PRAWO PRASOWE
Ustawodawstwo prasowe w PRL-u
od 1947 rozpoczęto kodyfikację prawa prasowego
spory budził nadal istniejący ustrój z 1938r
Dekret Prezydenta RP z 21.11.1938
1.) wprowadzał zmiany na niekorzyść prasy
2.) ustanowil odpowiedzialność redaktora rzeczywistego
3.) ograniczal liczbe osób, które mogły zostać redaktorem (redaktor po zawieszeniu mógł ponownie nim zostac po upływie 2 lat)
4.) odpowiedzialność finansowa zespołu redakcyjnego
5.) wprowadzenie systemu komunikatów urzędowych
6.) zastosowanie kar pieniężnych
7.) ograniczenie uprawnień sądu przy zajmowaniu czasopism
8.) zwany "ustawą kagańcową", bo ograniczał wolność prasy
dekret przestal obowiązywać 26.11.1970r. na mocy postanowienia Sądu Najwyższego
art.71 (później 83) Konstytucji PRL z 1952r. zapewnia obywatelom wolość słowa i druku
powołano instytucje do nadzoru środków masowego przekazu (Resort Informacji i Propagandy)
Resort w 1945 przekształcono w Ministerstwo Informacji i Propagandy - istniało do 1947r.
5.07.1946r. utworzenie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW); jego zadania:
1.) cenzura prewencyjna
2.) prowadzenie koncesji
3.) kontrola nad rozpowszechnianiem wydawnictw krajowych i zagranicznych
4.) kontrola nakładów graficznych
5.) kontrola nad przydziałem papieru prasowego
6.) główny ośrodek kontroli mediów
wielokrotnie domagano się ograniczenia cenzuzry:
1. protesty polskich uczonych i pisarzy
2.) "list 34" z 1964r.
3.) protesty na zjeździe ZLP w 1968r.
4.)protest studentów - marzec 1968r.
5.) sprawę kontroli publikacji zakonczono wraz ze strajkami "Spolidarności"; uchwalono ustawę dnia 31.07.1981r.
Ustawa o kontroli publikacji i widowisk
31.07.1981r.
1.) "Soliarność" nie domagała się zniesienia cenzury, lecz ograniczenia jej pola działania
2.) wolność słowa i druku
3.) określenie kompetencji cenzorów
4.) cenzorzy poddani kotroli agdów (może aktów??)
Czego nie można robić, aby nie naruszyć wolości słowa:
1.) naruszać niepodległości i integralności PRL
2.) szkodzić polityce krajowej i zagranicznej PRL
3.) zdradzać tajemnice państwowe
4.)nawoływać do prestępstwa
5.) naruszać uczućia religijne wierzących
6.) stosować dyskryminację narodościową i państwową
7.) propagować pornografii, alkoholizmu, narkomanii, przemocy
Rodaje cenzury
1.) prewencyjna - przed rozpowszechnieniem dzieła
2.) represyjna - po rozpowszechnieniu dzieła (powoduje konfiskate dzieła, odpowiedzialność sądową), zniesiona w polsce w 1990r
Ustawa z 1981r. pozostwiła cenzurę prewencyjną, ale obowiązywała też cenzyra represyjna wobec:
- przemówień posłów
- orzeczeń sądów
- formularzy urzędowych
- publikacji naukowych
- wydawnictw kościelnych
- audycji radiowych
postęp techniczny utrudnial cenzurownie wszystkiego. Znaczny spadek ingerencji cenzorów nastópił po 1981r
Cenzura zastała decyzję administracyjną tzn. cenzor musiał powołać się na pstawę prawną i podać uzasadninie, a takż epodpisać sie pod decyzją
Od decyzji można było odwolać się do GUKPPiW. Mógł to zrobić wydawca, redator, a także sam autor. Gdu to nie pomogło zwrócił się do NSA.
Dekret o stanie wojennym (12.12.1981r.) zaostrzył cenzurę. Zakazano krytyki ustroju socjalistycznego oraz decyzji władzy. Sprzyjało to działalności podziemnej. Nadal o decyzji wydrku lub usunięcia tytułu decydował GUKPiW
ponownie postanowiono skodyfikowac prawo prasowe
1.) pierwsza próba w latach 1957 - 1960
- powołano wtedy Komisje do Spraw Ustawodawstwa Prasoweo
- odpowidzialność za działalność środków masowego przekazu (czasopisma, radio, tv, roniki filmowe)
- prawa i obowiązki prasy (tzw. wersja X)
- mimo projektów do koyfikacji nie doszło
2.) druga próba (1974-1980)
- do 1977r, miała ukazac sie ustawa o publikacjach i wydawnictwach, nic z tego nie wyszło
3.) trzeia próba (1981r.)
- projekt pod kierunkiem prof. Kopffa; zespół ten działał jako ciało społeczne powołanie przez "Solidarność"
- powpłano Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych
- projekt tworzyli prawnicy i dziennikarze
- miał to być społeczny projekt ustawy dotyczący:
a.) uniezaleznienia prasy od nacisków politycznych
b.) zniesienia cenzury rpresyjnej
c.) większej możliwości zakładania wydawnictw
d.) dostępu ziennikarzy do informacji
e.) prawo autorskie
f.) nadzór nad publikacjami miala sprawować Społeczna Rada Prawasowa podległa Sejmowi
- założenia te wykorzystała Komisja Kodyfikacyjna
Lata1982-1993
ustawa z 15.11.1984r. przyznała państwo monopol w zakresie radiofonii i TV oraz kolportażu prasy
obrady Okrągłego Stołu umozliwiły inicjatywy ustawodawcze
powołano Społeczną Rade Legislacyjną (zadaniem było przygotowania prawa prasowego, radia i TV)
Prawdziwe przygotowania rozpoczeły się po obradach Okrągłego Stołu (6.02 - 5.04.1989r.):
1.) reforma Rady Programowej Polskiego Radia i Telewizji
2.) reforma programu
3.) prawo do sprostowań
4.) transmisje nabożeństw
5.) "Solidarność" chciała mieć dostęp do państwowej anteny
Radykalna reforma nastąpila po wygraniu wyborów przez "Solidarność" i powołaniu rządu tadeusza Mazowieckiego (1989r.)
