Pojęcie finansów publicznych (ujęcia ekonomiczne i prawne)

W ujęciu ekonomicznym zarówno zasoby publicznych środków pieniężnych, jak i operacje dokonywane tymi środkami i normy regulujące te operacje (element prawny);

w ujęciu prawnym część nauki prawa publicznego, gałąź regulująca funkcjonowanie finansów publicznych

2) Pojęcie i charakterystyka prawa finansowego-

Prawo finansowe – prawo publiczne oparte o władztwo jednego podmiotu nad drugim. Prawo finansowe reguluje funkcjonowanie w państwie finansów publicznych (reguluje prowadzenie publicznej działalności finansowej).

Prawo finansowe sensu largo – gałąź prawa regulująca wszelakie kwestie zarówno ustrojowe, materialno prawne, jak i proceduralne dotyczące stosunków finansowych. W ujęciu tym, w ramach prawa finansowego znajdują się: prawo budżetowe, prawo daninowe (głównie podatkowe), prawo regulujące zasady wydatków podmiotów prawa publicznego, prawo dotyczące ustroju pieniężnego, publiczne prawo bankowe, dewizowe, prawo dotyczące systemu ubezpieczeń społecznych i wynagrodzeń sfery budżetowej oraz zasad funkcjonowania różnych podmiotów należących do sektora finansów publicznych.

Prawo finansowe sensu stricto – regulacje, które bezpośrednio dotyczą finansów państwa i samorządu terytorialnego, czyli odnoszą się do publicznej działalności finansowej.

- Istnieje również trzeci pogląd obecny w literaturze prawno-finansowej, negujący pojęcie prawa finansowego, jako jednej gałęzi prawa.

Zakres pojęcia prawa finansowego:

- ustrojowe, związane z kompetencjami finansowymi podmiotów publicznych;

- materialne, dotyczące rozwiązań w zakresie poszczególnych dochodów publicznych i dokonywania wydatków na cele publiczne;

3) Funkcje finansów publicznych

funkcja fiskalna-łączy się z pobieraniem i gromadzeniem środków pieniężnych przez państwo po to aby zrealizować zadania jakie państwo ma do spełnienia.

funkcja stymulacyjna (bodzcowa)- finansów publ bywa najczęściej utożsamiana z oddziaływaniem na poszczególne podmioty (np;ludność, przedsiębiorców,banki i tp)za pomocą obietnic korzyśći finansowych (np, ulgi podatkowe) lub zagrożeń dolegliwościami finansowymi ( np,restrykcyjne opodatkowanie dochodów osób fizycznych ze zródeł nieujawnionych) które są zawarte w różnych rozwiązaniach finansowych.

Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza)- jest ujmowana jako celowe, świadome wykorzystywanie instytucji prawno-finansowych do do powtórnego podziału tworzonego w państwie PKB. Zakres realizacji funkcji redystrybucyjnej finansów publicznych zależy od wielu czynników m.in:

-założenia ustrojowego państwa

-stopnia rozwoju i kondycji gospodarki

-sytuacji społecznej

Funkcja informacyjno- kontrolna

4) Działalność finansowa-proces polegajacy na gromadzeniu środków pieniężnych oraz na ich wydatkowaniu. Czynności w tym zakresie mogą dokonywać zarówno podmioty prawne (np os fizyczne) jak i podm. prawa publicznego( państwo, samorząd i ich jednostki organizacyjne)

5) Źródła prawa finansowego-

Konstytucja - Źródłem podstawowym prawa finansów publicznych jest Konstytucja RP. W rozdz. dot. wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela K. stanowi, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków – określonych w ustawie. Konstytucja poświęca temu problemowi rozdział „Finanse publiczne”.

Ustawy - m.in.: ust. o finansach publicznych, o dochodach w latach 1999 – 2000, ust. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ust. prawo bankowe, ust. o NBP, ust. Kodeks celny itd.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe - przede wszystkim dot. podatków (zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu, ceł,

Rozporządzenia dotyczące postępowań szczególnych - – przede wszystkim: rozporządzenia: zwłaszcza Ministra Finansów.

Wpływ na prawo finansów wywierają także: poglądy przedstawicieli nauki (doktryna) oraz orzeczenia sądowe (judykatura).

Akty prawa miejscowego

6) Pojęcie budżetu jako planu finansowego -Budżet państwa jest planem finansowym co oznacza, że określa źródła pokrycia zadań rzeczowych, które mogą być szczegółowo zaprogramowane w innych, tzw. rzeczowych planach.

Plan finansowy jakim jest budżet państwa stanowi podstawowy element, niejako merytoryczny trzon ustawy budżetowej uchwalonej na kolejne lata budżetowe.

7) Plany finansowe i ich relacje

Plany finansowe dzielą się na:

1. Analityczne,

2. Dyrektywne.

Analityczne – na podstawie dotychczasowych trendów przewidują zjawiska w przyszłości (*zmiany np. bilans dochodów i wydatków) pieniężnych ludności). Nie zobowiązuje on nikogo do określonego zachowania.

Dyrektywny – stanowi normę postępowania w stosunku do adresata tego planu. Niezastosowanie się do niego, wiąże się z konsekwencjami.

8) Plany rzeczowe

9) Relacje planów finansowych i planów rzeczowych

Plan finansowy zakłada wskazanie środków finansowych służących pokryciu wydatków i kierunków wydatków tych zgromadzonych środków ( stronę rozchodową). Najistotniejszym planem finansowym jest budżet. Plan rzeczowy natomiast koncentruje się na tym, jakie są to wydatki(związane z inwestycjami).

10) Budżet a ustawa budżetowa-pojęcia budżet a ustawa budżetowa nie są tożsame. Zgodnie z treśćia konstytucj RP i ustawy o finansach publicznych budżet państwa na konkretny rok budżetowy jest uchwalany przez sejm w formie ustawy budżetowej. Oznacza to, że podstawowy plan finansowy jakim jest budżet państwa z racji istotnego znaczenia dla całej gospodarki finansowej otrzymuje corocznię formę ustawy.

