SYSTEMY POLITYCZNE PAŃSTW UE I USA

PAŃSTWO	USA	WIELKA BRYTANIA	NIEMCY
1. zasady konstytucyjne	Konstytucja (17.09.1787) uzupełniona o 26 poprawek. Konstytucja sztywna – zmiana 2/3 głosów w obu izbach i ratyfikacja przez 3/4 stanów (38). Klauzula supremacji – uznanie kon. za najwyższe prawo kraju. Zasada domniemania kompetencji – kom. rządu fed. są enumeratywnie wyliczone. Federalizm kooperatywny.	Ustrój: monarchia parlamentarna o ustroju parlamentarno-gabinetowym Ustrój terytorialny: unia realna, państwo oparte na szerokim samorządzie terytorialnym, z rozwiniętą na pewnych terytoriach autonomia lokalną. Zasady prawa konstytucyjnego zawierają się w tzw. prawie powszechnym, zwyczajowym (common law). Zasada rządów prawa (rule of law) Zasada podziału władzy(tylko w aspekcie organizacyjnym) *patrz Lord Kanclerz. Zasada supremacji parlamentu. Wyraża także idee suwerenności narodu.	Ustawa Zasadnicza (24.05.1949). Kon. sztywna zmiana – uchwała parlamentu fed. 2/3 głosów i uchwała rady fed. 2/3. Zasady sztywne – suwerenność narodu, państwo socjalne, zasada federalizmu, zasada reprezentacji, trójpodział władzy, zasada legalizmu, nienaruszalność godności jednostki, prawo Niemców do legalnego oporu przeciw wobec każdego, kto próbowałby zmienić, którąkolwiek z powyższych zasad. Federalizm kooperatywny
2. władza ustawodawcza, ordynacja	Kongres – Izba Reprezentantów (435) 2 letnia kadencja, Senat (100) 6 letnia kadencja senatorów (1/3 składu odnawiana, co 2 lata). Wybory – system większości zwykłej. Okręgi wyb. do IR tworzone na zasadzie normy przedstawicielskiej. Do Senatu cały stan jest jednym okręgiem Zasada rezydencji (wymóg zamieszkiwania w danym okręgu wyborczym) Whipowie – Rzecznicy dyscypliny partyjnej Speaker – Przewodniczący IR, przewodniczącym Senatu jest Wiceprezydent (formalnie) na początku kadencji Senat wybiera tymczasowego przewodniczącego (president pro tempore). Komisje – IR 22 stałe, Senat 16 stałych. Proces ustawodawczy – 3 czytania. Inicjatywa ustawodawcza: w sprawach finansowych tylko przedstawiciel IR, w każdej innej członkowie obu izb. (Członkowie kongresu, stały komisarz Puerto Rico, delegaci z Dystryktu Columbia, Wysp Dziewiczych i Guam) 1 czytanie – odczytanie tytułu projektu. 2 czytanie – odczytanie tytułu projektu i tytułów rozdziałów Etap prac komisyjnych: wysłuchanie opinii zainteresowanych, prace w podkomisjach, przesłuchania, rozpatrywanie projektu przez plenum komisji, sprawozdanie komisji. Postępowanie plenarne: Komisja plenarna (przekształcenie całej izby w komisje, na której dyskutowany jest projekt). 3 Czytanie, po którym następuje przekazanie Projektu Senatowi. Etap prac Senackich. Postępowanie uzgadniające (o ile jest konieczne). Komisja uzgodnień powołuje ją ta izba, w której znajduje się projekt. Zainteresowane komisje z obu izb delegują swoich przedstawicieli. Komisja wypracowuje kompromisowy tekst. Musi być przyjęty przez obie izby. Prezydent – 1. podpis, 2. vato, 3. nie podpisuje (ustawa wchodzi w życie lub nie w zależności od tego czy kongres pozostawił swoich przedstawicieli w celu odbioru nie podpisanej ustawy – jeżeli pozostawił to wchodzi w życie)	Izba Gmin:659 członków. Izba Lordów: 693 członków Struktura parlamentu:3 czynniki: monarcha, Izba Lordów, Izba Gmin IZBA