PPP

W-5. Pamięć

1.Pojęcie pamięci; Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces

2.Paradygmaty pamięci

Wprowadzenie

2.1. Paradygmat magazynowy

2.1.1. Krótka historia paradygmatu

2.1.2. Pamięć sensoryczna

Pamięć ikoniczna, echoiczna.

Pamięć fotograficzna

2.1.3. Pamięć krótkotrwała

2.1.4. Pamięć długotrwała

2.2. Paradygmat poziomów przetwarzania

2.3. Paradygmat pamięci semantycznej

2.3.1. Pojęcie pamięci semantycznej

2.3.2. Organizacja pamięci semantycznej

2.3.3.Metoda eksperymentowania

3. Rodzaje pamięci

3.1.Przegląd ogólny

3.2.Trzy rodzaje pamięci

4.Trzy procesy (mechanizmy) pamięciowe

4.1.Mechanizmy zapamiętywania

4.2.Mechanizmy przechowania

4.3.Mechanizmy odtwarzania

5. Znaczenie pamięci

6. Mnemotechnika

Pamięć

1.Pojęcie pamięci; Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces

Pamięć jako zdolność: Sternberg: „Pamięć jest zbiorem środków, za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystać owe informacje w chwili obecnej”>

Pamięć jako proces: Sternberg: „Jako proces, pamięć odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem i odtwarzaniem informacji o naszych przeszłych doświadczeniach”.

Porównanie

Pamięć jako zdolność	Pamięć jako proces
Jedna z różnic indywidualnych, charakteryzujących ludzi	Proces złożony z uniwersalnych faz – identycznych u wszystkich ludzi
Pamięć jest składnikiem inteligencji	Pamięć jest fazą przetwarzania informacji w procesie poznawczym
Pamięć składa się ze zdolności specjalnych	Pamięć składa się z różnych faz
Zdolności specjalne odnoszą się do różnych dziedzin (np. pamięć melodii, ruchu i in.)	Istnieją specyficzne procesy przetwarzania różnych informacji (np. sensorycznej, semantycznej)
Możliwe jest doskonalenie całej pamięci względnie poszczególnych jej rodzajów	Możliwe jest doskonalenie różnych procesów pamięci, np. zapamiętywania, przypominania (zob. Mnemotechnika).

2.Paradygmaty pamięci

2.1.Wprowadzenie

(Pojęcie i termin wprowadził T.S. Kuhn; nazwa wywodzi się od greckiego słowa paradeigma, oznaczającego wzorzec).

Tu paradygmat to, wzorzec - odmienne założenia, odmienny język, odmienne pytania i odmienne style przeprowadzania badań.

Niektórzy autorzy, m. in. K. Najder, wyróżniają trzy główne

paradygmaty w zakresie badania pamięci. Tymi paradygmatami są: --magazynowy,

-semantyczny i

-głębokości przetwarzania.

2.1.Paradygmat magazynowy

2.1.Krótka historia paradygmatu

Pod koniec XlX wieku słynny psycholog William James wyróżnił dwie klasy pamięci; „pierwotną” i „wtórną”. Pomysłem tym zainteresowano się dopiero w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia w ramach psychologii poznawczej (jednym z autorów był Norman). Modele magazynowe pierwotnie uwzględniały dwa wymienione magazyny, następnie trzy, a mianowicie:

Pamięć sensoryczną (ultrakrótką);
Pamięć krótkotrwałą (inne nazwy to: świeża, robocza, operacyjna, pierwotna, STM);
Pamięć długotrwałą (inne nazwy to: trwała, wtórna, LTM).

2.1.2.Pamięć sensoryczna

Pamięć sensoryczna jest chwilowym utrwaleniem względnie

pełnej informacji zmysłowej zawartej w działającym bodźcu.

Praktycznymi przykładami takiej pamięci mogą być:

-Zamykamy oczy, po chwili otwieramy i patrzymy na jakiś obiekt, następnie zamykamy oczy i koncentrujemy się na powidoku, czyli obrazie danego obiektu, który stopniowo zanika.

-Gdym machamy np. ołówkiem (czy palcem) przed oczami, patrząc przy tym przed siebie, to łatwo zauważyć coś jakby cień, ciągnący się za poruszanym obiektem.

-Jeśli lekko uderzymy palcami w swoje ramię, to efekt tego ucisku odczuwamy jeszcze przez pewien czas.

Dla wyodrębnienia i badania zjawisk pamięci sensorycznej największe znaczenie ma opracowana przez Sperlinga procedura częściowego sprawozdania. Wygląda ona następująco. Przez bardzo

krótki czas, na ogół 50 ms (1/20 sek); jest to czas wystarczający do uformowania się śladu pamięciowego), O.B. eksponuje się układ paru (najczęściej dwóch lub trzech) rzędów liter lub cyfr.

Np.: SPDR

WJK

MAHF

Następnie, tuż po zakończeniu ekspozycji, umieszczoną na odpowiednim poziomie strzałką sygnalizuje się, który z rzędów osoby badane mają odtworzyć. Długość interwału czasowego między zakończeniem ekspozycji a podaniem wskazówki jest podstawową zmienną niezależną w tej procedurze.

G. Sperling stwierdził, że istotną rolę odgrywa tu czas upływający między ekspozycją bodźca a pojawieniem się strzałki wskazującej, który wiersz należy powtórzyć. Przyrost czasu nawet o ułamek sekundy wpływa na spadek poziomu odtwarzania. Badacz ten doszedł do wniosku, że ślad pamięciowy bodźca w rejestrze wzrokowym ulega spontanicznemu rozpadowi w ciągu sekundy.

W zależności od modalności konkretnego receptora, wyróżnia się dwa główne rodzaje tej pamięci, a mianowicie:

-ikoniczną, jeśli dotyczy wzroku i

-echoiczną,jeśli dotyczy słuchu .

Pamięć ikoniczna

Pamięć ikoniczna, to sensoryczna pamięć wzrokowa. Pamięć ikoniczna jest dokładna niczym fotografia, stąd jej nazwa pamięć fotograficzna. Jest ona dokładna, ale bardzo nietrwała. Zamiast o pamięci fotograficznej, lepiej jest mówić o wyobrażeniach eidetycznych.

Wyobrażenia eidetyczne

Procedura Sperlinga stosowana być może również do badania sensorycznej pamięci słuchowej.

Przykłady wykorzystywania w praktyce:

-Percepcja ciągłości zdarzeń, np. percepcja ruchu w przekazie filmowym.

2.1.3. Pamięć krótkotrwała

Pamięci krótkotrwałej przypisuje się często rolę „pola roboczego" dla świadomych procesów informacyjnych i nierzadko nazywa się ją też dlatego „pamięcią roboczą", pamięcią operacyjną.

Przykłady takiej pamięci:

-Usłyszeliśmy numer telefonu, który będziemy pamiętać spontanicznie (jeśli go nie powtarzamy czy nie stosujemy jakichś chwytów mnemotechnicznych) przez pewien czas, np. wystarczający do zanotowania względnie wybrania na klawiaturze.

-Zapoznajemy się z nowymi osobami, zapamiętujemy ich imiona. Jeśli tych nowych osób nie jest dużo, to na jakiś czas jesteśmy w stanie zapamiętać imiona skojarzyć z osobami, ale jeśli po niedługim czasie trzeba zapamiętać nowe osoby, to z reguły wylatują nam z pamięci zapamiętane przed chwilą.

