KLASA GRANITU I RYOLITU - kwaśne

Klasa ta obejmuje skały przesycone krzemionką <minwsk.html>, kwaśne. Ich cechą wspólną jest występowanie dużych ilości kwarcu <sio2.htm> (10 - 35% obj.) i mała zawartość minerałów ciemnych. Minerałami głównymi są tu <plagioklazy.htm> i ortoklaz <potasowe.htm>, co decyduje o jasnej barwie tych skał. Niektóre drobnoziarniste <budowa.html> skały wulkaniczne <warunki.html> należące do tej klasy odznaczają się ciemniejsza barwą powodowana występowaniem silnie rozproszonych minerałów żelazistych. Skały głębinowe reprezentowane są w tej klasie przez granit, wylewne zaś przez ryolit i dacyt.

GRANIT Granity, należą do dużej grupy skał plutonicznych określanych mianem granitoidów <granitoidy.html>.Do grupy tej należą również skały głębinowe z innych klas, m.in. <granodioryt.html> i <tonalit.html>. Granity są skałami głębinowymi przesyconymi krzemionk¹ <minwsk.html>, w których skład mineralogiczny wchodzą: kwarc <sio2.htm>, skalenie potasowe <potasowe.htm>, <plagioklazy.htm>, biotyt <lyszczyki.htm> (niekiedy również muskowit <lyszczyki.htm>). Pobocznie występuje tu hornblenda <wstegowe.htm> i pirokseny <lancuch.htm>, akcesorycznie zaś mogą pojawiać się turmaliny i granaty <wyspowe.htm>. Granity zawierające pirokseny krystalizujące w układzie rombowym (np. hipersten) nazywane są granitami czarnokitowymi. Barwa skał granitowych może być różna. Najczęściej są one jasnoszare lub szare, czasem różowe, czerwone, a nawet brunatnoczerwone. Odznaczaja się strukturą fanerytow¹ <budowa.html>, równoziarnist¹ <budowa.html>, czasem porfirowat¹ <budowa.html> i tekstur¹ <budowa.html> masywną, bezładną. W Polsce granity (wraz z granodiorytami) występują na Dolnym Śląsku w postaci potężnych masywów (np. masyw Strzelin - Otmuchów, masyw Strzegom - Sobótka, masyw Karkonoszy) oraz w Tatrach.

DACYTY Dacyty są wylewnymi <warunki.html> odpowiednikami tonalitów <granit.html>. Charakteryzują się dobrze wykształconymi strukturami porfirowymi <budowa.html>. Prakryształy reprezentowane są tu głównie przez <plagioklazy.htm> i kwarc <sio2.htm>, którym towarzyszy biotyt <lyszczyki.htm>, a niekiedy hornblenda <wstegowe.htm>.

RYOLITY Ryolity są skałami wylewnymi <warunki.html> przesyconymi krzemionk¹ <minwsk.html>. Związane są one z magmami granitowymi, co decyduje o tym, że ich chemizm oraz skład mineralny zbliżony jest do granitów <granit.html>. Charakteryzują się one strukturą porfirow¹ <budowa.html> z prakryształami kwarcu <sio2.htm>, plagioklazów <plagioklazy.htm> lub ortoklazu <potasowe.htm>. Ciasto skalne jest mikrokrystaliczne lub szkliste (częściowo lub całkowicie), co częstokroć utrudnia ustalenie składu mineralogicznego ryolitów. Tekstura <budowa.html> tych skał jest masywna i bezładna bądź kierunkowa. Ich ciemniejsza od granitów barwa jest wynikiem obecności rozproszomych minerałów ciemnych, zaś czerwonawe zabarwienie może pochodzić od utlenionego żelaza. Ze skał ryolitowych powstają najczęściej gleby lekkie, wykazujące niedobór wapnia, magnezu i fosforu.