!
- media otzrymuja charakter pluralistyczny
- likwidacja monopolu państwa ds nadań programowych
- powołanie krajowej Rady Radiofinii i Telewizji (11 osób): powołana przez: Sejm, Senat, Radę Ministrów, Prezydenta
- zlikwidowano Radiokomtet na rzecz KRRiT
- uchwalenie ustawy o radiofonii i telewizji (!) 29.12.1992r.
11.04.1990r.
- likwidacja GUKPiW
- likwidacja cenzury prewencyjnej
- likwidacja RSW "Prasa-Książka-Ruch"
Lata 1994-2006
dominacja obcego kapitału w prasie poskiej
uchwalenie prawa autorskiego (4.02.1994r.)
zaostrzenie przepisów prawa karnego i cywilnego o odpowiedzialności dziennikarzy za publikacje
dynamiczny rozwój prawa radiofonii i telewizji
powstaje prawo telekomunikacyjne (dzieki rozwojowi techniki)
wprowadzone zmiany wywołane koniecznością dostowsowania siedo wumogów UE
rozwój Internetu
Wolność prasy
Geneza pojęcia wolności prasy
1.) wyznawanie religii
2.0 uczucia narodowe
3.) poglądy polityczne
Aby te przekonania uzewnętrznić potrzebna jest wolność wypowiedzi
Woność wypowiedzi
- pojęcie szersze od wolności słowa
- obejmuje gesty, obrazy, słowo
- prawo wyboru formy wypowiedzi
- możliwość publikacji
- dotarcie do odbiorców
Wolość prasy w prawie międzynarodowym
prawo do wolości przekonań i wypowiedzi zagwarantowane juz w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (10.12.1948r.)
deklaracja ta wykorzystana została przez ONZ
Pakty Praw Człowieka (16.12.1966r.)
1.) Pakty Praw Gospodarczych, Społecznych, Kulturalnych
2.) Pakty Praw Obywatelskiech i Politycznych
3.) Protokól do Ad2
art. 19 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP):
1.) prawo do poglądów
2.) prawo do wyrażania opinii
3.) odpowiedzialność za swoje opinie
art.20 MPPOiP:
1.) zakaz propagandy wojennej
2.) zakaz popierania nienawiści narodowej, rasowej, religijnej
art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Postawowych Wolności (1953r.)
1.) prawo do wolności wyrażania opinii
2.) istnienie kar za naruszenie wolności wypowiedzi w celu ochrony innych osób
3.) oncesja działalności radiowej, telewizyjnej, kinematograficznej
Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu:
pozwala na to, aby sprawy były rozpatrywane indywidualnie
Materialna wolność prasy (absolutna) - nie można stanowić ustaw ograniczajacych wolność słowa lub prasy (udało się to nielicznym m.in. USA)
Formana wolność prasy - wolność słowa lub prasy jest ograniczona; za niezgodne z tą koncepcją uważa sie cenzur prewencyjną. Dopuszcza sie cenzurę represyjną: konfiskatę nakładu, zajęcie czasopisma, zakaz rozpowszechniania
Wolność prasy w Konstytucji RP
art. 14 - zapewnienie wolności prasy i innych środków społecznego przekazu
popieranie formalnej wolności prasy
art.54 - wolność wyrażania poglądów, korzystanie z masowych śr. przekazu, pozyskiwanie informacji, rozpowszechnianie informacji, zakaz cenzury prewencyjnej, zakaz koncesjonowania prasy
art. 30 - źródłem wolności obywatela jest niezbywalna godność człowieka
art. 31 - wolność człowieka podlega ochronie prawnej
podstawową zasada jest rezygnacja z osobistych ambicji na rzecz pokoju społecznego
Rodzaje ograniczen wolności prasy
1.) prawne (zgodne z prawem międzynarodowym i koncepcją formalną)
2.) pozaprawne (niezgodne z prawem mięzynarodowym i koncepcją formalną)
Ograniczenia o charakterze prawnym:
1.) ograniczenia dotyczace powstawania i istnienia srodków masowego komunikowania
- przywilej na wydawanie czasopism (o.Pijarzy) najdawniejsza forma
- system koncesyjny (zezwolenie władz na wydawnictwo) głównie w XIX wieku
- system zgłoszeniowy (zgłoszenie wydawnictwa u właściwych władz administracyjnych) w Polsce od 1938r.
- system kaucyjny (kaucja dla zabezpieczenia kar nakładowych na wydawcę)
- w czasach PRL-u cenzura wobec wydawnitw kościelnych
- w PRL-u państwowa działalność poligraficzna lub pozostająca pod kontrolą państw
- w PRL-u działalność radia i TV w ręu wladz
- system kocesyjno-rejestracyjny tzw. mieszany z 1992r.
- koncesja wymagana przy przy programach radiowych, tv, rejestracja wymagana przy rozprowadzaniu programów w sieciach kablowych
2.) ograniczenia dotyczące treści publikacji
- cenzura (urzedowa kontrola treści publikacji)
- cenzura międzywojenna przeciwdziałała prasie komunistycznej, miejszościowej, opozycyjnejw II RP
- "księga wpisów i zaleceń" dla cenzorów w PRL-u
- "Czarna ksiega cenzury" ujawniona na Zachodzie przez Tomasza Strzyżewskiego, informacje dla cenzorów: liczne nakazy i zakazy zszokowały zagranicznych politologów
- likwidacja cenzury i GUKPiW (7.06.1990r.)