Typowe badania testowe pojemności pamięci krótkotrwałej przedstawia się następująco:

381

4952

81493

926851

4713964

59253861

491748526

Badając pojemność pamięci krótkotrwałej E. (eksperymentator) odczytuje kolejno cyfry poszczególnych wierszy, a zadaniem O.B. jest po ich wysłuchaniu zapisać w tej samej kolejności. W tego typu badaniach z reguły O. B. Zapamiętują od 5 do dziewięciu kolejnych cyfr, czyli średnio 7 (plus-minus 2) , co jest zgodne wcześniejszym odkryciem G. Millera. („magiczna liczba).

„Liczba magiczna" dotyczy jednostek informacji, które mogą wchodzić w skład pamięci krótkotrwałej — a to, jak duża jest jednostka, zależy od naszej zdolności do grupowania mniejszych jednostek w większe. Zakres pamięci krótkotrwałej jest zależny od pamięci długotrwałej — bo np. zestaw liter „MŁODOŚCITYNADPOZIOMY" może być jedną jednostką dla Polaka, który zna Odę do młodości, czterema dla Polaka, który nigdy o niej nie słyszał, a jednocześnie przekraczać może ponad dwukrotnie zdolności pamięciowe (w zakresie efektu krótkotrwałego) jakiegokolwiek cudzoziemca. Stąd, uczenie się ma na zakres pamięci krótkotrwałej silny wpływ, choć tylko pośredni.

Aby zwiększyć pojemność pamięci krótkotrwałej można wykorzystać przynajmniej dwa sposoby, a mianowicie:

-powtarzać te elementy;

-łączyć elementy w większe całości, np. zapamiętywać nie pojedyncze cyfry, ale tworzyć z nich liczby dwu-trzy cyfrowe.

Trwałość zakresu czasowego efektu krótkotrwałego (czasu przechowywania informacji w magazynie pamięci krótkotrwałej) nie jest ostatecznie ustalony w różnych eksperymentach uzyskiwano wskaźniki od 5 do 20 sekund. Często na ten temat cytowany jest eksperyment Petersonów w 1954 roku. Jego procedura była następująca: osobom badanym podawano bezsensowny, trzyliterowy zbitek i liczbę, od której miały zacząć od razu liczyć trójkami wstecz (np. 680, 677,674,671 itd.). Po 3, 6, 12, 15 lub 18 sekundach przerywano im i proszono o powtórzenie podanych na wstępie liter. Po 3 s. odpowiedzi prawidłowych było 80 procent, po 6 s było już ich mniej niż 60 proc., a po 12 s — ok. 20 proc. Łatwe z pozoru zadanie okazało się bardzo trudne, a dzięki uniemożliwieniu umysłowego powtarzania bodźca uzyskano szacunkową wartość czasu przechowania informacji w magazynie pamięci krótkotrwałej: ok. 12 s. Nie znaczy to, że dana informacja musi po upływie tego czasu opuścić magazyn pamięci krótkotrwałej i (jeśli nie miała szczęścia od razu znaleźć się w magazynie pamięci długotrwałej, czemu przypisuje się pozostałe po 15 i więcej sekundach 20 proc. odpowiedzi) zniknąć na zawsze. Przeciwnie: jeśli nic nam nie przeszkadza, możemy jakąś nie znaną nam dotychczas informację (np. numer telefonu) powtarzać w myśli w nieskończoność, zapewniając jej tym samym stałą obecność.

Zauważmy, że teza o ograniczonej pojemności pamięci może eliminować potrzebę wprowadzania twierdzenia o czasowej granicy przechowywania. Jeśli pojemność magazynu pamięci długotrwałej jest ograniczona, to nowe informacje wypierać powinny te, które już się w nim znajdują.

Z badań wynika, że pamięć krótkotrwała posługuje się kodem słuchowym. Potwierdzeniem słuchowej natury pamięci krótkotrwałej jest znany eksperyment Conrada. Badacz ten stwierdził występowanie pomyłek o charakterze słuchowym (tj. np. mylenie „B" z „V" czy „S" z „F" — osoby badane znały, oczywiście, angielską wersję alfabetu) w odtwarzaniu list takich liter nawet wówczas, gdy prezentowane były wzrokowo, a nie czytane przez eksperymentatora. Gdyby pamięć krótkotrwała ujęta była w kodzie receptora, rozumował Conrad, mylone byłyby litery podobnie wyglądające, a nie podobnie brzmiące.

Istnieje pochodzące od tego samego autora zaskakujące potwierdzenie domniemania, że pamięć krótkotrwała jest nie tylko słuchowa, ale wręcz werbalna.

W efektach zapamiętywania szeregu elementów (liczb, liter, słów itp.) odgrywa rolę kolejność ich występowania w danym szeregu. Z reguły zapamiętujemy lepiej początkowe i końcowe elementy, stąd mówi się o efekcie pierwszeństwa i efekcie świeżości.

2.2.4. Pamięć długotrwała

W paradygmacie magazynowym pamięć długotrwała jest trzecim stadium przetwarzania informacji.

Ten rodzaj pamięci jest najbardziej znany oraz wiąże się z potocznym rozumieniem terminu pamięć.

Przyjmuje się pogląd, że pojemność tego magazynu jest bardzo duża, nie jest niczym ograniczona. Podobnie jest z czasem przechowywania.

Jest to pamięć najbardziej zróżnicowana pod względem mechanizmów i będzie przedmiotem rozważań w innych punktach wykładu. (m. in. pamięć semantyczna )

Podsumowanie – porównanie trzech rodzajów pamięci

WŁAŚCIWOŚCI	Pamięć sensoryczna	Pamięć krótkotrwała	Pamięć długotrwała
Nazwy	ultrakrótka	robocza, pierwotna, operacyjna, STM, bezpośrednia,	trwała,wtórna, stała, LTM, (oraz semantyczna, leksykalna, epizodyczna i in.
Pojemność	Ok. 18 elem.; Zmienna	7 plus minus 2; 80 bitów	nieograniczona
Trwałość	0,5 – 1,0 sek.	Do 20 sek.	Nieograniczona
Format rejestrowanych informacji	wzrokowy, słuchowy i in.	akustyczny, możliwy semantyczny	semantyczny, wzrokowy, słuchowy i in.
Zapominanie	zanikanie, maskowanie	zanikanie, hamowanie	brak dostępu
Kontrola podmiotu	Brak (?)	powtórki, strukturalizacja	bardzo duża

Krytyka modeli magazynowych

Nie wszyscy psychologowie uważają, że pamięć zbudowana jest z trzech magazynów. Wskazują oni na szereg wad modeli magazynowych.

Modele magazynowe wyjaśniają wiele ważkich problemów dotyczących istoty i funkcjonowania pamięci. Są one zgodne ze zdrowym rozsądkiem. Jednak badacze pamięci stawiają coraz nowe pytania, które ujawniły, że modele magazynowe mają wiele wad. Zaczęły powstawać nowe koncepcje, w ty paradygmat „poziomów przetwarzanią".

2.2. Paradygmat poziomów przetwarzania

Radykalnym odejściem od wielomagazynowego modelu pamięci jest koncepcja poziomów przetwarzania, zaproponowana pierwotnie przez F. Craika i R. Lockharta, która głosi, że istnieje nieskończona liczba poziomów przetwarzania, na których mogą być zakodowane elementy, a pomiędzy poszczególnymi poziomami nie ma wyraźnych granic. Poziom, na którym jest przechowywana informacja, zależy w dużej mierze od tego, jak została zakodowana. Ponadto im głębszy poziom przetwarzania, tym większe prawdopodobieństwo, że dany element może zostać odnaleziony.

