1. Przedstaw podstawowe zasady jakie wypracowała ergonomia dla potrzeb projektowania bloków informacyjnych i sterowniczych maszyn. 7. Przy rozmieszczaniu oraz grupowaniu urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych wykorzystuje się następujące zasady. 8. Ogólne zasady dotyczące projektowania urządzeń sterowniczych. Zasady projektowania urządzeń sygnalizacyjnych a) dobór modalności sygnału b) zasady rozmieszczania urządzeń sygnalizacyjnych c) sygnalizacja ilościowa i jakościowa Podstawowe rodzaje i cechy urządzeń sygnalizacyjnych a) wskaźniki wychyłowe b) wielkość tarczy c) liczba, wielkość i rozmieszczenie kresek podziałkowych na skali d) wielkość, kształt i rozmieszczenie liter i cyfr na skalach e) cechy wskazówek f) wskaźniki cyfrowe g) przyrządy wychyłowo-cyfrowe Zasada projektowania urządzeń sterowniczych a) wybór rodzaju i kierunku ruchu urządzenia sterowniczego b) przestrzenna dostępność urządzeń sterowniczych c) rozróżnialność urządzeń sterowniczych d) rozmieszczenie przestrzenne e) wielkość i kształt uchwytów f) operatywność urządzeń sterowniczych g) bezpieczeństwo działania urządzeń sterowniczych 2. Jakie procedury edukacyjne przygotowują człowieka do bezpiecznych zachowań w trudnych sytuacjach pracy? Kwalifikacje zawodowe wymagane na danym stanowisku pracy, różnego rodzaju kursy i szkolenia prowadzone zarówno dla pracowników jak i pracodawców kształcące ich w zakresie przeciwdziałania sytuacjom stresowym oraz edukujące ich jak radzić sobie ze stresem w pracy aby nie wpływał on na wydajność oraz stan psychiczny pracownika/pracodawcy. 3. Analizując źródła błędów u człowieka związane z percepcja wzrokowa należy wyróżnić istotna role podstawowych subsystemów uwagi. Wymień i omów ich role. Funkcjonowaniu podstawowych subsystemów uwagi w percepcji wzrokowej zasadniczo wyróżnia się trzy funkcjonalno-anatomiczne subsystemy uwagi: - subsystem zawiadujący procesami orientacyjnymi i śledzącymi, - subsystem detekcyjny sterujący rozpoznawaniem i przetwarzaniem informacji - subsystem odpowiedzialny za utrzymanie stanu czuwania i wzbudzenia faz z ogólną gotowością działania, jak i z czynnościami specyficznie ukierunkowanymi na cel. 4. Wymień procesy myślenia , odbioru i magazynowania informacji w kontekście systemu autonomicznego człowieka. Myślenie lub rozumowanie to złożony ciągły proces zachodzący w mózgu, polegający na asocjacjach (zespół ugrupowanie ) i wniosku, operujący elementami ludzkiej pamięci (jak symbole, pojęcia, fazy lub obrazy i dźwięki ). Miarą efektywności myślenia jest inteligencja. Aspekt operacyjny: W tym aspekcie myślenie to ciąg pojęć. Pojęcia te wchodzą ze sobą w złożone relacje. Myślenie umożliwia wyodrębnienie różnych cech danego pojęcia, zauważanie prawdopodobieństw pomiędzy pojęciami, abstrahowanie (pomijanie, nie uwzględnianie pewnych cech) od cech różniących pojęcia, uogólnianie, uszczegółowianie, czego efektem jest też tworzenie nowych pojęć. Operacyjne własności myślenia to np.: abstrahowanie, uściślanie, uogólnianie, kojarzenie, zapamiętywanie. Myślenie o myśleniu to meta-myślenie, jest ono podstawą ludzkiej świadomości. Aspekt dynamiczny W tym aspekcie myślenie to proces, który wymaga odpowiedniego tempa i selektywności. Ta strona myślenia ma wiele wspólnego z uwagą. Aspekt motywacyjny Ta strona myślenia zajmuje się ukierunkowaniem tego procesu na konkretny cel. 5. Wyjaśnij zjawiska psychiczne i czynniki sytuacyjne powodujące zawężenie pola uwagi jako istotne źródło błędów u człowieka. - stres