KLASA SJENITU I TRACHITU – obojętne

Klasa ta obejmuje skały nasycone krzemionk¹ <minwsk.html>, pod względem chemicznym zalczane do obojętnych. Głównymi minerałami skłotwórczymi są tu skalenie potasowe <potasowe.htm>, <plagioklazy.htm> i hornblenda <wstegowe.htm>. Skały g³êbinowe <warunki.html> reprezentowane są w tej klasie przez sjenit, wylewne zaś przez trachit.

SJENITSjenity obejmują rodzinę skał g³êbinowych <warunki.html>, w których skaleñ potasowy <potasowe.htm> dominuje nad plagioklazami <plagioklazy.htm> kwaśnymi. Pobocznie występuje tu również biotyt <lyszczyki.htm> i hornblenda <wstegowe.htm>. Jeżeli w składzie mineralogicznym znaczącą rolę odgrywa kwarc <sio2.htm> (5 - 20% obj.), mówimy o sjenitach kwarcowych. W wypadku znaczącej obecności skaleniowców <skaleniowce.htm> sjenity zyskują nazwę foidonośnych (do 10% obj. skaleniowców) lub foidowych (do 60% obj. skaleniowców). W związku ze zróżnicowanym składem mineralogicznym sjenity różnią się między sobą makroskopowo. Są to skały barwy jasnoszarej, szarej, różowej, niekiedy nawet czerwonej. Odznaczają się strukturą fanerytow¹ <budowa.html>, równoziarnist¹ <budowa.html> oraz tekstur¹ <budowa.html> masywną i bezładną. W wyniku wietrzenia sjenitów powstają gleby o składzie granulometrycznym piasków i glin lekkich, na ogół zasobne we wszystkie składniki pokarmowe dla roślin. Skały sjenitowe występują rzadko, towarzyszą zwykle skałom o małej zawartości krzemionki i znacznym udziale skaleniowców.

TRACHIT Trachit jest skałą wylewn¹ <warunki.html>, w której składzie mineralnym zaznacza się znaczna przewaga skaleni potasowych <potasowe.htm> nad plagioklazami <plagioklazy.htm>. Występują tu również minerały ciemne, głownie biotyt <lyszczyki.htm> i hornblenda <wstegowe.htm>. Barwa trachitów jest zmienna: od szarej przez różowa, żółtą, czerwoną, niekiedy nawet po brunatną. Struktura jest tu wyraźnie porfirowa <budowa.html> z dużymi prakryształami skaleni alkalicznych.Ze zwietrzeliny trachitu powstają gleby gliniaste, głębokie o dobrej zawartośći składników pokarmowych dla roślin. Skały trachitowe występują niezwykle rzadko na terenie Polski.

DIORYTDioryt jest skałą głębinową zbudowaną głównie z plagioklazów <plagioklazy.htm> zasobnych w albit (oligoklaz - andezyn) i hornblendy <wstegowe.htm>. Pobocznie występować może tu także biotyt <lyszczyki.htm>, pirokseny <lancuch.htm> oraz kwarc <sio2.htm> (do 5% obj.). Jeżeli skała diorytowa zawiera znaczącą ilość kwarcu (5 - 20% obj.) mówimy o diorycie kwarcowym. Osobne nazewnictwo obejmuje także odmiany o zwiększonej zawartości skaleniowców <skaleniowce.htm>. Przy zawartości do 10% obj. skaleniowców mówimy o diorytach foidonośnych, zaś przy zawartości do 60% obj. - o diorytach foidowych. Barwa skał diorytowych jest szara lub ciemnoszara, struktura drobnoziarnista <budowa.html>, tekstura <budowa.html> masywna, bezładna. Przeważnie towarzyszą one masywom granitowym <granit.html> i gabrowym <gabro.htm>, tworząc lokalne wystąpienia. Ze zwietrzeliny diorytowej tworzą się gleby gliniaste, średniogłębokie, zasobne w żelazo, wapń i magnez, z dostateczną ilością potasu i fosforu.

