ad.2.

jak długo trwało średniowiecze?

odp:

Epoka średniowiecza trwała od 5 do 15 wieku w europie a od 10 do 15 wieku w Polsce.

ad.3.

jakie idee i nurty filozoficzne ukształtowały tą epokę?

odp:FILOZOFIA

Augustynizm: Kierunek filozoficzno-teologiczny nawiązujący do koncepcji św. Augustyna (354-430). Byt oficjalną filozofią katolicką przed tomizmem. U je­go podłoża leżało przekonanie, że człowiek jest zawieszony między Niebem a Zie­mią, rozdarty między dobrem i złem. Św. Augustyn twierdził, że celem życia czło­wieka jest poznanie Boga i swojej duszy. Człowiek może znaleźć prawdziwe szczę­ście jedynie w Bogu, od którego zależy ludzki los. To Bóg decyduje, komu będzie dane szczęście poznania duszy i Bożej koncepcji zbawienia świata. Miernikiem wielkości człowieka są jego wartości wewnętrzne.

Tomizm: Kierunek w filozofii stworzony przez Tomasza z Akwinu (1226-1274), który przystosował do potrzeb teologii chrześcijańskiej filozofię Arystotelesa' W 1879 r. uznany za oficjalną doktrynę Kościoła katolickiego. Św. Tomasz twier­dził, że każdy człowiek znajduje się na ściśle określonym szczeblu drabiny bytów. Jeżeli właściwie pojmuje swe przeznaczenie, musi się starać wznieść wyżej, wal­cząc z pokusami upadku, który prowadzi do wynaturzenia jego istoty i powołania.

Franciszkanizm: Program wiary radosnej, prostej, płynącej z wszechogarniają­cej miłości do świata i wszelkiego stworzenia, miłości poddanej ewangelicznym ^ pojmowanym dosłownie - nakazom miłosierdzia, pokory, ubóstwa i braterstwa. Sw^ Franciszek z Asyżu (l 182-1226) zapoczątkował wielki ruch odnowy moralnej w świecie pełnym okrucieństwa. Świadectwem franciszkanizmu jest zbiór legend z życia świętego i jego towarzyszy: Kwiatki św. Franciszka z Asyżu (w przekładzie L. Staffa).

UNIWERSALIZM

W średniowiecznej Europie panowały:

-jeden ustrój: feudalizm;

-jeden język: łacina;

- ta sama religia: katolicyzm;

- w nauce panowała scholastyka;

- dominowała jedna idea: teocentryzm;

- jednakowe wzorce osobowe: wzór ascety, rycerza chrześcijańskiego, doskonałe­go władcy;

- te same style w sztuce: styl romański (do polowy XIII w.), gotycki;

- wykorzystywano czytelne dla wszystkich Europejczyków motywy, symbole i sfor mułowania: np.: motyw tańca śmierci, symbolika barw, roślin, kamieni szlachetnych itp.

Na tym właśnie polegał średniowieczny uniwersalizm. Europejczyk czuł się przede wszystkim chrześcijaninem, poczucie narodowe zostało zepchnięte na dal­szy plan. Każdy człowiek wykształcony mógł swobodnie poruszać się po całej Eu­ropie, porozumiewać się, stąd powszechne studia za granicą, podróże. Bez prze­szkód korzystał z literackiego i naukowego dorobku innych, ponieważ były one zapisywane w zrozumiałym dla niego języku. Więcej - mógł z nich dowolnie korzy­stać, umieszczając ich fragmenty we własnych dziełach (!). W średniowieczu nic znano pojęcia „plagiat", celem twórcy było wyrażenie chwały i wielkości Boga, nie podpisywano dzieł, artystyczny dorobek .

ad.4.

jaką role odgrywały klasztory i uniwersytety?

odp:

klasztory jak i uniwersytety odgrywały role nauczania pisania i czytania. działalność uniwersytetów pchnęła rozwój kultury i nauki na różne tory. Pojawiły się różne prawdy, zaczęto stawiać pytania dotyczące kwestii społecznych, ekonomicznych, politycznych i religijnych. powstała wspólnota ludzi nauki.

ad.5.

jakie miejsce przypisywano Bogu a jakie człowiekowi?

