi. Niektóre sprawy niewolnicy trzymali w tajemnicy jak choćby fakt chowania w kościołach za oharzem świętych kamieni czy fetyszy poświęconych oriszom, tak że misjonarz katolicki czcił jednocześnie na oczach wszystkich wtajemniczonych stare i nowe bóstwa. Do grupy nowych synkretycznych religii afro amerykańskich można zaliczyć wudu

(Haiti), santerię (na Kubie), szango (Trynidad i Grenada), szuteryzm (Grenada i Trynidad) oraz umbandę (Brazylia). Są one rezultatem procesu synkretyzacyjnego i zmieszania się komponentów chrześcijańskich z tradycyjnymi wierzeniami zasadniczo

zachodnioafrykańskich niewolników murzyńskich, przy czym wpływy katolickie dotyczą bardziej obrzędów kultowych i liturgii niż ideologii czy doktryny. Religie te różnią się natomiast przede wszystkim afrykańskimi komponentami synkretycznymi.

Na przełomie XIX i XX wieku grupa protestantów, przede wszystkim członków Spirytualnego Kościoła Baptystów, czyli tzw. Szutersów osiadła na Trynidadzie i na Grenadzie wymieniając następnie komponenty własnej religii z komponentami szango. W ten sposób powstał szuteryzm, występujący pod nazwą Holly Rolles lub Spiritual Baptist Shouters. Wszystkie komponenty obu religii utworzyły natomiast nową religię, a mianowicie brazylijski umbandyzm, mający stać się religią całej ludzkości.

-,

Nowe religie na kontynencie Ameryki Południowej można określić heterogenicznym religijnym produktem procesu, który towarzyszył stopniowemu odafrykanizowaniu Czarnych, odindianizowaniu Czerwonych i odeuropeizowaniu Białych. Korzenie tych

religii tkwią zatem w styku różnorodności ras, kultur, ideologii i religii występujących w tej części świata. Istnieją cztery zasadnicze grupy etnokulturowe, które szczególnie oddziaływały na siebie i nawzajem przenikały:

1) Indianie liczący na początku XVI wieku ok09ło 2,5 miliona osób,

2) Pierwsi koloniści europejscy, głównie Portugalczycy, ale i Francuzi, Anglicy i

Holendrzy

3) Niewolnicy afrykańscy, głównie znad Zatoki Gwinejskiej oraz z Konga, Angoli i Mozambiku

4) Imigranci wywodzący się przede wszystkim z Europy i Azji

Spotykały się na tym terenie różnorakie formy religijne od katolicyzmu przez buddyzm do sintoizmu. Religie te importowane prze różne grupy etniczne nie zawsze były

przeniesione w swej autentycznej oryginalnej formie. Były skażone zabobonami, magią, wierzeniami ludowymi i zwyczajami religijnymi. Warto również wspomnieć o inwazji sekt protestanckich z USA i oddziaływaniu spirytyzmu skodyfikowanego przez Allana Kardeca.

Nie bez znaczenia była tu zależność z aspektem społeczno- ekonomicznym, Niepewna

sytuacja ekonomiczna powodowała powstanie wiejskich ruchów społecznego protestu o charakterze mesjanistycznym, z kolei industrializacja i urbanizacja rozpoczęły proces ateizacji i laicyzacji szerokich warstw ludności miast uprzemysłowionych. AZJA

Na Filipinach rozwinął się pod koniec XIX wieku Niezależny Kościół Filipiński. Główną przyczyną jego powstania był brak rodzimych księży, z racji niewykształcenia kleru przez misjonarzy którzy wskutek rewolucji społecznej pod koniec XIX wieku musieli opuścić wyspy. Rodzimi duchowni nie byli zdolni nawet do prowadzenia

działalności duszpasterskiej parafialnej (głównie z racji braku autorytetu). Podłoża Kościoła Filipińskiego upatruje się głównie w nacjonalizmie. Za jego założyciela uznaje się księdza katolickiego Gregorio Aglipay y Labayan, a ideologii dostarczył Isabelo de los Reyes. Okolicznością pojawienia się tego kościoła była rewolucja filipińska z 1898 roku, która wyemancypowała i dowartościowała kler filipiński.

