Zgodnie z art. 16 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Wspólnota ta uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, co jest wyrazem konstytucyjnej zasady decentralizacji władzy publicznej, wyrażonej w art. 15 Konstytucji RP, mającej na celu umożliwienie społecznościom lokalnym bezpośredniego wpływu na funkcjonowanie ich wspólnoty, poprzez przejęcie zadań lokalnych nie zastrzeżonych z mocy prawa na rzecz innych podmiotów.

Zadania te samorząd wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, a samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Jak stanowi art. 2 ustawy o samorządzie gminnym,

Art.1 Ustawy o S.G. stanowi że mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową .Poprzez gminę należy rozumieć - wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Gmina jest jednostką samorządu terytorialnego o najszerszym zakresie kompetencji, bowiem art. 6 ustawy o sam. gmin. wprowadza domniemanie właściwości gminy dla wszystkich spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, jeżeli nie są one zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Ustawa o sam. gmin. określa dwa rodzaje zadań które może wykonywać gmina:

- zadania własne, którymi są zadania mające na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty; za których realizację jednostka samodzielnie odpowiada podlegając w tym zakresie wyłącznie kontroli legalnosci gospodarności i rzetelności.

Realizacja zadań własnych jest finansowana z dochodów własnych jednostki samorządowej.

- zadania zlecone – są to zadania z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów(art.8)

Zarówno zadania własne gminy jak i zadania zlecone mogą mieć charakter obowiązkowy(jeżeli ustawy obligują gminę do ich wykonania), oraz charakter dobrowolny.

Art. 7 ust. 2 stanowi podstawę podziału zadań własnych gminy na obowiązkowe i fakultatywne.

U podstaw tej regulacji leży próba zagwarantowania społecznościom lokalnym świadczeń publicznych na poziomie minimalnym. Realizacja obowiązku szkolnego, elementarne świadczenia z zakresu opieki społecznej to przykłady zadań, które każda gmina w cywilizowanym świecie powinna spełniać. Ustawodawca nie formułuje katalogu zadań obligatoryjnych. Odsyła w tym

zakresie do prawa materialnego. Zgodnie z ust. 2 obowiązkowy charakter zadań własnych określają ustawy. Jeżeli zatem ustawodawca określi konkretne zadanie jako obowiązkowe, to wówczas na gminie (jej organach) ciąży obowiązek ich wykonania, a obywatelowi przysługuje z tego powodu roszczenie

(Z. Niewiadomski, W. Grzelczak: Komentarz, s. 12-13).

Podobnie też gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości innych jednostek samorządu terytorialnego tj. powiatu i samorządu województwa na podstawie porozumień zawartych z tymi jednostkami. Zadania te również mają charakter zadań zleconych.

Zadania własne gminy

Zadania własne gminy określa art. 7 ust. 1 ustawy o sam. gmin. Należą do nich w szczególności sprawy:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

-Zestawienie wyników badań powietrza na terenie gminy Trzebinia.

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

-Gmina pełni role inwestora utrzymuje dorgi i urządzenia z nią związane

-planowanie rozwoju sieci drogowych(oraz okreslenie zródeł ich finansowania)

-budowa ronda

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

-Gmina jest odpowiedzialna za budowę utrzymanie i eksploatację instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych ,stacji zlewnych,

-transport zwłok zwierzęcych

-ma zapewnić odsnieżanie , pozbywanie się błota ,lodu,

-segregacja smieci

4) lokalnego transportu zbiorowego,

-mają możliwośc wpływania na rozkład jazdy przewoźników

-gmina zapewnia np busy na terenie gminy(czesto są porozumienia miedzygminne)

5) ochrony zdrowia

-Gminy prowadzi działania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych co wynika z art.4, ust.1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U.02.147.1231) :

• zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu,

• udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,

• prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności dla dzieci i młodzieży,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych

-Gmina organizuje i prowadzi gminne ogniska wychowawcze śiwetlice,oraz kluby środowiskowe dla dzieci;

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

-poprawa warunków mieszkaniowych społeczności lokalnych , przyśpieszenia i rozwoju budownictwa

-Gmina zapewnia lokale socjalne dodatki mieszkaniowe ;systemy pomocy socjalnej

8) edukacji publicznej,

-przedszkola ,szkoły podstawowe,gimnazja

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

-prowadzenie bibliotek

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

-prowadzenie wypożyczalni sprzętu sportowego i turystycznego;organizowanie nauki pływania;organizowanie zajęć i zawodów i imprez sportowo-rekreacyjnych.

Gmina ma możliwość zachęcania podmiotów prywatnych do do prowadzenia działalności w zakresie sportu i rekreacji poprzez udzielanie bonifikat(upust,rabat) przy sprzedazy nieruchomosci podmiotom prowadzoacym działanosci rekreacyjno-sportową na cele niezwiązane z działanloscia budżetową.

-Gmina ma obowiązek zapewnic bezpieczeństwo osobą przebywającym w górach oraz osobą pływającym ,kąpiącym , lub uprawiajacym sporty wodne.

11) targowisk i hal targowych

-oświetlenie targowiska

12) zieleni gminnej i zadrzewień

-strzyżenie trawników , zadzenie kwiatów

13) cmentarzy gminnych,(sprzątanie cmentarzy, wywóz śmieci)

14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

-OSP

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

-spotkania ,debaty np. z przewodniczącym Rady Miasta

18) promocji gminy

-organizowanie dni miasta ,

-jeżeli jest jakiś zabytek to organizowanie atrakcji aby przyciągnąc turystów

19) współpracy z organizacjami pozarządowymi

-na terenie gminy mogą działać organizacje pozarządowe o różnorodnych profilach - między innymi sportowe, obywatelskie, kulturalno-hobbystyczne, zajmujące się pomocą społeczną, ochroną zdrowia, rozwojem wspólnot lokalnych, tradycją narodową, nauką i wychowaniem.