odp;

pesymistyczna wizja słabego, pełnego wad , upokorzonego przed Bogiem człowieka, przewija sie przez całe wieki średnie. Bardziej optymistyczny obraz człowieka, odbicia Boga, zdolnego do kontynuowania na ziemi dzieła stworzenia i do osiagnięcia zbawienia zaczyna przewazać pod koniec średniowiecza; Człowiek średniowieczny był tak dalece podpoządkowany społecznosci do której należał, tak w nią wtopiony, że trudno wrecz mówić o zachowaniu przez niego indywidualności;

W średniowieczu panował Teocentryzm- podporządkowanie spraw ludzkich Bogu. W centrum zainte­resowań, poszukiwań i działań stał Bóg i wszystko, co z nim związane. Pierwiastki religijne zdominowały także sztukę, literaturę i naukę."musi istnieć pierwsza przyczyna wszelkich zjawisk i jest nia Bóg, który nie tylko stworzył świat ale tez nim kieruje. Świat jest uporządkowany , rozwija się celowo wedłóg planu Boskiego. Części niższe służą wyższym, a wszystkie służą Bogu który jest celem świata".

ad.6.

czym dla człowieka średniowiecza były "rzeczy ostateczne"?

odp:

Dla człowieka średiowiecza rzeczami ostatecznymi były śmierc, sąd i piekło.

ad.7.

jaka role odgrywała w średniowieczu łacina? jak powstała pisana odmiana języka polskiego? przedstaw najważniejsze zabytki polskiego piśmiennictwa.

odp:

Łacina była uniwersalnym jezykiem ówczesnej europy, językiem urzędowym w którym spisywano dokumenty państwowe i kościelne oraz podstawowym językiem pismiennictwa artystycznego i naukowego.

Początki dziejów naszego języka wiążą się z kształtowaniem się naszej państwowości i przyjęciem chrześcijaństwa w 966 roku. Państwo Mieszka I scalało wcześniejsze państwa plemienne. Każde z tych plemion posługiwało się swoim dialektem. Dialekty te różniły się między sobą. Nie były to jednak duże różnice, nie uniemożliwiały one porozumiewania się, ale daleko było do jednolitego języka polskiego.

Najwcześniej zapisanymi polskimi wyrazami są nazwy miejscowe, nazwy rzek i plemion. Odnajdujemy je w tekstach łacińskich i dlatego są zniekształcone. .

Najstarszymi zabytkami języka Polskiego są:

0. Geograf Bawarski

1. Dagome iudex

2. Kronika Thietmara

3. Bulla gnieznieńska

4. Księga henrykowska

5. Bogórodzica

6. Kazania świętokrzyskie

7. Kazania gnieznieńskie

8. Psałterz floriański

9. Psałterz puławski

10. Biblia Królowej Zofii

11. Poezja Swiecka..: wiersz Słoty " o chlebowym stole",,"satyra na leniwych chłopów" oraz "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią".

12. teksty codziennych modlitw,:"ojcze nasz","zdrowaś Mario",Dekalog,"wierze.."

ad.9.

co to jest literatura Parenetyczna? jakie wzorce osobowe tworzyła literarura sredniowiecza? kim byli jej główni bohaterowie?

odp:

literatura parenetyczna jest to literatura upowrzechniająca wzorce osobowe.

literatura średniowiecza tworzyła takie wzorce osobowe, jak:

Władca- (Bolesław krzywousty) cechy charakterystyczne;

-dziedzicząc tron podlegał koronacji poniewaz uwazany był za "pomazańca bozego".

-pobożny, przestrzegający dekalogu.

-Dzielny

-sprawiedliwy,

-mądry

-Rozważny

-Szlachetny,

-W Jego życiu nie brak niezwykłych wydażeń.

Rycerz Doskonały-(Roland)-

-Rycerz musiał w zasadzie być dobrze urodzony,

-Mógł pochodzić z niższego stanu ale wtedy musiał być pasowany na rycerza.

-Rycerz miał promieniować urodą i wdziękiem,

-Musiał być silny- siła była potrzebna (niezbędna) do dzwigania zbroii- warzyła od 80 do 90 kg.

-Rycerz musiał dbać o swoją sławę; walczył z przeciwnikiem równym sobie, jeśli przeciwnik spadł z konia, on także zsiada z konia aby m wyrównać szanse,

nigdy nie zabijał bezbronnego, szanował starszych, brał w obrone kobiety i dzieci.

-Być zakochanym należało do obowiązków rycerza.