- konstytucyjny zakaz cenzury prewencyjnej
- zakazy dotyczące publikacji sa zawarte w przepisach prawa (kodeks karny z 1997r.) np. zakaz głoszenia treści faszystowskich, totalitarnych, nazizmu, pornogrfii itd.
- sądowe postanowienia zabezpieczajace (np. zakaz publikacji materiału, który był juz publikowany, nie ma to jenak cech cenzyry prewencyjnej)
- system ostrzegawczy (udzielenie upomnień wydawcy za publikowanie niepożądanych materiałów)
- nakaz publikowania określinych materiałów (np. komunikaty urzędowe) nieodpłatnie, bez dokonywania zmian lub skrótów
- impressum - zakaz publikowania bez zgody danej osoby informacji o prywatnej sferze życia, tóra nie jest związana z jej działalnościa publiczną
3.) ograniczeni adotyczące rozpowszechniania
- odebranie debitu pocztowego - zakaz kolportażu przez pocztę na terenie danego kraju
- konfiskata materiałów przez organy celne
- embargo prasowe - zastrzeżenie terminu i zakresu publikacji oraz rozpowszechniania informacji 9fonicznych, wizualnych, danych osobowych, wizerunków uczestników spraw sądowych)
- zagłuszanie stacji ("Wolna Europa", "BBC", "Głos Ameryki")
- zakaz rozpowszechniania audycji zagrażjących rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, moralnemu małoletnich (audycja 6.00-23.00)
- zakaz wyświetlania filmów w kinach oraz na kasetach, płytach (filmy erotyczne, gry komputerowe)
4.)ograniczeia finansowe
- tzw. stempel - polityka podatkowa, taryfy pocztowe, telefoniczne, telegraficzne
-przydział papieru/ w PRL-u
- pożyczki papierowe - (1922-1923) redakcje kupowały papir po uzyskaniu pożyczki. Papier magazynowano w składach PKP i z tego wydawano redakcji potrzebną ilość. Redakcje spłacały pożyczki
Pozaprawne ograniczenia wolności prasy
- ograniczenia polityczne
- system propagandy
- brak pluralizmu agencji prasowych
- ograniczenia ekonomiczne (wpływ na rozmiar nakładu, gorszy dostęp do źródeł informacji)
- manipulacje,przemilczenie, fałszowanie faktów
- naciski dziennikarzy (represje, szykanowanie)
- łapówki
- cenzura wewnątrzredakcyjna i wewnątrzwydawnicza
Prawo prasowe
Ustawa z 26.01.1984r - ustawa reguluje prasową działalność wydawniczą i dziennikarską
na podstawia art.7.wt.2 pkt 1
definicja prasy:
a.) publikacje periodyczne
b.) nie tworza zamkniętej całości
c.) ukazują się przynajmniej raz w roku
d.) posiadają tytul oraz datę
e.) prasa to gazety, tv, radio i inne środki masowego przekazu
f.) prasa to tez ludzie zajmujacy się dziennikarstwem
3 znaczenia pojecia prasy:
1.) prasa sensu largo (działalność intelektualna w celu przygotowania wiadomości)
2.) środek masowego przekazu
3.) znaczenie potoczne
cechy prasy wg definicji ustawowej
1.) periodyczność - pojawianie sie kolejnych numerów w określonych odstępach czasowych; Internet wg tej definicji nie jest prasą, podobnie jak jedniodniówki czy pisma okolicznościowe
2.) otwartość i różnorodność - pojawiaja się kolejne pozycje, które nie tworzą serii wydawniczych
3.) maksymalny interwał ! roku - ukazywanie sie prasy min. jeden raz w roku ( wielkie periodyki w tym roczniki )
4.) stały tytuł, numer, data
Brak któregokolwiek elementu sprawia, że dana publikacja nie jest prasą w rozuieniu def. ustawy
definicja dziennika (art. 7 ust. 2 pkt 2)
- ogólnoinformacyjny druk periodyczny, lub przekaz dźwiękowy, lub dźwiękowo-obrazowy, który ukazuje sie częściej niz raz w tygodniu
definicja czasopisma (art. 7 ust. 2 pkt 3)
- druk periodyczny ukazujący się nie częściej niz raz w tygodniu i nie rzadziej niż raz do roku (przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu)
definicja materiału prasowego (art. 7 ust.2 pkt 4)
- kazdy publiowany, lub przekazany do opublikowania w prasie tekst lub obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, lub innym, niezaleznie od srodków przekazu, to materiał publikowany jak i niepublikowany (np. zlożony do druku)
definicja dziennikarza
- trzy koncepcje pojecia dziennikarza:
1.) stosunek pacy
2.) przynaleznośc do stoważyszenia dziennikarzy
3.) wykonywanie zawodu dzienikarskiego
Dziennikarz, to osoba zamujaca sieredagowaniem, twoerzeniem lub przygotowaniem materiałów prasowych, współpracuje z redakcją lub robi to z jej upoważnienia
definicja redaktora naczelnego
- osoba uprawniona do decydowania o całokształcie redakcji
definicja redaktora
- dzienikarz decydujący, lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych
definicja redakcji
- jednostka organizująca proces przygotowania materiałów do publikacji w prasie (zbieranie, ocenianie, opracowywanie)
!
Wyłączenia z zakresu przedmiotowego ustawy
Wyłączenie niektórych środków masowego komunikowania, mimo że posiadają cechy prasy. Ustawy nie stosuje sie do następujących publikacji:
1.)Dziennik Ustaw polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
Dziennik Urzędowy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej "Monitor Polski"
inne urzędowe organy publikacyjne
2.) Diariusz Sejmowy
sprawozdania z działalności Sejmu i jego organów
publikacje wewnętrznych wydawnictw rad narodowych
3.) orzeczenia sądów oraz innych urzędowych publikacji o tym charakterze
4.) wydawnictwa prasowe obcych przedstawicielstq dypomatycznych, urzędów konsularnych i organizacji międzynarodowych, które korzystają z prawa prowadzenia działalności wydawniczej
Dzienniki urzędowe (wg ustawy z 20.07.2000 r.)
a.) Dzienik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej
b.) Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej "Monitor Polski "
c.) Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej "Monitor Polski B"
d.) dzienniki urzedowe ministrów
e.) dzieniki urzędowe urzędów centralnych
f.) wojewódzkie dzienniki urzędowe
!
