Koszty sądowe w sprawach cywilnych
Spory najlepiej rozstrzygać polubownie, czyli dojść do porozumienia z drugą stroną konfliktu. Czasami jednak jedyną drogą, aby wyegzekwować swoje prawa jest skierowanie sprawy do sądu.
Kierując sprawę do sądu musimy się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów finansowych. Niniejsze opracowanie dotyczy kosztów w sądach cywilnych, nie mają zastosowania w sprawach karnych i o wykroczenia.
Koszty sądowe związane są z rozpoczęciem, prowadzeniem i zakończeniem postępowania cywilnego w danej sprawie.
Koszty sądowe dzieli się na opłaty i wydatki.
Do
opłacenia kosztów sądowych zobowiązana jest strona, która wnosi
do sądu pismo (pozew, wniosek).
Strona,
która sprawę wygra może domagać się zwrotu kosztów od strony
przegrywającej.
Opłaty
Opłacie podlegają zarówno pisma mające na celu rozpoczęcie sprawy (np. pozew, wniosek, pozew wzajemny), jak i odwołania (np. apelacja, zażalenie, sprzeciw od wyroku zaocznego, skarga kasacyjna). Sąd nie rozpocznie postępowania jeśli nie uiścimy opłaty. Wysokość oraz rodzaj opłat w danych sprawach jest określona w Ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Rodzaje opłat:
stała
stosunkowa
podstawowa
1. Opłata stała
Opłata stała to konkretna kwota pieniężna w danej sprawie, nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 5.000 złotych (art. 12 Ustawy o kosztach sądowych). Przykładowo, taka opłata pobierana jest w sprawach o rozwód, zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie wstąpienia w stosunek najmu czy o eksmisję.
2. Opłata stosunkowa
Opłata stosunkowa pobiera się w sprawach o prawa majątkowe, wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł.
Jeśli nie da się ustalić wartości przedmiotu sporu pobierana jest opłata tymczasowa. Sąd określa jej wysokość w granicach od 30 zł do 1000 zł. W orzeczeniu kończącym sąd określa wartość ostateczną opłaty.
3. Opłata podstawowa
Wynosi 30 zł i jest pobierana w sprawach, dla których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Przykładowo, taka opłata pobierana jest od pism w sprawach pracowniczych w drugiej instancji, o ile wartość roszczenia nie przekracza 50.000 zł.
Termin i forma uiszczenia opłaty
Opłata powinna być uiszczona wraz z wniesieniem pisma do sądu.
Opłaty można dokonać:
wpłacając odpowiednią kwotę pieniędzy bezpośrednio w kasie sądu, bądź
w znakach sądowych, które można nabyć w sądzie (nie mylić ze skarbowymi), bądź
przelewem lub przekazem na konto sądu. Numery rachunków sądów znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości – www.ms.gov.pl. Ponadto każdy sąd podaje swój numer konta na tablicy ogłoszeń w budynku sądowym.
Jeśli ktoś nie wniósł opłaty do sądu wraz z pismem, to sąd wezwie do uzupełnienia braków formalnych poprzez uiszczenie opłaty. W wezwaniu sąd określi wysokość opłaty, którą należy wpłacić w terminie tygodniowym od doręczenia wezwania. Nie dopełnienie tych formalności spowoduje, że sąd zwróci pismo i sprawa się nie odbędzie. Sąd zwraca pismo rozpoczynające postępowanie (wniosek, pozew) z powodu nie uiszczonej opłaty, w takiej sytuacji nie ma przeszkód aby osoba wniosła je ponownie. W przypadku odwołania, z powodu nieopłacenia kosztów, sąd odwołanie odrzuca, wtedy nie ma możliwości ponownego rozparzenia sprawy.
Jeśli kogoś nie stać na uiszczenie opłaty, to po otrzymaniu wezwania powinien w terminie tygodniowym (wyznaczonym do uiszczenia opłaty) złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych (art. 1262, 130 Kodeksu postępowania cywilnego) .
Uwaga:
Jeśli ktoś jest reprezentowany przez adwokata, to jego obowiązkiem jest wniesienie odpowiedniej opłaty. Jeśli adwokat wnosi do sądu pismo i nie uiści on należnej z tego tytułu opłaty, to sąd odrzuca takie pismo bez wzywania do uiszczenia opłaty (art. 1302 Kodeksu postępowania cywilnego).
Wydatki
W trakcie sprawy sądowej mogą pojawić się dodatkowe koszty, tzw. wydatki.
Do wydatków zalicza się m.in.:
wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, tłumaczy oraz kuratorów ustanowionych w danej sprawie;
zwrot kosztów podróży i noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków;
koszty podróży strony zwolnionej od kosztów sądowych związane z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem;
koszty przeprowadzenia innych dowodów (np. badanie DNA przy ustalaniu ojcostwa);
koszty ogłoszeń (np. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku)
W przypadku, gdy zwracamy się do sądu o podjęcie czynności połączonej z wydatkami (np. powołanie biegłego), musimy uiścić zaliczkę na ich pokrycie. Wysokość i termin wpłaty zaliczki określa sąd w wezwaniu. Jeśli zaliczka nie zostanie wpłacona, sąd może nie powołać biegłego (art. 1304 Kodeksu postępowania cywilnego).
W orzeczeniu kończącym sprawę sąd rozstrzyga która ze stron będzie obciążona wydatkami (art. 83 Ustawy o kosztach sądowych).