W typowych badaniach nad pamięcią, w ramach tej koncepcji, O.B. prezentowano listę stów, przy czym każde słowo było poprzedzane pytaniem. Pytania miały na celu wywołać różne (np. trzy) poziomy przetwarzania w kolejności jego głębokości: fizyczny, akustyczny i semantyczny.

Przykład: słowo STÓŁ

1.Poziom fizyczny (strukturalny), to widoczne cechy liter. Pytanie: Czy słowo to napisane jest dużymi czy

małymi literami?
2.Poziom akustyczny (fonemiczny), to cechy dźwięków powiązanych z literami. Pytanie: Czy słowo to rymuje się ze słowem DÓŁ?

3.Poziom semantyczny, to znaczenie słowa. Pytanie: Czy słowo to jest nazwą mebla?

W innym badaniu proszono ludzi o rozpoznawanie zdjęć twarzy eksponowanych im uprzednio w jednym z trzech rodzajów warunków: (1) z instrukcją zapamiętania płci osoby ze zdjęcia, (2) z instrukcją zapamiętania szerokości jej nosa oraz (3) z instrukcją nakazującą ocenę uczciwości osoby przedstawionej na zdjęciu. Sądzić można, że nastawienie na ocenę uczciwości wywołuje głębsze przetwarzanie informacji niż nastawienie na spostrzeganie fizycznych cech twarzy. Trzeci rodzaj instrukcji powoduje, że badani intensywniej przyglądają się twarzy i więcej o niej myślą, próbując odnieść do widzianej twarzy to, co wiedzą o ludzkiej naturze.

W badaniach tego typu uzyskiwano wyniki jednoznaczne: im głębszy poziom przetwarzania wywołany przez pytanie, tym wyższy poziom odtworzenia.

Po prezentacji proszono osobę badaną o rozpoznawanie uprzednio ocenianych słów; oprócz trafności rozpoznania mierzono czas reakcji. Okazało się, że trafność rozpoznań była tym lepsza, im głębszego poziomu dotyczyło pytanie. Pytania o własności strukturalne dawały ok. 15 proc. poprawnych rozpoznań, pytania o własności fonemiczne — ok. 50 proc., pytania o własności znaczeniowe — ok. 80 proc. Podobnie wzrastał również czas reakcji w udzielaniu odpowiedzi, co potwierdzało trafność operacjonalizacji poziomów przetwarzania (im dłuższy czas, tym głębszy poziom — zarówno w percepcji, jak i w przywołaniu).

Z tego punktu widzenia łatwo zrozumieć, dlaczego tak wiele osób ma kłopoty z trafnym wskazaniem codziennie widywanej monety. Być może dzieje się tak dlatego, że informacja o jej wyglądzie jest przetwarzana co prawda często, ale w sposób bardzo płytki. Nietrudno sobie wyobrazić, że ludzie uprzedzeni, iż pewnego dnia będą musieli wskazać właściwą postać monety, dokładniej jej się przyjrzą i zapamiętają szczegóły jej awersu i rewersu.

Jeszcze potężniejszy sposób wywoływania odtwarzania został nazwany efektem autoreferencji. W przypadku tego efektu badani wykazywali bardzo wysoki poziom odtwarzania, gdy proszono ich o wiązanie w sposób sensowny słów przez odniesienie do samych siebie, to jest określanie, czy dane słowa dobrze ich opisują. Nawet gdy badani oceniali, że dane słowa ich nie opisują, odtwarzali je lepiej na skutek rozważania, czy stanowią, czy też nie dobry opis ich samych. Niemniej najwyższy poziom odtworzeń dotyczył stów, które byty oceniane przez badanych jako dobrze ich opisujące.

Krytyka koncepcji

Mimo że koncepcja poziomów przetwarzania uzyskała silne wsparcie empiryczne, jest ona krytykowana jako całość. Niektórzy wskazują, że może prowadzić do rozumowania kołowego: poziomy są określane jako głębsze, gdyż informacja jest lepiej przechowywana i vice versa: to, co jest głębiej przetwarzane, jest lepiej przywoływane; głębiej przetworzone było to, co jest lepiej przywoływane. Pojęcie „przetwarzania" w odniesieniu do przywołań jest wysoce niejasne.

Ponadto niektórzy wskazują na pewne paradoksy dotyczące przechowywania. Na przykład w pewnych okolicznościach rymowanie wyrazów może dać lepsze efekty niż ich analiza znaczeniowa.

Jeżeli jednak mamy dokonać wyboru między paradygmatem magazynowym i właśnie paradygmatem poziomów przetwarzania więcej argumentów przemawia za tym ostatnim. Zasadniczym i wystarczającym spośród nich wydaje mi się to, że koncepcja „poziomów przetwarzania" dopuszcza łączenie jej z teoriami percepcji i strukturalnymi teoriami reprezentacji (pamięci) semantycznej, co w przypadku paradygmatu magazynowego było praktycznie niemożliwe.

2.3. Paradygmat pamięci semantycznej

2.3.1. Pojęcie pamięci semantycznej

Terminu „pamięć semantyczna” używa się od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, spopularyzował go amerykański psycholog E. Tulving, który zaproponował podział całej pamięci na „semantyczną" i „epizodyczną".

Zmagazynowaną pamięciowo informację, twierdził Tulving, podzielić można na taką, która stanowi zapis osobniczego doświadczenia człowieka, uporządkowany przede wszystkim zgodnie z następstwami czasowymi —jest to „pamięć epizodyczna" — i taką, która stanowi zapis ogólnej, wyrwanej z autobiograficznego kontekstu wiedzy — jest to „pamięć semantyczna".

Pamięć epizodyczna, to inaczej pamięć wspomnieniowa, dotyczy z reguły naszej przeszłości, dotyczy faktów, które jesteśmy w stanie zlokalizować czasowo (kiedy to się zdarzyło lub- kiedy o tym dowiedzieliśmy się) i przestrzenie (wiemy, gdzie się to zdarzyło lub – gdzie o tym dowiedzieliśmy się). W pamięci epizodycznej przechowywane są informacje jednostkowe, np. „spotkałem sympatyczną osobę”; „jutro muszę załatwić jakąś sprawę” itp.

Rodzajem pamięci epizodycznej może być pamięć autobiograficzna. Jest to pamięć deklaratywna odnosząca się do naszej przeszłości.

Pamięć semantyczna to wiedza ułożona w system, czyli zorganizowana, czyli wiedza ogólna. W tej pamięci przechowujemy nie tyle pojedyncze zdarzenia, co pojęcia, idee, fakty. Podczas gdy pamięć epizodyczna bazuje na kodowaniu sensorycznym, to w pamięci semantycznej istotną rolę odgrywa inteligencja, stąd może być ona określona również mianem pamięci logicznej, gdyż przypominanie posiłkuje się wnioskowaniem.

Pamięć semantyczna, to najprościej- pamięć obejmująca znaczenia, znaczenia słów, symboli. Zbliżone pojęcie to – pamięć leksykalna, czyli pamięć znanych słów, nie ich znaczenia.

Pamięć semantyczna wymaga znajomości języka, dzięki czemu przechowujemy informacje o świecie.