Wydawnictwa Senatu nie zostały umieszczone w ustawie, co stanowi luke prawną
Ogólne zasady dotyczące zadań prasy i jej funkcjonowania
na podstawi prawa prasowego z 26.01.1984 r., (ustawa złożona z 91 artykułów i 9 rozdziałów):
1.)przepisy ogólne
2.) prawa i obowiązki dziennikarzy
3.) Rada Prasowa
4.) organizacja działalności prasowej
5.) spostrzeżenia i odpowiedzi
6.) komunikaty i ogłoszenia
7.) odpowiedzialność prawna
8.) postępowanie w sprawach prasowych
9.) zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe
Ad 1.) Przepisy ogólne
- korzystanie z wolności słowa i druku
- prawo do informacji i posiadania działalności wydawniczej
- definicje ustawowe
- reulacja zakresu przedmiotowego ustawy
- powołanie sie w art. 1 na Konstytucję RP, która dae prawo do korzystania z wolności wypowiedz
- apolityczność prasy - est niezależna od panujacego w kraju systemu, ale prasa musi przestrzegać Kontytucji RP (zakaz propagowania razizmu, faszyzmu, komunizmu)
- pluralizm prasy - obowiązek panstwa, aby stwworzyć prasie warunki niezbędne do jej działania
- pracownicy poligrafi i kolportażu nie moga utrudniac drukowania i rozpowszechniania prasy
- zakaz strajków prasowych
- prawo do krytyki
- uprawnienia do działalności wydawczej
Radiofonia i telewizja - należą do telekomunikacji (dziedziny nauki i techniki), służą przekazywaniu na odległość wiadomości za pomocą sygnałów elektrycznych
definicja nadawcy
- osoba, która tworzy, lub zestawia programy, rozpowszechnia je i przekazuje innym osobom wcelu rozpowszechniania ich w całości i bez zmian, nadawca kształtuje program samodzielnie w zakresie prawa i ponosi odpowiedzialność za jego treść
definicja programu
- uporządkowany zestaw audycji radiowych i TV, reklam i innych przekazów regularnie rozpowszechniany i pochodzący od jednego nadawcy
audycje:
1.) dzienniki
2.) inne programy informacyjne
3.) filmy
4.) seriale
5.) rozmowy
6.) programy z udziałem publiczności
program wyspecjalizowany - program, który min. 70 % czasu w godz. 6-23 poświęca na audycje realizujące przyjętą specjalizację programu; wymaga koncesji
audycja wytworzona pierwotnie w języku polskim
- spełnia wymogi audycji europejskiej; powstaje na podstaiw scenariusza w języku polskim; pierwotna rejestracja także po polsku
audycja europejska - audycja pochodzi z państwa UE lub innego państwa europejskiego, które przestrzega europejskiego prawa o telewizji
nadawca społeczny
- rozpowszechnia działalność wchowawcza, edukacyjna, charytatywną, chrześcijański system wartości, zasady etyki, tożsamość narodową
- nie rozpowszechnia treści szkodliwych dla małoletnich
- nie nadaje sponsorowanych reklam i audycji
- nie pobiera opłat za odbiór programu
- KRRiT zwalnia go z opłat za udzielenie lub zmianę koncesji
rozpowszechnianie
- powszechny odbiór (bezprzewodowa emisja)
- system zbiorowego odbioru (sieć kablowa)
rozprowadzanie - przejmowanie w całości i bez zmian programu nadawcy prócz programu sieci kablowych
producent - osoba fizyczna, lub prawna, organizacja, która podejmuje odpowiedzialność za organizację i finansowanie produkcji audio-wizualnej
producent niezależny - nie jest nadawca, nie ma udziałów w org. adawcy, nadawca nie korzysta z jego udziałów, w zarzadzie nie ma nadawcy
Wyłączenie spod zakresu ustawy o radiofonii i telewizji
- wyłącznie wobec nadawców na terenie RP
- nadawca ustanowiony na terytorium RP
- ustawodawca może zrezygnowac z koncesjonowania
- niekontrolowanie tele- i radiowęzłów zakładowych, kościelnych, szpitalnych, więziennych, szolnych, hotelowych
- ustawy nie stosuje sie wobec
1.) programu występującego w obrębie jednego budynku
2.) jeśli urządzenie nadawcze i odbiorcze należą do tej samej osoby, w której systemie dochodzi do rozpowszechniania lub rozprowadzania; treści publikacji ogranicza sie do spraw związanych z działalnością tej osoby i jest skierowana np. do pracowników
3.) sieć kablowa, jeśli liczba odbiorców nie przekracza 250
Zadania radiofonii i telewizji
Ustawa z 29.12.1992r. :
1.) przepisy ogólne
2.) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
3.) programy radiowe i telewizyjne
4.) publiczna radiofonia i telewizja
5.) koncesja
6.) sieci kablowe
7.) odpowiedzialność prawna
8.) zmiany, przepisy przejściowe i końcowe
zadania:
1.) dostarczenie informacji
2.) udostępnianie dobr kultury i sztuki
3.) dostęp do oświaty i nauki
4.) upowszechnianie edukacji obywatelskiej
5.) rozrywka
6.) popieranie krajowej twórczości audiowizualnej
Swobodny przepływ informacji bez względu a granice państwa, tzw "wolność odbioru"
Sektory radiofonii i telewizji
publiczny prywatny
w czasach PRL-u wydawcy rzado byli podmiotami prywatnymi. Zezwoleń (koncesji) na prowadzenie działalności wydawnieczej udzielał GUKPiW
Organizacja działalności wydawniczej
Powstały 2 spółdzielnie wydawnicze
1.) spółdzielnia prasowa RSW "Prasa" (Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza)
2.) spółdzielnia książkowa "Książka i Wiedza"
Wydawnictwa posiadały 2 piony:
1.) pion redakcji pism
2.) pion administracji wydawnictwa
RSW "prasa" łączy sie z "Książką i Wiedzą" - powstaje RSW "Prasa-Książka-Ruch" (95% udziałów w tej instytucji posiadał PZPR)
RSW "Prasa-Książka-Ruch"
1.) najpotężniejszy koncern prasowy PRL-u
2.) wydawał ponad 90 wszystkich polskich gazet
3.) pod przewodnictwe KC PZPR
4.) wydawała pisma partyjne oraz innych udziałowców
5.) kolosalne zaplecze techniczne
6.) monopolizowany kolportaż
7.) upadła popowstaniu licznych pism podziemnych "Solidarności" i po wygranych wyborach w 1989r.
