Biblia, Pismo Święte, Wulgata

Biblia, Pismo Święte, Wulgata


--------------------------------------------------

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wulgata


Wulgata (od łac. versio vulgata, przekład rozpowszechniony, popularny) – przekład Biblii na łacinę dokonany przez św. Hieronima w latach 382–406 z języków oryginałów: hebrajskiego i greki. Przekład miał na celu dostarczenie Kościołowi jednolitego tekstu. Nowy Testament był rewizją tekstu starołacińskiego, ale Stary Testament był nowym przekładem. Nie jest pewnym, czy Hieronim przetłumaczył cały Nowy Testament.

Przekład Hieronima spotkał się z krytyczną oceną współczesnych. Zarzucano mu odejście od tekstu Septuaginty, niemniej praca Hieronima stopniowo zdobyła sobie uznanie. Ponownej krytyce poddana została w wieku XVI przez humanistów, a następnie protestantów.

Tekst Wulgaty szybko uległ skażeniu i w średniowieczu dokonano kilku prób jego zrewidowania (Alkuin, Theodulf, Lanfrank z Bec, Stefan Harding), lecz żadna z nich nie była w pełni udaną ani nie zmierzała do odtworzenia oryginalnego tekstu Hieronima i – jak oceniają współcześni krytycy tekstu – próby te przyczyniły się do powiększenia zamieszania, dlatego w końcu średniowiecza powstały correctoria. Naukowe próby odtworzenia oryginalnego tekstu Hieronima zostały podjęte dopiero w końcu XIX wieku.

Wulgata w całej swojej historii miała wielu krytyków, ale pomimo tego była najważniejszym tekstem dla średniowiecznej Europy Zachodniej, a i na nowożytność wywarła niemały wpływ. Dzieło Hieronima było pierwszą książką wydaną drukiem (Biblia Gutenberga). W wiekach XVI-XX ukazało się wiele krytycznych wydań. Przez ponad tysiąc lat, aż po wiek XX, była podstawowym tekstem Kościoła zachodniego, a do XXI wieku zachowało się ponad 8 tysięcy jej rękopisów.

-----------------------------------------------------

http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblia


Biblia, Pismo Święte (z greckiego βιβλίον, biblion – zwój papirusu, księga, l.m. βιβλία, biblia – księgi) – zbiór ksiąg, spisanych pierwotnie po hebrajsku, aramejsku i grecku, uznawanych przez żydów i chrześcijan za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne znaczenie religijne dla różnych wyznań. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament. Biblia hebrajska – Tanach obejmuje księgi Starego Testamentu.


Kanon


Do IV wieku n.e. nie obowiązywał żaden kanon Bibliiąźół[potrzebne źródło]. Później zmieniał on się w obrębie każdej z wielkich religii monoteistycznych. Pierwsze wzmianki o przyjętym w starożytnym Kościele zestawie ksiąg kanonicznych pojawiają się w zachowanych pismach autorów chrześcijańskich IV wieku - m.in. św. Atanazego, św. Augustyna, św. Hieronima, św. Rufina. W tym też okresie podejmowano próby sformalizowania tradycyjnego kanonu - m.in. na lokalnych synodach w Hipponie w 393 roku i w Kartaginie w 397 roku. Kościół Wschodni nigdy nie uznawał postanowień tych synodów za wiążące, ponadto przyjmował inny, obszerniejszy kanon, który zmieniano na przestrzeni wieków. Różnice pomiędzy kanonem przyjętym przez Kościoły Wschodnie a kanonem przyjętym przez Kościół Zachodni istnieją do dzisiaj.

Do czasu Soboru Trydenckiego w Kościele Zachodnim przyjmowano za obowiązującą opinię św. Hieronima, zawartą w jego słynnej przedmowie do komentarza do Księgi Samuela i Ksiąg Królewskich. Jednak z powodu Reformacji, która zgodnie z przyjętą zasadą powrotu do źródeł kwestionowała wprowadzone przez Kościół rzymski liczne ceremonie i tradycje, teologowie rzymscy zmuszeni byli podać mocniejsze dowody na słuszność wielu wprowadzonych w średniowieczu praktyk religijnych. Na IV Sesji Soboru Trydenckiego uchwalono ostatecznie kanon podnoszący do rangi ksiąg kanonicznych te księgi, które św. Hieronim uznawał za niekanoniczne i zalecał jedynie do czytania dla zbudowania. Księgi te są odtąd nazywane są księgami deuterokanonicznymi (wtórnokanonicznymi).