CECHY	EPIZODYCZNA	SEMANTYCZNA
INFORMACJE
Źródło	Doznania zmysłowe	Rozumienie faktów i zjawisk
Jednostki	Epizody, zdarzenia	Fakty, idee, pojęcia
Organizacja	Czasowa	Pojęciowa
Kryterium prawdziwości	Przekonanie subiektywne	Zgodność społeczna
OPERACJE
Kodowanie	Bezpośrednie	Symboliczne
Emocje	+++	+
Przetwarzanie	Płytkie	Głębokie
Pytania	Kiedy? Gdzie?	Co? Dlaczego? Jak?
Określenie sposobu wydobycia	Pamiętam	Wiem
SPOSOBY WYKORZYSTYWANIA
Przydatność	W życiu codziennym. W sądzie – w roli świadka	W pracy zawodowej, w nauce. W sądzie – roli świadka niedopuszczalna
Związek z inteligencją	Bardzo słaby	Silny
Dowody empiryczna	Zapominanie	Analiza języka
Podatność na amnezję	Podatna	Nie podatna

W tym paradygmacie zaproponowano pewne koncepcje teoretyczne i metody eksperymentalne.

4.3.2. Organizacja pamięci semantycznej

Komunikaty językowe z reguły dzieli się na słowa, zdania i narracje. Inaczej jest to podział na:

- poziom pojęć,

poziom sądów i
poziom układu sądów.

Pierwsze modele utrzymane w paradygmacie pamięci semantycznej ograniczały się z reguły do próby wyjaśniania organizacji na poziomie pojęć odpowiadających rzeczownikom w języku naturalnym. Modele późniejsze wprowadziły elementy relacyjne,

W koncepcjach pamięci semantycznej przyjmuje się, że podobieństwo znaczenia reprezentowanych obiektów wyznacza ich organizacyjną bliskość w pamięci. Bliskość czasowa i częstość współwystępowania, wyznaczające organizację w koncepcjach „epizodycznych" (magazynowych i poziomów przetwarzania), w paradygmacie pamięci semantycznej zostały uznane za reguły niewystarczające.

Pamięć semantyczną traktuje się jako sieć semantyczną. Sieć taka składa się z pojęć, czyli węzłów oraz połączeń między nimi, czyli relacji między tymi pojęciami.

Wyróżnia się dwa rodzaje relacji, a mianowicie:

-relacje przynależności do klasy nadrzędnej, np. owczarek niemiecki jest psem;

-relacje między pojęciem a jego cechami, np. pies szczeka.

Przykład sieci semantycznej przedstawia rys. 2-Pa

Rys. 1-Pa. Fragment sieci hierarchicznej

[zwierzę]———> jeść

(źródło: K.Najder 1992)

Z powyższego wynika, że sieć semantyczna m. in:

ma charakter hierarchiczny, czyli zawiera pojęcia o różnym stopniu ogólności;
zapewnia ekonomię poznawczą, czyli przechowywania dużej liczby informacji.

Sieć hierarchiczna działa następująco: jeżeli system poznawczy ma stwierdzić, czy zdanie: „drozd jest ptakiem", jest prawdziwe, znajduje w pamięci węzły DROZD i PTAK, sprawdza relacje, w jakie każdy z tych węzłów wchodzi i ocenia, czy jedna z tych relacji jest (czy nie jest) tą, którą zawierało zdanie. Czas potrzebny do weryfikacji danego zdania zależny jest od liczby relacji, jaką należy sprawdzić.

4.3.3. Podstawowa metoda eksperymentalna w paradygmacie pamięci semantycznej

K. Najder stwierdza, że podstawową metodą badawczą w tym paradygmacie pamięci jest pomiar czasu reakcji przy weryfikacji zdań. Metoda ta przedstawia się z reguły następująco: osobie badanej podaje się zdanie o formie: „P jest O", w którym P (podmiot) jest rzeczownikiem, a O (orzecznik) (albo także rzeczownikiem, bądź określeniem) cechy pojęcia symbolizowanego przez P. Będą to więc zdania typu: „kot jest ssakiem", „orzeł ma pióra", „świnia jest maszyną" etc. Zadaniem O.B., po usłyszeniu takiego zdania, możliwie jak najszybciej odpowiedzieć, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Istotnym wskaźnikiem jest tu czas reakcji, czyli czas jaki upływa między zakończeniem podawania zdania a udzieleniem odpowiedzi. Wysnuwa się stąd wnioski na temat reguł rządzących organizacją pojęciową składników pamięci semantycznej. Interpretacja ta opiera się na założeniu, że im dany proces umysłowy jest bardziej złożony, tym więcej czasu zajmie. W odniesieniu do wyników omawianych eksperymentów interpretacja jest następująca: im odleglejsze (organizacyjnie) są w pamięci semantycznej pojęcia lub cechy określające znaczenie podmiotu i orzecznika, tym dłuższy jest czas reakcji dla danego zdania oraz -im są one bliższe siebie, tym krótszy czas reakcji.

Inaczej: weryfikacja zdań prawdziwych trwa tym krócej, im związek znaczeniowy jest silniejszy.

Bardzo często zamiast pojęcia „pamięć semantyczna” w psychologii poznawczej mówi się o „reprezentacji poznawczej” oraz „reprezentacji wiedzy”.

3. Rodzaje pamięci

3.1.Przegląd ogólny

Pod hasłem „rodzaje pamięci” znaleźć można bardzo dużo różnorodnych propozycji. Dotychczas jednak brak jest jednej klasyfikacji, która byłaby uznawana przez wszystkich badaczy. Wymienimy tu przykładowe podziały:

1.Pamięć biologiczna, czyli gatunkowa, inaczej odziedziczona po przodkach. Pojęciem tym posługiwał się C.Jung na oznaczenie hipotetycznego magazynu wspomnień, uczuć idei itp. Pamięć gatunkowa wg. C. Junga jest częścią nieświadomości zbiorowej.

Synonimem pamięci biologicznej jest również pamięć genetyczna, obejmująca biologiczne wydarzenia zachodzące przez wieki w toku ewolucji. Pamięć ta wyraża się w skłonności do pewnych zachowań i wzorców czynności, które odgrywały istotną rolę na pewnych etapach ewolucji gatunku. Przykładem może być np. somnanbulizm, czyli lunatyzm.

2.Sensoryczna, krótkotrwała i długotrwała

3.Epizodyczna i semantyczna

4.Jawna i niejawna

Pamięć jawna to inaczej świadoma, obejmująca treści z których jednostka zdaje sobie sprawę i potrafi świadomie z nich korzystać.

Pamięć niejawna, to inaczej ukryta, albo utajona. Pamięć utajona występuje często w przypadkach amnezji, gdy pacjent mimo że nie jawnie nie pamięta treści, to jednak wykorzystuje je przy wykonywaniu określonego zadania (Film „Znachor”). Pamięć odzyskana, to pamięć która zostaje ponownie wprowadzona do świadomości dzięki pewnym zdarzeniom lub celowym zabiegom, np. poprzez hipnozę.

5.Pamięć odtwórcza i wytwórcza.

Pamięć odtwórcza, to inaczej reprodukcyjna polega na odtwarzaniu pierwotnie odebranego bodźca (sytuacji), czyli przypominaniu. Pamięć wytwórcza, to inaczej rekonstrukcyjna, zakłada, że w pamięci przechowywane są ogólne, abstrakcyjne zasady odnoszące się do danych wejściowych.

6.Pamięć deklaratywna i proceduralna.

Pamięć deklaratywna to inaczej pamięć jawna, świadoma.

Pamięć proceduralna to pamięć czynności lub złożonych działań, które stały się w znacznym stopniu zautomatyzowane, stąd wykonywane są przy zmniejszonym udziale świadomości, np. pisanie, prowadzenie samochodu itp.

7.Pamięc mechaniczna i logiczna.

8.Inne rodzaje:

-Pamięć rzekoma, czyli pamięć zniekształcona, np. deja vu;

-pamięć fotograficzna;

-pamięć naturalna i sztuczna.