11) Zasady budżetowe

zasada zupełności( powszechności) jest doktrynalnym postulatem aby do budżetu- zarówno na szczeblu państwa jak i a samorządu terytorialnego- z jednej strony trafiały wszystkie dochody publiczne a z drugiej z tych budżetów były pokrywane wszelkie wydatki na cele publiczne. Polega na zestawieniu w budżecie wszystkich a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa.

zasada jedności – oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.

zasada szczegółowości-oznacza, że w budżecie muszą być zawarte cele szczegółowe konkretne, a nie określone w sposób ogólny.

zasada równowagi-jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana Złotą Zasadą Budżetową.

12) Treść budżetu państwa, gminy, powiatu, województwa-Budżet państwa jest dyrektywnym planem finansowym będącym załącznikiem do ustawy budżetowej. Ma stronę dochodowa i wydatkową.

Dochody można podzielić na następujące grupy:

3. Daniny publiczne(podatki, cła, opłaty)

4. Dochody z przysługujących państwu praw majątkowych (wpłaty z zysku NBP)

5. Dochody z operacji finansowych (odsetki od lokat terminowych)

6. Przymusowe dochody uboczne ( np.: grzywny)

7. Środki z funduszy zagranicznych przekazane na rachunek dochodów budżetu państwa (UE i EFTA)

8. Inne dochody (spadki zapisy i darowizny na rzecz skarbu państwa

13) Procedura budżetowa w kontekście procedury administracyjnej i związ. z konstytucją

14) Formy budżetowania

Budżetowanie brutto (właściwe dla jednostek budżetowych) - jednostki budżetowe wszelkie uzyskane dochody odprowadzają do budżetu, a wszystkie ich wydatki są pokrywane z budżetu.

Budżetowanie netto proste - jednostki sektora finansów publicznych rozliczają się z budżetem saldem swoich zysków. Podmiot rozlicza się rocznym wynikiem finansowym, wpłaca do budżetu nadwyżkę natomiast na pokryte straty może otrzymać dotacje. Podmioty te mogą także otrzymywać inne dotacje.

15) Formy funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych

16) Podstawowe pojęcia ustawy o finansach publicznych

17) Teoretyczna klasyfikacja doktrynalna dochodów publicznych

18) Fundusze celowe i ich rodzaje- fundusz celowy to wyodrębniony zasób środków majątkowych (zwykle pieniężnych, kapitałów) przeznaczonych na realizację określonyc celów.

państwowe fundusze celowe- wykonująće wyodrębnione z budżetu państwa np.państwowy fundusz kombatantów.

gminne fundusze celowe- realizują zadania samorządu gminnego

powiatowe- wykonujące zadania publiczne wyodrębnione z budżetu powiatu

wojewódzkie- realizują zadania samorządu wojewódzkiego.

19) Samodzielność finansowa gminy (pojęcie, gwarancje)

20) Zadania samorządu terytorialnego na szczeblu gminy i ich rodzaje

zakres działania gminy obejmuje całość spraw publ. o znaczeniu lokalnym, jeśli w ustawach nie zakreślono dla nich kompetencji innych podmiotów. Można wyróżnić 3 podstawowe kategorie zadań realizownych przez gminę.

-zadania własne( zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców gminy- ład przestrzenny i ekologia, edukacja,kultura i turystyka,porządek publ.)

-zadania zlecone(organizacja przygotowań i przeprowadzenie wyborów powszechnych)

-zadania powierzone jako szczególna kategoria zadań zleconych.(

21) Zadania zlecone a powierzone (podobieństwa i różnice)

zadania powierzone gminie to szczególna kategoria zadń zleconych

22) Zadania samorządu terytorialnego na szczeblu powiatu i ich rodzaje

zadania własne;

-pomoc społeczna

-edukacja,kultura turystyka

-porządek publiczny

-przeciwdziałanie bezrobociu i ochrona praw konsumenta.

zadania zlecone:

-zadania związane z usuwaniem bezpośrdnich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publ, oraz z obronnością

zadania powierzone

23) Zadania samorządu terytorialnego na szczeblu województwa i ich rodzaje

zadania własne

-edukacja, kultura, turystyka

-pomoc społeczna oraz promocja i ochrona zdrowia

-modernizacja terenów wiejskich

-przeciwdziałanie bezrobociu i ochrona praw konsumenta

zadania zlecone

zadania dotyczące organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych i referendów

zadania powierzone

zawieranie z innymi województwami oraz innymi jednostkami samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumień w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych

24) Podział zadań własnych, zleconych i powierzonych

25) Dochody gminy i ich rodzaje

dochody własne

dochody zewnętrzne- pochodzące głownie z budżetu państwa

26) Dochody własne gminy i dochody zasilające-

dochody własne -to zazwyczaj wpływy budżetowe o charakterze stałym. W tej grupie można wyróżnić 4 zasadnicze ktegorie dochodów.

- z tytułu podatków samorządowych

- tzw. udziały w podatkach państwowych

- z tytułu opłat

-majątkowo-kapitałowe

27) Dotacje celowe i subwencja ogólna (podobieństwa i różnice)-

dotacje celowe- w odróżnieniu od subwencji przyznawane są na ściśle określony cel. Nie wykorzystane kwoty dotacji podlegaja zwrotowi di budżetu państwa.Dotacjami są podlegające szczególnym zasadom rozliczania wydatki budżetu państwa przeznaczona na finansowanie i współfinansowanie m.in.:

-zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego

-bieżących zadań własnch samorządu teryt.

- kosztów realizacji inwestyci realizowanych przez jedn. sam.teryt. jako zadania:

-własne( inwestycje w szkołach i placówkach oświatowych, wspieranie edukacji na obszarach wiejskich, wspieranie instytucji filmowych i kultury)

-z zakresu admin.rządowej.

-inne zlecone ustawami

28) Podatki samorządowe, a podatki lokalne

29) Dochody samorządu w formie udziałów w podatkach państwowych

30) Subwencja ogólna i jej części składowe

-część wyrównawcza

-równoważąca

- oświatowa

a) Na poziomie gminy

b) Na poziomie powiatu

c) Na poziomie województwa

31) Dotacja celowa i jej charakter, możliwość zmiany przeznaczenia

przyznawane są na ściśle określony cel. Niewykorzystane kwoty

32) Procedura uchwalenia budżetu samorządowego na szczeblu gminy, powiatu i województwa

33) Regionalna izba obrachunkowa i jej kompetencje w stosunku do budżetu- RIO to państwowe organy nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego.Wśród ich kompetencji mozna wyróżnić czynnosci nadzorcze,kontrolne, oraz kontrolno-opiniodawcze.Do podstawowych uprawnień izby należy nadzór nad uchwałami i zarządzeniami organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnegow sprawach;

-procedury uchwalania budżetu

-budżetu i jego zmian

-podatków i opłat lokalnych

-absolutorium

-wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.