Protestancki kanon jest identyczny z kanonem zawartym w Prologus Galeatus św. Hieronima.

Księgi starotestamentalne, które nie wchodzą w skład kanonu hebrajskiego, a zaliczają się do katolickiego, katolicy i prawosławni nazywają księgami deuterokanonicznymi. Przez żydów i protestantów są one określane jako apokryfy.


Stary Testament

Na Stary Testament składa się, w zależności od uznawanego kanonu:

  1. 39 ksiąg – kanon hebrajski, uznawany przez żydów i wyznania protestanckie. Starożytny, tradycyjny kanon żydowski wymienia znanych obecnie 39 natchnionych ksiąg, jednak wylicza 24 lub 22 księgi, łącząc niektóre obecnie znane księgi. To drugie zestawienie wymieniające 22 księgi że łącząc Księgę Rut z Księgą Sędziów, oraz Lamentacje (Treny) z Księgą Jeremiasza uzyskuje ilość ksiąg równą ilości liter w alfabecie hebrajskim

  2. 46 ksiąg – kanon katolicki (lub 47 jeśli za odrębną księgę uznać List Jeremiasza, który w wydaniach katolickich stanowi 6 rozdział Księgi Barucha)

  3. 49 ksiąg – kanon prawosławny (lub więcej, w zależności od lokalnego kultu – prawosławni uznają wszystkie księgi, które pojawiły się w Biblii greckiej – Septuagincie)

Księgi Starego Testamentu powstawały według różnych współczesnych badaczy w okresie od XII do II wieku p.n.e.. Krytyka tradycjonalistyczna uważa jednak, że powstawały one wcześniej, począwszy od XIII, a nawet XV wieku p.n.e..

Treścią Starego Testamentu jest historia i dziedzictwo kulturowe narodu izraelskiego. Zostały one pierwotnie spisane w języku hebrajskim i aramejskim.

Księgi Starego Testamentu chrześcijanie dzielą na:

  1. księgi historyczne

  2. księgi profetyczne

  3. księgi dydaktyczne

Według innego podziału, mającego korzenie w judaizmie, są to: Pięcioksiąg Mojżeszowy (hebr. Tora), Prorocy (hebr. Newiim) i Pisma (hebr. Ketuwim).

Dla judaizmu najważniejsza jest najstarsza część Biblii – Pięcioksiąg Mojżeszowy, który opisuje powstanie świata, losy Żydów od czasów Abrahama aż do powrotu z Egiptu do ziemi Kanaan, oraz – co dla żydów jest najważniejsze – podstawowe zasady judaizmu, od sposobu sprawowania kultu i obchodzenia świąt, po szczegółowe zasady odżywiania się i ubioru. Na Pięcioksiąg składają się księgi:

  1. Rodzaju

  2. Wyjścia

  3. Kapłańska

  4. Liczb

  5. Powtórzonego Prawa

Dla judaizmu i islamuąźół[potrzebne źródło] święte są także wszystkie pozostałe księgi Starego Testamentu. Są to oprócz Tory:

  1. Księgi proroków – w nich zawarte są wszystkie kolejne proroctwa, czyli zgodnie z tradycją treści, które prorocy na zlecenie Boga przekazywali wiernym. Często znajdują się tam również opisy dziejów poszczególnych proroków:

  2. Jozuego

  3. Sędziów

  4. Samuela (1 i 2 jako jedna księga)

  5. Królów (1 i 2 jako jedna księga)

  6. Izajasza

  7. Jeremiasza

  8. Ezechiela

  9. Dwunastu proroków (Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza)

  10. Księgi hagiograficzne – dzielą się one na księgi poetyckie, będące zbiorami pieśni, przysłów, kazań i poematów, które uznano za święte, oraz księgi o charakterze historyczno-legendarnym, opisujące dzieje osób, które były dla żydów ważne ze względów religijnych, ale nie zostały uznane za proroków:

  11. Psalmów

  12. Przysłów

  13. Hioba

  14. Pieśń nad pieśniami

  15. Rut

  16. Lamentacje Jeremiasza (Treny)

  17. Księga Koheleta (Eklezjastesa, Kaznodziei)

  18. Estery

  19. Daniela

  20. Ezdrasza z Nehemiasza

  21. Kronik (1 i 2 jako jedna księga)

Nowy Testament

Dla chrześcijan, uznających świętość Starego Testamentu, podstawowe znaczenie ma również Nowy Testament, spisany w języku greckim w latach 52 – 98 n.e. Treścią Nowego Testamentu jest ewangelia, czyli "Dobra Nowina", o królestwie Bożym i o zbawieniu głoszona przez Jezusa Chrystusa i jego uczniów, a także dzieje pierwszych gmin chrześcijańskich.