GMIN: „kadencja”- 5 lat, system sesyjny, każda sesja 1 rok, zasada dyskontynuacji w wymiarze corocznych sesji – jeśli obu izbom nie uda się zakończyć swoich prac w określonej sprawie w czasie sesji, sprawa ta uważana jest za wypadłą z toku prac parlamentarnych i musi być podjęta od nowa. Organizacja prac: Speaker – przewodniczący izby; raz wybrany Spekaer zasiada tak długo, jak chce; zwycięska partia posiada pełna swobodę obsadzenia tego stanowiska. Speaker prowadzi obrady izby, decyduje jednoosobowo w kwestiach merytorycznych np.: kwestii czy projekt ustawy ma charakter finansowy czy tez nie. Whipowie – osoby, które odpowiadają za komunikacje wewnątrz partii, między liderami a innymi członkami. Leader Izby Gmin- informuje posłów klubu o postanowieniach rządu, zbiera poparcie dla projektów rządowych; jest także członkiem gabinetu. Komisje: 1 typ:10 komisji do rozpatrywania projektów ustaw publicznych zwanych „stałymi” są to komisje do spraw ustawodawczych. (standing committees, powoływane na okres sesji).Na czele każdej takiej komisji stoi przewodniczący mianowany na stałe przez Speakera. 2 typ: komisje powołane do rozpatrywania projektów ustaw odnoszących się do Szkocji, Walii lub Płn. Irlandii. 3 typ: 18 komisji resortowych, prowadzące systematyczne prace kontrolne (select committees) 4 typ: komisje śledcze. IZBA LORDÓW: Izba parów, reforma IL z 1 listopada 1999r. – likwidacja automatyzmu piastowania parostwa z zasiadaniem w IL. Skład: 542 „lordów dożywotnich”, 20 lordów prawa, 26 lordów duchownych, 5 członków rodziny królewskiej, 92 lordów (15 –funkcyjnych i 75 niefunkcyjnych, wybranych spośród 800 lordów dziedzicznych) Lord Kanclerz-przewodniczący Izby Lordów, powoływany przez monarchę na wniosek premiera, odpowiednik kontynentalnego ministra sprawiedliwości. Komisje: Komisja Całej izby, Komisja Konstytucyjna, Komisja ds. Wspólnot Europejskich, komisje specjalne ad hoc. UWAGA: wszystkim komisjom przewodniczy jedna osoba: Lord Przewodniczący Komisji, z wyjątkiem komisji ds. Wspólnot Europejskich. USTAWODAWSTWO: Omnipotencja ustawodawcza. Typy ustaw:1. - prywatne, - publiczne. 2. ustawy finansowe, - inne. USTAWY PUBLICZNE – dotyczą kwestii obchodzących ogół obywateli i władz publicznych, formułowanych jako reguły ogólne i abstrakcyjne. USTAWY PRYWATNE – to ustawy adresowane do konkretnie wskazanych podmiotów, zobowiązujące czy uprawniające do podjęcia jednorazowo ustalonych działań. ORDYNACJA: Czynne prawo wyb:18 lat Bierne prawo wyb: 21 lat Okręgi jednomandatowe, system większości zwykłej (first-past-the-post system), zwycięzca bierze wszystko. Kadencja 5 lat, rozwiązanie Izby Gmin na wniosek Premiera, decyzja Monarchy, ale z kontrasygnata premiera	Parlament – Bundestag (656 liczba nie jest sztywna) kadencja 4 lata i Bundesrat (68) delegowani przez parlamenty krajowe w liczbie uzależnionej od wielkości landu (3,4,5,6). System mieszany – 1 głos oddawany bezpośrednio na kandydat (299), 1 glos oddawany w listę (klauzula zaporowa 5%, głosy liczone metodą Hare – Niemeyer). Przewodniczący, wiceprzewodniczący i sekretarze wybierani na początku kadencji. Przewodniczący i jego zastępcy tworzą Prezydium Bundestagu. Prezydium + 23 osoby wyznaczone przez frakcje tworzą Radę Seniorów. W Bundesracie nie ma Rady seniorów. Jest za to Stała Rada Doradcza – Prezydium BR + ministrowie krajowi. Regulamin BT nie wyszczególnia komisji są one tworzone na początku każdej kadencji. Natomiast regulamin BR wyszczególnia kilkanaście komisji stałych. Proces ustawodawczy – 3 czytania. Inicjatywa ustawodawcza: Rząd Fed., deputowani (nie mogą być składane bezpośrednio tylko przez frakcje lub 5% członków izby) i BR (przesyłane do BT poprzez Rząd). 