34) Pojęcie podatku – definicje doktrynalna i ustawowa, elementy definicji-

def.doktrynalna- świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego czyli państwa lub samorządu jednostronnie przez ten podmiot ustalonego, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym i przymusowym.

Def, ustawowa- publiczno-prawny, nieodpłatny,przymusowy, oraz bezzwrotne świadczeni pieniężne na rzezc Skarbu Państwa województwa, powiatu lub gminy, wynikającego z ustawy podatkowej.

Wszystkie elementy składowe definicji są niezbędne do określenie podatku i odróżnienia go od innych dochodów publicznych. Zmiana któregokolwiek elementu na inny np, zmiana cech nieodpłatnośći na odpłatność przy niezmienione pozostałej części def, powoduje,iż tego rodzaju dochód nie jest juz podatkiem lecz innym dochodem publicznym.

35) Elementy zmienne (techniczne, strukturalne)- należą do nich przede wszystkim:

-podmiot podatku( ten kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz i ten kto jest zobowiazany do jego zapłacenia)

-przedmiot podatku( rzecz lub zjawisko które podlega opodatkowaniu)

-podstawa opodatkowania(konkretyzacja przedmiotu opodatkowania)

-stawki i skale podatkowe.( relacja między wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania)

36) Podmioty podatkowe i ich rodzaje

podmiotem podatku jest ten kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz i ten kto jest zobowiazany do jego zapłacenia. Podmiot, który pobiera na swoją rzecz podatek lub dla którego podatek jest pobierany (przez pośrednika- czyli tzw płatnika) nosi nazwę podmiotu czynnego. W RP podmiotem czynnym jest państwo i samorząd terytorialny.

podmiotem biernym jest podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku( PODATNIK) może nim być os,prawna , jednostka organizacyjna, niemająca osobowości prawnej.

37) Podatnik formalny i rzeczywisty

podatnik formalny to ten, który jest formalnie zobowiązany do zapłacenia podatku. Może nim być osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej lub ten na kogo jest wystawiony nakaz płatniczy.Jeżeli podatnik nosi ekonomiczny ciężar podatku jest równocześnie podatnikiem rzeczywistym.

38) Pojęcie płatnika i jego obowiązki

Zgodnie z przepisami obowiązujących ustaw płatnikiem podatku jest osoba fizyczne, osoba prawna albo jednostka organizacyjna która nie posiada osobowości prawnej, zobowiązana na mocy przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania podatku od podatnika oraz wpłacenia go w odpowiednim terminie na rachunek właściwego organu podatkowego.

Wynika z tego jasno że sama definicją pojęcia płatnika opiera się na wskazaniu jego obowiązków: obliczenia kwoty podatku, pobrania i wpłacenia w odpowiednim terminie na właściwy rachunek.

39) Pojęcie inkasenta i jego obowiązki .

Pełni on podobną funkcję do płatnika, można więc uznać go za pośrednika między podatnikiem a organem podatkowym. Ma jednak odmiennie określony zakres obowiązków, gdyż nie oblicza wysokości podatku lub opłaty. Instytucję inkasenta można więc wykorzystać w tych wypadkach, w których wysokość ta wynika jednoznacznie z:

1) wydanej przez organ podatkowy decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2) ustawy podatkowe

40) Przedmiot opodatkowania jako element struktury podatku- jest to rzecz lub zjawisko które podlega opodatkowaniu. Okresłenie przedmiotu podatku pozwala na udzielenie odpowiedzi na pyt od czego płaci się podatek. Zakres przedmiotu opodatkowania może być bardzo szeroki.Najczęściej jest nim jakieś zjawisko czy zdarzenie ,które powoduje skutki prawne określone przez ustawę lub dokonywanie czynności cywilno-prawnych , które rodzą te skutki.Przedmiotem opodatkowania może być dochód z prowadzenia działalności gospodarczej.

41) Podstawa opodatkowania-jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania.Konkretyzacja może przybierać postać ilościową (np, pow,nieruchomości wyrażona w metrach kwadratowych, wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach)

42) Podstawa opodatkowania a przedmiot

43) Skala i stawki podatkowe-

Stawka podatku jest to relacja między wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania. STAWKA=PODATEK/PODSTAWA PODATKOWA.

stawka kwotowa- wyrażona w określonej kwocie

stawka procentowa-stosunek podatku do podstawy opodatkowania jest wyrażony w procentach, w postaci ułamka dziesiętnego.

stawka ułamkowa-stosunek wymierzonego podatkudo podstawy opodatkowania jest wyrażony w ułamku zwykłym.

Skala podatku-jest to zbiór stawek obowiązująych w danym podatku. Można je podzilić na:

-proprcjonalne

-nieproporcjonalne.

44) Progresja podatkowa i jej rodzaje, uzasadnienie

Najważniejsza i najczęściej stosowaną jest skala progresywna. Charakteryzuje się zmienna stawką w zależności od wysokości podstawy opodatkowania. Jest to nieproporcjonalna skala podatkowa w której wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie stawka podatku.

Skala progresywna może występować w dwóch formach globalnej, zwanej także skokowa, oraz szczeblowanej, zwanej także ciągłą.

Progresja globalna polega stosowaniu jednej stawki wynikającej ze skali do całej podstawy opodatkowania

Progresja szczeblowana, polega na tym że podstawę opodatkowania dzielimy na szczeble (odcinki) i dla każdego z nich stosujemy inną wynikającą ze skali stawkę.

Występuje w podatku dochodowym od osób fizycznych (szczeblowana), podatku od spadków i darowizn (szczeblowana).

45) Wady progresji globalnej-

-możliwość wzrostu stawki do 100% co w konsekwencji powodowałoby przejecie całej podstawy opodatkowania tytułem podatku.

