Nowa waluta jaką jest euro (funkcjonuje pod tą nazwą dopiero dwa lata) jest wyzwaniem, które może wzmocnić europejski, a także światowy system bankowy i gospodarczy, lub doprowadzić do jego zmierzchu. O tym jaki będzie faktyczny jego wpływ na sytuację gospodarczą i ekonomiczną i czy spełni swoje zadanie przekonamy się dopiero za kilka lat. Tymczasem prześledźmy historię euro.
Z inicjatywy Komisji Europejskiej, a także na podstawie deklaracji szefów państw i rządów (Haga 1969 r.) powstał tzw. Plan Wernera (08.10.1970 r.) . Przewidywał on powstanie w trzech etapach w ciągu dziesięciu lat Unii Gospodarczej i Walutowej. Plan ten jednak nie powiódł się. Wśród powodów takiego obrotu spraw wymienia się załamanie się sytemu stałych kursów Bretton Woodsa, kryzysy naftowe, recesje, ale głównego źródła dopatrywać się należy w zasadniczej koncepcji sprzeczności między Niemcami, Holandią (najpierw gospodarcza konwergencja, następnie jednolita waluta), Francją, Belgią i Komisją Wspólnoty Europejskiej (najpierw jednolita waluta jako siła napędowa zbieżnego rozwoju gospodarczego).
Również uzgodnione w 1972 roku między bankami centralnymi europejskie porozumienie walutowe tzw. „wąż walutowy” nie powiodło się z powodu niezgodności tych różnych koncepcji.
Mimo to w 1979 roku doszło do utworzenia Europejskiego Systemu Walutowego (ESW).
Na ESW złożyły się 3 elementy: ECU (Europejska Jednostka Walutowa), mechanizm wymiany i interwencji w sferze kursów walutowych, a także rozmaite mechanizmy kredytowe.
ECU (European Curency Unit) nie występowało w postaci banknotów. Stopniowo jednak wzrastała jego rola w transakcjach. W 1986 roku ECU było trzecią walutą (po dolarze amerykańskim i niemieckiej marce), w której emitowano obligacje międzynarodowe. Wartość ECU była znacznie stabilniejsza i mniej podatna na wahania niż kurs dowolnej waluty składowej.
Wszystkie waluty narodowe znajdowały się w koszyku walutowym.
Udziały poszczególnych państw członkowskich ustalane były na podstawie: udziału w produkcie krajowym brutto Wspólnoty, udziały w obrotach handlowych wewnątrz Wspólnoty, udział w handlu europejskim (obroty z krajami OECD). Ze względu na udział marki w koszyku (30,1 proc.) Europejski System Walutowy przekształcił się w prawdziwą strefę marki, w której dyscyplina finansowa gwarantowana była przez Bundesbank.
Stopniowo do ESW przystąpiły wszystkie waluty (z wyjątkiem greckiej drachmy), ale po kryzysie na rynkach finansowych i niepokojach związanych z ratyfikacją traktatu z Mastricht, z systemu wycofano funta brytyjskiego i – czasowo – włoskiego lira. Po poszerzeniu Unii do systemu dołączyły również marka fińska i szyling austriacki. ESW wkroczył w najpoważniejszy w swej historii kryzys. Dopiero w wieloletniej fazie stabilizacji ministrowie finansów i prezesi banków emisyjnych krajów skupionych w ESW rozszerzyli w siepniu 1993 r. Margines wahań kursów do +/- 15%.
Od 1 lipca 1990 przystąpiono do wzmocnienia współpracy państw członkowskich w ramach polityki gospodarczej i walutowej (nadzór sprawował Komitet Walutowy). !listopada 1993 roku zamrożono stosunek walut narodowych do ECU (przeliczeniowej Europejskiej Jednostki Monetarnej).
Wraz z podpisaniem Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, kwestia współpracy walutowej była istotnym elementem rozwijającej się integracji. Jednakże dopiero traktat o Unii Europejskiej (wszedł w życie 1 listopada 1993 roku) przyniósł ważny impuls do stworzenia unii walutowej. Jednym z głównych celów UE stało się osiąganie trwałego zrównoważonego postępu gospodarczo – społecznego, w szczególności poprzez (...) ustanowienie unii gospodarczo – walutowej. Tworzenie unii walutowej zostało podzielone na trzy etapy:
I ETAP (1 lipca 1990 – 31 grudnia 1993) W tym okresie państwa członkowskie realizowały tworzenie wspólnego obszaru finansowego, zliberalizowały rynek usług bankowych i ubezpieczeniowych oraz obrót papierami wartościowymi.