1 czytanie – decyzja o przekazaniu projektu do prac komisyjnych, możliwość przeprowadzenia dyskusji nad zasadami projektu na żądanie frakcji, 5% deputowanych lub na zlecenie Rady Seniorów. BT większością 2/3 głosów może pominąć etap prac komisyjnych i przejść do 2 czytania. Etap prac komisyjnych: do pracy nad projektem powinna być wyznaczona 1 komisja, jeśli jest inaczej BT musi wyznaczyć komisje wiodącą. 2 czytanie – Generalna debata na zlecenie Rady Seniorów lub żądanie frakcji lub 5% deputowanych. Następnie (lub jedynie) dyskusja nad poszczególnymi artykułami. Możliwość zgłaszania poprawek. Głosowanie na kolejnymi artykułami. Możliwość odesłania projektu do komisji. 3 czytanie – Ogólna dyskusja (patrz czyt. 2). Możliwość zgłaszania poprawek przez frakcje i gr. 5% procent deputowanych i tylko do tych artykułów, do których poprawki odrzucono w poprzednim głosowaniu. Możliwość odesłania projektu do komisji (nie może to być komisja, która zajmowała się projektem do tej pory). Generalne głosowanie nad całością projektu. W przypadku niektórych ustaw wymagana jest zgoda BR bez takiej zgody ustawa nie może wejść w życie. Jeśli BR nie wyrazi zgody powołuje się Komisje Mediacyjną. KM składa się 32 członków (połowę powołuje BT połowę rządy krajowe spośród członków BR). KM albo wypracowuje kompromisowy tekst albo proponuje odrzucenie ustawy w całości. Po obradach KM BT ponownie głosuje nad ustawą a BR wyraża (lub nie) zgodę. (Dopuszczane jest trzykrotne zbieranie się KM). W przypadku innych ustaw BR może wyrazić jedynie swój sprzeciw, który może być odrzucony przez BT Ustawy są podpisywane przez Prezydenta.
3. wł. Wykonawcza/ Rząd	Prezydent (patrz głowa państwa). Egzekutywa ma strukturę monokratyczną prezydent jest jedyną osobą odpowiedzialną na władzę wykonawczą. Podstawowe kom. – szef administracji, szef polityki zagranicznej, zapewnia wykonanie ustaw. (Szczegółowo opisane w Sarneckim).	Konwenans konstytucyjny: zasada, że szefowie głównych działów administracji (ministrowie) i premier muszą być powoływani z grona członków parlamentu /głównie z Izby Gmin, rzadziej z Izby Lordów/ Premiera mianuje monarcha i jest nim, zgodnie z konwenansem konstytucyjnym, przywódca większości w Izbie Gmin. Gabinet składa się z „ministrów Korony” liczy do 20 osób. Dominacja Premiera nad Gabinetem. Istnienie komitetów rządowych. Konsekwencje wotum nieufności – dymisja rządu albo wniosek premiera do monarchy o rozwiązanie Izby Gmin i zarządzenie nowych wyborów.	Prezydent proponuje BT kandydata na urząd kanclerza. BT wybiera K. większości ustawowej liczby swych członków. Na wniosek Kanclerza Prezydent powołuje ministrów (liczbę resortów i ich zakres określa Kanclerz). Tylko kanclerz jest odpowiedzialny politycznie przed BT. Rząd ma prawo wyrażania zgody na ustawy dotyczące budżetu państwa. Dysponuje vetem zawieszającym.