- w ramach danego przedziłu stawka jest stała zrówno dla najniższej jak i najwyższej kwoty w tym szczeblu.

- bardzo duży, niejako skokowy wzrost opodatkowania przy przejściu podstawy opodatkowania zz jednego szczebla do drugiego

46) Nieproporcjonalne skale podatkowe

-progresywna ( charakteryzuję się stawką zmienną zależną od wielkości podstawy opodatkowania, im wyższa jest podstawa opodatkowania tym wyższa stawka podatkowa)

- regresywna( wraz ze wzrostem podstawy podatkowej maleje stawka)

- degresywna( w miarę zmniejszenia się podstawy opodatkowania maleje stawka podatkowa)

47) Tryb i warunki płatności podatku

Na strukturę podatku wpływają także termin i warunki jego płatności. Podatek może mieć zróżnicowane zasady i sposób jego wpłacania, oraz termin w jakim ma się dokonać zapłata. Wyróżniamy podatki płacone sporadycznie oraz okresowo. Istnieją dwa rodzaje terminów płatności podatku:

9. Z góry ustalony dzień lub okres np.: 10 dnia miesiąca lub w ciągu 20 dni po zakończeniu roku podatkowego.

10. W nawiązaniu do jakiegoś faktu czy zdarzenia którego terminu nie można z góry przewidzieć np.: w ciągu 14 dni od doręczenia prawomocnej decyzji.

Gdy przedmiotem opodatkowania są jednorazowe zdarzenia lub czynności podatek jest płatny każdorazowo (podatek płacony SPORADYCZNIE). Zarówno przy sporadycznym jaki i okresowym płaceniu podatku, zapłata podatku może być dokonana jednorazowo lub stopniowo w częściach.

Częściowe płacenie podatku może odbywać SIĘ w systemie ratalnym lub zaliczkowym. W ratach – polega na podziale na części podatku już wymierzonego i poborze tych części w ustalonych terminach (suma rat składa się na całość podatku do zapłaty). Natomiast płatność w systemie zaliczkowym polega tym, że pobór zaliczek podatkowych, odbywa się, na poczet zobowiązania podatkowego którego wielkość nie jest jeszcze znana. (zaliczki nie muszą się składać na całość podatku do zapłaty, podatek może być większy lub mniejszy niż suma

48) Ryczałtowa forma płatności podatku

49) Funkcje podatków-

funkcja fiskalna- wynika ona z smaej istoty podtku jako pieniężnego świadzczenia zasadniczego,, czyli takiego , którego głownym celem jest cel fiskalny, związany z dostarczeniem państwu środkóe niezbędnych do jego działalności.

funkcja redystybucyjna- są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.

funkcja stymulacyjna- sprowadz się ona do wywołania lub zwiększenia za pomocą konstrukcji podatkowych, zjawisk korzystnych dla społeczeństwa i gosp narodowej i hamowania lub eliminowania zjawisk szkodliwych.

informacyjno-kontrolna- pobór podatków dostarcza informacji o zachodzących zjawiskach społecznych i gospodarczych.

50) Pojęcie systemu podatkowego i klasyfikacja podatków (różne kryteria)

System podatkowy jest to ogół podatków pobieranych w danym państwie. Z systemem podatkowym mamy doczynienia wówczas gdy zespół podatków ma charakter uporządkowany i stanowi pewną liczbę podatków które można w określony sposób sklasyfikować, uwzględnijąc różne kryteria. W obecnie funkcjonującym polskim systemie podatkowym można dokonać klasyfikacji podatków ze względu na różnorodne kryteria. Jednym z nich jest rodzaj podmiotu publ na rzecz którego wpływy z podatków są odprowadzane. Z tego punktu widzenia możemy obecnie wyróżńić podatki państwowe i samorządowe.

ze względu na osobę podatnika można wyróżnić podatki pobierane od ;

-osób fizycznych

-osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnwej

-zarówno od osób fizycznychjak i prawnych

51) Teoretyczna klasyfikacja podatków (ze względu na źródło poboru)

z punktu widzenia zródła poboru podatków można je podzielić na podatki sięgające do dochodu podatnika i jego majątku.Do dochodów podatnika można sięgać albo w toku ich powstawania albo wówczas gdy podatnik dokonuje wydatkowania , czyli konsumpcji dochodów.

Podatki pobierane w toku wydatkowania dochodu noszą nazwę podatków typu konsumpcyjnego.

Opodatkowanie dochodów w toku ich powstawania może przybierać postać opodatkowania wstępnego gdy ostateczna wielkość teo dochodu nie jest jeszcze znana.Takie podatki noszą nazwę podatków typu przychodowego.

Opopdatkowanie może także nastąpić wówczas , gdy znana jest już ostateczna wielkośc uzyskanego dochodu- podatek typu dochodowego.

jednorazowe zarazem wstępne i ostateczne opodatkowanie dochodu w tku jego tworzenia- podatek typu przychodowo-dochodowego

52) Doktrynalna klasyfikacja podatków

53) Zasady podatkowe A. Smitha

Pierwszego usystematyzowania dokonał Adam Smith:

11. Zasada równości = powszechność = proporcjonalny podatek, likwidacja wszelkich przywilejów podatkowych.

12. Zasada pewności = praworządność przy ustalaniu podatków w oparciu na jawnych i konkretnych przepisach.

13. Zasada taniości podatku = tania obsługa podatku, niskie koszty funkcjonowania aparatu pobierającego podatek i niskie koszty dla podatnika

14. Zasada dogodności pobieranie podatku w najbardziej dogodnym dla podatnika czasie, uwzględnienie faktu że podatek nie powinien zniszczyć podatnika.

54) Zasady podatkowe A. Wagnera

15. Fiskalne – w celu zapewnienia odpowiednich wpływów do skarbu państwa z tytułu podatków.

16. Społeczne – istotna była równość podatkowa w sensie subiektywnym

Techniczne – znalazły się tu zasady taniości, dogodności i pewności

55) Tzw. socjalistyczne zasady systemu podatkowego

systemy podatkowe państw socjalistycznyc były oparte na zasadzie nierówności określane też często jako zasada klasowości. Oznacza to że różni podatnicy różnych sytuacjach byli różnie traktowani przez prawo podatkowe.