II ETAP (1 stycznia 1994 – 31 grudnia 1998) W tym okresie banki centralne musiały uzyskać całkowitą niezależność od rządów państw członkowskich. Wprowadzono więc zaciągania pożyczek przez rządy w bankach centralnych. Oznacza to zniesienie uprzywilejowanego dostępu sektora publicznego do instytucji finansowych. W 1995 roku potwierdzono chęć rozpoczęcia realizacji trzeciego etapu w 1999 roku. 1 czerwca 1998 roku powołano do życia Europejski Bank Centralny (European Central Bank).
W drugim etapie dokonano oceny spełnienia kryteriów kwalifikujących kraje członkowskie do unii walutowej. Szczyt Rady Europejskiej w Cardiff (15-16 czerwca 1998) przyniósł potwierdzenie, że 1 stycznia 1999 roku do strefy euro wejdą: Austria, Belgia, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy.
III ETAP (rozpoczął się 1 stycznia 1999) Wraz z rozpoczęciem tego etapu nastąpiło usztywnienie kursów centralnych walut państw zakwalifikowanych do unii walutowej.
1 euro = 1,95583 DEM (Niemcy)
1 euro = 13,7603 ATS (Austria)
1 euro = 6,55957 FRF (Francja)
1 euro = 5,94573 FIM (Finlandia)
1 euro = 2,20371 NLG (Holandia)
1 euro = 40,3399 BEF (Belgia)
1 euro = 4,3399 LUF (Luksemburg)
1 euro = 166,386 ESP (Hiszpania)
1 euro = 200,482 PTE (Portugalia)
1 euro = 0,787564 IEP (Irlandia)
1 euro = 1936,27 ITL (Włochy)
Miejsce Europejskiej Jednostki Walutowej (ecu), waluty koszykowej zajęła pełnoprawna samodzielna jednostka walutowa euro. Jej wprowadzenie odbywa się stopniowo.
1 stycznia 1999 roku ecu zostało wymienione na euro w stosunku 1:1. Jedenaście państw będzie stosować euro w rozliczeniach bezgotówkowych. Po okresie przejściowym banknoty euro pojawią się w obiegu.
Jednak czy euro się sprawdzi jako konkurencja dolara ? Trudno prognozować na podstawie dwuletniego doświadczenia, ale warto prześledzić zmiany kursu euro w roku 1999 i 2000.
ROK 1999
|
1 USD |
styczeń |
luty |
marzec |
kwiecień |
maj |
czerwiec |
|
średnia z miesiąca |
3,5417 |
3,7948 |
3,9430 |
4,0016 |
3,9368 |
3,9431 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
średnia z miesiąca |
4,1087 |
4,2494 |
4,2886 |
4,2843 |
4,1830 |
4,0969 |
|
1 USD |
lipiec |
sierpień |
wrzesień |
październik |
listopad |
grudzień |
|
średnia z miesiąca |
3,8827 |
3,9510 |
4,0799 |
4,1092 |
4,2527 |
4,1696 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
średnia z miesiąca |
4,0166 |
4,1946 |
4,2881 |
4,4031 |
4,3974 |
4,2200 |
ROK 2000
|
1 USD |
styczeń |
luty |
marzec |
kwiecień |
maj |
czerwiec |
|
średnia z miesiąca |
4,1036 |
401439 |
4,0902 |
4,2347 |
4,4988 |
4,3994 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
średnia z miesiąca |
4,1608 |
4,0850 |
3,9507 |
4,0033 |
4,0758 |
4,1740 |
|
1 USD |
lipiec |
sierpień |
wrzesień |
październik |
listopad |
grudzień |
|
średnia z miesiąca |
4,3229 |
4,3593 |
4,4900 |
4,6369 |
4,5606 |
4,3126 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
średnia z miesiąca |
4,0684 |
3,9486 |
3,9152 |
3,9696 |
3,9035 |
3,8804 |