-Przestrzegał zasad dekalogu,

-nigdy nie uciekał się do walki nieuczciwej, podstępnej.

Asceta-(święty Aleksy)-

-oddany Bogu

-Umartwiający swoje ciało,

-wyrzekający się szczęścia ziemskiego,

- wyrzekający się bogactwa, zaszczytów i władzy.

-pomagający biednym i potrzebującym.

ad.10.

jakie tematy podejmowała literatura średiowiecza?

odp:

-wojna(bitwa) np "Pieśń o Rolandzie"

-miłoś np"dzieje Tristiana i Izoldy"

-Śmierć i rzeczy ostateczne "rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"

ad.11.

Czym była sredniowieczna "kultura śmiechu"?

odp:..............................................................................................................................................................................................

AD.12.

jakie były główne gatunki literackie średniowiecza?

odp:

GATUNKI LITERACKIE
Do najpopularniejszych gatunków średniowiecznych należą:
- apokryfy (opowieści o życiu Świętej Rodziny wykraczające poza przekaz ewangeliczny),
- żywoty świętych (hagiografia) - (hagios - święty, graphein - pisać; utwory opisujące życie świętego; miały charakter dydaktyczny i parenetyczny; były zbudowane wg pewnego schematu, a więc opisywały życie świętego od narodzin, poprzez niezwykłe i cudowne dojrzewanie, złożenie ślubów czystości i opuszczenie małżonki podczas nocy poślubnej, wyrzeczenie się dóbr doczesnych, rozdanie majątku biednym, tułaczkę i kolejne cuda, aż do śmierci, której towarzyszyły niezwykłe wydarzenia),
- legendy (ustna lub pisana opowieść o niezwykłych zdarzeniach lub postaciach, zawierająca elementy fantastyki i cudowności),
- kazania (mowa wygłaszana przez kapłana w czasie nabożeństwa, wykładająca podstawy wiary i przekazująca nauki moralne),
- kroniki (ukształtowany w średniowieczu gatunek prozy historiograficznej, łączący wiedzę źródłową z fikcją literacką)-,"kronika polska" Galla Anonima-

-Obejmuje wydarzenia zawarte w latach 1113-1116

-Brak dat.

-chronologiczny układ wydarzeń.

-składa sie z trzech ksiag, pisanych zrytmizowaną prozą, każda księga poprzedzona jest wierszowanym wstępem.

-nawiazuje do gatunku zwanego "gesta"-czyny.

-opowiada o czynach i dokonaniach Bolesława Krzywoustego, Bolesława Chrobrego i Bolesława Śmiałego.

-w utworze obecny jest narrator który podtrzymuje kontakt z czytelnikiem.
- roczniki (annały - utwory ukazujące zdarzenia w porządku chronologicznym),
- gesta (historia o czynach bohatera)
- romanse rycerskie (Chansons de Geste) (pieśni o czynach, francuskie poematy epickie o czynach bohaterów historycznych i legendarnych),
- pieśni trubadurów ,
- misteria (gatunek średniowiecznego dramatu religijnego, obejmujący widowiska o tematyce biblijnej),
- moralitety (utwór sceniczny o charakterze moralizatorskim, służył pomocą w odnalezieniu właściwej drogi do zbawienia; w moralitecie występują postacie alegoryczne, personifikowane pojęcia - Lenistwo, Pycha, Dobroć, Kłamstwo, Sprawiedliwość, Przezorność, walczące o dusze człowieka; stałym elementem utworu jest motyw walki dobra ze złem),
- dramaty liturgiczne.
-pieśń religijna- "psłuchajcie Bracia miła"

-modlitwa- Bogórodzica.

-Dialog- "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"

ad.15.

Czym był chorał gregoriański i jakie pełnił funkcje?

odp:

Chorał gregoriański jest to jednogłosowy śpiew liturgiczny w Kościele rzymskokatolickim. Nazwa pochodzi od imienia Grzegorza Wielkiego który według tradycji zebrał i usystematyzował melodie chorału.

funkcje chorału :

-ten chóralny śpiew mnichów był znakiem jednomyślności, miłej Bogu w składanych mu pochwałach.

-był najwyzszą formą modlitwy.

