Strona | 3

INTELIGENCJA

* możliwość uczenia się na podstawie doświadczeń,
* zdolność przystosowania się
do otaczającego środowiska,

* zdolność do sprawowania kontroli nad własnym umysłem – metapoznanie

„Masz mózg jest demokratycznym systemem złożonym z tysięcy milionów komórek, a jednak dostarcza nam spójnych doświadczeń psychicznych.”
Eccles

Związek między mózgiem i inteligencją

Podejście genetyczne

Bliźnięta jednojajowe wychowywane
*razem – 0,86,
*osobno – 0,72.
Bliźnięta dwujajowe wychowywane razem – 0,60.
Rodzeństwo wychowywane:
*razem – 0,47,
*osobno – 0,24.
Niespokrewnione dzieci wychowywane razem – 0,32

TEORIE PSYCHOMETRYCZNE
opierają się na pomiarze inteligencji i często są wyprowadzane na podstawie analizy wyników tego pomiaru

Teoria dwuczynnikowa Spearmena
– u podłoża inteligencji leżą dwa rodzaje czynników:

czynnik ogólny
– wpływa na wyniki wszystkich testów inteligencji,
decyduje o posiadanej przez człowieka energii umysłowej

czynniki specyficzne
– zaangażowane są
w wykonywanie pojedynczych testów

Teoria podstawowych zdolności umysłowych Thurstone’a
– u podłoża inteligencji leży 7 zdolności.

Model struktury intelektu Guilforda
inteligencja składa się ze 120 (150) odrębnych czynników. Każdy czynnik reprezentuje odrębna zdolność, ulokowaną na trzech wymiarach: operacje, czyli procesy umysłowe, treści, np. obrazki, symbole, wytwory operacji, np. przekształcenia, implikacje

Modele hierarchiczne (Cattell, Vernon, Gustafsson, Carroll)
– zdolności są zorganizowane hierarchicznie:

na szczycie hierarchii znajduje się czynnik ogólny po środku – czynniki grupowe, z których każdy ujawnia się w pewnej liczbie testów na dole – czynniki specyficzne, powiązane z pojedynczymi testami.

Cattell wyodrębnił dwa podstawowe czynniki zdolności ogólnych:

Inteligencja płynna – zależy od genetycznie zdeterminowanych struktur i funkcji mózgu.

Jej zmiany związane są z dojrzewaniem i degeneracją komórek nerwowych mózgu.

Rozwija się do wieku dojrzewania. Ujawnia się w rozwiązywaniu testów niewerbalnych.

Inteligencja skrystalizowana – rozwija się na kanwie inteligencji płynnej w wyniku uczenia się
i nabywania doświadczeń. Rozwija się do wieku starczego. Jest zdeterminowana kulturowo. Ujawnia się w zdolnościach werbalnych, liczbowych, rozumowania opartego na wyuczonych zasadach logiki.

TEORIE PRZETWARZANIA INFORMACJI próbują wyjaśnić inteligencję w kategoriach procesów i reprezentacji umysłowych leżących u podłoża inteligentnego zachowania

Sternberg – podstawę inteligencji stanowią komponenty przetwarzania informacji (elementarne procesy poznawcze).

TRIARCHICZNA TEORIA INTELIGENCJI STERNBERGA

inteligencja jest zdolnością człowieka do wykorzystywania procesów przetwarzania informacji w stosunkowo nowych sytuacjach w celu dostosowania się do środowiska.

Inteligencja kontekstualna
– zaradność życiowa (inteligencja społeczna i praktyczna). Zdolność do przystosowania się do wymagań własnego środowiska i zastosowanie posiadanej wiedzy do rozwiązania praktycznych problemów. Odnosi się również do procesów pozaintelektualnych, np. motywacji i osobowości.

Rozważa się inteligencję w powiązaniu z kulturą
i środowiskiem: w jaki sposób interakcje osoby ze światem zewnętrznym wpływają na inteligencję i jak jej inteligencja wpływa na świat, w którym żyje? adaptacja do środowiska – osiąganie harmonii między dążeniami osoby do rozwoju swoich możliwością
a wymogami środowiska

selekcja środowiska – wybór alternatywnego środowiska, w którym osiągnięty zostanie optymalny poziom samorealizacji

kształtowanie środowiska – kształtowanie środowiska tak, aby osiągnąć stawiane sobie cele i wartości

Inteligencja doświadczeniowa
zdolności twórcze. Zdolność do nabywania doświadczeń. Służy odkrywaniu czegoś nowego, formułowaniu hipotez i teorii. Zajmuje się zewnętrznymi
i wewnętrznymi aspektami inteligencji. Rozważa inteligencję w świetle indywidualnego doświadczenia:
jak doświadczenie wpływa na inteligencje człowieka
i jak inteligencja wpływa na jego doświadczenie?