4. Głowa państwa	Prezydent wybierany na 4 letnią kadencje (jedna reelekcja). Wyboru dokonuje kolegium elektorskie (538), którzy są z kolei wybierani systemem większości zwykłej. Poprzez orędzia o stanie państwa i różne przedłożenia w sposób nie formalny inicjuje proces ustawodawczy Prezydent posiada prawo Veta (może być odrzucone 2/3 głosów).	Dziedziczny monarcha Najważniejsze prerogatywy: Prawo zwoływania, odraczania i rozwiązywania parlamentu, Zawieranie i wypowiadanie traktatów Wypowiadanie wojny Nawiązywanie i zrywanie stosunków dyplomatycznych Powoływanie lordów Prawo mianowania premiera i pozostałych członków Rady Przybocznej Prawo łaski. Zasada, że „król nie może działać sam” oraz „król nie może działać źle” – zasada kontrasygnaty.	Prezydent Federalny wybierany na 5 letnią kadencje (jedna reelekcja dopuszczalna). Wyboru dokonuje Zgromadzenie Federalne – członkowie Bundestagu + delegaci z 16 parlamentów krajowych (liczba delegatów musi się równać liczbie członków BR). 3 tury głosowania, w trzeciej większość zwykła. Jedynym aktem prawnym (dotyczącym funkcjonowania państwa) zwolnionym od kontrasygnaty jest mianowanie kanclerza.
5. Trybunał Konstytucyjny	Brak	Najwyższym sądem jest Izba Lordów. Funkcjonują pod nazwą Appellate Committe, w jego skład wchodzą: Lord Kanclerz, Lordowie Prawa oraz pozostali członkowie IL, którzy piastowali lub piastują wysoki urząd sędziowski. Do orzekania potrzebny jest komplet co najmniej 3 spośród wskazanych osób.	Federalny Trybunał Konstytucyjny (23.05.1949) 16 sędziów (8 powołuje BT, 8 BR) wybierani na 12 letnią kadencje. Orzekają oni w dwóch senatach podzielonych rzeczowo. Funkcje: kontrola norm, orzekanie w sporach kompetencyjnych, orzekanie o ważności wyborów, orzeka w przypadku pociągnięcia Prezydenta (i sędziów) do odpowiedzialności kon., bada konstytucyjność partii politycznych, orzeka w sprawach skarg kon., może zastępować trybunały krajowe.
6. inne organy/urzędy	Sąd Najwyższy – 9 sędziów, wyznaczanych przez Prezydenta nominacje musi zatwierdzić Senat. SN może być pierwszą jak i ostatnią instancją. W sprawach ambasadorów i konsulów państw obcych i w sprawach, w których jedną ze stron jest któryś ze stanów. Jako instancja odwoławcza SN funkcjonuje w 4 trybach (apelacji, certiorari, certification, mandamus) Interpretuje konstytucje (f. interpretacyjna). Może orzekać o zgodności ustaw z kon. (jak i inne sądy w USA)	Rada Przyboczna – organ grupujący bliskich doradców królewskich, obecnie organ honorowy.
7. inne ważne informacje (np.: decentralizm, autonomie)

PAŃSTWO	FRANCJA	HISZPANIA	SZWAJCARIA
1. zasady konstytucyjne	„Blok konstytucyjny”: -konstytucja z 1958r. -Deklaracja Praw Człowieka i obywatela1789r. - wstęp do konstytucji z 1946r. zasady: - suwerenności narodu -republikańska forma rządów	Monarchia konstytucyjna Państwo regionalne Konstytucja obowiązująca od 29 XII 1978r.	Konfederacja szwajcarska Konstytucja sztywna Brak formalnej kategorii ustaw „konstytucyjnych” lub „organicznych” 26 kantonów i półkantony kompetencje kantonów: oświata, opieka zdrowotna, policja, instytucje kulturalne, stosunek do kościoła, ustrój samorządu terytorialnego. Administracja federalna spełnia funkcje nadzorcze wobec kantonów. Monokratyczność egzekutywy organu kolegialnego- Rady Federalnej System szwjacarski to radyklany federalizm, system symetryczny, domniemanie kompetencji lezące po stronie kantonów. Kantony są jednostkami posiadającymi charakter państw