Gmina może wspierac poprzez: organizowanie szkoleń; udostępnianie posiadanych pomieszczeń i sprzętu; promocję działalności organizacji na stronie internetowej gminy a także w trakcie organizowanych spotkań prasowych

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw

.

Powyższy katalog zadań nie ma charakteru katalogu zamkniętego, co wynika z literalnej konstrukcji przepisu – ustawodawca wymienia bowiem sprawy „w szczególności” należące do zadań własnych gminy. O tym iż jest to katalog otwarty przesądza również brzmienie art. 6 ustawy o sam. gmin., zgodnie z którym do zakresu działania gminy nalezą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, jeżeli nie są zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Dodatkowo katalog zadań własnych gminy określa również ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw . Tym samym można stwierdzić jednoznacznie, iż ustawodawca w art. 7 ust. 1 ustawy o sam. gmin. przedstawił otwarty katalog najistotniejszych zadań, mających na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej.

Zadania zlecone gminy art.8

Zadania zlecone to zadania, które państwo powierza samorządowi, ze względów pragmatycznych - generalnie w drodze normy ustawowej lub w drodze indywidualnych porozumień - i dalej traktuje je jako zadania państwowe z określonymi tego konsekwencjami (finansowanie wykonania, ściślejszy nadzór).

Do zadań zleconych gminie w drodze normy ustawowej należą:

1.Prowadzenie przez gmine urzędu stanu cywilnego

-meldunki ewidencja ludności,

2. nadzór i wydawanie zezwoleń na uprawę maku i konopi włóknistych na obszarze gminy

-nadzór( kontrola i możliwość władczego oddziaływania)

Gmina wydaje zezwolenia i sprawuje nadzór

3. pomoc kombatantom i innym osobom uprawnionym znajdującym się w trudnych warunkach materialnych,

-zniżki, darmowe przejazdy komunikacja miejską

4.Przeprowadzanie spisów rolnych

5. wybór ławników do sądów okręgowych oraz sądów rejonowych obejmujących swoją właściwością obszar gminy,

6. wykonywanie zadań określonych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1979 r o ewidencji ludności i dowodach osobistych ,

-przyjmowanie wniosków o wydanie dowodu

-wydawanie dowodów osobistych

-przyjmowanie zgłoszeń o kradzieży bądź zgubieniu dowodu

7. prowadzenie Ewidencji działalności gospodarczej według właściwości miejsca zamieszkania przedsiębiorcy,

-wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu?

-złożenie wniosku o wpis do ewidencji?

8. wykonywanie zadań określonych w art. 11 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ,

9. świadczenie usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi,

10.. prowadzenie postępowań w sprawach dotyczących zgromadzeń,

11. zadania na podstawie ustawy z dnia 11 maja 1994 r. o zadaniach zleconych gminie, związanych z organizacją i prowadzeniem spisów rolnych ,

12.. zadania określone w art. 3, 4 i 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw,

13. sporządzanie i aktualizacja spisu wyborców (osób uprawnionych do głosowania), obsługa administracyjna i wykonywanie zadań związanych z organizacją i przeprowadzaniem wyborów na obszarze gminy, w związku z wyborami: do Sejmu i Senatu RP, Prezydenta RP, wyborami do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, oraz w trakcie referendum ogólnokrajowego.

14.Zadania Obrony cywilnej-

-opracowanie planu ewakuacji

-tworzenie formacji obrony cywilnej

-wyposażenie formacji w sprzęt

-system wykrywania i alarmowania o niebezpieczeństwie

-szkolenia i ćwiczenia obronne

Zadania z zakresu administracji rządowej o charakterze dobrowolnym gmina może wykonywać na podstawie porozumień z organami tej administracji.

Podobnie też gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości innych jednostek samorządu terytorialnego tj. powiatu i samorządu województwa na podstawie porozumień zawartych z tymi jednostkami.

O zasadniczej różnicy pomiędzy rodzajami zadań wykonywanych przez gminę stanowi zatem ich delegacja – zadania własne gmina wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, podlegając w tym zakresie wyłącznie kontroli legalności, gospodarności i rzetelności swoich działań, zadania zlecone gmina wykonuje na podstawie delegacji wynikającej z ustawy bądź porozumienia, państwo zaś dalej traktuje je jako zadania państwowe z określonymi tego konsekwencjami (finansowanie wykonania, ściślejszy nadzór i kontrola).

Z powyższego wynika również fakt, iż wykonywanie zadań własnych gmina może powierzać osobom fizycznym bądź prawnym, na zasadach dowolności, ograniczonej obowiązującymi przepisami prawa powszechnego, powierzanie zaś zadań zleconych innym podmiotom wymaga dodatkowo każdorazowej zgody „zleceniodawcy” czyli organu administracji rządowej.

Zgodnie z konstytucyjną zasadą decentralizacji władzy publicznej jak najwięcej spraw związanych z lokalną wspólnota samorządową powinno znaleźć się w kompetencji jednostki samorządu terytorialnego właściwej dla tej wspólnoty. Nie należy jednak zapominać o konieczności zapewnienia gminie środków finansowych na realizację nowych zadań, bądź poprzez zwiększenie dochodów własnych gminy, lub też poprzez subwencję. Również w przypadku powierzania gminie nowych zadań zleconych z zakresu administracji rządowej nie powinny mieć miejsca sytuacje, w których gminy muszą występować na drogę sądową przeciwko Skarbowi Państwa w celu uzyskania środków finansowych niezbędnych do zrealizowania powierzonych im zadań zleconych.