Judaizm i islam nie uznają Nowego Testamentu za pisma święte, chociaż islam uważa Jezusa Chrystusa za proroka, a Koran powtarza niektóre opisy Ewangelii.

Nowy Testament składa się z 27 ksiąg:

  1. Cztery Ewangelie – zapis życia i nauczania Jezusa Chrystusa:

  2. w tym trzy Ewangelie synoptyczne:

  3. Ewangelia Mateusza

  4. Ewangelia Marka

  5. Ewangelia Łukasza

oraz

  1. Ewangelia Jana

  2. Dzieje Apostolskie – księga opisująca początki Kościoła, po wniebowstąpieniu Jezusa, ukazane na tle działalności niektórych apostołów (św. Piotr, św. Paweł, św. Jakub Starszy i Młodszy)

  3. księgi dydaktyczne – zbiór listów pisanych przez apostołów:

  4. 13 listów Pawła z Tarsu

  5. List do Hebrajczyków (powstały prawdopodobnie w środowisku pawłowym, skierowany do jednej z gmin judeochrześcijańskich, prawdopodobnie w Jerozolimie)

  6. 7 listów powszechnych (św. Jakuba, 1 i 2 św. Piotra, 1, 2 i 3 św. Jana, św. Judy Tadeusza)

  7. Apokalipsa, zwana też Objawieniem świętego Jana – księga prorocka



Przekłady Biblii

Osobne artykuły: Przekłady Biblii i Polskie przekłady Biblii.

Biblia była tłumaczona już w starożytności. Pierwsze przekłady Starego Testamentu dokonywane w III wieku p.n.e. służyły Żydom mieszkającym poza Palestyną, jak też prozelitom (poganom nawracającym się na judaizm). Powstała wtedy Septuaginta, przekład z hebrajskiego na grecki, powstały w diasporze aleksandryjskiej. Ponadto, z racji tego, że po powrocie z wygnania babilońskiego w 538 roku, językiem powszechnie stosowanym przez Żydów stał się aramejski, dokonywano przekładów ksiąg biblijnych na ten język. Tak powstawały targumy, które były nie tyle dosłownym tłumaczeniem Biblii, lecz dość swobodną parafrazą wraz z dodatkowymi wyjaśnieniami.

Po powstaniu chrześcijaństwa standardowym przekładem całej Biblii na łacinę, używanym w liturgii stała się Wulgata, przetłumaczona przez Hieronima w latach 382-406. Od II do VII wieku dokonano wielu innych przekładów m.in. na język syryjski (Peszitta), koptyjski, etiopski, gocki, ormiański i arabski. W IX wieku na język staro-cerkiewno-słowiański przekładu dokonali Cyryl i Metody.

W Średniowieczu oficjalną wersją kościelną Biblii była Wulgata. W latach reformacji Biblię (Wulgatę) zaczęto powszechnie przekładać na języki narodowe. W tym też okresie pojawiło się zainteresowanie tłumaczeniem Biblii nie z łaciny, lecz z języków oryginalnych. W świecie anglosaskim najpopularniejsza stała się protestancka Biblia Króla Jakuba, oparta na językach oryginalnych, charakteryzująca się dosłownością przy zachowaniu pięknego języka.

Pierwszym zachowanym polskim przekładem był pochodzący z 1. połowy XV wieku Psałterz floriański. Kościół katolicki w Polsce, aż do XX wieku korzystał z Biblii Jakuba Wujka (1599), dla protestantów głównym źródłem była Biblia Gdańska (1632).

Druga połowa XX wieku przyniosła kilkanaście przekładów bezpośrednio z języków oryginalnych. Wśród przekładów katolickich najbardziej popularna jest Biblia Tysiąclecia, która stała się oficjalnym przekładem liturgicznym. Polscy protestanci korzystają najczęściej z Biblii Warszawskiej.