W Wietnamie natomiast na początku XX wieku rozwinął się kaodaizm (Cao- Dai- Duch Boży). Rozwój techniki i oświaty, kontakty z Europejczykami, a także takie wydarzenia jak: wojna rosyjsko-japońska (1904- 1905), rewolucja chińska (1911- 1912) oraz I woja światowa rozpoczęły proces wypierania dotychczasowych tradycji. W tych warunkach szanse rozwoju mogła mieć religia bardziej przystosowana do zmieniających się warunków, a taką religią był kaodaizm. Proces powstawania nowych ruchów religijnych w Japonii nasilił się po II wojnie światowej, głównie z racji oświadczenia cesarza Hirohito z dnia 1 stycznia 1946 roku, mówiącym o tym, że cesarz nie jest bogiem lecz zwykłym człowiekiem. Wypowiedź ta spowodowała olbrzymi przewrót we wszelkich poglądach Japończyków. Powstał ferment przyczyniający się do powstania nowych lub zdynamizowania istniejących już przeszło stu nowych ruchów religijnych. Największe z nich to: Temi- kio (Kościół Niebiańskiej Mądrości), Omoto- kio (Kościół podstawowej nauki), Kurozumi- kio (Kościół Kurozumi), Konko- kio (Kościół Konko), PL Kiodan ( Perfect Liberty Kiodan- Bractwo Całkowitej Swobody), oraz Soka Gakkai (Towarzystwo Wytwarzania Wartości). Celem większości z nich jest podniesienie poziomu moralnego i stworzenie szczęścia na ziemi, a każdy z członków jest zobowiązany do propagowania swojego ruchu. Większość odprawia regularne nabożeństwa, modlitwy, głosi nauki, a charakterystycznymi komponentami są

rytualne uzdrowienie przez wiarę oraz tolerancja dla innych religii. Współpraca tych ruchów religijnych zaowocowała powstaniem w 1952 roku Ligi Nowych Religii.

OCEANIA

Charakterystyczne dla Oceanii są synkretyczne nowe ruchy religijne określane mianem kultury cargo. Powstały one na przełomie wieków XIX i XX, i ich główny rozwój przypada na okres II wojny światowej. Szczególne nasilenie wystąpiło w Malezji i Nowej Gwinei.

Kulty cargo opierają się na przekonaniu i głębokiej wierze, że po odprawieniu rytuałów magiczno- religijnych na cześć duchów zmarłych przodków można zdobyć towary (cargo) pochodzenia euroamerykańskiego (np. siekiery, towary handlowe, ale i samoloty czy okręty). Wierzenia te były wzmagane faktem, że Wyspiarze nigdy nie widzieli miejsca produkcji tych przedmiotów, stąd przeświadczenie o ich pozaziemskim pochodzeniu. Ponadto panowało powszechne przekonanie, że wszystko dzieje się za sprawą przodków mieszkających w zaświatach, a także przeświadczenie, że Biali posiadają klucz otwierający bramę dobrobytu materialnego. Kluczem tym jest przede wszystkim nauka chrześcijańska o szczęściu niebieskim, oraz obrzędy kultowe i rytualne tabu chrześcijan- dziesięcioro przykazań, post, abstynencja i miłość bliźniego. Od dokładnego przestrzegania tych zakazów i nakazów zależy skuteczność chrześcijaństwa jako klucza do zdobycia cargo. Jednocześnie nie przestały funkcjonować tradycyjne melanezyjskie wierzenia religijne.

KRAJE ZACHODNIE

W latach 60 i 70 XX wieku rozwinął się ruch religijny UFO (Unknown Flying Objects), czyli ruch religijny niezidentyfikowanych latających obiektów lub międzyplanetarnych obiektów. Zwolenników tego ruchu przekonują liczne publikacje na temat UFO, a także filmy z gatunku science fiction oraz znaczna liczba plotek. Pojawiają się postmodernistyczni teolodzy, interpretujący pewne wydarzenia biblijne w świetle UFO. Np. Wniebowstąpienie Pana Jezusa. Nastąpiło na latającym spodku, którym "został uniesiony do nieba" przez istoty z kosmosu. Zwolennicy tych idei, nie pewni swej egzystencji, starają się nawiązać kontakty z istotami zza światów przez modlitwy i śpiewy, i w nich szukać możliwości przetrwania. Gromadzą się na wspólnych spotkaniach, odprawiając nabożeństwa względnie sesje naukowe i modląc się do istot z kosmosu.