ANDEZYTAndezyt jest skałą wylewną o składzie mineralogicznym zbliżonym do diorytu. Charakteryzuje się on szarą barwą i wyraźną porfirow¹ struktur¹ <budowa.html> z prakryształami plagioklazów <plagioklazy.htm>, amfiboli <wstegowe.htm> i piroksenów <lancuch.htm>. Dobrze wykształcone są zwłaszcza kryształy hornblendy <wstegowe.htm>, tworzące czarne, słupkowe osobniki. W Polsce andezyty występują w niewielkich masywach ciągnących się wzdłuż Pienin i w Karpatach fliszowych. Skały andezytowe stosunkowo łatwo wietrzeją, dając gleby gliniaste, zasobne w składniki pokarmowe dla roślin (głównie wapń i magnez).

KLASA GABRA I BAZALTU - zasadowe

Do klasy tej należą skały nasycone krzemionk¹ <minwsk.html>, których głównymi składnikami są <plagioklazy.htm> zasadowe. Innymi minerałami uczestniczącymi w ich budowie są pirokseny <lancuch.htm>, niekiedy również oliwiny <wyspowe.htm> i amfibole <wstegowe.htm>. Głównymi przedstawicielami tej klasy są gabro i bazalt.

GABRO Gabro jest skałą głębinową zbudowaną głównie z plagioklazów zasadowych <plagioklazy.htm> (labrador - bytownit) oraz piroksenów <lancuch.htm> (diallag, czasem augit). Jeżeli w jego składzie występuje istotna ilość oliwinu <wyspowe.htm> mówimy o gabrze oliwinowym. Odmiany zbudowane prawie wyłącznie z plagioklazów i oliwinu nazywane są troktolitami. Szczególną odmianą skał gabrowych są anortozyty, zbudowane głównie z plagioklazów szeregu andezyn - labrador. Gabra zawierające do 20% kwarcu <sio2.htm> nazywane są gabrami kwarcowymi. Gabrem foidonośnym nazywa się gabro zawierające, obok plagioklazów, także do 10% skaleniowców <skaleniowce.htm>, zaś gabrem foidowym - zawierające do 60% skaleniowców. Skały gabrowe w większości mają barwę ciemną (ciemnozieloną lub prawie czarną). Wykazują strukturê gruboziarnist¹ <budowa.html>, a teksturê <budowa.html> masywną i bezładną. Powstające z nich gleby są na ogół głębokie, gliniaste, zasobne w żelazo, magnez i wapń, wykazujące jednak często niedobór potasu. Gabra występują w Sudetach (masyw Nowa Ruda - Słupiec, Góry Sowie) oraz w masywie Ślęży.

BAZALT Bazalt jest skałą wylewn¹ <warunki.html> zbudowaną głównie z plagioklazów zasadowych <plagioklazy.htm> (labrador - bytownit), piroksenów <lancuch.htm> (diallag, czasem augit) oraz niewielkiej ilości silnie rozproszonego magnetytu <fe.htm>. Z występowaniem magnetytu związana jest charakterystyczna, prawie czarna barwa skał bazaltowych. Wykazują one strukturę afanitow¹ <budowa.html>, rzadziej porfirow¹ <budowa.html> z prakryształami oliwinów <wyspowe.htm> i teksturê <budowa.html> masywną, bezładną. Starsze, paleozoiczne odmiany bazaltów, o migdałowcowej strukturze i nieco jaśniejszej barwie (często z odcieniem czerwonawym), nazywane są melafirami (paleobazaltami). Blisko spokrewnione z bazaltami są również diabazy, zwane niekiedy mikrogabrami. Skały bazaltowe wietrzeją nieco wolniej niż gabra, dając gleby gliniaste i pyłowe, zasobne w składniki pokarmowe dla roślin. Wśród skał wylewnych skorupy ziemskiej bazalty należą do najbardziej rozpowszechnionych. W Polsce występują powszechnie na terenie Dolnego Śląska, od zachodniej granict Polski po okolice Opola, tworząc z innymi skałami wylewnymi tzw. trzeciorzędową formację bazaltową.