-stał się jednym z symboli wieków średnich.

ad.16.

jakie formy przybierał teatr w wiekach średnich?

odp:

Teatr liturgiczny:
- przedstawienia odbywały się podczas świąt wielkanocnych
- widowiska miały charakter obrzędowy,
- odwoływały się do ewangelii,
- przedstawienia odgrywane były w miejscach sakralnych, najczęściej w bocznej kaplicy,
- były tworzone w łacinie,
- obowiązywała zasada trzech jedności, głównym elementem dekoracyjnym był pusty grób Chrystusa,
- złamano zasadę czystości estetyki, bowiem pojawiały się komiczne postacie i wydarzenia.

Teatr misteryjny:
- przedstawienia odgrywane były na przestrzeni świeckiej, pod gołym niebem,
- były odgrywane w językach narodowych,
- odwoływały się do tekstów biblijnych i nowego testamentu,
- do teatru zaczęły przenikać elementy języka i życia codziennego,
- dominowała scena mansjonowa, równoległa, symultaniczna (wyraźny podział na raj, czyściec i piekło)

teatr "plebejski"; teatr dworski odwołał się do wzorców staroż.; od poł. XV w. rozpowszechnił się typ. s. celkowej, zw. terencjuszowską;

teatr Misteryjny-Misterium - jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego (dramat liturgiczny), którego początki sięgają XIII wieku

Jest ostatnim ogniwem tropów dialogowanych. Początkowo oparte na obrzędach liturgicznych, później włączano także sceny z życia biblijnego lub z hagiografii.

-Scena misteryjna - to inaczej scena mansjonowa lub symultaniczna, bądź równoczesna. Aktorzy w przeciwieństwie do teatru greckiego (antycznego), występowali bez masek. Sceny misteryjne odbywały się pod gołym niebem lub w kościołach.

-Moralitet- to późnośredniowieczny utwór sceniczny ,rodzaj misterium , w którym postacie alegorycznie uosabiały poszczególne atrybuty moralne jak: Dobro , Wiara , Cnota prowadzące walkę o duszę ze swoimi przeciwieństwami. Moralitety były instrumentem dydaktycznym , przedstawiającym w formie przypowieœci problemy moralności chrześcijańskiej, a więc poruszającej tematy pokus, trwania w cnocie, dróg zbawienia , a także bardziej przyziemnych - jak życie religijne czy polityczne regionu.

ad.18.

wymien i krutko omów najważniejsze utwory literatury europejskiego i polskiego średniowiecza.

odp:

„Pieśń o Rolandzie” to utwór anonimowy, powstały najprawdopodobniej w XI w., ale najstarszy zachowany rękopis pochodzi dopiero z pierwszej polowy XII wieku (ok. 1150 r.). Od miejsca znalezienia rękopisu nazywany jest wersją oksfordzką). Na fabule eposu składają się dzieje wyprawy króla Franków, Karola Wielkiego, do Hiszpanii w 778 r., zwycięstwo nad poganami oraz wynikła ze zdrady klęska tylnej straży tej wyprawy. Utwór opiera się na wydarzeniu autentycznym - w VIII wieku miała miejsce taka wyprawa, której celem było zdobycie Hiszpanii i uwolnienie jej spod panowania niewiernych - Saracenów. Wydarzenie, które stało się osią Pieśni o Rolandzie, również miało miejsce - na tylną straż armii Karola Wielkiego napadli w wąwozie Roncevaux górale baskijscy i wycięli ją w pień. Mimo bohaterskiej obrony zginął wtedy kwiat rycerstwa frankońskiego z hrabią Rolandcm, siostrzeń­cem władcy i głównym bohaterem poematu, na czele. Akcja utworu obejmuje nic tylko samą klęskę wojsk Rolanda, autor ukazuje również, jak do niej doszło (zdrada Ganelona) oraz opisuje powrót Karola do Hiszpanii, zdobycie przez niego Saragossy i pomszczenie klęski jego tylnej straży.

Najważniejszym zadaniem Pieśni o Rolandzie, podobnie jak innych chansons de geste, było przedstawienie i upowszechnienie wizerunku doskonałego rycerza chrześcijańskiego, jednego z głównych wzorców osobowych średniowiecza. Dosko­nały rycerz musiał być waleczny, odważny, oddany Bogu, ojczyźnie i swojemu pa­nu. Celem swego życia doskonały rycerz miał uczynić walkę w obronie wiary chrześci­jańskiej i ojczyzny. Jego postępowanie powinna cechować duma i dbałość o dobre imię wynikające z podporządkowania się nakazom etyki rycerskiej. Wszystkie te warunki spełniał hrabia Roland, należy go więc uznać za wzorowy przykład ideal­nego rycerza chrześcijańskiego. Roland ginie jako prawdziwy bohater. Jego śmierć zostaje uwznioślona. Nie chce wezwać pomocy (zabrania mu tego duma). Przed śmier­cią gorąco modli się do Boga, przeprasza za grzechy i oddaje Mu swą duszę. Po śmierci dostaje się do raju, dokąd jego duszę zanoszą Archanioł Gabriel i św. Michał.