wynikający z nagłych zdarzeń w pracy -nieintuicyjna budowa urządzeń -niebezpieczeństwa -hałas -niedostateczne oświetlenie -zdolność skupienia się 6. Przedstaw podstawowe warunki stosowania sygnalizacji wzrokowej lub słuchowej w zależności od sytuacji. Sygnalizację wzrokową stosować gdy: -wiadomośc: jest złożona, długa, musi być wykorzystana później, dotyczy zdarzeń w przestrzeni, nie wymaga natychmiastowego działania -narząd słuchu jest przeciążony Sygnalizację słuchową stosować, gdy: -wiadomość: jest prosta, krótka, nie musi być wykorzystana później, dotyczy zdarzeń w czasie, wymaga natychmiastowego działania -narząd wzroku jest przeciążony 9. Wyjaśnij sens zasady parsimony i optymalizacji w badaniu ryzyka wypadkowego w pracy. zasada parsimony, czyli oszczędności środków. Polega ona na zapewnieniu tylko niezbędnych bezpiecznych warunków pracy, w taki sposób aby była ona wykonywana możliwie najwydajniej, a więc optymalne przystosowanie stanowiska pracy przy najniższych możliwych nakładach finansowych. 10. Model powstawania wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych. 11. Opisz probe Martineta opisująca przydatność człowieka do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy. Przydatność pracownika do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy można określić próbą Martineta, polegającą na: • pomiarze tętna spoczynkowego P1, • wykonaniu 10 przysiadów w odstępach jednosekundowych, • pomiarze tętna natychmiast po wykonaniu tych przysiadów P2, • pomiarze tętna po upływie jednej minuty po zaprzestaniu wykonywania przysiadów P3. • otrzymane wartości podstawiamy do wzoru na wskaźnik Ruffiera Wr = (P1 +P2 +P3)-200 / 10 Po otrzymaniu wyniku umiejscawiamy badanego człowieka w odpowiedniej kategorii: • 0 – zdolny do każdego wysiłku (bardzo dobry) • 0-5 – zdolny do dużego wysiłku (dobry) • 5-10 – zd. Do umiarkowanego wysiłku (dość dobry) • 10-15 – zdolny do lekkiego wysiłku (dostateczny) • 15-20 – niezdolny do pracy fizycznej (niedostateczny)

12. Opisz działanie ośrodka termoregulacji kontrolującego temperaturę ciała i sterującego mechanizmem uwalniania i oddawania ciepła. Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek również w postaci impulsów nerwowych wysyła rozkazy do termoregulacyjnych narządów wykonawczych. W sytuacji gdy organizmowi grozi oziębienie naczynia skóry silnie się kurczą w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza. Krew przepływając wolno przez skórę ulega nadmiernemu odtlenieniu. Hemoglobina staje się błękitna a skóra sinieje. Temperatura skóry obniża się co zmniejsza oddawane przez nią ciepło. Kurczą się mięśnie przywłośne, powoduje to chropowatość skóry, tzw. gęsia skórka oraz jeżenie się włosów na skórze. Polisada z włosów zwalnia przyskórny prąd konwekcyjny jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła endogennego, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Występuje w nich zjawisko zwane dreszczami polegające na asynchronicznych skurczach włókien mięśniowych. Mięśnie wyzwalają ciepło ale nie kurczą się jako całość. Zmienia się również zachowanie człowieka, np. kuli się, szuka schronienia przez zimnem, zakłada ciepłą odzież, itp.Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura lub działają tam źródła intensywnego promieniowania cieplnego naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krowi przez nie wzrasta. Zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne jednocześnie zapewniając korzystne warunki dla procesu pocenia się. Rozpoczyna się wydzielanie potu, który parując ze skóry odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną. Towarzyszą temu zmiany w zachowaniu się. Człowiek szuka cienia, zdejmuje odzież, zwalnia rytm pracy, itp. 13. Rożnica miedzy praca fizyczna dynamiczna a praca statyczna. Praca fizyczna dynamiczna jest definiowana jako praca wykonywana z przeważającym udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych. Skurcz izotoniczny zachodzi wówczas, jeśli jeden z przyczepów mięśnia jest wolny i w wyniku pobudzenia następuje jego skracanie z maksymalną szybkością. Napięcie mięśni w tej sytuacji nie zmienia się. Skurcz izometryczny zachodzi wtedy, gdy obydwa przyczepy mięśni są unieruchamiane a opór przekracza wielkość siły maksymalnej skurczu co w efekcie powoduje w mięśniu pobudzonym wzrost napięcia. Natomiast jego długość nie zmienia się. Taki typ skurczów przeważa w czasie wysiłków statycznych. Praca statyczna – stwarza inny również bardzo istotny rodzaj aktywności mięśniowej. Jej istotą są skurcze izometryczne charakteryzujące się tym, że stan pobudzenia powoduje wzrost napięcia mięśni natomiast nie ulegają one skróceniu. Rozwijana siła mięśniowa pozostaje w stanie równowagi z oporem zewnętrznym lub siłą ciężkości. 14. Przedstaw bilans dobowej, całkowitej przemiany materii. przemiana materii – zwana metabolizmem jest to suma procesów chemicznych i towarzyszących im zmian energetycznych zachodzących w związku z pobieraniem pożywienia, jego trawieniu i wydalaniem. Katabolizm – procesy rozpadu Anabolizm – procesy syntezy Między tymi procesami zachodzi równowaga – homeostaza Dobowy wydatek energetyczny: 60-75% - podstawowa przemiana materii, sen, metabolizm podstawowy 15-30% - aktywność fizyczna, praca, sport i rekreacja 15% - swoiste , dynamiczne działanie pożywienia Całkowita przemiana materii zależy od: masy ciała, składu ciała, od wieku, warunków klimatycznych, płci. Obliczenie podstawowej przemiany materii: 1 kcal/1kg/1h – 70kg x 24h = 1680kcal Ogólny wydatek energetyczny zależy od stopnia ciężkości pracy. Dobowy rytm zmian temperatury Ogólnie uznanym wskaźnikiem aktywności biologicznej człowieka jest krzywa dobowa temperatura wnętrza ciała wyrażająca dobowy rytm przemiany materii: - najniższa temperatura na 2 godz. Przed przebudzeniem - w godzinach rannych temperatura wzrasta - temperatura dochodzi dom max. o 18-22 godzinie - ok. 23 nasza temp. ponownie zaczyna się obniżać 15. Metody oceny wydatku energetycznego na stanowiskach pracy. Omów ich istotę. - kalorymetria bezpośrednia - kalorymetria pośrednia - na podstawie równoważnika energetycznego tlenu - ciągła rejestracja pracy serca - metody opisowe Najdokładniejszą metodą jest metoda kalorymetrii bezpośredniej polegająca na bezpośrednim pomiarze ciepła wytwarz. przez organizm Częsciej stosuje się kalorymetrię pośrednią. Opiera się na zależności między ilością pobieranego przez organizm tlenu w jednostce czasu a ilością energii uwolnionej w procesach metabolicznych 16. Omów podstawowe determinanty obciążenia psychicznego człowieka. Sposób i warunki odbierania informacji: -cechy przestrzeni wizualnej -jakość elementów informacji -jakość oświetlenia -możliwość pomyłek w odbiorze informacji i ich konsekwencji Warunki podejmowania decyzji -liczba dróg wyboru -konsekwencje błędnych decyzji Sposób i warunki wykonywania czynności -jakości elementów sterowania -cechy przestrzeni operacyjnej 18. Źródła stresu psychospołecznego w pracy. • Pozbawienie kontroli nad pracą-brak