56) Zasada nierówności podatkowej i płaszczyzny jej stosowania-

różni podatnicy różnych sytuacjach byli różnie traktowani przez prawo podatkowe.

Przejawy tej zasady można było obserwować w różnych płaszczyznach:

- w zróżnicowaniu sektorowym

-w zróżnicowaniu wewnątrz sektorów

-w zróżnicowaniu terytorialnym

57) Pojęcie opłaty i klasyfikacja opłat

Opłaty to świadczenia pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego o charakterze ogólnym, zasadniczym, przymusowym, odpłatnym, bezzwrotnym, jednostronnie przez ten podmiot ustanowione, powinien być ustanowiony ustawowo.

Można dokonać podziału na opłaty:

– za czynności urzędowe

– za czynności urzędowe organów administracji

– rządowej

– samorządowej

– drugi podział:

– opłaty szczególne, za konkretne czynności,

– opłata ogólna – opłata skarbowa, domniemanie pobierania,

– opłaty administracyjne lokalne

– za czynności urzędowe organów sądowych

– podział według klucza spraw (rodzinne, karne, cywilne, etc.)

– za czynności urzędowe organów konsularnych – najczęściej opłaty wizowe za

wydanie wizy na rzecz obywatela kraju trzeciego, a także prowadzenie spraw swoich

obywateli poza granicami państwa

– za usługi – relikt przeszłości, obecnie podmioty prawa publicznego uwalniają się stopniowo

od świadczenia usług, na skutek przechodzenia obowiązku ich świadczenia na inne,

wyspecjalizowane podmioty

Opłaty parasądowe – pobierane kiedyś przed notariusza, etc. Obecnie mają charakter historyczny, od kiedy oddzielono zawody prawnicze od sądów.

58) Pojęcie obowiązku podatkowego (dwojakie znaczenie)

Obowiązek podatkowy jest podstawowym pojęciem prawa podatkowego. Występuje w dwóch znaczeniach:

17. jako wyrażone w ustawach podatkowych reguły opodatkowania obejmujące podatkowy stan faktyczny oraz jego następstwa prawne – jest to abstrakcyjny, ogólny, normatywny obowiązek podatkowy

18. jako obowiązek odnoszący się do konkretnego podmiotu powstający w momencie zaistnienia u niego ustawowych przesłanek opodatkowania, czyli spełnienia warunków przewidzianych w ustawie podatkowej dla powstania obowiązku podatkowego, zawiązuje się wówczas stosunek prawny pomiędzy podatnikiem a podmiotem prawa publicznego – jest to zindywidualizowany, jednostkowy, konkretny obowiązek podatkowy.

Natomiast zgodnie z ordynacja podatkową obowiązek podatkowy to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

59) Zobowiązanie podatkowe – pojęcie i relacje do obowiązku podatkowego

Zobowiązania podatkowe to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy, podatku w wysokości, terminie oraz miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe jest tu traktowane jako następstwo prawne obowiązku podatkowego. oznacza to ze nie może ono powstać niezależnie od istnienia obowiązku podatkowego.

60) Sposoby powstania zobowiązania podatkowego (w ustawie o zobowiązaniach i w ordynacji podatkowej)

Rozróżnia się dwa sposoby powstania zobowiązań podatkowych, czyli konkretyzacji obowiązku podatkowego.(zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997r.)

19. Poprzez zaistnienie zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie zobowiązania podatkowego.(powstaje z mocy prawa)

20. Poprzez wydanie i doręczenie decyzji organu podatkowego ustalającego wysokość zobowiązania podatkowego.

W pierwszym przypadku wysokość zobowiązania wynikać może z obliczeń dokonanych przez podatnika lub płatnika bądź bezpośrednio z przepisów prawa podatkowego.

W obecnym systemie podatkowym pierwsza zasada, powstanie zobowiązania poprzez zaistnienie samego zdarzenia z którym wiąże się powstanie zobowiązania podatkowego, jest dominująca.

W drugim przypadku zobowiązanie podatkowe powstaje na skutek wydania i doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania. Zobowiązanie powstaje z dniem doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania. Decyzja ta ma charakter konstytutywny. (np.: podatek rolny, leśny, od nieruchomości płacony przez osoby fizyczne). Doręczenie decyzji przekreśla możliwość dopuszczenia do przedawnienia obowiązku podatkowego, daje jednocześnie prawo do ustanowienia zabezpieczenia zobowiązania podatkowego na majątku podatnika przed terminem płatności podatku.

Należy zwrócić uwagę że w przypadku zobowiązań powstających z mocy prawa organy podatkowe pełnia tylko funkcje kontrolne co do wysokości zobowiązania podatkowego, prawidłowej wysokości zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym i wysokości odsetek za zwłokę, oraz wysokości dochodu. Są to decyzje deklaratoryjne. Doręczenie decyzji deklaratoryjnej nie wpływa na bieg terminu płatności podatku, a co za tym idzie - na kwestie powstania zaległości i wysokość odsetek za zwlokę oraz na bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

61) Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

a) Za własny dług

b) Za cudzy dług

62) Odpowiedzialność podatnika za zobowiązanie podatkowe

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe można podzielić na podstawową i dodatkową. Za odpowiedzialność podstawowa należy uznać odpowiedzialność podatnika inkasenta oraz płatnika. Za odpowiedzialność dodatkową uznaje się odpowiedzialność małżonka, osób trzecich oraz następców prawnych zarówno osób fizycznych jak i prawnych.(członkowie rodziny znajdują się w grupie osób trzecich).

21. Odpowiedzialność małżonka podatnika zależy od ustroju podatkowego w małżeństwie. Małżonek podatnika może odpowiadać w 3 różnych typów odpowiedzialności.

22. Odpowiedzialność małżonka podatnika z majątku wspólnego

23. Odpowiedzialność małżonka na zasadach przewidzianych dla członka rodziny podatnika

Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka

Odpowiedzialność podatnika będącego osobą fizyczną pozostająca z związku małżeńskim z ustrojem wspólności majątkowej (ustawowej, ograniczonej bądź rozszerzonej) obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek objęty wspólnością majątkową. Odpowiedzialność ta powstaje z mocy prawa i obejmuje wszystkie zobowiązania podatkowe nawet przed powstaniem małżeństwa. Należy nadmienić iż małżonek nie jest w takim wypadku strona postępowania podatkowego, został on uprzedmiotowiony. (w PRL kierowano decyzję także do małżonka).

