Czynniki ogolne - co moze wplywac na to, ze ludzie wchodza w konflikt z prawem (kategorie kulturowe, osobowosciowe etc.)
Perspektywy freudowskie
- Teza, ze przestepca popelnia czyny zabronione prawem, gdyz jest jednostka antyspoleczna, ktorej socjalizacja przebiegala w sposob zaburzony. Utrudnialo to prawidlowe wyksztalcenie ego. Brak identyfikacji normatywnej. Nie rozumieja -dlaczego nie wolno krasc-. Maja wymiar normatywny na innej plaszczyznie np. nie donosic na policje.
- Jednostka popelnia czyny przestepcze, aby w ten sposob uzyskac rekompensate za brak zaspokajania okreslonych potrzeb w domu rodzinnym. Np. wstepowanie do gangow.
Gang jest subsytutem rodziny, szef gangu jest subsytutem meskiego wzorca rodziciela.
- Jednostka popelnia czyny przestepcze poniewaz jest to aprobowane przez osoby znaczace w jej otoczeniu.
Zjawisko autowaloryzacji - poprawianie samooceny mowiac nieprawde w badaniach.
- Jednostka popelnia przestepstwo, gdyz cechuje ja niemoznosc kontrolowania dazen przestepczych. Wadliwe ego lub superego i to jest konsekwencja braku mozliwosci powstrzymywania sie od przestepstw. Albo dominacja ID nad ego/super ego (czesc zwierzeca).
Ludzie rodza sie wyposazeni w zestaw pewnych biologicznych popedow ktore sa przeciwstawne obowiazujacym w spoleczenstwie normom, kulturze i obyczajowosci. To ze nie wszyscy popelniaja przestepstwa jest wylacznie wynikiem presji innych, boja sie reakcji resztyw spoleczenstwa. W wieku kilku lat wyksztalca sie super ego, dzieki czemu moze podzial na przestepcow/nieprzestepcow sie rozwinac.
Carl Jung pisal, ze osobowosc pewnych jednostek jest wynikiem powiklanych drog, ktore zbiegaja sie w taki sposob, iz moga wytwarzac zachowania przestepcze. Istnieje cos naksztalt rdzenia przestepczego, kazdy czlowiek posiada taki zakres systemow wartosci, zespol pewnyuch zachowan i postaw, ktory kazdy reprezentuje. Z reguly zawsze zachowujemy sie w zgodzie z tym rdzeniem, jesli istnial w dziecinstwie.
Mozna wyodrbnic pewne specyficzne cechy osoboowsciowe ktore sa odpowiedzialne za dzialalnosc przestepcza. Przykladem moze byc lista 14 cech, ktore moga skladac sie na ow rdzen przestepczosci. Np. agresywnosc, niestalosc emocjonalna, egocentryzm, podatnosc na sugestie, brak zahamowan, pasywnosc., indyferentnosc (nieadekwatnosc, nagla zmiennosc) .
Kazimierz Pospieszyl - badal przestepcow agresywnych, ktorzy otrzymali wyzsze wyniki w ekstrawersji agresji. Ta grupa kontrolna byla grupa studentow. Osiagneli duzo wyzsze wskazniki agresji werbalnej, nizsze w agresji fizycznej.
Druga grupa czynnkow ktore sie wskazuje poza osobowosciowymi to czynniki makrospoleczne.
*Poziom integracji spolecznej moze miec znaczacy wplyw na samobojstwa
Hanna Swida Ziemba - zaleznosc miedzy ustrojem a rodzajem popelnianej przestepczosci. Czy ustroj moze byc zmienna niezalezna? A przestepczosc zmienna zalezna? Ta praca byla pierwsza proba uwzglednienia czynnikow transformacyjnych w badaniu struktury przestepczosci.