upadek nastąpił 6.04.1990. zajęła sie tym komisja likwidacyjna
wydawca - osoba prawna; fizyczna; jednostka organizacyjna; organ państwowy; przedsiębiorstwo państwowe; organizacja polityczna; związek zawodowy; organizacja spółdzielcza; kościół lub inny związek wyznaniowy. Jego działalność postrzegana jest jako działalność gospodarcza i podlega prawu
nakładca
1.) uruchamia nakład na własny rachunek
2.) osoba upoważniona przez autora do powielania pisma za pomocą druku i rozpowszechnianie nakładu
3.) każdy, kto objął przedsiębiorczo-techniczną stronę powielania (wg J. Nowotnego)
4.) osoba lub przedsiębiorstwo ponoszące koszty wydania (wg Encyklopedii wiedzy o prasie)
Najczęściej nakładca jest też wydawcą...
Wydawanie jako działalność gospodarcza
- podlega reżimowi ustawy z 2.07.2004r.
- mozliwe po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym lub Ewidencji działalności gospodarczej (osoby fizyczne)
- mozna nie dostac zgody na wpis
- równe prawa maja przedsiębiorcy polscy jak i zagraniczni
- rejestracji dokonują sądy powszechne
- rejestrację można otrzymać, gdy:
działalność oparta jest na uczciwej konkurencji; słuszności interesu konsumentow; przedsiębiorca zobowiązuje się do przestrzegania prawa; pracowicy posiadają potrzebne uprawnienia; zobowiązuje się płacić podatki
Redaktor naczelny:
- posiada pełną zdolność do cznności prawnych
- posiada polskie obywatelstwo
- posiada prawa publiczne
- osoba pełnoletnia
- nie moze byc karany za zbrodnie przeciw interesom politycznym i gospodarczym 10 lat od zakończenia kary
- osoba skazana za przestępstwa popełnione z niskich pobudek
obowiązki redaktora naczelnego:
1.) kierowanie redakcja
2.) odpowiada za treśc materiałów
3.) odpowiedzialny za skład redakcji
4.) zawiera umowy z drukarniami i przedsiębiorstwami kolportażowymi
5.) odpowiada za sprawy finansowe redakcji
6.) dbanie o poprawność języka materiałow prasowych
7.) w przypadku zdobycia immunitetu wyznacza swego następcę
8.) powoływany i odwoływany przez wydawcę lub organ założycielski
wydawnictwa - personel redakcji nie ma prawa wyboru redaktora
Redakcja
Jednostka organizujaca proces przygotowania materiałów do publikacji. celem jest redagowanie:
- przygotowanie materiału do druku
- ocena polityczna materiału
- ocena merytoryczna
- ocena formalna
-wybór faktów
- adjustacja stylistyczna, gramatyczna, ortograficzna, interpunkcyjna
- opracowanie techniczno-typograficzne
Czynności redakcyjne
- nagłówek streszczajacy materiał
- adjustacja techniczna (skład materiału w drukarni)
- dobór ilustracji
Redakcja to także zespół stałych pracowników gazety:
dziennikarze zbierajacy informacje; archiwiści; maszynistki; teletypistki; laboranci; sekretariat techniczny
organizacja redakcji
kolegium redakcyjne : (funkcja doradcza wobec kierownictwa redakcji,
współredagowanie pisma,
opiniowanie działalności redakcji)
rada redakcyjna : (organ opiniodawczo-doradczy
red.naczelnego)
redakcja dzieli sie na działy według następujących kryteriów:
1.) merytoryczny (dział rolny, ekonomiczny)
2.) formalny 9dział publicystyczny)
3.) terytorialny (dział miejski, lokalny)
4.) wg grup czytelniczych (dział kobiecy, młodzieżowy)
działy:
1.) redakcyjny (wydawniczy0
2.) techniczny (produkcyjny)
3.) reklamowy (promocja marketingu)
4.) kolportażowy (dystrybucja i sprzedaż)
Rada prasowa
- powstała w Polsce po wojnie
- ustala całokształt polityki prasowo-wydawniczej i informacyjnej
- złożonaz członków srodowiska prasowo-wydawniczego raz powołanych przez Prezesa Rady Ministrów (3 lata)
- rola mediacyjna w zakresie działania ustawy
- przestrzeganie etyki dziennikarskiej
- charakter opiniodawczy ds prasy w danym kraju
Impressum
Informuje czytelnika o:
- wydawcy dziennika lub czasopisma
- redaktorze naczelnym
- siedzibie redakcji
- to nie to samo co stopka redakcyjna
- impressum, to dane konieczne z punktu widzenia prawa a nie zamieszczenie ich powoduje konsekwencje prawne
powody wproadzenia impressum:
1.) aby ustalić, czy pismo podlega prawu krajowemu, czy nie
2.) można na podstawie danych rozpocząć postępowanie prawne
3.) wskazówka dla sądów odnośnie do cenzury represyjnej
4.) powstrzymanie działalności nielegalnych drukarni
treść impressum
1.) nazwa i adres wydawcy
2.) adres redakcji, dane o red. naczelnym
3.) miejsce i data wydania
4.) nazwa drukarni
5.) międzynarodowy znak informacyjny
6.) bieżąca numeracja
Ad 5.) międzynarodowy znak informacyjny ISSN oraz ISBN
- wydawnictwa periodyczne: ISNN
- książki: ISBN
- znak i numer nadaje Biblioteka Narodowa w Warszawie
- porządkuje rynek wydawniczy
System rejestracji dzienników i czasopism
- od 1990r.