Zdolność do radzenia sobie z nową sytuacją lub nowym zadaniem

zdolność uczenia się i myślenia wewnątrz pewnego systemu pojęć, który powstaje na podstawie istniejącej już struktury wiedzy i będzie przejawiać się w nowym sposobie rozumienia i rozwiązania zadaniajednostka posługuje się systemem wiedzy ogólnej

duże znaczenie inteligencji płynnej

Zdolność do automatyzacji procesów informacyjnych

u jej podłoża leżą procesy nieświadome, warunkiem automatyzacji jest częsty kontakt z danym zadaniem lub sytuacją wiąże się ze sposobem posługiwania się nabytym doświadczeniem duże znaczenie inteligencji skrystalizowanej

Inteligencja składnikowa
– zdolności szkolne Zdolności do rozwiązywania problemów, porównywanie
i znajdowanie różnic, oceny, formułowanie sądów, krytycyzm.Dotyczy wewnętrznych elementarnych procesów poznawczych, będących podstawą inteligentnego myślenia:

co dzieje się w umyśle człowieka, kiedy inteligentnie myśli?

Komponent procesu informacyjnego
– elementarny proces poznawczy, operujący umysłowymi reprezentacjami obiektów i symboli.

Rodzaje komponentów

Metakomponenty
- procesy wyższego rzędu stosowane przy kontroli, planowaniu i podejmowaniu decyzji (rola „nadzorująca”)

Komponenty wykonania –
odpowiedzialne bezpośrednio za generowanie reakcji w procesie rozwiązywania problemów. Wcielenie w życie strategii rozwiązywania problemów, określonych przez metakomponenty.

Komponenty nabywania wiedzy – odpowiedzialne za uczenie się informacji: wybór istotnych elementów nowej informacji, konstruowanie nowej umysłowej reprezentacji, łączenie nowych pojęć z już istniejącymi w systemie poznawczym. Czynnik „g” przejawia się w różnicach indywidualnych w efektywności wykorzystania składników, przy czym szczególne znaczenie mają metaskładniki.

TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKIEJ GARDNERA

INTELIGENCJA jest terminem porządkującym i opisującym ludzkie umiejętności.

zdolność do rozwiązywania problemów lub tworzenia produktów mających duże znaczenie w określonych warunkach kulturowych i środowiskowych jest potencjałem, którego obecność pozwala korzystać z typów myślenia odpowiednich do określonego rodzaju treści

Inteligencja językowa – uniwersalna, szybko rozwijająca się umiejętność werbalnego porozumiewania się.

Inteligencja muzyczna – pozwala tworzyć, przekazywać i rozumieć znaczenie, jakie niesie
za sobą dźwięk.

Inteligencja matematyczno-logiczna
– rozumienie abstrakcyjnych relacji i umiejętność posługiwania się nimi.

Zespół Gertsmana – uszkodzenie funkcji uczenia się arytmetyki.

Inteligencja przestrzenna –
spostrzeganie informacji wzrokowych lub przestrzennych, transformowanie ich i modyfikowanie
oraz odtwarzanie wrażeń wzrokowych. Umiejętność tworzenia trójwymiarowych obrazówwzrokowych oraz przesuwania i rotowania ich reprezentacji.

Inteligencja kinestetyczna –
kontrolowanie motoryki i zdolność do manipulowania przedmiotami. Podstawą jest koordynacja systemu nerwowego, mięśniowego i percepcyjnego.

Apraksja – ludzie nie potrafią wykonywać sekwencji ruchów.

Inteligencja intrapersonalna
– umiejętność rozróżniania własnych uczuć. Tworzenie adekwatnego obrazu własnej osoby i podejmowanie trafnych decyzji.

Inteligencja interpersonalna
– zdolność do rozpoznawania i odróżnienia uczuć innych ludzi i postępowania z nimi.

Autyzm – obniżenie inteligencji interpersonalnej.