Oryginalnie polskim odpowiednikiem UFO, jest ruch Antrovis- Międzynarodowe Centrum Odnowy Ludzi i Ziemi założona przez Edwarda Mielnika w czerwcu 1990 roku we Wrocławiu.

I Na początku lat 60 minionego stulecia w procesie przemian kulturowych cywilizacja Ameryki i Europy wstrząsnęły dwa ruchy: kontestacja i orienatalizacja. Celem działania stał się bunt wobec społeczeństwa, które nie potrafiło ukazać żadnej sensownej perspektywy życiowej. Pojawiły się tendencje do zrywania ze społeczeństwem i kulturą, które nie są w stanie uszczęśliwić młodzieży. Zaczęły powstawać alternatywne, głównie w stosunku do chrześcijaństwa, nowe religie. A strefa, w której szukano tych alternatywnych religii objęła ruchy religijne pochodzenia azjatyckiego. Rozpoczął się proces orientalizacji duchowej kultury Zachodu.

Pierwsza okazała się "generacja bitowa" w USA skupiona wokół grupy literatów, jak Allen Giinsberg czy Alan Watts. Ruch ten odrzucał racjonalIY4 interpretacje zjawisk świata, występował przeciwko zagładzie nuklearnej, propagując ideał miłości drugiego człowieka, pacyfizm i anarchizm.

W połowie lat 60 nadszedł czas na ruch hipisowski powszechny wśród północno- amerykańskiej młodzieży miejskiej. Panował sprzeciw wobec społecznego narzucenia ról, wobec władzy i ślepemu dążeniu do osiągnięcia sukcesu. Oferowali natomiast nowe

formy życia społecznego i wspólnotowego, nadzieje nastania nowej ery, pokój zamiast wojny. Ruch ten był szczególnie otw~ na hinduizm. Główny czynnik porównawczy tych dwóch religii to psychodeliczne doświadczenia narkotyczne. Narkotyk stanowił treść subkultury hipisowskiej, traktowano go i wykorzystywano jako środek prowadzący do doznań i przeżyć religijnych. A. Ginsberg i T .Leary główni zwolennicy stosowania narkotyków w celach religijnych, upatrywali w narkotykach religię XX wieku. Czas jednak pokazał, iż nie wyzwolenie, odrodzenie i nowy człowiek lecz biologiczna i duchowa ruina stały u kresu tej błędnej drogi. Pod koniec lat 60 w Kalifornii powstał Ruch Jezusowy (Jesus People). Oferowano alternatywę: zamiast narkotyków-nawrócenie, ponowne odrodzenie i wolność od uzależnień. Jezus natomiast stał się gwiazdą, stał się przyjacielem młodych co doprowadziło do stanu, że stał się Jezusem- koleżką, patrzącym przez palce na moralne wykroczenie wyznawców.

Ruch ten trwał jednak zbyt krótko, aby pozostawić trwały ślad w duchowości młodzieżowej lat 60. Na początku lat 70 rozpoczął się pochód tzw. religii młodzieżowych, gdzie centralne miejsce zajęła medytacja, samorealizacja, poszukiwanie prawdziwego szczęścia. Istotą tej religijnej rewolty stał sie zwrot od zewnątrz ku głębi człowieka.

Oprócz religii młodzieżowych i ruchów religijno- światopoglądowych obejmujących starszych wyznawców, znane są również, wywodzące się z USA, religie destrukcyjne. Występujący w tych ugrupowaniach i ruchach religijno- światopoglądowych swoisty synkretyzm wielu ruchów religijnych, prowadzi do zupełnej relatywizacji, powstania nowych zasad i norm postępowania, a w konsekwencji do depersonalizacji młodych ludzi.

Wyciszenie wikół religii destrukcyjnych jakie nastąpiło w latach 80 było spowodowane tragedią z dnia 18 listopada 1978 roku, kiedy to 926 członków Swiątyni Ludu Uczniów Chrystusa na rozkaz jej kierownika Jima Jonesa popełniło samobójstwo. W wyniku tego zdarzenia doszło do pewnych przewartościowań i powrotu do religii tradycyjnych.

..

.