Małżonek w pewnych sytuacjach może być traktowany jak członek rodziny podatnika, ta sytuacja występuje w momencie kiedy małżonek jest związany z podatnikiem ograniczona wspólnością majątkową, rozdzielnością majątkową lub jest w separacji. W tych wypadkach małżonek odpowiada z majątku osobistego.

Członek rodziny podatnika odpowiada za zaległości podatkowe podatnika wynikające z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej powstałe w czasie kiedy członek rodziny stale współdziałał z podatnikiem przy wykonywaniu tej działalności i osiągnął z tego tytułu korzyści majątkowe. Odpowiedzialność ta ograniczona jest kwotowo do wysokości uzyskanych korzyści. Odpowiedzialność jest wyłączona kiedy członek rodziny jest zatrudniony przez podatnika. (odlicza się świadczenia wynikające z obowiązku alimentacyjnego).

Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka podatnika jest w świetle ordynacji podatkowej odpowiedzialnością osoby trzeciej. Odpowiedzialność ta obejmuje zaległości podatkowe wynikające ze zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Odpowiedzialność ograniczona jest kwotowo do wysokości przypadającego rozwiedzionemu małżonkowi udziału w majątku wspólnym, przy czym nie ważny jest faktycznie otrzymany przydział z majątku wspólnego.

63) Odpowiedzialność płatnika i inkasenta za swoje obowiązki

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe można podzielić na podstawową i dodatkową. Za odpowiedzialność podstawowa należy uznać odpowiedzialność podatnika inkasenta oraz płatnika. Za odpowiedzialność dodatkową uznaje się odpowiedzialność małżonka, osób trzecich oraz następców prawnych zarówno osób fizycznych jak i prawnych.(członkowie rodziny znajdują się w grupie osób trzecich).

A) Odpowiedzialność podstawowa opiera się na odpowiedzialności za własne działania i zaniechania.

W świetle Art. 8. Ordynacji podatkowej Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, natomiast świetle Art. 9 Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu

Płatnik, który nie obliczył, nie pobrał od podatnika podatku oraz nie wpłacił go we właściwym terminie organowi podatkowemu mimo ciążącego na nim takiego obowiązku, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony. Również inkasent, który nie pobrał i nie wpłacił należnych podatków, odpowiada za podatek pobrany, a niewpłacony. Ważne jest to, że podobnie jak podatnik, także płatnik lub inkasent odpowiada za wymienione należności całym swoim majątkiem. zasadą jest, iż za podatki (zaliczki) niepobrane od podatnika, mimo takiego obowiązku, odpowiada płatnik, a nie podatnik. Płatnik ma roszczenie regresowe w stosunku do podatnika, dochodzone na drodze procesu cywilnego.

Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że płatnik bądź inkasent nie dopełnili ciążących na nich obowiązków związanych z pobraniem i wpłaceniem podatków, wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku. Decyzję taką organ podatkowy może wydać również po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego.

Warto jednak podkreślić, że płatnik i inkasent nie odpowiedzą za niepobrany i niewpłacony podatek, jeżeli nastąpiło to z winy podatnika. W takiej sytuacji organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika. wydanie decyzji o odmowie przeniesienia odpowiedzialności podatkowej z płatnika na podatnika jest niedopuszczalne. Jeżeli w ocenie organu podatnik nie ponosi winy za niepobranie podatku, organ powinien orzec o odpowiedzialności płatnika.

64) Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe poszczególnych osób trzecich

) Rozwiedziony małżonek podatnika

b) Członek rodziny podatnika –. Za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. Członek rodziny podatnika odpowiada za zaległości podatkowe podatnika wynikające z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej powstałe w czasie kiedy członek rodziny stale współdziałał z podatnikiem przy wykonywaniu tej działalności i osiągnął z tego tytułu korzyści majątkowe. Odpowiedzialność ta ograniczona jest kwotowo do wysokości uzyskanych korzyści. Odpowiedzialność jest wyłączona kiedy członek rodziny jest zatrudniony przez podatnika. (odlicza się świadczenia wynikające z obowiązku alimentacyjnego).

c) Nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa – odpowiada on całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach.

d) Osoba, za zgodą której podatnik, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby – ponosi ona solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

e) Właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego pozostający w związku z użytkownikiem danej rzeczy lub prawa majątkowego – odpowiada on za zaległości podatkowe użytkownika powstałe w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez użytkownika, jeżeli dana rzecz lub prawo są związane z działalnością gospodarczą lub służą do jej prowadzenia.

f) Dzierżawca lub użytkownik nieruchomości - odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy lub użytkowania

65) Odpowiedzialność małżonka podatnika za jego zobowiązania podatkowe (w różnych sytuacjach wspólności majątkowej)

Odpowiedzialność małżonka podatnika zależy od ustroju podatkowego w małżeństwie. Małżonek podatnika może odpowiadać w 3 różnych typów odpowiedzialności.

-Odpowiedzialność małżonka podatnika z majątku wspólnego

-Odpowiedzialność małżonka na zasadach przewidzianych dla członka rodziny podatnika

-Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka

Odpowiedzialność podatnika będącego osobą fizyczną pozostająca z związku małżeńskim z ustrojem wspólności majątkowej (ustawowej, ograniczonej bądź rozszerzonej) obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek objęty wspólnością majątkową. Odpowiedzialność ta powstaje z mocy prawa i obejmuje wszystkie zobowiązania podatkowe nawet przed powstaniem małżeństwa. Należy nadmienić iż małżonek nie jest w takim wypadku strona postępowania podatkowego, został on uprzedmiotowiony. (w PRL kierowano decyzję także do małżonka).

Małżonek w pewnych sytuacjach może być traktowany jak członek rodziny podatnika, ta sytuacja występuje w momencie kiedy małżonek jest związany z podatnikiem ograniczona wspólnością majątkową, rozdzielnością majątkową lub jest w separacji. W tych wypadkach małżonek odpowiada z majątku osobistego.