wpływu na czas pracy, tempo, przerwy, sposób i kolejność wykonania zadań • działanie pod presją innych osób • niespodziewane zmiany warunków, sposobu, miejsca i organizacji pracy • brak wiedzy na temat celu i efektów pracy- poczucie bycia „trybikiem w maszynie” • zbyt dużo pracy lub jest ona zbyt trudna do wykonania w danym czasie • zbyt duże tempo pracy, praca w nadgodzinach • konieczność zachowania dużej czujności przy wykonywaniu trudnych i skomplikowanych zadań • obarczenie dużą odpowiedzialnością materialną i za ludzi • praca poniżej możliwości i aspiracji • konieczność wykonywania powtarzalnych, monotonnych czynności • brak wiedzy nt. zakresu obowiązków i sposobu wykonania pracy • niespójne, sprzeczne zmienne wymagania ze strony klientów, współpracowników, przełożonych • brak możliwości awansu, rozwoju • brak wsparcia ze strony współpracowników i przełożonych (osamotnienie, wyobcowanie) • brak materiałów, narzędzi potrzebnych do pracy • trudne fizyczne warunki pracy: hałas, zapylenie, zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura, brak przestrzeni, złe oświetleni 19. Wskaz praktyczne znaczenie II prawa Yerkesa-Dodsona. Drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi o tym, że im trudniejsze jest zadanie, przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia. Zadania łatwe są dobrze wykonane nawet wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywania zadań trudnych jest szybko upośledzane przez wysoki poziom pobudzenia. 22. Wyjaśnij istotę następujących pojęć: przemęczenie, znużenie, zmęczenie psychiczne. Przemęczenie , które powstaje wskutek nakładania się stanów zmęczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku .Jest to zjawisko podobne do stanów chorobowych .Daje złe samopopoczucie , przygnębienie zły wygląd ,łatwość zmęczenia , zaburzenia snu Znużenie czyli forma zmęczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjału roboczego .Do odzyskania sił jest konieczny wypoczynek . Zmęczenie psychiczne – znajdujące wyraz w zahamowaniu działalności ośrodków korowych , którego efektem jest rozluźnienie uwagi , zwolnione i wstrzymane procesy obserwacji , zmniejszenie dynamizmu człowieka oraz jego sprawności fizycznej i intelektualnej 20. Przedstaw istotę podstawowych wskaźników niezawodności człowieka w układzie człowiek-maszyna - odpowiednie wykształcenie - umiejętność sterowania - umiejetność przyswajania i analizowania informacji(sygnałów) przekazywanych przez maszyne - precepcja słuchowa, wzrokowa - układ mięśniowy a wiec układ wykonawczy 21. Przyczynowo skutkowa zależność pomiędzy warunkami pracy a bezpieczeństwem pracy. Odpowiednie przystosowanie miejsca pracy czyli zapewnienie odpowiednich warunków pracy na danym stanowisku, a więc przystosowanie go zgodnie z zasadami ergonomii i zasadami BHP, skutkuje optymalną wydajnością wraz z zachowaniem bezpieczeństwa pracownika. 23. Wyjaśnij istotę następujących pojęć: zmęczenie odśrodkowe, zmęczenie obwodowe, zmęczenie przewlekle.   Zmęczenie: Ośrodkowe polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu, zmniejszeniu motywacji, koncentracji uwagi i sprawności psychomotorycznej Obwodowe zmęczenie pracujących mięśni pojawiające się zmęczenie siły i szybkość ich skurczów, aż do całkowitej utraty zdolności do pracy Zmęczenie przewlekłe jest to stan w którym, dochodzi do zaburzeń w działaniu mechanizmów kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmu ( przede wszystkim układu nerwowego) i rozwoju stanów patologicznych.