Pieśń o Rolandzie przynosi również elitarną odmianę wzorca doskonałego rycerza - wizerunek idealnego władcy. Takim wzorcowym władcą jest tu Karol Wielki. Nic tylko posiada on wszystkie cechy doskonałego rycerza, ale oprócz tego jest troskli­wym, dbającym o swoich podwładnych królem, ideałem godnym największego szacunku.

DZIEJE TRISTANA I IZOLDY:

Średniowieczna literatura francuska była początkowo zdominowana przez chan­sons de geste., czyli pieśni o czynie (bliższe informacje - patrz Pieśń o Rotundzie}. Z biegiem czasu, wraz z ewolucją gustów czytelników i wzrostem aspiracji arty­stycznych autorów, epika rycerska uległa ewolucji. Coraz częściej pojawiały się w niej wątki miłosne, a co najważniejsze, na pierwszym planie znajdował się nic konkretny czyn, ale motyw, psychologiczne uzasadnienie takiego, a nic innego działania bohaterów. Coraz popularniejsze sliiwaly się historie nieszczęśliwej miłości. miłosnego trójkąta czy miłości „do grobowej deski". Te przemiany zaczęły się doko­nywać od około XII wieku. Nie wiadomo dokładnie. w którym roku i gdzie powsta­ła legenda o Tristanie i Izoldzie. Historycy literatury francuskiej wskazują na moty­wy celtyckie, genezy utworu szukają w podaniach Celtów, a więc około V wieku n.e. Najstarsze zachowane fragmenty dwóch różnych wersji legendy pochodzą z XII wie­ku - są to: rymowana, cudowna wersja Beroula oraz wersja dworska Thomasa. Oprócz nich istnieją również fragmenty wersji XIII-wiecznych (między innymi poemat Gotfryda ze Strasburga).

Ok. 1900 r., po wielu latach drobiazgowych badań i analiz, Joseph Bedier (słyn­ny francuski historyk literatury, uczony, romanista) w oparciu o dwie najwcześniej­sze wersje, dokonał kompilacji i stworzył prozą całkowitą, pełną wersję historii kochanków - Dzieje Tristana i Izoldy. Ogromną zasługą francuskiego uczonego jest zachowanie klimatu wieków średnich oraz szczególnej narracji, tak charakterystycznej dla średniowiecznych bardów czy truwerów. Stworzona przez Bediera wersja jest arcydziełem literatury, czytelnik otrzymuje odtworzoną opowieść o miłości Tristana i Izoldy w najdawniejszej dostępnej postaci.

Dzieje Trisluna i Izoldy to przede wszystkim opowieść o nieszczęśliwej, tra­gicznej miłości bohaterów tytułowych. Byli oni sobie przeznaczeni, a jednak me dane im było wspólne życic ani połączenie się węzłem małżeńskim. Wypity przez pomyłkę napój miłosny połączył ich serca na zawsze, jednak Izolda musiała zostać żoną króla Marka, pana i władcy Tristana. Od tej chwili całe życie pary kochanków było jednym wielkim pasmem cierpień miłosnych i rozpaczliwych prób bycia ra­zem wbrew okolicznościom. Miłość okazała się uczuciem mocniejszym od nich samych, od zdrowego rozsądku, silniejszym od wszelkich przeszkód i niebezpie­czeństw. Zakochani zmuszeni więc byli oszukiwać prawowitego małżonka, stoso­wać różne wybiegi i bezustannie ryzykować własnym życiem. Koniec historii jest łatwy do przewidzenia: wygnany z kraju Tristan umiera od ran i z żalu za ukochaną, Izoldzic zaś pęka serce z rozpaczy po śmierci kochanka. Dopiero po ich śmierci miłość tryumfuje. Z grobu Tristana wyrasta głóg i wnika do grobu Izoldy. To sym­bol wiecznej, niezniszczalnej i prawdziwej miłości. Dzieje Tristana i Izoldy to praw­dziwy hymn o miłości - najsilniejszym, najpotężniejszym uczuciu na ziemi. Historia pary kochanków stała się częstym motywem utworów literackich wszystkich epok, do dzisiaj prozaicy i poeci nawiązują do tej tragicznej legendy.