Sprawdźmy dokładniej jak wahał się kurs euro w poszczególnych miesiącach roku 1999
|
miesiąc |
styczeń |
luty |
marzec |
kwiecień |
maj |
czerwiec |
|
wartość największa |
4,2100 |
4,3450 |
4,3450 |
4,3455 |
4,2080 |
4,1520 |
|
wartość najmniejsza |
4,0700 |
4,1730 |
4,2530 |
4,1890 |
4,1500 |
4,0350 |
|
0,14 |
0,172 |
0,092 |
0,1565 |
0,058 |
0,117 |
|
miesiąc |
lipiec |
sierpień |
wrzesień |
październik |
listopad |
grudzień |
|
wartość największa |
4,1340 |
4,2389 |
4,3977 |
4,4654 |
4,5171 |
4,2981 |
|
wartość najmniejsza |
3,9718 |
4,1563 |
4,2103 |
4,3432 |
4,2871 |
4,1708 |
|
0,1622 |
0,0826 |
0,1874 |
0,1222 |
0,23 |
0,1273 |
Od początku roku do końca kwietnia euro straciło wobec dolara ponad 10% wartości. W pierwszych notowaniach za euro płacono 1,18 USD, w końcu kwietnia jego spadł nawet do 1,0547 USD. Prezes EBC Wim Duisenberg tłumaczył, że takie notowania to powrót do kursu ecu (wymienionego po kursie 1:1 na euro 1 stycznia) z 1998 roku. Jednak od początku lat 90. Wartość ecu tylko w 1997 r. spadła poniżej 1,2 USD. W 1993 r. jego kurs zbliżał się nawet do 1,7 USD.
Władze EBC i Komisja Europejska twierdziły, że słabość wspólnej waluty to wynik przejściowej koniunktury, a nie stałych czynników strukturalnych. Wyjątkowo wolny wzrost gospodarczy Eurolandu (KE szacuje, że wyniesie 2,2 proc. w br.) wobec szybkiego rozwoju w USA ogranicza zapotrzebowanie na euro wśród w inwestorów. Dodatkowo zniechęcają ich najniższe nominalne w historii (2,5 proc.) stopy procentowe Eurolandu.
Zdaniem komisji euro jest „skazane” na umocnienie wobec dolara, ponieważ Euroland ma dobre parametry makroekonomiczne.
Rosną jednak szanse na przyjęcie wspólnej polityki fiskalnej i gospodarczej przez wszystkie kraje europejskie. Z punktu widzenia politycznego i technicznego operacja zawiązania unii walutowej okazała się sukcesem. Najlepszym dowodem wiarygodności euro mimo spadku notowań jest zapowiedź brytyjskiego rządu przeprowadzenia w 2001 roku referendum o przystąpieniu do EMU.
Mimo, że notowania nie są najważniejsze, zaufanie do euro w Polsce nie jest równe zaufaniu, jakim cieszy się dolar m.in. dlatego, że euro ma na razie charakter wirtualny. Jeszcze przez 22 miesiące mieszkańcy Eurolandu nie ujrzą banknotów i monet nowego pieniądza i będą liczyć w starych, narodowych jednostkach. Inną słabością euro jest „młody wiek” tej waluty.
Zaufaniu do euro nie sprzyja także jego słabnący kurs w stosunku do dolara. Główną przyczynę słabości euro przypisuje się wielkim zagranicznym kapitałom inwestycyjnym, które są angażowane w USA, gdyż tam stworzono najlepsze warunki wzrostu gospodarczego.
Pierwszy rok istnienia euro na pewno nie rozwiał wszystkich wątpliwości związanych z nową walutą. Wciąż niewiadomą pozostaje, w jakim stopniu pewny może być wspólny pieniądz krajów, które nie mają jednego rządu i jednego znaczącego budżetu.
Mimo to korzyści istnienia europejskiego pieniądza spowodują, że to raczej kraje „15” dostosują się do wymogów euro niż doprowadzą do upadku wspólnego pieniądza.