3.2. Trzy rodzaje pamięci

Tulving, wyróżnił najpierw dwa rodzaje pamięci: semantyczną i epizodyczną, a następnie dołączył do tego podziału jeszcze jeden rodzaj, a mianowicie: proceduralną .

4.Trzy procesy (mechanizmy) pamięciowe

Rodzaj /proces	Kodowanie (zapamiętywanie)	Przechowywanie - zapominanie	Odtwarzanie
Proceduralna	Wytwarzanie umiejętności i nawyków, warunkowanie instrumentalne,	W niezmienionej postaci. Duża odporność na zapominanie	Praktyczne,
Epizodyczna	Doznania sensoryczne, emocje, warunkowanie klasyczne, mnemotechnika (wyobrażenia),	Czas i miejsce zdarzenia, proces zapamiętywania	Przypominanie, rozpoznawanie; Werbalne
Semantyczna	Logiczne, zrozumienie, mechaniczne, mnemotechnika (grupowanie, akronimy, wyobrażenie interakcyjne, akrostychy, „haki”, metoda miejsc), mapy myśli,	Przetwarzanie informacji, m. in. grupowanie, uzupełnianie,	Werbalne, rozpoznawanie i przypominanie

Ogólne prawidłowości dotyczące wprowadzania informacji do pamięci

Tradycyjnie mówiono o zapamiętywaniu, obecnie psychologowie częściej posługują się terminem kodowanie.

Aby zachować w pamięci informacje, muszą one być najpierw odpowiednio zakodowane. Informacje docierają do nas za pośrednictwem zmysłów w formie bodźców fizycznych czy chemicznych. Kodując je zamieniamy na formy psychiczne. Wyróżnia się trzy główne rodzaje kodów:

-wizualne (np. litery: WYSZKOFIZA

-słuchowe, (np. jako sylaby: WY, SZKOF; IZA)

-semantyczne. (np. elementy mające sens: WYższa SZKoła Finansów I ZArządzania )

Wyrażam przekonanie, że trzeba wyróżnić również kod kinestetyczny (ruchowy, przykładem może być pamiętanie numeru telefonu- mówimy „mam pamięć w palcach”).

Z powyższego widzimy, że termin kodowanie informacji (w pamięci) jest terminem szerokim. Węższy zakres ma pojęcie (i termin) zapamiętywanie. Zapamiętywanie to czynność świadoma i celowa, zmierzająca do wprowadzenia wybranych informacji, w celu ich utrwalenia i wykorzystania w późniejszym czasie.

Porównajmy te dwa pojęcia: kodowanie i zapamiętywanie

Kryterium porównania	Kodowanie	Zapamiętywanie
Zakres pojęcia	Szerszy	Węższy
Procesy - poziomy	Fizjologiczne, neuropsychologiczne i psychologiczne	Wyłącznie na poziomie psychologicznym
Automatyczne-świadome	Proces automatyczny	Świadome
Kontrola podmiotu	W małym stopniu	W dużym stopniu
Rodzaj pamięci	Występuje we wszystkich rodzajach pamięci: sensorycznej, krótkotrwałej i trwałej; proceduralnej, epizodycznej i semantycznej	Występuje w pamięci operacyjnej i trwałej. Występuje w pamięci proceduralnej i epizodycznej, ale głównie w –semantycznej.
Doświadczenie	Głównie indywidualne	Indywidualne i społeczne

Zapamiętywanie jest czynnością zmierzającą do przekształcenia poznania rzeczywistości i działania w niej z postaci jawnej w utajoną, dzięki czemu staje się ona doświadczeniem podmiotu. Od dawna znane są ogólne prawidłowości zapamiętywania, takie jak:

-zapamiętane zostaje to, co jest włączone w działanie;

-zapamiętane zostaje to, co jest związane ze strukturą doświadczenia danej jednostki;

-zapamiętane zostaje to, co jest związane z emocjami (np. z zainteresowaniem

podmiotu);

-zapamiętane materiału wzrasta ze znajomością jego składników;

-zapamiętane materiału wzrasta ze wzrostem naturalności materiału (inaczej sylaby

bezsensowne, a inaczej naturalne słowa);

-zapamiętane materiału wzrasta ze wzrostem konkretności materiału, maleje zaś ze

wzrostem jego abstrakcyjności;

-zapamiętywanie materiału jest tym łatwiejsze, im prostsza jest jego struktura.

W tradycji psychologicznej zapamiętywanie sprowadza się do uczenia się.

Uczenie się definiuje jako nabywanie doświadczenia, w wyniku czego następuje zmiana w zachowaniu się. G. Kimbel: „względnie stała zmiana potencjału reakcji, która pojawia się jako rezultat wzmocnienia ćwiczenia”.

Uczenie się w znaczeniu szerokim i wąskim:

Kryterium	Uczenie się -szerokie znaczenie	Uczenie się – wąskie znaczenie
Nazwy	Warunkowanie	Świadome, poznawcze, szkolne, obowiązkowe
Rodzaj doświadczenia	Głównie indywidualne	Głównie społeczne
Warunki	Powtarzanie, Wzmocnienia pozytywne i negatywne	Rozumienie, Świadome stosowanie reguł, prawidłowości, mnemotechniki
Rodzaje pamięci	Sensoryczna, Proceduralna, epizodyczna	Semantyczna, epizodyczna,
Dotyczy okresów życia	Wszystkich (od prenatalnego)	W zasadzie od okresu przedszkolnego

Wyróżnia się różne mechanizmy zapamiętywania.

1)Zapamiętywanie jako warunkowanie

(Warunkowanie klasyczne i instrumentalne;, prawidłowości w obu tych rodzajach warunkowania, rola wzmocnień i in.)

2)Eksperymenty z przenoszeniem pamięci z jednego zwierzęcia na drugie.

(

3)Zapamiętywanie w uczeniu się poznawczym

4)Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej

5)Zapamiętywanie w pamięci długotrwałej

6)Zapamiętywanie sztuczne (mnemotechniczne)

7)Wyróżnia się zapamiętywanie:

mimowolne i dowolne, które z kolei może być:

mechaniczne i logiczne

4.2.Mechanizmy przechowywania

Ogólnie – chodzi o proces utrzymania albo zachowania czegoś. Przeciwieństwem przechowywania jest zapominanie.

Przechowywanie nie jest biernym procesem. Informacje w procesie przechowywania mogą ulegać przetworzeniu.

W tradycji psychologicznej przyjmuje się, że zapominanie jest osłabieniem związków skojarzeniowych. Zapominanie przejawia się w spadającej wraz z upływem czasu zdolności do odtwarzania wyuczonej wcześniej czynności lub rozpoznania spostrzeganego obiektu.

Wyróżnia się wiele mechanizmów zapominania, jak:

-brak wzmocnień;

-działanie różnych procesów hamujących lub interferujących (interferencja proaktywna, interferencja retroaktywna).

Teoria hamowania zakłada, że zapominamy dany materiał również z tego powodu , że pamiętaniu przeszkadza nowy materiał lub wiedza już posiadana.

Wyróżnia się dwa rodzaje hamowania:

-Hamowanie retroaktywne, czyli wsteczne. Przykład: Uczeń nauczył się mechanicznie, poprzez powtarzanie faktów historycznych, po czym przystąpił do uczenia się w podobny sposób wiedzy o literaturze. W efekcie ma trudności w odtwarzaniu informacji historycznych. Istota tego hamowania polega na tym, że jeżeli po opanowaniu materiału A., przystąpimy bezpośrednio do zapamiętania materiału B., to zapominamy materiał A.