BOGURODZICA

Uważana jest powszechnie za najdawniejszą polską pieśń religijną. Powstała najprawdopodobniej w pierwszej połowic XIII wieku. Najstarsza zachowana wer­sja (dwie zwrotki rękopisu wraz z nutami) pochodzi z 1407 r. Strofy te (do drugiego „Kyrie eleison ") cechuje wysoki kunszt artystyczny. Bogurodzica stalą się pierw­szym polskim hymnem narodowym (śpiewanym, według kronikarza Jana Długosza. przez rycerzy polskich w czasie bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. i pud Warną) i pieśnią koronacyjną dynastii Jagiellonów.

Pierwsza zwrotka Bogurodzicy to modlitwa skierowana do Matki Bożej z prośbą o wstawiennictwo u Chrystusa w celu wyjednania wiernym obfitych łask. W drugiej zwrotce zbiorowy podmiot liryczny zwraca się do Syna Bożego, aby ten. przez wzgląd na Jana Chrzciciela. wysłuchał modlitw i zesłał proszącym łaskę pobożnego życia, po śmierci zaś zapewni! im życie wieczne w raju. Każda strofa jest zakończo­na zwrotem ..Kyrie eleison " („Panie zmiłuj się na nami").

Budowa: Bogurodzica jest liryczną pieśnią religijną wzorowaną na łacińskich hymnach kościelnych. Nie jest jednak przeróbką ani przekładem tekstu łacińskiego, ale w pełni oryginalnym utworem. Cechuje ją wysoki kunszt artystyczny. Dwie pierw­sze strofy (tzw. Bogurodzica właściwa: pozostałe strofy dodawano stopniowo) to tzw. kontakia - kunsztowne pod względem formy, pełne rymów wewnętrznych. gier słownych. Cała pierwsza zwrotka to apostrofa do Marii, zawiera kilka wołaczy i zdania wyrażające prośbę.

Pod względem formalnym Bogurodzica została napisana wierszem asylabicznym (wersy różnią się liczbą sylab), intonacyjno- zdaniowym (wersy to zdania lub ich człony, które mają podobne linie intonacyjne: rosnąca i rosnąco-opadająca). Ważną rolę pełnią w pieśni rymy - wyznaczają koniec wersu, czyli klauzulę. W Bo­gurodzicy można odnaleźć rymy wewnętrzne (np. sławiena - zwolena) i wewnątrz-wersowe (Bogurodzico - dziewica).

Osobne miejsce należy poświęcić omówieniu występujących w pieśni archa­izmów, czyli form, które wyszły z użycia:

„Kyrie eleison ") cechuje wysoki kunszt artystyczny. Bogurodzica stalą się pierw­szym polskim hymnem narodowym (śpiewanym, według kronikarza Jana Długosza. przez rycerzy polskich w czasie bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. i pud Warną) i pieśnią koronacyjną dynastii Jagiellonów.

LEGENDA O ŚWIĘTYM ALEKSYM

Jest to utwór hagiograficzny, czyli wyidealizowana opowieść o życiu i śmier­ci świętego. Legenda o świętym Aleksym pochodzi najprawdopodobniej z Syrii. z V lub VI w. n.e., gdzie powstała w oparciu o motywy indyjskie. Około X wieku Legenda... dotarła do Europy Zachodniej, zdobywając ogromną popularność i bu­dząc falę naśladownictw. Polska wersja utworu pochodzi z około 1454 r., lecz jest kopią jeszcze starszego rękopisu. W blisko pięćdziesięciu procentach Legenda... pisana jest ośmiozgloskowcem. Autor propaguje skrajną ascezę. Święty Aleksy jest wzorem ascety: odrzuca dla Boga wszelkie dobra materialne, dobrowolnie decydu­je się na życie w skrajnej nędzy, rezygnuje z jakichkolwiek przyjemności, umartwia się, cierpi za grzechy swoje oraz innych ludzi. Dzięki takiej postawie doskonali w sobie cnotę i pobożność, lecz przede wszystkim uzyskuje zbawienie i zdobywa aureolę świętego.

