Zasady stosowania i wykadni prawa 21.03.2011

Model decyzyjny nawiązuje do znanej w nauce prawa pozytywistycznej konstrukcji sylogizmu prawniczego.

Model decyzyjny to wzija procesu stosowania prawa która rozkwit przeżywała w latach 80 ubiegłego wieku. Widzino proces stosowania prawa jako proces sylogistyczny.

Jego ewentualne przyjęcie jest wyrazem przekonania, że struktura prawniczgo poznania ma logiczny charakter.

Wyobrażano sobie że prawnicy myślą logicznie. Nie dowierza się już to w to że poznanie prawnicze i roumowanie prawmicze mają ze sobą coś wspólnego.

Czy pranicy myśla w sposób logiczny, czy poznanie prawnicze to co robi sąd jest oparte na logice?

Co to jest sylogizm?To schemat wnioskowania lbo reguł inferencyjna o dwóch przesłankach które zawierają wspólny składnik nie występujący we wniosku.

To jest takier rozumowanie gdzie mamy wspólny wniosek ale we wniosku on się nie pojawia.

Przesłanki.

Przesłanka większa:Każdy ssak jest skręgowcem.

Przesłanka mniejsza:Każdy pies jest ssakiem.

Wniosek:Każdy pies jest kręgowcem.

Wspólny element już w samym wniosku się nie pojawia.Czym różni się od sylogizmu takiego sylogizm prawniczy?

Czy to jest sylogizm prawniczy?

To rozumowanie składające się z :

1.Przesłanki większej, która jest stosowana NORMA PRAwna w spostaci: Jeżeli F, to powinny nastąpić konsekwencje K1, K2, Kn:

2.Przesłanka mniejsza, tj. zdania, ze istnieje fakt x mieszczący się w zakresie F.

konluzja(norma indywidualna) głosząca że fakt x powinienie pociągnąć za sobą konsekwencje K1,K2,Kn. Jest to różnica pomiędzy sologizmem jaki jest w logice i sylogizmem prawniczym.

Na przykład:

P>W:Kto bez podstawu prawnej uzuskał korzyść majątkową innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

P:mniejsza: Jaz uzusyał bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem Piotra.

Wniosek:Jan jest obowiązany do wydania Piotrowi bezpodstawnie uzyskanej korzyści(ewentualnie jej wartości).

Ale w przeciwieńtwoe do sylogizmu, w którym przesłankami są zdania w sensie logicznym, sylogizm prawniczy nie może gwarantować prawdziwości wniosku.

Nie mamy gwarancji że wniosek będzie poprawny, bo logika o której najczęściej myślimy to logika która działa na zdaniach w sensie logicznym na zdaniach ktrórych można przypisać wartości w sensie prawdy lub fałszu.

Sylogizm prawniczy nie jest rozumowaniem pewnym, które daje gwarancje prawdziwości wniosku.

Model decyzyjny nawiązuje do struktury sylogizmu:

Etap I (ustalenie jako norma obowiązuje) może być rozumiany jako przesłanka większa, czy też raczej jego wynikiem jest sfromułowanie przesłanki większej;

Etap II(uznanie faktu za udowodniony)jako przesłanka mniejsza

Etap III i IV jako konkluzja.

Etpa III to subsumpcja, etap IV to dobór konsekwencji prawnych, to nic innego jak konkluzja w strukturze sylogistycznej. Model decyzyjny jest przykładem, egzemplifikacją potraktowania prawa w sposób sylogistyczny.

A więc model decyzyjny stosowania prawa jest pewną egzemlifikacją potraktowania stosowania prawa w sposóbg sylogistyczny-sylogistycznego modelu stosowania prawa.

Ale ten sylogistyczny model stosowania prawa jest współcześnie krytykowany.

Na czym ta krytyka polega?

Normy prawne nie są jednakowe , mogą mieć różną strukturę.

Art.415 Kc Kto z winy6 swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia-reguła-prima facie przynajmniej działa na zasadzie wszytsko albo nic. Reguła działa na zasadzie wszytsko albo nic, albo ktoś wyrządził szkodę i jest obowiązany do jej naprawnienia albo nie popełnił szkody i nic nie musi robić. Albo zachodzą okoliczności wskazane w hipotezie i norma ma zastosowanie albo nie zachodzą okoliczności, i nie ma obowiązku. Reguła działa w sposób 0-1.

Konst. Art.32 ust.1 wszysycy sa wobec prawa równi. Wszysycy mają prawo dor ównego traktowania przez władze publiczne-zasada (odwołuje się do pewnych wartości, które system prawa chroni i realizuje).

Do kogo skierowana jest norma prawna?

Do wszytskich, wszysycy są równi wobec prawa. Taką normę jak w art32 można tylko spełnić w jakimś stopniu. To nie jest reguła, tylko to jest zasada. Odwołuje sie do pewnych wartości które prawo ma realizować i chronić. Obowiązek przewdziany w takiej zasadzie sprowadza się do tego że obowiązek do których jest skierowana muszą ją spełnić w jak największym stopniu ale to niemusi być 100%.

