180. POZYCJA USTROJOWA RADY MINISTRÓW.
Pozycję ustrojową Rady Ministrów można określić kilkoma cechami:
1) Rada Ministrów jest jednym z dwu podstawowych organów władzy wykonawczej, istnieje obok Prezydenta jako równorzędny organ konstytucyjny i w żadnym stopniu nie można mówić o jej podporządkowaniu głowie państwa. Można natomiast mówić o politycznym powiązaniu Rady Ministrów z Sejmem
2) Rada Ministrów i jej poszczególni członkowie ponoszą za swoją działalność polityczną( parlamentarną) odpowiedzialność wobec Sejmu, a także indywidualną odpowiedzialność konstytucyjną przed TS
3) Rada Ministrów jest organem kolegialnym, a w większość jej członków to zarazem odrębne, jednoosobowe organy konstytucyjne o własnym zakresie kompetencji
4) Rada Ministrów jako organ władzy wykonawczej skupia w swej kompetencji najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące bieżącego prowadzenia polityki państwa
5) Rada Ministrów sprawuje kierownictwo całego systemu administracji rządowej, jest więc jej podporządkowany rozległy i skomplikowany układ organizacyjny, zbudowany w znacznej mierze na zasadzie hierarchicznego podporządkowani. Poprzez swojego prezesa sprawuje treż nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego.
182. ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW.
- zapewnia wykonanie ustaw
- wydaje rozporządzenia
- koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
- chroni interesy Skarbu Państwa
- uchwala projekt budżetu
- kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu
- zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny
- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
- zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej
- określa organizację i tryb swojej pracy
183. TRYB KREACJI RADY MINISTRÓW.
I ETAP
Prezydent powołuje Premiera a na jego wniosek Ministrów, w ciągu 14 dni ubiega się o wotum zaufania, po wygłoszeniu expose premiera. Sejm bezwzględną większością głosów decyduje. Jeżeli nie udzieli wotum to II ETAP- sejm formułuje rząd (14dni). Kandydaturę na Premiera zgłasza 46 posłów w głosowaniu imiennym. Sejm wybiera Prezesa RM, po wyborze premiera jest expose proponowany skład RM. Sejm wtedy decyduje łącznie( bezwzględną większością). Jeżeli rząd otrzyma wotum zaufania to rola prezydenta ogranicza się do zaakceptowania rządu. Jeżeli rząd nie otrzyma wotum to III ETAP- 14 dni prezydent ma na powołanie rządu i odebranie przysięgi. Sejm ma 14 dni na udzielenie wotum zaufania( zwykłą większością głosów) jeżeli brak votum to prezydent rozwiązuje Sejm i przyjmuje dymisję rządu
184.DYMISJA RADY MINISTRÓW.
Dymisja Rady Ministrów to oświadczenie Prezesa Rady Ministrów, dokonane w imieniu rządu, stwierdzające wolę zakończenia urzędowania i otwierające procedurę tworzenia nowego rządu. Prezes Rady Ministrów ma obowiązek złożenia dymisji w przypadkach:
ukonstytuowania się nowego Sejmu po wyborach. Dymisja składana jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu i musi zostać przyjęta przez Prezydenta.
Nie uchwalenie przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów, łączy się to z 2 sytuacjami:
** niepowodzeniem w uzyskaniu akceptacji sejmowej dla nowo tworzonego gabinetu- oznacza to przejście do dalszych etapów tej procedury
** niepowodzeniem już istniejącego gabinetu w uzyskaniu potwierdzenia sejmowego poparcia dla swojej działalności
wyrażenie Radzie Ministrów wotum nieufności przez Sejm
złożenie rezygnacji przez Prezesa Rady Ministrów. Premier może w każdym czasie złożyć rezygnację, przy czym decyzja ta jest pozostawiona jego swobodnemu uznaniu i nie wymaga zatwierdzenia czy choćby zaopiniowaniu przez resztę gabinetu. Prezydent może jednak odmówić przyjęcia dymisji złożonej w tym trybie przez Premiera.
Przyjęcie dymisji Rady Ministrów rodzi istotne skutki dla całego systemu administracji rządowej, bo zobowiązuje do złożenia dymisji również sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz wojewodów i wicewojewodów. O przyjęciu tych dymisji decyduje premier w terminie 3 miesięcy od dnia powołania nowego rządu.
185. SKŁAD RADY MINISTRÓW.
Rada ministrów to organ kolegialny: skład: Prezes, ministrowie, wiceprezesi, wiceprzewodniczący określonych w ustawie komitetów. Nie mogą oni prowadzić działalności nie mogącej pogodzić ze sprawowaniem ich urzędów, muszą złożyć oświadczenie o działalności gospodarczej małżonka, swoim stanie majątkowym, zgłaszać się do tzw. Rejestru Korzyści. Nie określona jest liczba składu rządu.