- zastąpił system koncesyjny
- sprawuje go sąd
- zgodny z Konstytucja RP
- kościół nie musi rejestrować swoich wydawnictw (na mocy konkordatu), ale musi posiadać koncesję
- rejestracja następuje w sądzie wojewódzkim
- prowadzi sie osobne akta rejestracyjne dla dziennika i czasopisma ( wg rozporządzenia z 9.07.1990r.)
- działalność czasopisma lub dziennika może zawiesić sąd, jeśli gazeta 3 razy w ciągu roku popełniła przestępstwo
wniosek o rejestrację:
1.) tytuł, adres siedziby redakcji
2.) dane o red. naczelnym
3.) siedziba, adres wydawcy
4.) częstotliwość ukazywania sie dziennika lub czasopisma
* odmowa możliwa jest w dwóch przypadkach:
1.) wniosek nie zawiera wymaganych danych
2.) udzielenie zgody stanowiłoby naruszenie prawa do ochrony nazwy istniejącego juz tytułu
odmowa musi być uzasadniona, decyzja zapada w ciągu 30 dni
utrata ważności redakcji
1.) gazeta nie ukazuje sie przez okres roku od dnia nabycia uprawnień
2.) roczna przerwa w wydawaniu prasy jeżeli redakcja nie wystąpiła o zachowanie rejestracji
Art. 21 pr.pras. - zapewnia prawo do ochrony nazwy istniejącego juz tytułu prasowego
tytuły:
1.) mocne (podlegają ochronie)
2.) słabe ( nie podlegaja ochronie)
3.) wolne ( nie posiadają wyróżniających oznaczeń tytułowych)
Prawo prasowe nie chroni skutecznie przed pojawieniem się na rynku dzienników i czasopism o identycznych tytułach
ustawa z 18.03.1932r. - o bezpłatnym dostarczaniu druków dla celów bibliotecznych i urzędowych rejestracji
ustawa z 2.08.1968r. - dostarczenie do bibliotk druków i nagrań dźwiękowych
ustawa z 7.11.1996r. - egzemplarze publikacji przekazywane do bibliotek nieodpłatnie
publikacje podlegające obowiązkowemu przekazaniu:
1.) piśmiennicze (książki, broszury, gazety, afisze)
2.) graficzne i graficzno-piśmiennicze (plakaty, mapy, plany)
3.) audiowizualne (płyty, taśmy, kasety)
4.) nośniki elektroniczne
5.) oprogramowania komputerowe
6.) kolejne wydania tego samego dzieła (inne ISBN)
7.) mutacje gazet (np. językowe)
8.) egzemplarze bibliofilskie
9.) reprinty dzieł już publikowanych
10.) dzieła, które utraciły charater tajny lub poufny
Obowiązek ich dostarczenia należy do wydawcy; są zwolnione od opłat podatkowych.
Po 2 egzemplarze mają otrzymać:
a.) Bibliotek aNarodowa w Warszawie
b.) Bibliotek aJagiellońska
c.) pozostałe 15 bibliotek po jednym
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
- kiedyś istniał Radiokomitet będący urzędem centralnym (administrował pracę radiofonii i TV, rozpowszechnianie programów)
- publiczna telewizja i radio powstają pod wyjątkową kontrola Skarbu Państwa
- stoi na straży wolności słowa i prawa do informacji
- niezależne ciało składające się z fachowców (apolityczność)
- członkowie nie mogą byc zrzeszeni politycznie, ale musza mieć doświadczenie w zakresie środków masowego przekazu
Skład KRRiT
- 5 członków powołanych przez:
2 przez Sejm
1 przez Senat
2 przez Prezydenta
- członkowie podejmują uchwały większością 2/3 głosów; (co oznacza, że przy nieparzystej liczbie członków, że za uchwałą musi głosowac 4 członków, a zatem bez poparcia przedstawiciela Prezydenta ie będzie przewagi w Radzie)
- przewodniczacy wybierany przez członków Rady
- kadencja członków trwa 6 lat i trwa do czasu powołania następców
- odwołanie członków z urzedu następuje, gdy:
1.) zrzeknie sie funkcji
2.) choroby
3.)przestępstwo
4.) naruszenie przepisów, co stwierdza Trybunal Stanu
-po odwołaniu członka, nowy pełni funkcje do końca kadencji
- Prezydent, Sejm i Senat przyjmują lub odrzucają coroczne sprawozdanie KRRiT
uprawnienia przewodniczącego
1.) żądac od nadawcy dokumentu zgodności działanie nadawcy z przepisami
2.) żąda od nadawcy wyjaśnień
3.) wezwa c nadawce do zaniechania działan w przypadku naruszenia prawa
4.) wydawanie decyzji o zaniechaniu działań
5.) nakładanie kar pieniężnych
zadania Rady
1.) ustaleni e z Prezesem Rady Ministrów polityki radiofonii i TV
2.) ustalenie warunków pracy nadawców
3.) podejmowanie decyzji o koncesji
4.) kontrola działalności nadawców
5.) organizacja badań programów
6.) ustalenie kwoty za zgode na koncesję oraz rejestr
7.) ustalenie wysokości abonamentu
8.) opiniowanie projektów aktów ds. radiofonii i TV
9.) organizowanie współpracy z zagranicą
10.) współpraca z organizacjami
Dla KRRiT powołano Biuro Krajowej Rady, a sa one pokrywane z budżetu państwa
Telewizja Polska - SA
- powoływane aby tworzyć i rozpowszechniac programy 1, 2 i TV Polonia oraz programy regionalne (16)
Polskie Radio - SA