Według Wycliffe Global Alliance Biblia jest dostępna w 457 językach - są one językami ojczystymi dla około 4,7 miliarda ludzi. Sam Nowy Testament przetłumaczono na kolejne 1211 języki, a fragmenty Biblii - 897. Daje to razem 2565 języków i oznacza, że części Biblii są napisane w języku ojczystym dalszych 542 mln osób[3]. Według United Bible Societies Biblię przetłumaczono na 438 języków, a jej fragmenty na 2454[4].


Zakaz posiadania i czytania Biblii

Katolicyzm

Jedyne, obejmujące całą wspólnotę Kościoła, ograniczenia w korzystaniu Pisma Świętego dotyczyły przekładów niekatolickich - nigdy nie ograniczano korzystania z Biblii w językach oryginalnych, ani w przekładzie łacińskim[6]. Pojawiały się natomiast zakazy lokalne, związane m.in. z aktualnie panującą na danym terenie herezją. Zakaz taki wydał dla diecezji wchodzących w skład metropolii Narbonne synod prowincjonalny w Tuluzie (1229 r.) i obejmował on zarówno wersję łacińską jak i przekłady na języki narodowe. Dozwolone było posiadanie brewiarzy i psałterzy, wydanych w języku łacińskim[7]HYPERLINK \l "cite_note-7"[8].

Tłumacze Biblii na języki narodowe, o ile można ich było zidentyfikować, byli ekskomunikowani i karani. Taki los spotkał m.in. Williama Tyndale, pierwszego tłumacza Biblii na język angielski z języków oryginalnych, który został spalony na stosieHYPERLINK \l "cite_note-8"[9]. Penalizacja tłumaczenia i prywatnego posiadania oraz prywatnej lektury Biblii była wielokrotnie powtarzana i stosowana z różnym nasileniem w różnych częściach Europy. Np. w 1414 roku czytanie angielskich przekładów Biblii było zabronione pod karą śmierci, oraz utratą przez krewnych praw do dziedziczenia ziemi, bydła oraz dóbr osoby winnej czytania Biblii. Zakaz ten na ponad sto lat opóźnił druk angielskiej Biblii[10].

Jedynym oficjalnym i uznawanym na mocy decyzji Soboru Trydenckiego tekstem Pisma Świętego była łacińska Wulgataąźół[potrzebne źródło]. Kościół katolicki wielokrotnie potępiał tłumaczenie Biblii na języki narodowe i jej rozpowszechnianie, a także działalność towarzystw biblijnych

--------------------------------------------------------

Laurence Gardner - "Krew z Krwi Jezusa"


W 1380 r. reformator z hrabstwa York, John Wiklef (proboszcz Lutterworth i wykładowca Balliol College, Oksford) doglądał pierwszego tłumaczenia Biblii na język angielski. Ale synod w Blackfriars zakazał wydawania książki i w 1382 r. Wiklefa uznano za heretyka. Pierwsze wydanie Nowego Testamentu po angielsku (1525 r.) było przekładem Willłama Tyndale'a, który za tę pracę został ujęty w Antwerpii i skazany na śmierć w 1535 r. Miles Coverdale, mnich z Cambridge, opublikował akceptowaną przez Kościół Biblię, dzięki poparciu Tomasza Cromwella, który doglądał oddzielenia Kościoła anglikańskiego od rzymskiego na polecenie króla Henryka VIII. To doprowadziło do stworzenia w 1539 r. Wielkiej Biblii, obowiązkowej we wszystkich kościołach. Coverdale został biskupem Exeteru.

Dalszych przekładów na angielski dokonali purytańscy wygnańcy w Genewie w 1560 r., wprowadzając układ wersowy. Po tym było następne wydanie znane jako Biblia Douai (1582-1609) dokonane przez uczonych katolickich zbiegłych z Oksfordu do Europy kontynentalnej za rządów Elżbiety I. W 1611 r. pojawiło się połączone dzieło, na którym opiera się wiele dzisiejszych Biblii – autoryzowana wersja króla Jakuba (Jakuba VI, króla Szkocji, Jakuba I, króla Anglii). To pisane podniosłym stylem dzieło nie jest bezpośrednim przekładem, ale uczciwym i dobrze pomyślanym kompromisem dotychczasowych translacji.

--------------------------------------------------------------




Wyszukiwarka