Premier- pierwszoplanowa rola w rządzie, przewodniczący RM. Kieruje RM i inspiruje jej działalność. Opracowuje program polityki państwa w expose. Przedstawia wniosek zawierający skład rządu. Zwołuje posiedzenia . koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów jest:
a) zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej
b) faktyczny dysponent tek ministerialnych i innych rządowych stanowisk
na wniosek premiera prezydent dokonuje zmiany w składzie rządu. Tylko on składa dymisje na ręce Prezydenta. powołuje on i odwołuje kierowników urzędów centralnych, wojewodów, nadaje urzędom centralnym statuty. Ma nadzór nad organami administracji rządowej.
Wicepremierzy- działają wyłącznie w imieniu premiera, na podstawie udzielonego im przez Premiera upoważnienia. Odpowiadają i przysięgają przez Sejmem
Ministrowie sprawują samodzielne stanowiska. Wypełniają zadania wyznaczone przez premiera.
Wiceministrowie pomocnicy ministrów, nie są w składzie RM
186.POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE PREZESA RM.
Prezesa Rady Ministrów można określić mianem szefa rządu. Szczególna pozycja Prezesa Rady Ministrów wynika z przesłanek politycznych. Premier skupia szereg kompetencji w swym ręku. Koncentrują się one na:
1) procesie tworzenia rządu i dokonywaniu w nim zmian- bez wniosku premiera nie może nastąpić powołanie nikogo do RM. Premier jest prawnie powołany do udzielenia kontrasygnaty aktom prezydenta, a tym samym staje się głównym partnerem głowy państwa. Na osobie premiera koncentruje się też odpowiedzialność rządu, bo może go obalić tylko przez wyrażenie całej Radzie Ministrów wotum nieufności
2) szczegółowym zakresie działania każdego ministra
3) organizowaniu prac rządowych. Premier kieruje pracami RM, zapewni wykonywanie polityki rządu i określa sposoby jej wykonywania, a także koordynuje i kontroluje pracę członków rządu
4) kierowaniu prac terenową administracją rządową. Premier powołuje i odwołuje wojewodów( na wniosek ministra właściwego do spraw administracji) oraz wicewojewodów( na wniosek wojewody)
5) w zakresie stanowienia prawa prezes RM może wydawać rozporządzenia i zarządzenia
187. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE MINISTRÓW.
Ministrowie dzielą się na: ministrów kierujących określonymi działaniami administracji państwowej( ministrów resortowych) i ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez premiera( ministrowie bez tek). Ustrojowa pozycja ministra ma charakter dwoisty. Z jednej strony jest on członkiem RM, a więc przynależy do kolegialnego organu o własnych kompetencjach. Z drugiej strony, jest on jednoosobowym zwierzchnikiem swojego resortu, a więc odrębnym organem administracji rządowej. Każdy minister jest członkiem Rady Ministrów. Minister resortowy może wydawać akty normatywne- rozporządzenia i zarządzenia. Rozporządzenia ministra odpowiadać muszą tym samym cechom, którym odpowiadają rozporządzenia RM. Zarządzenia mają charakter wewnętrzny. Ministrowi resortowemu podlega ministerstwo tzn. zorganizowana struktura powołana do bezpośredniej realizacji zadań należących do danego ministra.
188. ORGANY WEWNĘTRZNE RADY MINISTRÓW.
W ramach RM mogą działać różnego rodzaju ciała wewnętrzna. Najważniejsze to stałe komitety Rady Ministrów. Są to stale działające organy pomocnicze i doradcze RM, w których skład wchodzą członkowie rządu. Tworzone są w drodze rozporządzenia RM, a ich celem jest uzgadnianie stanowisk członków RM oraz inicjowanie i przygotowywanie rozstrzygnięć w określonych dziedzinach polityki Rządu. W ramach zadań RM działa Komitet Obrony Kraju właściwy w sprawach obronności i bezpieczeństwa państwa. Komitetowi temu przysługują istotne kompetencje w razie wprowadzenia stanu wyjątkowego, wojennego czy wojny. Przewodniczącym Komitetu jest prezydent, a zastępcami premier i minister obrony narodowej. Przy RM działa Kolegium do Spraw Służb Specjalnych jako organ opiniodawczo- doradczy w sprawach programowania, nadzoru i koordynowania działalności Urzędu Ochrony Państwa i Wojskowych Służb Informacyjnych. W strukturze RM istnieć też mogą rady bądź zespoły, tworzone przez premiera.
189. ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW I JEJ CZŁONKÓW.