Koszty sądowe a koszty procesu
Koszty sądowe to koszty, związane z prowadzeniem sprawy, które osoba dochodząca swoich roszczeń zobowiązana jest wpłacić na rzecz sądu.
Koszty procesu to wszelkie koszty związane z prowadzeniem sprawy (nie tylko koszty sądowe, ale też inne, jak np. wynagrodzenie adwokata, czy koszty dojazdu do sądu).
Zwrot kosztów procesu
Osoba,
która wygrała sprawę w sądzie ma prawo żądać od osoby, która
przegrała zwrotu niezbędnych kosztów procesu (art.
98 Kodeksu postępowania cywilnego).
Niezbędne
koszty procesu są inaczej liczone w zależności od tego, czy sprawa
jest prowadzona przez adwokata, czy nie.
a) Jeśli osoba nie jest reprezentowana przez adwokata czy radcę prawnego (występuje osobiście lub ma pełnomocnika, który nie jest adwokatem), niezbędnymi kosztami procesu są:
koszty sądowe
koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika,
równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.
Jeśli osoba nie jest reprezentowana przez adwokata, to o zwrocie kosztów sąd orzeka z urzędu, bez składania wniosku.
b) Jeśli strona jest reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego, niezbędnymi kosztami procesu są:
koszty sądowe
koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (dojazdy, utracony zarobek)
wynagrodzenie i wydatki adwokata (lub radcy prawnego),
Uwaga:
Jeśli strona korzystała z pomocy kilku adwokatów, to zwrotu kosztów może domagać się tylko z tytułu wynagrodzenia jednego adwokata (radcy prawnego).
Wynagrodzenie to nie może przekraczać stawek określonych w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (...).
Zwrot kosztów procesu następuje na żądanie strony, co oznacza, że należy takie żądanie zgłosić sądowi przed zamknięciem rozprawy. Żądanie takie można zgłosić zarówno pisemnie lub ustnie.
Uwaga:
W
niektórych przypadkach sąd zasądzi zwrot kosztów procesu od
strony, która sprawę wygrała dla strony, która przegrała. Ma to
miejsce wtedy gdy osoba, która została pozwana do sądu od razu
zgodziła się z żądaniem strony przeciwnej i sąd uzna, że nie
dała powodu do wytoczenia sprawy do sądu. (art.
101 Kodeksu postępowania cywilnego)
Zanim
ktoś wystąpi przeciw innej osobie do sądu, warto, aby najpierw
zwrócił się bezpośrednio do tej osoby ze swoim roszczeniem.
Najlepiej zrobić to w formie pisemnej, np. wysłać pismo
zawierające swoje wezwanie listem poleconym, zachowując dla siebie
kopię pisma. Jeśli nie wykorzystamy drogi polubownej możemy zostać
obciążeni kosztami.
Zwrot opłaty
Osobie, która wniosła opłatę sąd może zwrócić całą opłatę albo jej część.
a) w całości:
Sąd
wraca stronie całą uiszczoną opłatę, jeśli sprawa nie odbędzie
się, gdyż sąd zwraca pismo (pozew, wniosek) z powodu braków
formalnych lub przypadku cofnięcia czy odrzucenia pisma (a stało
się to przed wysłaniem odpisów innym stronom).
Sąd
zwraca tez całą opłatę od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej
– jeśli uwzględni te środki odwoławcze i stwierdzi oczywiste
naruszenie prawa.
b) w części:
Sąd
zwraca 3/4 wniesionej opłaty, jeśli w trakcie sprawy w sądzie
pierwszej instancji zawarto ugodę przed mediatorem. W pozostałych
przypadkach zakończonych ugodą sądową, sąd zwraca połowę
wniesionej opłaty (art.
79 Ustawy o kosztach sądowych).
Sąd
powinien zwrócić opłatę bez występowania z wnioskiem o zwrot
wniesionej opłaty. Jeśli sąd nie dokonał zwrotu opłaty, to można
wystąpić z takim roszczeniem. Roszczenie takie przedawnia się z
upływem trzech lat.
Opłaty kancelaryjne
Opłaty
kancelaryjne to opłaty za wydawanie odpisów, wypisów, zaświadczeń
i orzeczeń z sądu. Opłata kancelaryjna wynosi 6 zł za każdą
rozpoczętą stronę wydanego dokumentu (art.
77 Ustawy o kosztach sądowych).,
Za
wydanie kopii dokumentu znajdującego się w aktach sprawy opłatę
wynosi 1 zł za każdą rozpoczętą stronę wydanego dokumentu (art.
78 Ustawy o kosztach sądowych).
Ustawa nie reguluje natomiast opłat za robienie zdjęć akt sprawy aparatem cyfrowym i zazwyczaj jest to bezpłatne, natomiast wymaga zgody sędziego dyżurnego.
Podstawa prawna
Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005, Nr 167, poz. 1398, z późn. zm., tekst jednolity na stronie http://www.lex.com.pl/bap/aplikacja/Dz.U.2005.167.1398.html)
Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296, z późn. zm., tekst jednolity http://www.lex.com.pl/kodeksy/?akt=64.43.296.htm)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 27, poz. 199, z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1348, z późn. zm.)
Inne poradniki/ strony WWW
Dodatkowe informacje znajdują się na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości:
www.ms.gov.pl/sprawy_cywilne/sprawy_cywilne.php
oraz na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich www.codziennikprawny.pl/strona/sprawy_administracyjne_i_mieszkaniowe