- tworzenie i rozpowszechnianie programu radiowego dla odbiorców w kraju i za granicą
- posiada spółki regionalne(17)
Struktura spółek
1.) Rada nadzorcza:
od 5 do 9 członków powołanych przez KRRiT
kadencja trwa 3 lata
na czele przewodniczący
nawiązuje i rozwiązuje kontakty z kierownikami spółek
zawieranie umów
nabycie lub oddawanie udziałów innej spółce
decyduje o nieruchomościach
2.) Zarządy spółek:
od 1 do 5 członków, powołani przez radę nadzorczą 2/3 głosów w obecności 3/4 jej członków
prezesa zarządu powołuje rada nadzorcza
kadencja trwa 4 lata
prowadzi bieżącą działalność spółki
składa sprawozdanie przed KRRiT
3.) Rady programowe:
15 członków
powołani przez KRRiT
kadencja trwa 4 lata
10 członków reprezentuje ugrupowanie parlamentarne, pozostali to osoby z doświadczeniem medialnym
członkom przysługuje dieta ustalona przez KRRiT
ocena poziomu programu
badanie odbioru programu
podejmuje uchwały w sprawach programowych
Model organizacyjny radiofonii i telewizji
Zasady udzielania koncesji radiowej i tv
1.) osoba mająca polskie obywatelstwo i mieszkająca w Polsce
2.) osoba prawna mająca siedzibe w Polsce
3.) spółka z udziałem osób zagranicznych
4.) osoba zagraniczna
5.) udział osób zagranicznych w spółce nie przekracza 49%
6.) członkami zarządu spółki będą w większości obywatele Polski
7.)musi przeważać polski kapitał w spółce
poziomy udzielania koncesji
Faza początkowa:
1.) wstępna selekcja wniosków
2.) przewodniczący KRRiT podaje liste wnioskodawców
3.) równe szanse uczestników i zasada jawności
faza merytoryczna:
4.) KRRiT sprawdza czy wnioskodawca spełnia warunki
5.) ocena wniosku prze KRRiT
stopień zgodności zamierzonej działalności
spr. możliwości wniosodawcy sfinansowania programu
spr. współpracowników nadawcy
przestrzeganie przepisów ds radiokomunikacji i środków masowego przekazu
badanie realnych podstaw technicznych i finansowych
spr. czy wnioskodawca przestrzega prawa prasowego
6.) odmowa jest możliwa jeśli wnioskodawca uzyska w ten sposób dominację na danym terenie jeśli jego udział w rynku przekracza 40%
7.) koncesja ma charakter czasowy - 10 lat
treść koncesji:
1.) nadawca, jego siedziba i miejsce zamieszkania
2.) przedmiot działalności objętej koncesją
3.) sposób rozpowszechniania programu
4.) rodzaj programu i czas rozpowszechniania
5.) data rozpoczęcia rozpowszechniania
6.) termin wygaśnięcia koncesji
Przewodniczący KRRiT powiadami aMinistra Łączności o nadaniu lub odebraniu koncesji
zasady cofnięcia koncesji:
1.) prawomocne orzeczenie zakazujące działalności
2.) naruszenie warunków koncesji
3.) rozpowszechnianie w czasie innym niz ustalonym w koncesji lub jego całkowite zaprzestanie z winy nadawcy
4.) rozpowszechnianie programu zagrażającego interesom państwa oraz naruszające normy obyczajowe
5.) upadłość nadawcy
6.) dominacja nadawcy na danym rynku
7.)przejęcie kontroli nad działalnością przez osobe inna niz nadawca
8.) nadawca nie usunął sprzecznej z ustawą działalności nawet po interwencji Prezesa KRRiT
Sieci kablowe jeśli kożystają z programów zagranicznych i wprowadzaja do niego zmiany musza uzyskać koncesję, jeśli zaś rozpowszechniaja program krajowego nadawcy musza uzyskać wyłącznie rejestr
Kolejość wprowadzania programów
1.) ogólnokrajowe programy radiofonii i TV publicznej
2.) regionalne programy
3.) programy innych nadawców na danym obszarze
4.) programy innych nadawców krajowych i zagranicznych
Abonament
- pobierany w celu umożliwienia realizacji misji publicznej
- pobierany za używanie odbiorników radiofonicznych oraz TV
- opłata za każdy odbiornik
- ceny: radio 5,94 zł ; radio+TV 18,68 zł
- od opłat zwolnieni są: inwalidzi I grupy; osoby niezdolne do pracy; osoby po 75 roku życia; renciści socjalni; niewidomi; osoby niesłyszące
Komunikat urzędowy -
- informacja niedziennikarska o cechach oficjalnego dokumentu, przekazana jako urzędowy tekst, aby za ponoca środków masowego komunikowania przekazac pilne informacje; posiada styl urzędowy, mimo że w prasie
nadawca komunikatu
1.) agencja prasowa
2.) instytucja administracji państwowej
3.) organizacja społeczna
4.) do publikacji zobowiazany jest redaktor naczelny
organy wydajace komunikaty urzędowe:
1.) Sejm
2.) Prezydent
3.) Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
4.) Prezes Trybunały Konstytucyjnego
5.) Prezes Trybunału Stanu
6.) Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
7.) rzecznik Praw Obywatelskich
8.) Prezes NIK
9.) Prezes NBP
!!! Komunikaty są nieodpłatnie publikowane !!!