Indywidualna odpowiedzialność polityczna odnosi się do członków RM- ponoszą ją oni przed Sejmem za sprawy należące do ich kompetencji bądź powierzone im przez Prezesa RM. W aspekcie podmiotowym odpowiedzialność ta nie obejmuje premiera, bo jedyną formą pociągnięcia do odpowiedzialności szefa rządu jest wyrażenie wotum nieufności całej Radzie Ministrów. W aspekcie przedmiotowym odpowiedzialność ta może wiązać się tylko ze sprawami, które należą do zakresu działania danego członka rządu. Wniosek o wyrażenie ministrowi wotum nieufności musi pochodzić od grupy co najmniej 69 posłów. Jeżeli wniosek zostanie przyjęty większością głosów ustawowej liczby posłów, to prezydent jest obowiązany odwołać ministra. Jeżeli wniosek nie zostanie przyjęty, to jego ponowne zgłoszenie dopuszczalne jest dopiero po upływie 3 miesięcy, chyba że z nowym wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów. Członkowie rady ponoszą też odpowiedzialność polityczną przed Prezesem RM, którzy w każdym czasie i z każdego powodu może zażądać od nich złożenia rezygnacji ze stanowiska. Premier i pozostali członkowie RM ponoszą też za swoją działalność odpowiedzialność konstytucyjną, jeżeli dopuszcza się naruszenia Konstytucji lub ustaw, bądź też popełnią przestępstwo w związku z zajmowanym stanowiskiem. O pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej rozstrzyga Sejm, a wniosek w tej sprawie może złożyć Prezydent, bądź grupa co najmniej 115 posłów. Uchwała Sejmu zapaść musi większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Odpowiedzialność konstytucyjna przybiera w praktyce charakter następczy, dotykając te osoby, które już wcześniej z różnych powodów odeszły z gabinetu.
190. USUWANIE ROZBIEŻNOŚCI I ROZSTRZYGANIE SPORÓW W RADZIE MINISTRÓW.
W celu właściwego przygotowania projektu dokumentu rządowego, organ wnioskujący organizuje międzymisterialne konferencje uzgodnieniowe, zwane „konferencjami”. W konferencji są obowiązani uczestniczyć przedstawiciele organu wnioskującego oraz organów administracji rządowej, które zgłosiły uwagi do projektu. Przeprowadzenie konferencji jest obowiązkowe w przypadku zgłoszenia licznych uwag o charakterze merytorycznym przez organy i inne podmioty. Organ wnioskujący może zwrócić się do Prezesa RM, za pośrednictwem Szefa Kancelarii Prezesa RM, o przeprowadzenie konferencji przez Kancelarię Prezesa RM. Konferencji przewodniczy wówczas sekretarz lub podsekretarz stanu w Kancelarii Prezesa RM. Opierając się na wnioskach i ustaleniach przyjętych w czasie konferencji, organ wnioskujący dokonuje autopoprawek albo opracowuje nowy tekst projektu dokumentu rządowego lub sporządza protokół rozbieżności. Jeżeli w postępowaniu uzgodnieniowym, nie zostały usunięte rozbieżności stanowisk, organ wnioskujący kieruje projekt dokumentu rządowego, w raz z protokołem rozbieżności do rozpatrzenia przez stały komitet RM. O wniesieniu do rozpatrzenia przez RM projektu dokumentu rządowego, co do którego nie udało się usunąć rozbieżności stanowisk w toku prac stałego komitetu RM, decyduje przewodniczący komitetu. W takich przypadkach Rządowe Centrum Legislacji w porozumieniu z sekretarzem komitetu ustala, pod względem prawnym i formalnym, treść propozycji, którą Sekretarz RM przedstawia Radzie Ministrów do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia.
191. TRYB PODEJMOWANIA DECYZJI PRZEZ RADY MINISTRÓW.
Posiedzenia RM odbywają się przy obecności większości członków RM. Rozstrzygnięcie RM zapadają w drodze uzgodnienia. W przypadkach gdy osiągnięcie uzgodnienia jest niemożliwe, projekt rozstrzygnięcia może być, z inicjatywy przewodniczącego posiedzenia, poddany głosowaniu. Rozstrzygnięcie w drodze głosowania zapadają zwykłą większością głosów obecnych członków RM, a w razie równej liczby głosów- rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia. Członek Rady Ministrów może zgłosić do projektu odrębne stanowisko w stosunku do rozstrzygnięcia podjętego na tym posiedzeniu RM. W czasie posiedzenia RM rozpatruje wyłącznie dokumenty rządowe i inne sprawy objęte, doręczonym członkom RM, porządkiem obrad. Projekty dokumentów rządowych i inne sprawy referuje Prezes Rady Ministrów lub wskazany przez niego członek Rady Ministrów. RM po rozpatrzeniu projektu dokumentu rządowego, dokument przyjmuje lub wprowadza w nim zmiany albo go odrzuca, lub kieruje do rozstrzygnięcia po spełnieniu określonych wymogów lub w innym terminie.