Wprowadzenie do osteologii.
Budowa czaszki

Wykład 1

dr n. med. Aleksandra Gawlikowska

Pozycja anatomiczna

• postawa stojąca, wyprostowana

• kończyny górne zwisające swobodnie po obu stronach tułowia

• powierzchnie dłoni zwrócone są do przodu

• głowa i oczy zwrócone do przodu

• pięty złączone

• śródstopie wraz z palcami odwiedzione nieco na zewnątrz

Płaszczyzny ciała:

• czołowe (łac. plana frontalia)

• strzałkowe (łac. plana sagittalia)

• poprzeczne (łac. plana transversalia)

Osie ciała:

• pionowe (łac. axes verticales) - (na przecięciu płaszczyzny czołowej i strzałkowej)

• poprzeczne (poziome) (łac. axes transversales) - (na przecięciu płaszczyzny czołowej i poprzecznej)

• strzałkowe (łac. axes sagittales) - (na przecięciu płaszczyzny strzałkowej i poprzecznej)

Funkcje kości

• ochrona narządów głębiej leżących (szkielet kostny);

• bierny narząd ruchu - wsparcie dla mięśni;

• magazyn wapnia w ustroju;

• krwiotwórcza (poprzez szpik kostny).

Podział kości:

• długie

• krótkie

• płaskie

• różnokształtne

• pneumatyczne

Kość długa

Kość krótka

Kość płaska

Kość różnokształtna

Kość pneumatyczna

Połączenia kości

• ścisłe

• wolne (stawy)

Połączenia ścisłe

• więzozrosty

• chrząstkozrosty

• kościozrosty

Stawy- elementy stałe

• Powierzchnie stawowe

• Torebka stawowa

• Jama stawowa

Niestałe składniki stawu

• więzadła

• krążki międzystawowe

• łąkotki stawowe

• obrąbki stawowe

• fałdy maziowe lub tłuszczowe

Rodzaje stawów

• Proste i złożone

• Jedno-, dwu- i wieloosiowe

Stawy kończyny górnej

• Mostkowo-obojczykowy

• łopatkowo-obojczykowy

• barkowy

• łokciowy

• Promieniowo-łokciowy dalszy

• nadgarstkowy

• śródręcza

• miedzyśródręczne

• nadgarstkowo-sródręczne

• śródręczno-paliczkowe

• międzypaliczkowe

Stawy kończyny dolnej

• Krzyżowo-biodrowy

• Biodrowy

• Kolanowy

• Piszczelowo-strzałkowy

• Skokowy

• śródstopia

• stępu

• międzypaliczkowe

• Staw skroniowo-zuchwowy

• Górny staw głowy( szczytowo-potyliczny)

• Dolny staw głowy (szczytowo-obrotowy)

• Stawy międzykręgowe

• Staw głowy żebra

• Staw guzka żebra

• Staw żebrowo-mostkowy

Staw ramienny

• Kulisty wolny

• Obrąbek stawowy

• Więzadło kruczo-ramienne

Staw łokciowy

• złożony

• Więzadło poboczne łokciowe

• Więzadło poboczne promieniowe

• Więzadło pierścieniowate

Staw biodrowy

• Kulisty panewkowy

• Więzadło biodrowo-udowe

• Więzadło łonowo-udowe

• Więzadło kulszowo-udowe

• Warstwa okrężna

Staw kolanowy

• Łąkotka przyśrodkowa i boczna

• Więzadła rzepki

• Troczki rzepki

• Więzadło poboczne strzałkowe

• Więzadło poboczne piszczelowe

• Więzadło podkolanowe skośne

• Więzadła krzyżowe- przednie i tylne

• Więzadło poprzeczne kolana

Czaszka

U człowieka i naczelnych czaszka składa się z:

• mózgoczaszki (łac. neurocranium, cranium), która ma kształt puszki, w której rozróżnia się

* część górną - sklepienie czaszki

*część dolną – podstawę czaszki

* 4 ściany: przednią, tylną i 2 boczne.

• twarzoczaszki (trzewioczaszki) (łac. viscerocranium)

• Czaszka (łac. cranium) - struktura kostna lub chrzęstna, która służy jako szkielet głowy. Stanowi naturalną osłonę mózgu i innych narządów znajdujących się w głowie. Wzrost czaszki człowieka trwa nie tylko podczas życia płodowego, ale także przez 6 następnych lat. Możliwości wzrostu szybko jednak maleją, szczególnie po skostnieniu łączno-tkankowych ciemiączek.

Mózgoczaszka

• Kość czołowa (os frontale)

• Kość klinowa (os sphenoidale)

• Kość skroniowa (os temporale)

• Kość ciemieniowa (os parietale)

• Kość potyliczna (os occipitale)

• Kość sitowa (os ethmoidale)

Kość czołowa

• Łuska czołowa:

• Zatoki czołowe;

• Guzy czołowe

• Łuki brwiowe

• Gładzizna

• Wcięcie lub otwór nadoczodołowy

• Wcięcie lub otwór czołowy

• Wyrostek jarzmowy

• Części oczodołowe:

• Dół gruczołu łzowego (przednio-bocznie)

• Dołek lub kolec bloczkowy (przednio-przyśrodkowo)

• Wcięcie sitowe

• Część nosowa

• Kolec nosowy

Kość klinowa

• Trzon (zatoki klinowe, grzebień klin., dziób klinowym, siodło tureckie, dół przysadki, wyr. pochyłe środ., tylne)

• Skrzydła większe

• Skrzydła mniejsze

• Wyrostki skrzydłowate

Kość skroniowa

• Część łuskowa

• Część skalista

• Część sutkowa

• Część bębenkowa

Część łuskowa i bębenkowa

• Wyrostek jarzmowy

• Otwór słuchowy zewnętrzny

• Dół żuchwowy

Część skalista i sutkowa

• Szczyt i powierzchnie piramidy

• Jama bębenkowa z 6 ścianami

• Otwór słuchowy wewnętrzny

Kość ciemieniowa

• 2 powierzchnie (zew. I wew.)