Konst.art.65 ust.5 Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnegoproduktywanego zatrudnienia poprzez zwalczanie bezrobocia pprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organiozwoanie i wpsierranie poradnictwa i szkolenia zawdoowego oraz roboót publicznych i prac inferecyjnych-norma programowa(prawodawca wskazuje cel, nie wskazując wiążąco środków do osiągnięcia tego celu).

Jeśli norma ma taką strukturę , że nie wstazuje wartości tylko cel to jest to norma programowa.

Czy w każdym z tych przypadkow sylogizm zda egzamin?

Reguła i sylogizm

Jak reguły funcjonują w sylogiźmie prawniczym.

P.W: kto z winy sowjej wyrządził szkodę zobowiązany jest do jej naprawnienia.

P.M:Jan wyzrądził z winy sowjej szkodę piotrowi(podpalił samochód).

Wniosek:Jan zobowiązany jest naprawić szkodę, którą wyrządził Piotrowi(powinien mu zapłacic odszkodowanie).

Jak te normy ,które są zasadami funkcjonują w rozumowaniu sylogistycznym, czy sylogizm działa gdy przesłanką jest zasada?

P.W: Wszyscy są wobec prawa równi. wszyscy mają prawo to równego traktowania przez władze publiczne.

Przesłanka mniejsza:jan jest człowiekiem. Piotr jest człowiekiem. Piotr ma emeryturę w wysokości 3 tys złotych.

Gdyby zastosować regułę sylogistyczną, to trzeba by wysnuć wniosek że skoro Jan jest człowiekeiem to też powinien dostać 3 tys złotych.

Wniosek:Jak powinien mieć emeryturę 3 tys złotych???

Emerytura jest zależna od wielu czynników. Ważne jest to że prosty sylogizm prawniczy nie działa w przypadku zasad. Jeśli norma jest zasada to nie można jej traktować jako przesłanki większej w sylogiźmie bo wniosek będzie absurdalny.

Jak normy programowe dają się wpisać w rozumowanie sylogistyczne?

Norma programowa i sylogizm

Przesłanka większa:Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do produktywnego zatrudnienia...

Przesłanka mniejsza:jan jest bezrobotny.

Wniosek:Władze publiczne mają obowiązek zapewnić Janowi pracę???

Norma programowa wskazuje tylko cel do którego władze publiczne mają dążyć ale nie muszą go w 100% osiągnąć. Dtalego to rozumowanie sylogistyczne po prostu nie działa. Nie można rozumować w prosty sylogistyczny sposób.

Współczesny prawnik nie może się posługiwać się instrumentami albo wszystko albo nic. Muszą być stsosowane instrumenty elastyczne.

Wniosek jest taki że tylko w przypadku reguł działa sylogizm prawniczy, pozostałych norm nie.

Reguła-czy dają pewną konkluzję w sylogiźmie prawniczym?

Współcześnie się to kwestionuje.

Przesłanka większa:Obowiązuje zakaz wjazdu pojazdów silnikowych do parku.

Wydaje się że to jet reguła bo działa na zasadzie wszystko albo nic.

Przesłanka mniejsza:Ambulans pogotowani ratunkowego jest pojazdem silnikowym.

Wniosek:ambulansowi pogotowia ratunkowego zakazne jest wjechanie do parku(nawet gdy wymagają tego okoliczności i ratowane życia pacjentów)???

Nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszytstkich sytuacji jakie wystąpiom. Są sytuacje , których prawodawca nie przewidział a są takie że pozwolą nam na złamanie reguły.

Wszelkie reguły ustanawia się po to żeby realizować jakieś wartości. Mozna szukać różnych wartości które prawodawca chciałby chronić.

Reguła obowiązuje dlatego, iż realizuje zasadę (w tym przypadku ochrony przyrody, ochrony porządku, ładu miejskiego). każda reguła jest środkiem do realizacji wartości. To jest są zasady absolutne.

Takie zasady konkurują z innymi zasadami. W tym przykładzie te zasady konkurują z zasadą poszanowania i ochrony życia ludzkiego. ten ambulans ma ratować życie ludzkie. Mamy sytuację konfliktu między dwiema zasadami.

Która z nich przeważa?

Trzeba się zastanowić która z konkurujących zasad ma przeważać? Ambulans powinien przeważać, jednak w zwykłych czasach nikt analizy reguł nie przyprowadza. W zwykłych czasach prawo musi działać metodą 0-1. Istnieją jednak sytuacje kiedy trzeba zastosować się do reguł.

Nawet reguły nie mają charakteru konkluzywengo!!!

Regułę ,,Jeżeli W to powinno nastąpić k" nawiemy niekonkuzywną jeśli nie pozwala nam w definitywny sposób wnioskować z tego, że zaszło W, o tym że zaszło K.

W naszym przykładznie mieliśmy refułę:jeśli coś jest pojazdem silnikowym to temu czwmuś nie wolno wjeżdżać do parku. Ta reguła nie pozwala nam w sposób pewny i za każdym razem wnioskowac z faktu, że mamy do czynienia z pojazdem silnikowym zonowiązuje dlań zakaz wjazdu do parku.

