Neuron jest podstawową jednostką układu nerwowego. Różni sie od innych komórek zdolnością przekazywania informacji. Charakteryzuje się tym, że przewodzi bodźce zawsze w jednym kierunku od dendrytów do ciała komórki i z komórki dalej przez neuryt .Uklad nerwowy człowieka składa się z okolo 100 miliardów neuronów. Przeciętny neuron ma ok. 0,1mm średnicy, ale może być długi na kilka metrów. Neurony składają się z ciała komórki (perikarion albo soma) oraz wypustek cytoplazmatycznych: dendryty i akson, za pomocą których wytwarzają połączenia z innymi neuronami, bądź komórkami efektorowymi (wykonawczymi). Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.
foto1. foto zeskanowane
najważniejszymi częściami składowymi neuronu są:
Jądro - jest to centrum obliczeniowe neuronu, gdzie zachodzą procesy kluczowe dla jego funkcjonowania
Dendryty - są to wejścia neuronu, którymi do jego wnętrza trafiają sygnały poddane późniejszej obróbce,
Synapsa - jest zakończeniem wejść (dendrytów)
Wzgórek aksonu - poprzez niego sygnał wyjściowy opuszcza neuron, można go nazwać furtką wyjściową neuronu,
akson - jest wyjściem neuronu. Poprzez niego sygnał wyjściowy wędruje dalej do innych neuronów. W tym punkcie wyjście neuronu rozgałęzia się łącząc się z wejściami (dendrytami) innych neuronów
Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów), neurony dzieli się na:
-jednobiegunowe (np. w podwzgórzu);
-pseudojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i rdzeniowych);
-dwubiegunowe (np. w siatkówce oka, błonie węchowej);
-wielobiegunowe:
z długim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia kręgowego);
z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego).
Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:
-czuciowe (aferentne, dośrodkowe), biegnące od receptora do ośrodka;
-ruchowe (eferentne, odśrodkowe), biegnące od ośrodka do efektora;
-kojarzeniowe (pośredniczące), występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.
Neurony mozna podzielic również według głównego wydzielanego neuroprzekaźnika.
fot.2 szczegolowa
foto powiekszony
Ciekawostka :
w czasie wakacji stracilismy ponad 6 milionow neuronow.Nawet gdybysmy nadal tracili je w takim tempie mamy rezerwę na najblizsze 2739 lat. Potem zostalaby nam w mozgu tylko jedna komorka ;)
W czasie 10 minut kiedy czytałam ten tekst straciłam bezpowrotnie ok. 700 neuronow.W tym samym czasie przybylo mi jednak dwa miliardy nowych komorek,czyli około 0,004% mojego ciała :)
SYNAPSA -to miejsce styku neuronu z inną komórką nerwową, w której przekazywana jest informacja.
Synapsa zawiera rozszerzone zakończenie aksonu zwane kolbką synaptyczną. W kolbce synaptycznej znajdują się mitochondria i pęcherzyki synaptyczne. Pęcherzyki zawierają subtstancje chemiczne pełniące rolę przekaźników zwane neurohormonami .
Transport przekaźnika do zakończenia neuronu wymaga nakładu energii.
foto szczeg.budowa synapsy
Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale neurohormonu - mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne).
Wyróżnia się trzy połączenia synaptyczne:
nerwowo-nerwowe — połączenie między dwiema komórkami nerwowymi
nerwowo-mięśniowe — połączenie między komórką nerwową i mięśniową
nerwowo-gruczołowe — połączenie między komórką nerwową i gruczołową
i dwa typy synaps :
-elektryczne – w tych synapsach neurony prawie się stykają, możliwa jest wędrówka jonów z jednej komórki do drugiej. Impuls jest bardzo szybko przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca.
-chemiczne – w tych synapsach komórki są od siebie oddalone, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu presynaptycznego tworzy kolbkę synaptyczną, w której są wytwarzane neuroprzekaźniki (mediatory - przekazywane w pęcherzykach synaptycznych), które łączą się z receptorem, powodując depolaryzację błony postsynaptycznej.Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.
foto. synaps. clekt.chem.
Porównanie synapsy elektrycznej (A) i chemicznej (B);
obrazek A
pobudzenie (1) jest przekazywane między komórkami za pomocą transportu jonów (2) przez bezpośrednie kanały;
obrazek B
pobudzenie (1) skutkuje wydzielaniem pęcherzyków i egzocytotycznym wydzielaniem (2) substancji przekaźnikowej (3) wchłanianej endocytotycznie (4) przez komórkę – odbiornik.
Uproszczony schemat działania synapsy:
Gdy impuls nerwowy dotrze do zakończenia aksonu drażni pęcherzyki presynaptyczne, które wydzielają mediator (substancję chemiczną np. adrenalinę, noradrenalinę, acetylocholinę). Substancja ta przechodzi do szczeliny synaptycznej i drażni receptory na błonie postsynaptycznej, wyzwala w ten sposób impuls nerwowy w kolejnym neuronie.
foto budaow synapsy
Neuroprzekaźniki (neurotransmitery) są substancjami uwalnianymi pod wpływem bodźców z zakończeń neuronów do synaps), prowadząc do zmiany elektrycznych właściwości błony postsynaptycznej i przepływu prądu (jonów) i pobudzenia neuronu postsynaptycznego lub komórki efektorowej (np. mięśniowej). Działanie neurotransmiterów jest krótkotrwałe, ponieważ są szybko unieczynniane przez enzymy (m. in. monoaminooksydazę - MAO, metylotransferazę katecholaminową - COMT).