2. władza ustawodawcza, ordynacja	Zgromadzenie Narodowe(577posłów na 5lat)+Senat(bezkadencyjny, 331 senatorów na 9lat) Sesje roczne X-VI ZN: wybory bezpośrednie, powszechne, równe, tajne -555 jednomandatowych okr.wyb+22mandaty z terytoriów zamorskich -p.w.czynne:18lat, bierne:23lata Senat: Wybory pośrednie przez departamentalne kolegia wyborcze -p.w.czynne:18lat, bierne:35lat -85 dep: wybór 1-4 senatorów(sys. większości bezwzględnej) -14 dep.: 5-więcej senatorów(sys.prop.) Struktura izb: -Przewodniczący ZN: wybierany na 5lat, kieruje pracami izby -Przewodniczący S: wybierany co 3lata, kieruje pracami izby, zastępuje Prezydenta w przypadku niemożności sprawowania przez niego f-kcji -Biuro Izby: przewodniczący+ zastępcy,3kwestorów, 12sekretarzy - Konferencja Przewodniczących: przewodniczący+ zastępcy, przewodniczący komisji stałych, przewodniczący frakcji, generalny sprawozdawca komisji ds..Finansów, przewodniczący Delegacji izby ds.UE (opracowuje zagadnienia dot. porządku obrad)) Komisje: - 6stałych(w tym: budżetowa i ds. konstytucyjnych i administracji) - komisje nadzwyczajne - komisje śledcze F-kcje parlamentu: - ustawodawcza( ustawy: referendum, organiczne, zwykłe, finansowe, o ubezpieczeniach społecznych, programowe) -wydawanie ordonansów, rozporządzeń wykonawczych, dekretów -kontrola działalności rządu (oświadczenia, komisje, delegacje parlamentarne, zapytania, dysponowanie Izba Obrachunkową, egzekwowanie odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej) Procedura ustawodawcza: -przesłanie projektu do prezydium:rejestracja -przesłanie projektu do komisji i podkomisji(poprawki) -sprawozdanie komisji -pierwsze czytanie (dyskusja ogólna nad sprojektem i sprawozdaniem lub dyskusja szczegółowa) -głosowanie - projekt przesyłany jest do drugiej izby(analogicznie) -jeśli druga izba wniosła zmiany-projekt trafia znowu do pierwszej(przy poprawkach-żegluje do drugiej) ->mozliwośc zakończenia przez premiera procesu po bezskutecznym drugim czytaniu, bądź powołania komisji mieszanej dla uzgodnienia wspólnego tekstu dla obu izb - „procedura ostatniego słowa ZN”	Kortezy Generalne (parlament): Kongres Deputowanych i Senat (obie izby na 4 lata) przewaga KD nad Senatem wybory do KD (300-400 dep.): system proporcjonalny, klauzula 3% w skali regionu, głosowanie na listy, metoda D`Hondta, okręgi-prowincje do Senatu: system większościowy, przy zasadzie równej reprezentacji prowincji – po 4 senatorów, (terytoria zamorskie 1-4 ?), Ceuta i Melilla po 2, plus wspólnoty autonomiczne desygnują po 1 senatorze oraz po kolejnym na milion mieszkańców czynne i bierne prawo wyborcze- 18 lat kandydatów zgłaszają partie polityczne, ich koalicje i gr. obywateli (500) struktura: Przewodniczący, Prezydium, Stałe Deputacje, Komisje, gr. parlamentarne, Rada Rzeczników inicjatywa ustawodawcza: bezpośrednia – rząd, KD i Senat (organy kolegialne) i pośrednia – zgromadzenia wspólnot autonomicznych, inicjatywa ludowa (500tyś.), potrzebna aprobata rządu bądź Prezydium Kongresu „dwa czytania” Senat ma prawo weta zawieszającego, które KD obala większością bezwzględną, a po 2 msc. względną w kwestiach korony Kortezy działają jako jednolite ciało. większości 2/3 lub 3/5 dla zminy konstytucji	PARLAMENT Rada Narodowa: 200 deputowanych narodu Rada Kantonów: 46 deputowanych Kadencja obu izb 4 LATA Prawa obu izb są takie same Bierne i czynne prawo wyborcze: 18 lat Parlament jest niezawodowy Rada Narodu: okręgi wyborcze to kantony, wybory proporcjonalne- metoda przeliczana głosów Hagenbacha- Bischoffa. (większościowe tam, gdzie wybiera się 1 deputowanego) Sposób głosowania: każdy wyborca posiada tyle głosów ile w danym okręgu jest miejsc do obsadzenia. Wyborca może głosować na każdego kandydata z różnych list, może przekreślać i wpisywać nowych kandydatów, może skumulować dwa głosy na jednym kandydacie, może sam stworzyć listę wyborczą. RADA KANTONÓW W 6 kantonach po 1, w pozostałych po 2 deputowanych. system wyborów większościowych w 2 turach, w 1 większość bezwzględna w 2 zwykła. STRUKTURA PARLAMENTU: Przewodniczący, skrutatorzy, biuro, konferencja