Czynniki:
- zmiana spoleczna
- kryzysy gospodarcze
- kryzysy polityczne i ekonomiczne
- migracje
Te procesy maja zarowno wplyw na przestepczosc tradycyjna, ale takze maja wplyw na pojawienie sie nowych form przestepczosci np. zwiazanych z narkomania, przestepczoscia komupeterowa, kradziezami samochodow.
Kazda zmiana spoleczna, kryzys przynosi koniecznosc redefinicji norm i wartosci.
Kazdy aspekt przestepczosci nalezy rozpatrywac w perspektywie kulturowej i spolecznej np. duze bezrobocie .
Maria Jarosz pisala, ze zmiany spoleczne ktore nastepuja w skutek gwaltownych bodzcow (migracje, zintensyfikowane procesy urbanizacyjne, zywioly, wojny, konflikty spoleczne, wahania ekonomiczne) powoduja zawsze naruszanie istniejacych stosunkow spolecznych. Jesli taka sytuacja sie przedluza nastepuje stan spolecznej dezorganizacji, ktory niesie zjawisko deprecjacji dotychczasowych norm i wartosci. To z kolei prowadzi do narastania zachowan dysfunkcjonalnych.
Szybkie tempo przemian uwazane jest za glowny czynnik zwikeszajacy ryzyko zachowan przestepczych. Okazuje sie, ze obserwuje sie dodatnia korelacje kryzysow dezorganizacji spolecznej z nasileniem zachowan przestepczych u osob nieletnich i doroslych.
Zorganizowane grupy przestepcze - ludzie z najbiedniejszych srodowisk. Najbardziej oddani "zolnierze" grup przestepczych, bo nie maja innego wyjscia.
Rodzina uwazana jest powszechnie za najbardziej istotne srodowisko socjalizacyjne/wychowawcze. Zapewnia zarowno wlasciwa egzystencje fizyczna, jak i zaspokajanie potrzeb psychicznych i ekonomicznych. Dysfunkcjonalny dom staje sie powodem frustracji, zrodlem napiec badania wskazuja ze zdecydowana wiekszosc ktore weszlyu w konflikt z prawem pochodza z rodzin zaburzonych, patologicznych ze wzgledu na swoje funkcjonowanie.
Wyuczona bezradnosc - ludzie ktorzy nie szukaja pracy, poniewaz nie widza zwiazku ze stylem zycia i popsiadaniem pracy. Oduczyli sie umiejetnosci kontrolowania wlasnego zycia. (swiadczenie socjalne)
Srodowisko rowniesnicze
Grupa rowiesnicza sklada sie z osob o takim samym statusie. Pozycja w rodzinie jest automatyczna, wynika z roli. W grupie rowiesniczej na pozycje trzeba zapracowac. Socjalizacja przebiega w konsekwentny sposob , jest to plan, ktory rodzina ma w tym zakresie. W srodowisku rowiesniczym bycie w nim jest spontaniczne. Spelnia role substytutu wiezi w rodzinie, odrywa dziecko od rodziny i buduje typ wiezi oparty na innych mechanizmach, nierzadko mowi sie ze srodowiskiem ktore krystalizuje zachowania mlodych ;ludzi jest zwlaszcza srodowisko rowiesnicze.
Przyjmowanie elementow podkultury przestepczej
*Wiekszosc z nastolatkow popelniajaca najbrutalniejsze morderstwa (z gwaltem) etc. nie bylo zupenie pod kontrola rodzicow.
Grupa rowiesnicza dzialal poza kontrola doroslych.
Wzmacniana jest rola grupy rowiesniczej, prowadzi to do zachowan przestepczych, swiadomych dzialan antyspolecznych. Odrzucenie autorytetow doroslych, budowanie autorytetow na wlasny uzytek.
- brak akceptacji ze strony szkoly - ze strony rodzicow - ze strony rowiesnikow, ktory mogliby ciagnac do gory osobe z trudnmosciami.
Postawa nadmiernie kontrolujaca i nadzorujaca takze powoduje uciekanie do srodowiska rowiesniczego.