Autor sięgnął po typowe dla hagiografii motywy: bohater utworu, którego naro­dziny są wynikiem ingerencji Boga. żyje w doskonałej czystości i pobożności. Ca­łemu życiu i śmierci Aleksego towarzyszą cudowne znaki, na przykład zejście Matki Boskiej z obrazu, samoczynne bicie dzwonów, uzdrawianie chorych, którzy zbliżyli się do ciała zmarłego ascety. Święty Aleksy spędza czas na kontemplacji i modlitwie, unikając przy tym sławy i rozgłosu (gdy jego życie staje się obiektem czci ludzi, zmienia miejsce pobytu).

Polska wersja Legendy o świętym Aleksym jest nie dokończona, brakuje w utworze scen przedstawiających żal rodziców po śmierci Aleksego oraz opisu uroczysto­ści pogrzebowych.

ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ:

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią powstała w lalach 1463-1465 i jest przykładem poezji religijno-dydaktycznej. Utwór zbudowany jest na zasadzie dia­logu - rozmowy dwóch osób (tytuł łacińskiego utworu prozaicznego, na którym wzorował się polski autor, brzmi: Didlogus inter Mortem et Magistrum Policarpum). Autor podejmuje problem umierania i równości wszystkich ludzi wobec śmier­ci. Jest to wyraźne nawiązanie do średniowiecznej maksymy memento mori (pamię­taj o śmierci), wskazującej na przemijalność ludzkiego życia i marność wszelkich Spraw doczesnych. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią nosi również znamiona satyry społecznej, wymierzonej przeciwko różnym stanom i grupom zawodowym (sędziom, lekarzom, źle prowadzącym się kobietom), lecz przede wszystkim ataku­jącej duchowieństwo.

Poeta ukazuje upersonifikowaną Śmierć nie jako szkielet, lecz w postaci roz­kładających się kobiecych zwłok, co ma wzbudzić w czytelniku odrazę i spotęgo­wać lęk przed śmiercią. Dydaktyczna wymowa Rozmowy... to przestroga przed grzesznym życiem i wskazanie na konieczność respektowania przykazań boskich oraz wynikającego z nich kodeksu moralno-etycznego. Autor nawiązuje również do późnośredniowiecznego motywu danse macabre (z języka francuskiego: taniec śmierci), to znaczy alegorycznego przedstawiania prowadzonego przez Śmierć w postaci kościotrupa tanecznego korowodu, składającego się z ludzi wszystkich stanów, co ma być wskazaniem na powszechność i wszechmoc śmierci.

Boska komedia jest autorstwa Dantego Alighieri. To jego największe dzieło, pisał je przez całe życie. Poemat przedstawia wizję jego wędrówki przez zaświaty - Piekło, Czyściec i Niebo. Pomysł wędrówki w zaświaty zaczerpnął Dante od swoich poprzedników - ten motyw pojawia się zarówno w mitologii, jak i literaturze europejskiej okresu Średniowiecza. Dante rozwinął go w obszerny poemat, czyniąc samego siebie głównym bohaterem. Czytając poemat mamy do czynienia z dwoma wcieleniami Dantego - po pierwsze bohatera, który wędruje po zaświatach, po drugie narratora, który z perspektywy czasu opowiada historię swojej wędrówki. Poemat podzielony jest na trzy części - Piekło, Czyściec i Raj. Każda część składa się z trzydziestu trzech lub trzydziestu czterech ponumerowanych pieśni. Pieśni pisane są tercyną.

Tercyna jest to trójwersowa strofa z rymem okalającym, w której środkowy wers strofy pierwszej rymuje się z pierwszym i trzecim strofy następnej (aba bcb cdc ded…).

Dante napisał Boską komedię przede wszystkim po to, aby oddać hołd swojej zmarłej ukochanej, Beatrycze, aby pokazać światu ogromną miłość, jaką żywi do niej. Kolejną motywacją było pragnienie wskazania ludzkości drogi do odrzucenia występnego życia. Dante poprzez własne doświadczenia życiowe przekonał się, że ludzkość zbłądziła. Chciał odstraszyć ludzi od grzechów wizjami okropnych kar, jakie czekają ich po śmierci w Piekle i zachęcić do cnotliwego życia przez ukazanie wizji Raju jako miejsca wiecznego szczęścia.