-Hamowanie proaktywne, czyli następcze, polega na tym, że opanowanie materiału A. Utrudnia zapamiętanie materiału B.

Aby ograniczyć wpływ hamowania na zapamiętywanie, warto:

-robić przerwy między uczeniem się materiału A i B.;

-stosować racjonalną kolejność uczenia się różnych treści; np. zamiast uczyć się przedmiotów humanistycznych (historia, język polski, język obcy itp.), a następnie ścisłych (matematyka, fizyka, chemia), lepiej jest przeplatać te treści (np. fizyka-historia-matematyka-język ...) itp.;

Powyższe prawidłowości dotyczą głównie zapamiętywania mechanicznego; przy zapamiętywaniu logicznym bardziej racjonalne może być inne postępowanie postępowanie (np. porównać treści, sporządzić tabele, mapy myśli itp.)

W teorii Z. Freuda zapominanie jest interpretowane jako mechanizm obronny, rezultat –wyparcia ze świadomości. (Np. wyparcia z pamięci faktów o molestowaniu seksualnym w dzieciństwie; pod wpływem psychoterapii – rośnie liczba wspomnień z dzieciństwa.

Amnezja dziecięca

Amnezja dziecięcia to niepamietanie informacji sprzed 2-3 lat życia oraz słabe (mgliste, niepełne) pamiętanie tego, co się działo przed ukończeniem piątego roku życia. Amnezja dziecięca nie zależy od odległości czasowej zdarzeń, których dotyczy. Prawdopodobne przyczyny psychiczne:

-niemowlę nie posługuje się językiem, stąd mają trudności z kodowaniem;

-niemowlęta nie mają tendencji do zapamiętywania;

-mają dużo silnych przeżyć, stąd hamowanie.

W każdym rodzaju pamięci mechanizm zapominania i jego skutki są różne. W pamięci sensorycznej, zapominanie jest czymś naturalnym. Podobnie pamięć krótkotrwała ma ograniczoną pojemność, stąd trzeba powtarzać informacje. Zakłada się, że w obu tych typach pamięci utracony materiał ulega zapominaniu trwałemu.

Inaczej jest z pamięcią długotrwałą; w magazynie tej pamięci materiał zapomniany to nie utracony na zawsze.

Klasyczna krzywa zapominania

Krzywa ta pochodzi z badań Ebbinghausa, gdzie wykorzystywano materiał bezsensowny (sztuczne sylaby).

Inaczej przebiega zapominanie informacji sensownych, w tym werbalnych, a inaczej dotyczących naszego życia.

Zapamiętywanie w pamięci trwałej zależy od trzech grup czynników, a mianowicie:

-Od właściwości materiału pamięciowego, jak:

-stopień ich organizacji;

-stopień sensowności;

-objętość;

-szybkość, z jaką dany materiał dociera do podmiotu;

-od ładunku w nim elementów emocjonalnych.

-Od właściwości osoby zapamiętującej, w tym od stosowanych przez nią sposobów:

-zdolności pamięciowych;

-umiejętności praktycznych ( w tym stosowanie mnemotechniki);

-od stanu emocjonalnego podmiotu.

4..3. Mechanizmy odtwarzania

Odtwarzanie, czyli wydobywanie z magazynu pamięci, potrzebnych nam informacji. Odtwarzanie jest aktywizacją doświadczenia osobniczego, w wyniku którego podmiot rozpoznaje lub przypomina sobie przedmioty, zdarzenia, działania, myśli itp. jakie w przeszłości poznała czy wykonywała.

Informacje z pamięci trwałej odtwarzane są za pomocą dwóch głównych sposobów, a mianowicie:

przypominania oraz
rozpoznawania.

Przypominanie to aktualizacja wcześniejszego poznania przedmiotów, sytuacji, zdarzeń, czynności itp. powstająca bez ich aktualnego działania, na skutek innych bodźców albo zadań.

Przypominanie wymaga samodzielnego sformułowania odpowiedzi na pytanie skierowane do naszej pamięci. Przypominanie może być: mimowolne i dowolne.

Rozpoznawanie opiera się na spostrzeganiu, np. w teście wiadomości podane są odpowiedzi do wyboru.

Formy (postacie) przypominania:

-przypominanie seryjne, czyli w zadanej kolejności (trzeba odtworzyć bodźce, np. słowa w takiej samej kolejności, w jakiej były one eksponowane);

-przypominanie swobodne, bez wymagania zachowanej kolejności;

-przypominanie z podpowiedziami.

Od dawna ustalono następujące ogólne prawidłowości przypominania zamierzonego, na przykład:

-przypominanie zamierzone dokonuje się tym łatwiej, im dokładniej materiał został wcześniej zapamiętany;

--przypominanie zamierzone dokonuje się tym łatwiej, im większy jest udział myślenia w tym procesie.

Rozpoznanie jest wtórnym poznaniem minionych bodźców powstających wskutek ponownego działania tych samych, albo podobnych bodźców.

Formy rozpoznawania:

-spostrzegamy coś (z reguły kogoś) i rozpoznajemy jako coś wcześniej spostrzegane względnie nie (znamy tego człowieka czy nie);

-rozpoznawanie z podpowiedzią, np. w testach wyboru; („na pewno pamiętasz swojego kuzyna”);

Zwykle rozpoznawanie i przypominanie występują łącznie. Na przykład spotykamy kogoś znajomego, rozpoznajemy i przypominamy szereg różnych informacji z nim związanych. Są jednak zjawiska, w których rozpoznawanie i przypominanie nie występują jednocześnie. Oto przykłady:

1)Paramnezja (od grec. ) oznacza nieprawidłową pamięć. W tym kontekście chodzi o rozpoznanie bez przypomnienia; np. spotykamy kogoś znajomego, ale nie jesteśmy w stanie przypomnieć sobie, kto to jest oraz stąd znamy tę osobę. „Mam na końcu języka” to wyrażenie pasuje do podobnych sytuacji (gdy nie możemy sobie do końca przypomnieć czegoś ważnego).

2) Déjà vu („już widziane”) to nieodparte złudzenie znajomości sytuacji, która w istocie jest nowa. Dotychczas nie ma ogólnie przyjętej teorii, która wyjaśniłaby to zjawisko. Istnieją różne postacie zjawiska typu déjà vu, jak: déjà pensé – już pomyślane, déjà entendu – już słyszane. Przeciwieństwem déjà vu jest jamois vu –nigdy nie widziane, zwane też zjawiskiem alienacji, czyli czucia się obco w znanej sytuacji.

Ogólne prawidłowości, dotyczące trzech procesów pamięci:

1)Cechy dobrej pamięci:

-gotowość (do zapamiętywania i odtwarzania);

-pojemność;

-dokładność;

-wierność;

-trwałość;

-łatwość;

-wybiórczość (to, co potrzebne)

2)Znaczenie celu;

3)Polisensoryczność;

4)Zależność pamięci od kontekstu – łatwiej przypominamy (i rozpoznajemy) w sytuacji, w której nastąpiło zapamiętanie;

5)Zależność pamięci od stanu – łatwiej odtwarzamy materiał, gdy jesteśmy w tym samym stanie fizjologicznym czy psychicznym, w jakim byliśmy podczas zapamiętywania;

6)Rola słowa (plansza)

7)Od umiejętności stosowania mnemotechniki;

8)Rola optymizmu.