Członek rodziny podatnika odpowiada za zaległości podatkowe podatnika wynikające z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej powstałe w czasie kiedy członek rodziny stale współdziałał z podatnikiem przy wykonywaniu tej działalności i osiągnął z tego tytułu korzyści majątkowe. Odpowiedzialność ta ograniczona jest kwotowo do wysokości uzyskanych korzyści. Odpowiedzialność jest wyłączona kiedy członek rodziny jest zatrudniony przez podatnika. (odlicza się świadczenia wynikające z obowiązku alimentacyjnego).

Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka podatnika jest w świetle ordynacji podatkowej odpowiedzialnością osoby trzeciej. Odpowiedzialność ta obejmuje zaległości podatkowe wynikające ze zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Odpowiedzialność ograniczona jest kwotowo do wysokości przypadającego rozwiedzionemu małżonkowi udziału w majątku wspólnym, przy czym nie ważny jest faktycznie otrzymany przydział z majątku wspólnego

66) Wygasanie zobowiązania podatkowego

24. Powodujące wygaśnięcie zobowiązania z jednoczesnym zaspokojeniem wierzyciela podatkowego – efektywne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego

25. Powodujące wygaśnięcie zobowiązania podatkowego bez zaspokojenia wierzyciela podatkowego – nieefektywne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

1 Do efektywnego wygaśnięcia zobowiązań możemy zaliczyć: zapłatę podatku, pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta, potracenie, zaliczenie nadpłaty lub naliczenie zwrotu podatku, przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych, przejęcie własności nieruchomości lub praw majątkowych w postępowaniu egzekucyjnym

2 Do nieefektywnego wygasania zobowiązań podatkowych zaliczamy natomiast: zaniechanie poboru podatku, umorzenie zaległości podatkowych i przedawnienie zobowiązania podatkowego oraz zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku.

67) Potracenie jako sposób efektywnego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego (warunki potrącenia)

26. Potrącenie jako efektywne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Potrącane mogą być bieżące zobowiązania oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami w podatkach stanowiących dochód zarówno jednostek samorządu terytorialnego jak i budżetu państwa ze wzajemnymi bezspornymi i wymagalnymi wierzytelnościami podatnika wobec skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego ze ściśle wskazanych tytułów takich jak: wyrok sadowy lub ugoda sadowa na podst. 417 i 417²KC, wywłaszczenia nieruchomości, odszkodowania. Jest to katalog zamknięty. Potracenie może być stosowane zarówno z urzędu jak i na wniosek

68) Umorzenie zaległości podatkowych a zaniechanie poboru podatku

27. Zaniechanie poboru podatku należy do nieefektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Stosowane jest w terminie pomiędzy powstaniem zobowiązania podatkowego a upływem terminu płatności podatku. Znajduje ono zastosowanie w odniesieniu do wszystkich zobowiązań bez względu na sposób ich powstania. Jedyną formą zaniechania poboru podatku jest tak zwane zaniechanie generalne. Minister właściwy do spraw finansów publicznych wydaje rozporządzenie w sprawie zaniechanie poboru podatku kieruje się ważnym interesem podatników lub interesem publicznym, a w wypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą którzy w wyniku zaniechania otrzymają pomoc publiczną, także przepisami dotyczącymi pomocy publicznej. Zaniechanie może dotyczyć całości, części podatku lub określonych kategorii podatków. Rozporządzenie powinno określać rodzaj, okres i grupy podatników których ono dotyczy.

28. Umorzenie zaległości podatkowych to kolejny sposób nieefektywnego wygasania zobowiązań podatkowych. Stosuje się je dopiero gdy upłynie termin zapłaty podatku i powstała zaległość podatkowa. Umorzenie zaległości podatkowych może być stosowane wyłącznie przez organy podatkowe. Organy mogą zastosować się do wniosku podatnika, a w niektórych sytuacjach postępują z urzędu. Możliwe jest umorzenie: całości lub części zaległości podatkowych z pływem na wysokość odsetek za zwłokę, samych odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej.

69) Skutki oficjalnej interpretacji podatkowej dla podatnika

70) charakter prawa dewizowego

72) pojęcie reglamentacji gospodarki dewizowej i regulacji dewizowej

Reglamentacja dewizowa jest to zespół przepisów o charakterze administracyjnym (często nawet karnym) regulujących zasady posiadania wartości uważanych za dewizowe i dokonywania różnego rodzaju czynności przy użyciu takich wartości przez różne – formalnie od państwa niezależne – podmioty. Państwo nakłada na podmioty nakazy i zakazy dewizowe.

Regulacja dewizowa to obowiązki o charakterze informacyjno-sprawozdawczym lub kontrolnym(a nie reglamentacyjnym).

Gospodarka dewizowa jest pojęciem szerszym od poprzednich, obejmuje na zarówno całokształt rozwiązań prawnych o różnym charakterze jak i zjawisk gospodarczych wynikających z tych rozwiązań a dotyczących gospodarowania posiadanymi w państwie zasobami obcych walut i innych wartości dewizowych. Prowadząc gospodarkę dewizową można też skorzystać z reglamentacji dewizowej.

73) podstawowe pojęcia P. dewizowego

Podmiotowy i przedmiotowy zakres prawa dewizowego ściśle wiąże się z podstawowymi pojęciami tego działu prawa, mianowicie z pojęciami: rezydenta, nierezydenta, wartości dewizowych, obrotu dewizowego ( z rozróżnieniem na obrót dewizowy zagranicą i obrót wartościami dewizowymi w kraju)

REZYDENTAMI są:

- osoby fizyczne mające w kraju miejsce zamieszkania

- Osoby prawne i inne podmioty posiadające zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu mające swoja siedzibę w kraju.

- zlokalizowane w kraju oddziały czy przedstawicielstwa nierezydentów

- polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne podmioty korzystające z ich immunitetów i przywilejów

NIEREZYDENTAMI są natomiast:

- osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą

- Osoby prawne i inne podmioty posiadające zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu mające swoją siedzibę za granicą

- oddziały, przedstawicielstwa, rezydentów za granicą

- obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne placówki korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych.