Nie jest to więc reguła konluzywna.

Można powiedzieć, że to czy model jest adekwatny do rzeczywistości to trochę zależy od rzeczywistości. Kiedyś prawo było inne, bardziej sztywne, mniej bogate mniej skomplikowane. Kiedyś rzeczywistość byłamniej skomplikowana.

Sylogistyczny model stosowania prawa wydawał się odpowiedni dla zamkniętych i definitywnych systemów prawa, takich gdzie występowały:

-tekstowa koncepcja prawa-prawo jest teksetm w kodeksach, ustawach, wpsółcześnie prawo się widzi jako fakt społęczny

-dążenie do maksymalnej ścisłości i precyzji norm

-przewaga reguł, rzadkie zasady i normy programowe

-dążenie do tego aby normy, uprawnienia i obowiązki miały charakter definitywny

-bezwzględne związanie prawem organów państwa i obywateli.

Współczesne systemy prawa sa otwarte i niedefinitywne. Sytemay takie:

-wykorzystują reguły pozatekstowe(zasady słuszności, przepisy odsyłające i klauzule generalne

-wykorzystują pojęcia niedookreślone i typologiczne

- posługuja sieszerokim zakresie zasadami i normami programowymi

- normy takich systemow oraz wynikajace z nich uprawnienia i obowiazki maja czasto charakter niedefinitywny bo prawo przewiduje mozliwosc usprawiedliwoinego odstepstwa od obowiazujacych norm

-prawo przekonuje ze prawo nie moze rwegulowac procesow spolecznych za pomoca raz na zawsze ustalonych i niekorygowanych regul ze musi ono pozostawiac dycydentom wiecej otwartej prtzestrzeni by mogli oni dostosowac swe decyzje do dynamicznie zmieniajacych sie kontekstow spolecznych

- odwoluja sie do spolecznego narmatywnego konsensusu, ktory jest traktowany jako wartosc wymagajaca ochrony i realizowania.

nauka prawa zakwestionowala i klasyczna i pozytywistyczna koncepcje prawa oraz wynikajacy z tej koncepcji obraz procedur stosowania prawa, wlasnie oparty na sylogizmie.

Zauwazono ze stosowanie prawa polega raczej na dokonywaniau argumentacyjnie uzasadnionych wyborow miedzy roznymi alternatywnymi decyzjami.

Argumentacyjnie uzasadniony wybor moze opierac sie na racjach o roznym charakterze. Stąd mozna wyroznic pewne modele uzasadnienia:

1. w modelu retoryczno-topicznym chodzi o znalezienie takiej decyzji, która mogłaby liczyć na jak najszerszą ackeptacj w świetle społecznie akceptowanych wartości.

2.Model technologiczny chodzi o znalezienie decyzji optymalnej ze względu na prognozowane skutki empiryczne poszczególnych alternatywów decyzyjnych.

Sceptycyzm wobec reguł-wobec tego czy reguły rzeczywiście dają nam pewne wyniki. jest podstawą wątpilowści czy proces stosowania prawa ma charakter sylogistyczny czy arugmentacyjny.

Współczśnie bowiem wobec reguł są także powody, aby przejawiać sceptycyzm wobec faktów.

Według Jerome'a Franka, nawet gdyby nomy prane byłyby absolutnie pewne i ich zastosowanie do jednostkowych przypadków nie budziło żadnych wątpilowścu, decyzje sądowe są i tak nieprzyewidywalne ponieważ głównym źródłemj niepewności nie są normy, ale problem ustalenia faktów.

Dlaczego mamy problem z ustaleniem faktów?

Przyczyny dla których ustalenia faktyczne w postępowaniu sądownym są niepewne:

-niemożność sformułowania dla wielu twierdzeń o faktach sprawy wsztskich warunków koniecznych i wystarczających do ich weryfikacji lub falsyfikacji

-niepewny i nieprecyzyjny charakter większości twierdzeń ogólnych z których wyprowadza się jednostkowe twierdzenia o faktach sprawy.

-brak jednoznacznych i precyzyjnych dyrketyw preferencji określających zasady wyboru między konkurencyjnymi hipotezami.

Sąd kiedy ustala stan faktyczny pracuje nad wieloma konkurecyjnymi hipotezami i musi którąś wybrać. Zeznania świadów są sprzeczne. jak sędzia ma dokonać wyboru pomiędzy konkurencyjnymi hipotezami, sędzia posługuje się intuicją. Nie ma precyzyjnych reguł przewidzianych przez prawo.

-strategiczny charakter większości argumentacji w postępowaniu sądowym.

Czy strony to mają intseres w tym aby dążyć do ustalenia prawdy?Nie strony dążą do pokonania przeciwnika procesowego. Strony przedstawiają takie argumenty, które przemawiają na ich korzyść. Wobec tego mówi się , że myślenie prawnicze jest oparte na dominacji konluzji, dominacji wniosku. Storny stawiają jakąś tezę, dobierają przesłanki które prezentują sądowi.