5. Znaczenie pamięci

-Amnezja

6. Mnemotechnika

Simonides
Mnemotechnika (mnemonika) = sztuka pamięci
Metody zapamiętywania słów

3.1.Metoda lokalizacji

3.2. Metoda haków

Metoda łańcucha

3.4.Astrostychy i akronimy

4.Metody zapamiętywania liczb

5.Metody zapamietywania twarzy, nazwisk

6.Metody zapamiętywania innych informacji

Ad 1.Simonides

Ad. 2.Mnemotechnika (mnemonika) = sztuka pamięci

Ad 3.Metody zapamiętywania słów

Mamy zapamiętać słowa: Stół, ziemniaki, kot, książka, kwiat, zima, egzamin, rower, jodła, jabłko, kołyska, dywan, księżyc, kaganiec, lampa

3.1.Metody lokalizacji;

3.1.1. gdy nie ma potrzeby zapamiętywania w zadanej kolejności;

-Tworzymy obraz

3.1.2. gdy trzeba w zadanej kolejności:

-kod liczbowy:

1=świeca;

2=łabędź;

3=kobieta w ciąży;

4=jacht

5=hak w masarni;

6=jojo;

7=kosa;

8=okulary;

9=balonik na drucie;

10=rycerz itd.

3.1.3.Różne inne miejsca, np. a)Warszawa: 1=Pałac kultury, 2=Pawia; 3=

b)Stacje kolejki dojazdowej: W-wa Centr-Ochota-Zachodnia-Reduta Ordona-Al. Jerozolimskie-Reduta Ordona-Rakowiec -....

c)Mieszkanie: wycieraczka przed wejściem- klamka-przedpokój ......

3.2. Metoda haków:

Np. Jeden-Wiedeń; Dwa-gra; Trzy-lwy; Cztery-kamery; Pięć-zięć; Sześć-teść; Osiem-Antosiem

? ? ? ? ? ? ?

Metoda łańcucha

Stół, ziemniaki, kot, książka, kwiat, zima, egzamin, rower, jodła, jabłko, kołyska, dywan, księżyc, kaganiec, lampa

Stół zrobiony z ziemniaków kot obiera ziemniaki

3.4.Astrostychy i akronimy

Akrostychy: tworzymy zdanie, w którym pierwsze litery stanowią początek każdego kolejnego wyrazu.

Akronimy: Tworzymy słowa lub wyrażenia, w których pierwsze litery odnoszą się do zapamiętywanych informacji.

Np. zapamiętujemy nazwiska prezydentów polskich:

Wojciechowski, Narutowicz, Mościcki, Bierut, Jazuzelski, Wałęsa, Kwaśniewski

Możemy posłużyć się zwrotem: JaM WiNny WBK; Narod Mości Bierze Jary Wał Kwaśny

4.Metody zapamiętywania liczb

Liczba pi (matematyka):

Kuć i orać w dzień zawzięcie
bo pracy nie ma bez trudu
...

Kto Pi liczy i rachuje matematyk to wielki

Każdy wyraz (liczba liter) jest odpowiednikiem cyfry. Np. 'kuć' ma 3 litery, czyli cyfra 3, dalej 1, 4, ...

Przykładowy kod do zapamiętywania liczb:

0=z (pierwsza litera zero również ż, ź);

1-l (małe L, laseczka, również ł-podobna);

2=n (dwie laseczki);

3=m (trzy laseczki);

4=k (odwrócone 4);

5=s (podobna; również ś, sz;);

6=d, t;

7=j;

8= b (podobna, również p);

9-g.

Na przykład:

Numer telefonu: 484 64 51 Kto pod kim dołki kopie sam leci;

526 8410 szanuj nasz dziekanat bo kto lepiej załatwi

Jak można zapamiętać liczbę: 36512452313028

365-dni w roku;

12-miesiące;

4-kwartały

52-tygodnie;

31,30,28 –dni w miesiącu

6.Metody zapamiętywania innych informacji

Zapamiętanie kolorów tęczy (fizyka):

Czemu patrzysz żabko zielona na głupiego fanfarona.

Pierwsze litery wyrazów oznaczają kolory tęczy:

Czemu - [c] oznacza kolor czerwony ;

patrzysz - [p] oznacza kolor pomarańczowy ;

żabko - [ż] oznacza kolor żółty ;

zielona - [z] oznacza kolor zielony;

na - [n] oznacza kolor niebieski;

głupiego - [g] oznacza kolor granatowy;

fanfarona - [f] oznacza kolor fioletowy.

Przykład innego kodu do zapamiętania 7 kolorów teczy:

Akrostych:

Człapie powoli żółw zielony niosąc granatowy futerał

Cielę Płowe Żwawo Zjadło Nowy Gumowy Fartuszek

4. Ortografia:

Polecane dla młodszych

Zapamiętać pisownię wyrazów.

Zbiór wyrazów z ó niewymiennym

Krótka, rózga, kłótnia, córka,
zbój, powrósło, ogół, skóra,
włókno, włóczka, wróżba, różna,
żółw, tchórzliwy, wróbel, próżniak.
Oprócz czółna żółtko, wiórek,
wójt, równina, chór przepiórek.
Póty, póki, król, jaskółka,
róża, Józef, szczegół, półka,
źródło, mózg, wiewiórka, która,
stróż, ogórek, wspólna góra,
próchno, próba, późno, włóka
Zapamiętaj, łatwa sztuka!

ę i ą

W wyrazach z "ę" lub "ą"
bardzo łatwo zrobić błąd.
Nawet w błędzie błąd się zdarzy,
więc poćwiczmy wszyscy razem:
Pisz "ę" albo "ą" kolego
w czasownikach czasu przeszłego:
krzyknąłem, minęło, wziął,
spędziłem, utonął, zdjął.
Nie pomylcie się też w słowach:
(chociaż inna ich wymowa)
gołąb-gołębie, zęby-ząb.
Tutaj "ę" się zmienia w "ą".
Takich wyrazów jest cała gromada,
więc na koniec prosta rada.
Kłopot z pisownią prędko znika,
kiedy zajrzysz do słownika!

Kłopotliwe samo h

Kłopotliwe samo h,
Dość szczególną skłonność ma,
lubi hałaśliwe słowa:
hak, harmider, hałasować,
heca, hurmem, hej, hop,
hura, hola, horda, hejnał,
hulać, hasać, halo, hop,
wataha ...
W tych wypadkach się nie wahaj.

Gawdzik W.: Ortografia i gramatyka na wesoło. IW "Pax", Warszawa 1990, s. 67.

Temu, kto ma utrapienie
z tą pisownią ż - rz,
polecamy dla ćwiczenia
wierszyk, gdzie jest samo ż
Żółte żabki żałośliwie
żalą się żółwiowi, że
żółtodzioby żuraw z Żywca
zamiast żyta, żaby żre.

OLIMPIADA. Co roku w Londynie odbywa się Olimpiada Umysłów, w której startują kandydaci na na I miejsce Master Mnemonic. Do konkurencji należą m.in. zapamiętanie 1000 liczb na raz w czasie 15 minut czy zapamiętanie kolejności kart w talii w ciągu 40 sekund. Aby sprawdzić, czy kandydat dobrze zapamiętał kolejność kart wymaga się od niego ułożenia potasowanej talii w kolejności, z którą się zapoznał - ma na to 3 minuty.

Kilkukrotnym mistrzem świata w olimpiadzie pamięci jest Dominik O'Brien.

Literatura:

M.Maruszewski, Psychologia poznania;

K.Najder, Wprowadzenie do teorii pamięci, w: Psychologia i poznanie, red. M. Materska i T. Tyszka, W-wa 1997, PWN

S.A. Rathus, Psychologia współczesna, GWP 2004

Przykładowe pytania do tematu: Pamięć

-Podaj definicję pamięci jako zdolności.

-Podaj definicję pamięci jako procesu.