74) podmiotowe podstawowe pojecia P.dewizowego

75) przedmiotowe -----//----------------------------------------

76)Pojęcie i rodzaje wartości dewizowych

77) pojęcie obrotu dewizowego w ujęciu doktrynalnym i ustawowym:

doktrynalne:

-obrót dewizowy za granicą

- obrót dewizowy z zagranicą

-obrót dewizowy w kraju

w ustawie:

- w kraju

- z zagranicą

78) autonomia dewizowa: pełna i niepełna

Przez pojęcie ograniczeń dewizowych rozumie się całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Przybierają one formę nakazów lub zakazów dewizowych.

Ogólną zasadą jest to że „wszystko co nie jest zabronione lub ograniczone w ustawie jest dozwolone”. Istnieją jednakże podmioty które nie obowiązują ograniczenia dewizowe. Dzielą się one na posiadające pełną lub niepełną autonomię dewizową.

Podmioty objęte pełną autonomią dewizową

29. Skarb Państwa reprezentowany prze Ministra Finansów i Ministra Skarbu Państwa.

30. Narodowy Bank Polski

31. Organy władzy publicznej działające w ramach postepowania karnego, cywilnego i administracyjnego.

W stosunku do tych podmiotów nie mają zastosowania żadne ograniczenia dewizowe a ni tzw. Zwyczajne ani te które maja charakter szczególny (nadzwyczajne), nie są one jednak zwolnione z obowiązków regulacyjnych – sprawozdawczych czy informacyjnych.

Druga grupa czyli podmioty objęte autonomią dewizową niepełna stanowią banki i inne instytucje finansowe mające siedzibę w Rzeczpospolitej Polskiej i podlegające nadzorowi bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu, lub nadzorowi rynku kapitałowego. W stosunku do tych podmiotów nie mają zastosowania ograniczenia dewizowe zastosowane w ustawie (zakazy i nakazy), jednakże ewentualne ograniczenia wprowadzone przez Radę Ministrów miały w stosunku do nich zastosowanie.

79) zezwolenia dewizowe i ich rodzaje

Objęte reglamentacją czynności obrotu dewizowego wymagają – dla ich ważnego dokonania – zezwolenia dewizowego. Czynność dokonana bez takiego zezwolenia nie może rodzić skutków prawnych właściwych dla czynności dokonanej z zachowaniem warunków wymaganych dla jej ważności. To czy i jakie skutki prawne wynikają z dokonania czynności bez zezwolenia zależy od rodzaju czynności obrotu dewizowego i okoliczności w których dokonano czynności. Ogólnie przyjmuje się że dokonanie czynności obrotu dewizowego bez zezwolenia powoduje jej nieważność. Niezależnie od nieważności czynności osoba może także popełnić przestępstwo lub wykroczenie dewizowe określone w kodeksie karnym skarbowym.

Prawo dewizowe z 2002 roku przewiduje dwa rodzaje zwolnień dewizowych: ogólne i indywidualne. Oba mogą być udzielane z jednoczesnym określeniem wymagań jakie ma spełnić podmiot z niego korzystający, bezwarunkowe takich wymagań nie zawiera.

Zezwolenia ogólne mogą być udzielane przez Ministra Finansów w formie rozporządzeń. Mogą dotyczyć wszystkich , bądź tez określonych rodzajowo grup podmiotów prawa dewizowego.

Zwolnienia indywidualne są wydawane gdy podmiot prawa dewizowego zamierza wykonać czynność podlegająca reglamentacji dewizowej a czynność nie jest objęta zwolnieniem ogólnym. Zezwolenia indywidualne są wydawane co do zasady przez prezesa NBP, ewentualnie przez upoważnionego przez prezesa NBP dyrektora departamentu lub oddziału tego banku. Decyzja ta ma charakter decyzji administracyjnej i podlega KPA.

Udzielenie zezwolenia dewizowego powoduje skutki nie tylko dla podmiotu dla którego to zezwolenie jest skierowane ale także dla wszystkich stron objętej zezwoleniem czynności

80) ograniczenia dewizowe i ich rodzaje

Przez pojęcie ograniczeń dewizowych rozumie się całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Istniejące ograniczenia przybierają postać nakazów i zakazów dewizowych. W stosunku do poprzednich ustaw zmienił się jednak ich charakter

Zrezygnowano z wielu ograniczeń reglamentacyjnych a zachowano lub rozszerzono katalog obowiązków regulacyjnych. Ma to na celu ułatwienie kontroli obrotu z punktu widzenia legalności i zapobiegać praniu pieniędzy. Obowiązki dewizowe można nazwać takimi specjalnymi ograniczeniami które mają charakter bezwzględny, natomiast nakazy i zakazy dewizowe mają z reguły charakter względny. Obowiązki dewizowe mają charakter informacyjno-kontrolny, sprawozdawczy,(regulacyjny) wpływają na informowanie państwo o podejmowanych czynnościach dewizowych, natomiast nakazy i zakazy dewizowe mają charakter reglamentacyjny, zakazujący wykonywania czynności obrotu dewizowego lub nakazujący odpowiednie wykonanie czynności obrotu dewizowego.

81) obowiązki dewizowe i ich charakter

Obowiązki dewizowe wiążą się ściśle z pojęciem ograniczeń dewizowych. Są to takie o charakterze informacyjno-sprawozdawczym, kontrolnym, można je nazwać regulacyjnymi. Obowiązki dewizowe mają co do zasady charakter bezwzględny, nie można zwolnić się z obowiązków z pomocą zwolnienia dewizowego

82) szczególne ograniczenia dewizowe i tryb ich wprowadzania

Szczególne ograniczenia dewizowe z powodów politycznych może wprowadzać Rada Ministrów, która może je określać samodzielnie, mają one służyć wykonaniu decyzji organizacji międzynarodowych, którymi członkiem jest RP, lub zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Ograniczenia uzasadnione względami finansowo-gospodarczymi mogą być wprowadzane przez Radę Ministrów w formie rozporządzenia, ale po zasięgnięciu opinii Rady Polityki Pieniężnej. Więc mimo negatywnej opinii RPP rozporządzenie o wprowadzeniu ograniczeń może być wydane. Ograniczenia uzasadnione względami finansowo-gospodarczymi może być wprowadzone e celu doprowadzenia do równowagi bilansu płatniczego w warunkach nierównowagi, lub zapewnieniu stabilności waluty