koordynacyjna, komisje, Sesje – 4 w roku. Funkcje Zgromadzenia Federalnego: Udział w dokonywaniu zmian konstytucyjnych Funkcja ustawodawcza (ustawy zwykłe, pilne, rozporządzenia parlamentarne). Funkcja elekcyjna(wybór rządu, Prezydenta i zastępcy, wybór sędziów trybunału Federalnego, wybór, Kanclerza Federalnego, wybór tzw. generała Funkcja kierowniczo-inspiracyjna wobec rządu /zlecanie zadań, rezolucje/ Funkcja wykonawcza zarządu administracyjnego Funkcja kontrolna /komisje nadzoru/ Funkcja quasi-sądowa – rozstrzyganie sporów, Funkcja współdziałania w mechanizmie państwa konstytucyjnego. System partyjny: od 1959 r. istnieje tzw. „Złota reguła” wyboru przedstawicieli do rady federacji – 2+2+2+1, regułą jest, że 3 główne partie uzyskujące ponad 20% głosów poparcia delegują do rządu 2 członków, a 4 partia, która uzyskała ponad 10% ma prawo do 1 miejsca.
3. wł. Wykonawcza/ Rząd	premier powoływany przez Prezydenta na wniosek premiera powoływani ministrowie konieczność udzielenia rządowi wotum zaufania niepołączalność stanowiska w parlamencie z rządowym skład: ministrowie stanu, ministrowie resortowi, ministrowie delegowani przy premierze/ministrze, sekretarze stanu/przy premierze/ministrze f-kcje: -kieruje rozwojem państwa i społeczeństwa -dysponuje siłami zbrojnymi i administracją -projektowanie ustaw, wnoszenie poprawek, odpowiadanie na pytania parlamentarzystów, projektowanie ustawy budżetowej -informuje Prezydenta o swych pracach - wnioskuje o przeprowadzenie referendum, nadzwyczajnej sesji parlamentu -opiniuje działania Prezydenta -wydaje przepisy i powołuje urzędników administracji tryb funkcjonowania: -premier kieruje działalnością rządu, wydaje dyrektywy i kontroluje członków rządu -RM-posiedzeniom przewodniczy Prezydent -RGabinetowa- posiedzeniom przewodniczy premier	rząd polit. odpowiedzialny przed KD, odpowiedzialność solidarna – premier wyeksponowana pozycja premiera – przewodniczący rządu powołanie: król w porozumieniu z przedow. frakcji i Kongresu proponuje kandydata na premiera, który wnioskuje o wotum zaufania (większością bezwzględną), gdy je otrzyma- król mianuje go i na jego wniosek członków rządu. Gdy brak wotum zaufania, po 48h głosowanie ponowne – większość względna. Gdy również nie ma zaufania to król przedstawia inną kandydaturę i tak przez 2 msc. – ostatecznie rozwiązanie parlamentu przez króla i nowe wybory ( kontrasygnata przewod. Kongresu) w czasie kadencji: fakultatywne wotum zaufania na wniosek premiera – większość względna lub konstruktywne wotum nieufności na wniosek 1/10 deput. większością bezwzględną premier może wysunąć wniosek o rozw. Kortez lub jednej izby po uzgodnieniu z rządem akty rządowe: akty delegowane z upoważnienia Kortezów, dekrety z mocą ustawy (zatwierdzane lub uchylane później przez parlament) oraz akty wykonawcze model republikański powołania premiera ?	RADA FEDERALNA – „najwyższa władza rządząca i wykonawcza Federacji”. Składa się z 7 osób. Wybierani przez Zgromadzenie Federalne, musza pochodzić z różnych kantonów. Istnieje 7 departamentów (ministerstw). Rząd jest zawsze 7-osobowy Zasada kolegialności, Konstytucyjne funkcje: Troska o wykonywanie ustaw i uchwał Zgr. Fed. Inicjowanie rozstrzygnięć parlamentarnych Działanie samoistne, podejmowane celem realizacji konstytucyjnych zadań państwa Brak votum nieufności. Funkcje Rady Federalnej: Wnadzór nad administracją Funkcja wykonawcza Inicjowanie rozstrzygnięć parlamentarnych Działanie dla realizacji konstytucyjnych zadań państwa Czuwanie nad przestrzeganiem przez kantony prawa federalnego i podejmowanie niezbędnych środków w razie potrzeby Wszystkie grupy kompetencji (funkcji) składają się na konstytucyjną rolę Rady Federalnej, którym jest planowanie i koordynacja działalności państwowej.