-Wymień trzy główne paradygmaty pamięci.

-Co jest istotą pamięci sensorycznej?

-Podaj przykłady praktyczne pamięci sensorycznej.

-Jaka jest trwałość pamięci sensorycznej?

-Co to jest pamięć ikoniczna?

-Co to jest pamięć echoiczna?

-Co to jest pamięć fotograficzna?

-Co to jest pamięć krótkotrwała?

-Podaj nazwy stosowane w psychologii na oznaczenie pamięci krótkotrwałej.

-Podaj praktyczne przykłady pamięci krótkotrwałej.

-Jaka jest pojemność pamięci krótkotrwałej?

-Jaka jest trwałość pamięci STM?

-Podaj przykłady pamięci długotrwałej.

-Jakie są główne założenia paradygmatu poziomów przetwarzania?

-Wymień podstawowe poziomy przetwarzania.

-Czym się różni przetwarzanie głębokie od przetwarzania płytkiego?

-Co to jest efekt autoreferencji?

-Podaj przykłady efektu autoreferencji.

-Co to jest pamięć semantyczna?

-Czym się różni pamięć semantyczna od pamięci leksykalnej?

-Co wiemy o organizacji pamięci semantycznej?

-Jakie znasz rodzaje pamięci?

-Co jest istotą pamięci biologicznej?

-Co to jest pamięć epizodyczna?

-Podać przykłady pamięci epizodycznej.

-Czy istnieje pamięć niejawna?

-Czy istnieje pamięć wytwórcza?

-Co to jest pamięć deklaratywna?

-Podać przykłady pamięci deklaratywnej.

-Co to jest pamięć proceduralna?

-Podać przykłady pamięci proceduralnej.

-Co to jest pamięć mechaniczna?

-Co to jest pamięć logiczna?

-Wymienić trzy główne procesy (mechanizmy) składające się na pamięć.

-Co można uczynić, aby skutecznie zapamiętać?

-Opisać klasyczną krzywą zapominania.

-Co można uczynić, aby nie zapomnieć?

-Jakie są dwa główne sposoby odtwarzania informacji z magazynu pamięci trwałej?

-Scharakteryzuj pamięć autobiograficzną.

-Podaj przykłady własnej pamięci autobiograficznej.

-Co to jest mnemotechnika?

-Podaj przykłady znanych metod mnemotechnicznych

-Co to jest zależność pamięci od kontekstu i stanu?

-Co jest treścią teorii interferencji?

-Co to jest amnezja wsteczna i następcza?

-Jakie zasługi w badaniu pamięci następujący psychologowie:

-Ebbinghaus?

-James?

-Sperling?

-Miller?

-Craik i Lockhart?

-Tulving?

Przykładowe zadania testowe

A. Test prawda-fałsz

W miejsce kropek, obok każdego zdania postaw P wzg. F

...... Pamięć sensoryczna to inaczej semantyczna.

...... Pamięć krótkotrwała to inaczej pierwotna.

...... Pamięć krótkotrwała to inaczej robocza.

...... Pamięć ultrakrótka to inaczej ikoniczna.

...... Pamięć echoiczna, to pamięć sensoryczna wzrokowa.

...... Pojemność pamięci krótkotrwałej wyraża się liczbą od 5 do 9, czyli średnio 7.

...... Pamięć semantyczna to inaczej pamięć pojedynczych słów.

......Przykładem pamięci epizodycznej mogą być wspomnienia z dzieciństwa.

...... Efekt pozycji w zapamiętywaniu serii polega na tym, że elementy ze środka serii są zapamiętywane najlepiej, a najgorzej początek serii

...... Efekt pozycji w zapamiętywaniu serii polega na tym, że elementy z początku i końca serii zapamiętywane są najlepiej, a najgorzej –elementy środkowe.

...... W STM informacje są kodowane głównie w formie semantycznej.

...... W LTM informacje są kodowane głównie w formie sensorycznej.

...... Z krzywej zapominania wynika, że jeśli przeciętny człowiek zapamięta np. sto słów języka obcego, to każdego następnego dnia będzie zapominał mniej więcej równą porcję, (np. po 5 słów)

B. Test wyboru. Z podanych czterech odpowiedzi wskazać – przez zakreślenie najlepszą.

Wskaż synonim terminu sensoryczna pamięć słuchowa:

a)pamięć ikoniczna; b)pamięć echoiczna; c)pamięć sensoryczna; d)STM.

Pewna osoba zna bardzo dużo obcych słów, które wtrąca w mowę polską, jednak często bardzo nietrafnie. Można powiedzieć, że ta osoba ma dobrą pamięć:

a)semantyczną; b)echoiczną; c)leksykalną; d)LTM

Przeciwieństwem déjà vu może być:

a)alienacja; b)amnezja; c)paramnezja; d)pamięć fotograficzna.

Pamięć przejawiająca się w wykonywaniu czynności zautomatyzowanych, jak np. jazda na rowerze, to pamięć:

a)robocza; b)genetyczna; c)deklarowana; d)proceduralna.

Pan X uległ wypadkowi samochodowemu i miał potem trudności z przypomnieniem sobie tego, co działo się bezpośrednio po kraksie. W taki przypadku powiemy, że X doznał:

amnezji wstecznej, b)amnezji następczej, c)amnezji spowodowanej stresem; d)amnezji dziecięcej

W magazynie pamięci krótkotrwałej

a)informacje są kodowane głównie w formie wzrokowej, b) informacje utrzymują się przez kilka dni, c) informacje utrzymują się dzięki strategii powtarzania, d) rejestrowane są pojedyncze obrazy wzrokowe na bardzo krótki czas.

Interferencja proaktywna ma miejsce wówczas, gdy:

a)nowe informacje przeszkadzają w odtwarzaniu wcześniejszych,

b)stare informacje przeszkadzają w przyswajaniu nowych,

c)informacje zacierają się pod wpływem czasu i przyswajania nowych informacji,

d)nowo zdobyte informacje współzawodniczą z już istniejącymi o miejsce w magazynie STM, które jest bardzo ograniczone

Pamięć osobiście doświadczanych wydarzeń posiadających określoną lokalizację w czasie, to pamięć:

epizodyczna, b) semantyczna, c) odtwórcza, d)autobiograficzna.

C. W przytoczonych niżej zdaniach są luki, które należy uzupełnić wpisując odpowiednie słowo lub słowa

1. Gdy wiadomości z algebry pomagają ci w uczeniu się nowego materiału z geometrii, to prawdopodobnie zachodzi tu zjawisko określane mianem ................................ ......

2. Sztuka zapamiętywania nazywana jest ...........................

3. Pamięć semantyczna operuje na ...............................

4. Pamięć jaką tera testujemy, czyli jawna, świadoma, to inaczej ......................................

5. Pamięć czynności lub złożonych działań, które stały się w znacznym stopniu zautomatyzowane, stąd wykonywane są przy zmniejszonym udziale świadomości, np. pisanie, prowadzenie samochodu itp. to pamięć .........................................

6. Wyróżnia się trzy główne procesy, składające się na pamięć długotrwałą, a mianowicie: 1)kodowanie (inaczej .................................); 2).....................................;

3)odtwarzanie (...................................).

7. W paradygmacie magazynowym wyróżnia się trzy rodzaje pamięci, a mianowicie: a)...............................; b)krótkotrwałą; c)długotrwałą.

8. W innym, bardziej ogólnym podziale, wyróżnia się trzy główne rodzaje pamięci: 1)epizodyczna; 2) semantyczna; 3).....................................;

Wyszukiwarka

pamięć