(nie można dokonywać zmian, zamieszczac uwag, komentarzy, zaprzeczeń)
Obwieszczenie - przepisy porządkowe; akty prawne; sprostowania błędów w aktach
Zarządzenie - wydaje wojewoda; dotyczy osób podlegających organowi wydającemu akt
Uchwała - akty prawa miejscowego; decyzje organu kolegialnego; sejmik i zarząd województwa
Publikacje wyroku w prasie
1.) sąd przesyła decyzję wyroku do redakcji
2.) redakcja przesyła do sądu egzemplarz, w którym zamieszczono ogłoszenie w celu przeprowadzenia ontroli
3.) sąd płaci za publikację
4.) sąd wskazuje termin publikacji
List gończy
1.) wydaje sąd lub prokuratura
2.) oskarżony powinien zostać aresztowany lecz sie ukrywa
3.) zawiera dane o sądzie lub prokuraturze
4.) dane poszukiwanego (fotografia)
5.) treść zarzutu
6.) wezwanie do powiadomienia Policji, prokuratora, lub sądu o miejscu przebywania poszukiwanego
7.) ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej za ukrywanie oskarżonego
8.) publikowanie nieodpłatne
9.) redaktor nie odpowiada za jego treść
Misja publiczna radia i TV
1.) programy realizujące potrzeby społeczności lokalnych
2.) wyspecjalizowane programy (oparte na koncesji)
3.) budowa stacji radiowych i TV
4.) przekazy tekstowe
5.) prace nad nowymi technikami
6.) popieranie rodzimej twórczości
7.) działalność oświatowa i edukacyjna
8.) upowszechnianie wiedzy o języku polskim
9.)zaspokojenie potrzeb mniejszości narodowych i etnicznych
10.) programy dla polonii
11.) swobodne kształtowanie poglądów obywateli
12.) prezentowanie zróżnicowanych poglądów
13.) respektować chrześcijański system wartości
14.) służyć umacnianiu rodziny
15.) kształtowanie postaw prozdrowotnych
16.) zwalczanie patologii
17.) rozpowszechnianie audycji wyborczych
Prawa dziennikarzy
Prawo do biernego informowania: (tzw. prawo do informowania się)
1.) dla obywatela - zaznajomienie sie z przejawami życia publicznego
2.) dla prasy - dostę do źródeł informacji
Prawo do czynnego informowania (tzw. prawo do informowania innych)
1.) dla obywatela - głoszenie swych opinii za pomocą prasy
2.) dla prasy - sprawdzalność i komentowanie ( również krytyka)
Przedmioty zobowiązane do udzielenia informacji
1.) władze publiczne
2.) organizacje zw. zawodowych
3.) organizacje pracodawców
4.) partie polityczne
5.) sektor finansów publicznych
6.) kierownicy danych jednostek lub rzecznicy prasowi (np. Rzecznik Prasowy Rządu)
Miejsca dostępu do informacji publicznej
1.) Biuletyn Informacji Publicznej (BIP)
2..) wywieszki w miejscach ogólnie dostępnych
3.) urządzenia zainstalowane w miejscach ogólnie dostępnych
Katalog informacji publicznych
1.) polityka wewnętrzna i zagraniczna kraju
2.) o funkcjonowaniu podmiotów (archiwa; rejestry; ewidencje)
3.) dane publiczne (akty; dokumenty; informacje o stanie państwa)
4.) majątki publiczne
tajemnica służbowa
- chroni interes państwa; publiczny; obywatelski; jednostki organizacyjnej
embargo prasowe - Informator zastrzega termin i zakres opublikowania udzielonych informacji
anonimat - publikacja utworów bez podania nazwiska autora albo pod pseudonimem
Obowiązki dziennikarzy
1.) głoszenie prawdy (Karta Etyczna Mediów; Dziennikarski Kodeks Obyczajowy Konferencji Mediów Polskich)
2.) służba społeczeństwu i państwu
3.) przestrzegani eprawa
4.) etyka zawodowa
5.) przestrzeganie zasad współżycia społecznego
6.) służba ogółowi a nie jednostce
7.) rzetelność ( Kodeks Dobrych Praktyk Wydawców Prasy)
8.) sprawdzanie i zgodność z prawdą wszystkich wiadomości
9.) ochrona dóbr osobistych
10.) ochrona informatorów
11.) ochrona język apolskiego
12.) zakaz kryptoreklamy
13.) przestrzeganie tajemnicy dziennikarskiej
14.) obowiązek doniesienia o przestępstwie
Dobra osobiste: zdrowie; wolność; cześć; swoboda sumienia; nazwisko lub pseudonim; wizerunek; nietykalność mieszkania; twórczość
Sfery życia prywatnego;
1.) prawo do ochrony życia prywatnego
2.) prawo do intymności
3.) prawo do prywatności
Wykroczenia przeciw sferom życia prywatnego:
1.) zniesławienie i zniewolenie
2.) bezprawność
Za naruszeie odpowiadają:
1.) autor
2.) redaktor
3.) osoba, która przyczyniła sie do publikacji
Roszczenia - wg prawa cywilnego:
1.) roszczenie o ustalenie
2.) roszczenie o zaniechanie działań naruszających (np. wstrzymanie audycji)
3.) usunięcie stanu naruszenia (np. zniszczenie zapisu)
4.) usunięcie skutków naruszenia (przeprosiny, zadośćuczynienie finansowe)
procesami prasowymi zajmują sie sądy okręgowe !!!
Reżimy prawne ds sprostowań i odpowiedzi
1.) system francuski
opiera sie na zasadzie odpowiedzi
nie wymaga naruszenia interesu inych osób
prawo do polemizowania z krytyką i oceną
2.) system germański:
sprostowanie musi odnośić sie do faktów a nie ocen
osoba żądająca sprostowania musi mieć w tym interes ( np. naruszenie czci; ochrona prawdy historycznej)
Termin publikacji sprostowania lub odp:
1.) dziennik - 7 dni
2.) czasopismo - najbliższe lub 2 następujące po nich numery
3.) radio i TV - najbliższy przekaz albo nie później niz 14 dni
!!! sprostowanie zapobiega procesom sadowym !!!