4. Głowa państwa	system arbitrażu prezydenckiego prezydent Jacques Chirac wybory powszechne i bezpośrednie(5lat,ilość kadencji nieograniczona) bierne prawo wyb:???lata czuwa nad przestrzeganiem konstytucji f-kcje reprezentacyjne zapewnia ciągłość Państwa gwarantuje niepodległość i integralność terytorialną zgłasza projekty zmian konstytucji kieruje orędzia do ZN/S zwołuje nadzwyczajne sesje parlamentu promulguje ustawy weto ustawodawcze możliwość kontroli merytorycznej i formalnej ustaw rozwiązanie ZN przed upływem kadencji prawo łaski zarządza referendum publiczne wnioskowanie do Rady Konstytucyjnej powołuje rząd zwierzchnik sił zbrojnych wydaje dekrety odwołuje ministrów/premiera negocjuje i ratyfikuje traktaty miedzynarodowe przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów podpisuje ordonanse i dekrety rządu może w sytuacji kryzysowej przejąć pełnię władzy odpowiedzialność polityczna(wybory) i za zdradę stanu	król Juan Carlos I z dynastii Burbonów sankcjonuje i promulguje ustawy, ogłasza terminy wyborów, proponuje, mianuje i odwołuje premiera oraz członków rządu, wydaje dekrety uzgodnione przez rząd, nadaje odznaczenia, przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów (na wniosek premiera oraz z własnej woli), prawo łaski, głównodowodzący sił zbrojnych, proklamuje stan wojny i pokoju po aprobacie parlam., mianuje przedstawicieli dyplom. itd. potrzebna w tych przypadkach kontrasygnata premiera, ministrów lub przewod. KD brak prawa weta	Prezydent – prezydentem zostaje osoba, która rok wcześniej była wiceprezydentem, co 1 rok powoływany jest nowy prezydent przez Zgromadzenie Federalne. Przede wszystkim spełnia on czynności protokolarne, przewodniczy Radzie Federalnej, wydaje zarządzenia w sprawach pilnych,
5. Trybunał Konstytucyjny	RADA KONSTYTCYJNA powołana w 1958r. 9członków(3-Przewodniczacy ZN,3-Przewodniczący S,3-Prezydent) kadencja9lat(co 3lata wymiana 3 członków) orzeka o konstytucyjności: -umów międzynarodowych -ustaw organicznych i zwykłych -regulaminów izb -ważności wyborów i referendum -przeszkodach zwz opróżnieniem stanowiska prezydenta	12 członków, na 9 lat, co 3 lata 1/3 odnawiana mianuje król na wniosek KD – 4, Senatu – 4, rządu – 2, Rady Generalnej Sądownictwa – 2 prezesa mianuje król na wniosek plenum TK, na 3 lata zadania: rozpatruje wnioski o niezgodność z Konstytucją ustaw, dekretów, rozporządzeń, o naruszanie praw i woln. obyw., spory miedzy wspólnotami, miedzy organami państw., oraz miedzy wspólnotami i organami państw. Wniosek o niekonstytucyjność aktu – premier, Obrońca Ludu, 50 deput. lub Senatorów, organy wspólnot autorom. plus w ograniczonym stopniu sądy	TRYBUNAŁ FEDERALNY – jedyny organ wł. Sądowniczej federacji, najwyższa instancja sądowa. Rozpatruje skargi konstytucyjne. Spory kompetencyjne: wyrok może mieć charakter ustalający lub kasacyjny, spory dotyczą umów o charakterze publicznym między kantonami. Sędziów jest 39, a wybierani są przez Zgromadzenie Federalne na 6 lat, możliwa jest powtórna reelekcja.