Rok 2000 nie okazał się także łaskawy dla euro. Wahania kursu europejskiej waluty zobrazujemy dokładniej na przykładzie początkowych i końcowych miesięcznych wartości (uwzględniając stosunek do dolara).
|
1 USD |
styczeń |
luty |
marzec |
kwiecień |
maj |
czerwiec |
|
na początek miesiąca |
4,1171 |
4,2162 |
4,1607 |
4,1343 |
4,4548 |
4,3770 |
|
na koniec miesiąca |
4,2076 |
4,1531 |
4,1428 |
4,4234 |
4,3914 |
4,3907 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
na początek miesiąca |
4,1650 |
4,0855 |
4,0259 |
3,9336 |
4,0622 |
4,0832 |
|
na koniec miesiąca |
4,1250 |
4,0539 |
3,9650 |
4,0226 |
4,0894 |
4,2075 |
|
1 USD |
lipiec |
sierpień |
wrzesień |
październik |
listopad |
grudzień |
|
na początek miesiąca |
4,3651 |
4,3524 |
4,4084 |
4,5119 |
4,6128 |
4,4562 |
|
na koniec miesiąca |
4,3388 |
4,3812 |
4,5404 |
4,6845 |
4,4735 |
4,1432 |
|
1 EUR |
|
|
|
|
|
|
|
na początek miesiąca |
4,1533 |
4,0291 |
3,9168 |
3,9848 |
3,9566 |
3,9126 |
|
na koniec miesiąca |
4,0108 |
3,9157 |
3,9960 |
3,9325 |
3,8824 |
3,8544 |
Pod koniec pierwszego kwartału 2000 roku kurs euro ciągle spada, a inwestorzy obawiają się, że droższy pieniądz załatwi poprawę koniunktury w Eurolandzie.
25.04.2000 r. euro pobiło swoisty rekord słabości wobec dolara. Płacono za nie już tylko 92,7 amerykańskiego centa, o 26 mniej niż 1 stycznia 1999 roku. Staje się coraz bardziej jasne, że słabość euro nie jest wyłącznie skutkiem różnicy w tempie rozwoju Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych, ale także efektem braku jedności politycznej w UE i odwlekania reform strukturalnych. Restrykcyjna polityka EBC ma ograniczoną skuteczność, przede wszystkim dlatego, że nie tylko on ma wpływ na zewnętrzną siłę euro. Jeszcze większe znaczenie mają wstrząsy polityczne w krajach Eurolandu. W powołaniu euro chodziło o trwałe zjednoczenie Europy.
Fakt, że gospodarka europejska rozwija się w roku 2000 bardzo szybko, w tempie ok. 3,5 działa na korzyść euro.
W dniu 23.09.2000 roku banki centralne świata musiały interweniować w obronie euro.
We wspólnym oświadczeniu poinformowały, że utrzymująca się słabość euro może zaszkodzić światowej gospodarce i dlatego zdecydowały się interweniować. Bezpośrednio po tym euro kosztował już 90 centów..
Wygląda na to, że euro w końcu odetchnie.
W trakcie sesji z 29.12.2000 na nowojorskim rynku walutowym, wspólna waluta osiągnęła najwyższy od 5 – miesięcy poziom w stosunku do dolara i najwyższy od 10 – miesięcy poziom wobec jena. W 2000 r. wspólna waluta straciła na wartości wobec dolara 6.4%, natomiast od notowanego 26.XI. najniższego w historii poziomu kurs EUR/USD wzrósł około 13%. Do wzrostu relacji EUR/USD w ostatnim czasie istotnie przyczyniły się publikowane dane świadczące o wyraźnym spowolnieniu w gospodarce amerykańskiej oraz dobre perspektywy dla gospodarek krajów 11 – stki.
Korzystnym impulsem dla euro były opublikowane wskaźniki: w listopadzie stopa bezrobocia w drugiej co do wielkości gospodarce – francuskiej – obniżyła się do najniższego od marca 1991 r. poziomu 9,2%, a podaż pieniądza (M3) liczona rok do roku wzrosła w tym okresie o 4,9% wobec przewidywanych przez ekspertów 5,2%. Tym samym podaż pieniądza w strefie euro zbliżyła się do określonego przez EBC poziomu 4,5 %. To dopiero początek zmagań euro na rynku walutowym. Wspólna waluta europejska cały czas walczy o umocnienie swojej pozycji. Na początku musi ugruntować miejsce na rynku walut, potem może miało szansę konkurować z dolarem (na co liczy cała Europa).