1. Czytelnik i widz wspotczesny przyzwyczajonyjest do wielu literackich i filmowych konwencji. Obcuje z powiesciami i dramatami realistycznymi, ta-kimi jak utwory Balzaka, Flauberta, Prusa czy Zapolskiej. Poznaje logiczny, przyczynowo skutkowy ciag wyda-rzen, galena postaci, ktore maja-jak my-swoje charakte-ry, zyciorysy i plany, terazniejszosc, przysztosc i przesztosc. Przyzwyczajonyjestjednak takze do innych konwencji: groteski i ironii lonesco, Gombrowicza, Rozewicza, Mrozka. Chodzac do teatru - moze spodziewac si^ wcia-gniecia w wir akcji, znaiezienia sie^ po stronie uczestnika, niewidza. Potem siada i oglada wspotczesny telenowel^ - su-perumowna, z gtadkimi dialogami, w ktorej nic go nie zaskoczy. I moze o to chodzi. Niektorzy czytaja juz tyiko sagi i ogladaja tasiemcowe seriale, czytaja harlequiny, w ktorych dobrzy s^ piekni, a zli ohydni, bohaterki maj^ piekne ciala, a bohaterowie j ezdz^ luksusowymi samochodami... Czasem wraca do umownychjasetek itp., czerpiacych z tradycjiludowej. Ktora konwencja najbardziej mu odpowiada? Nie-mal kazdy styka si^ z kazda. Wybor zaiezy od wyksztatce-nia, zainteresowan, indywidualnych wyborow i potrzeb...

2. Historia konwencji literackich to - mozna by rzec -historia misternego budowania regul, a potem - rady-kalnego burzenia ich. Starozytni wypracowali zasade trzechjednosci: miej-sca, akcji i czasu. Przestrzegali jej scisle - rzecz musiata dziac sie w jednym miejscu w ciagu 24 godzin, a przedsta-wione wydarzenia musiaty scisle odpowiadac schemato-wi tragedii, w ktorej napiecie miato rosnac az do punktu kulminacyjnego i stopniowo opadac. Zreszt^ te zdobycz w dramacie zachowywano bardzo dtugo, nawet wtedy gdyjuz dawno zrezygnowano z tra-dycyjnego choru, i nie ograniczano liczby postaci wyste-pujacych rownoczesnie na scenie. Najwybitniejszymi przyktadami antycznych tragedii s^ utwory Sofoklesa, np. lekturowa Antygona. Na podobnych zasadach zostata zbudowana np. Odprawa posfow greckich Jana Kochanowskiego. Dramat szekspirowski i romantyczny zburzyt te re-guty, co dato wieksze mozliwosci sceniczne i poszerzyto galerie postaci. Przestafy bye tez one tak schematyczne, jak, np. w utworach sredniowiecznych - misteriach i mo-ralitetach; miaty coraz bogatsz^ psychike, biografie, co-raz trudniej byto je przyporzadkowac do schematu. Dramat wspoiczesny zburzyi wszelkie podziafy, nawet pomiedzy tragedii i komedia, w tych samych utworach mog^ pojawiac np. elementy komediowe i tragiczne. Najwspotczesniejsze dramaty, postugujace sie^ ele-mentami teatru absurdu i groteski - dramat Rozewicza czy lonesco, zburzyfy nawet spojnosc akcji i postaci. Nie wiemy na przykiad, ile lat ma Boh^er Kartoteki, trudno odtworzycjego zyciorys, a wprowadzane do dra