6. inne organy/urzędy	RADA STANU(1970r.) Opiniuje projekty rządowe Kontroluje administrację i rozwiązuję trudności w jej f-kcjonowaniu Org. sądownictwa administracyjnego Członków powołuje Prezydent Formalnym Przewodniczącym: premier RADA EKONOMICZNA I SPOŁECZNA Organ doradczy w spr. Gosp/społ 200członków z różnych dziedzin gosp. Posiedzenia 1X3m-ce IZBA OBRACHUNKOWA Konrola finansowa własna lub na zlecenie rządu MEDIATOR REPUBLIKI(1976) Mianowany przez RM na 6lat Bada zażalenia obywateli przekazywane przez parlamentarzystów Kontroluje urzędy-może wszcząć postępowanie dyscyplinarne TRYBUNAŁ KOMPETENCYJNY rozstrzyga spory między administracją państwową a sądami przewodniczącym: Minister Sprawiedliwości	Obrońca Ludu (ombudsman); 5 lat kadencja, kandydata wysuwają komisje ds. kontaktów z obrońcą bądź kom. wspólna izb, wybrany gdy 3/5 w KD i w ciągu 20 dni tyle samo w Senacie ( gdy się nie uda powtórka i większość bezwzględna). Odwołany większością 3/5 w obu izbach, jedno głosowanie. Otwarty model ombudsmana – nieograniczony dostęp do niego. Duża samodzielność. Funkcjonują również Obrońcy regionalni (8). Rada Stanu; opiniowanie projektów ustawodawczych?	INSTYTUCJA REFERENDUM: /o charakterze podwójnym/ Referendum obligatoryjne, w kwestiach: Zmiany konstytucji Przystąpienia do organizacji kolektywnego bezpieczeństwa lub wspólnot ponadnarodowych Ustawy uchwalane w trybie pilnym, i nie oparte na konstytucji Pytanie czy można przeprowadzić całkowitą zmianę Konstytucji przy różnym stanowisku izb parlamentarnych Sprawa poparcie wniosku wstępnego w inicjatywy ludowej o całkowitą zmianę konstytucji Sprawa poparcia wniosku wstępnego o częściową zmianę Konstytucji, jeśli parlament odrzuci ów wniosek. Referendum fakultatywne: Na żądanie 50 tys. Wyborców lub 8 kantonów Podlegają mu: ustawy federalne, ustawy pilne Wobec „uchwał federalnych”, jedynie gdy konstytucja lub ustawa przewidują taką możliwość.
7. inne ważne informacje (np.: decentralizm, autonomie)	Podział administracyjny: regiony, departamenty, okręgi i gminy. Republika Francuska oraz 8 niepodległych państw afrykańskich, byłych kolonii: Czad, Dżibuti, Gabon, Komory, Kongo, Madagaskar, Republika Środkowoafrykańska i Senegal tworzą Wspólnotę Francuską. Francja dzieli się na 22 regiony metropolitalne oraz 4 regiony zamorskie, wyróżnia się 100 departamentów (96 w metropolii i 4 departamenty zamorskie: Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Reunion, o tym samym statusie). Występują też 3 terytoria zamorskie: Polinezja Francuska, Wallis i Fortuna, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne oraz 2 tzw. wspólnoty terytorialne (Majotta oraz Saint-Pierre i Miquelon). Sądownictwo powszechne wykonują: Sąd Kasacyjny (najwyższa instancja cywilna i karna), sądy apelacyjne, sądy wielkiej instancji i sądy instancji Wysoki Trybunał Sprawiedliwości sądzi prezydenta i ministrów	Podział terytorialny : gminy, prowincje i wspólnoty autonomiczne (17) Regiony (wspólnoty); mają udział w uchwalaniu ustaw organicznych (dot. statutów region.), własny język, flaga, hymn, własne Zgromadzenia Ustawodawcze i Rady Rządowe, wybory, zgodność ustawodawstwa region. z centralnym, własna administracja, ograniczone prawo inicjatywy ustaw., lokalne partie polit., tworzenie własnych organów (np. ombudsmana), referendum lokalne Stany nadzwyczajne: stan alarmu (proklamowany dekretem rządu na 15 dni, ewent. Przedłużany przez KD), stan wyjątkowy ( z upoważnienia KD na 30 dni, przez rząd), stan oblężenia (przez KD na wniosek rządu)- obie izby/deputacje zbierają się niezwłocznie, niemożliwe rozw. Kortezów

STRONA: 2