• 4 brzegi

• 4 kąty

• Guz ciemieniowy

• Otwór ciemieniowy

• Kresy skroniowe

Kość potyliczna

a. Łuska potyliczna:

powierzchnia zew.

• Guzowatość potyliczna zew. z grzebieniem

• Guzek i dołek gardłowy

• Kresy karkowe

Powierzchnia wewnętrzna:

• Guzowatość potyliczna wew., grzebień

• Bruzda zatoki strzałkowej górnej

• Bruzda zatoki poprzecznej

• Bruzda zatoki potylicznej

• Bruzda zatoki esowatej

• Spływ zatok

• Otwór szyjny

• Otwór wielki

b. Części boczne:

• Klykcie potyliczne

• Kanał n.podjęzykowego

c.Część podstawna

Otwór wielki

Kość sitowa

• Blaszka pionowa (grzebień koguci)

• Blaszka sitowa

• Błędniki sitowe (komórki sitowe, blaszki oczodołowe, blaszka przyśrodkowa, małżowiny górna i środkowa z wyrostkiem haczykowatym, przewody nosowe)

Twarzoczaszka

• Chroni narządy zmysłów: wzroku, węchu i smaku, otacza początkowe odcinki dróg oddechowych i pokarmowych, składa się z:

• k.nosowych

• k.łzowych

• małżowin nosowych dolnych

• lemiesza

• żuchwy

• szczęki

• k.podniebiennych

• k.jarzmowych

• K.gnykowej

• Ruchomymi elementami twarzoczaszki człowieka jest żuchwa, w której umieszczone są zęby oraz kość gnykowa nie mająca połączenia z innymi kośćmi czaszki.

Kość nosowa

Kość łzowa

Lemiesz

Żuchwa

Szczęka

• Trzon szczęki z zatoką: powierzchnia twarzowa, podskroniowa z guzem szczęki, nosowa, oczodołowa

• Wyrostek podniebienny

• Wyrostek zębodołowy

• wyrostek czołowy

• wyrostek jarzmowy

Kość podniebienna

• blaszka pozioma

• blaszka pionowa

Kość jarzmowa

Kość gnykowa

Oczodół

• K.czołowa

• Skrzydła większe i mniejsze k.klinowej

• K.jarzmowa

• szczęka

• K.sitowa

• K.łzowa

• Podstawa czaszki to tarasowato ukształtowana powierzchnia kostna, stanowiąca oparcie dla podstawy mózgu. Posiada trzy parzyste zagłębienia (doły czaszkowe: przedni, środkowy i tylny), które kształtem odpowiadają podstawie mózgu.

Dół przedni czaszki
(łac. fossa cranii anterior)

• Jest położony najwyżej i najbardziej do przodu. Zbudowany z części oczodołowej kości czołowej, klinowej, sitowej przez którą przechodzą nerwy węchowe. W środkowej części kości sitowej zlokalizowany jest grzebień koguci.

• Do przodu od niego zlokalizowany jest otwór ślepy oraz mniej wyniosły grzebień czołowy.

Dół środkowy czaszki
(łac. fossa cranii media)

• Pole środkowe zbudowane jest z trzonu kości klinowej, w obrębie której znajdują się kanały wzrokowe i siodło tureckie

• Pola boczne zbudowane są z skrzydła większego kości klinowej oraz kości skroniowej.

Dół tylny czaszki
(łac. fossa cranii posterior)

• utworzony jest głównie przez wewnętrzną powierzchnię kości potylicznej oraz piramidy kości skroniowej

Sklepienie czaszki

• jest od wewnątrz wklęsłe i wymodelowane przez mózgowie, naczynia tętnicze i zatoki żylne. Można na nim wyróżnić:

• wyciski palczaste

• łęki mózgowe

• bruzdy tętnicze

• bruzdę zatoki strzałkowej górnej, która w tyle dochodzi do guzowatości potylicznej wewnętrznej, a w przedzie przechodzi w grzebień czołowy, sięgający do otworu ślepego,

• dołeczki ziarenkowe, małe, okrągłe zagłębienia dla kosmków pajęczynówki, występujące najliczniej wzdłuż linii pośrod-kowej sklepienia czaszki.

• również na sklepieniu czaszki widoczne są szwy: wieńcowy, we i strzałkowy,

• ściana zewnętrzna sklepienia jest gładka i wypukła.

Szwy czaszki

• występują głównie na sklepieniu czaszki (calvaria). Wyróżniamy trzy zasadnicze typy :

• szew piłowaty (sutura serrata), przykładem jest szew wieńcowy (sutura coronaria)

• szew płaski (sutura plana),

• szew łuskowy (sutura squamosa),

Ciemiączka

• U noworodka szwy nie występują, a kości sklepienia czaszki są połączone elementami błoniastymi.

• na skrzyżowaniu elementów błoniastych występują ciemiączka (fonticuli).

• ciemiączko przednie, czołowe (fonticulus anterior)

• ciemiączko tylne, potyliczne (fonticulus posterior)

• ciemiączka klinowe (dwa) (fonticulus sphenoidalis)

• ciemiączko sutkowe (dwa) (fonticulus mastoideus)

Dziękuję za uwagę