1. Ontogeneza - proces rozwoju organizmu od momentu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik aż do kresu życia osobnika.

Rozwój osobniczy:

biologiczny, fizyczny, somatyczny - biomedyka!

psychiczny, społeczny, moralny, seksualny.

Człowiek jest istotą biopsychospołeczną !

jawny - to co jest widoczne gołym okiem np. masa ciała.

utajony - to czego nie zobaczymy gołym okiem np. narządy.

Właściwości ontogenezy:

- nie odwracalne zmiany kierunkowe w kształtowaniu sie cech morfologicznych i funkcjonalnych

- stałe przystosonie do zmieniających się warunków środowiska

- doskonalenie organizmu prowadzące do osiągnięcia optymalnej samodzielności i możliwości przedłużenia gatunku

- retordacja - wydłużenie faz rozwojowych

Filogeneza - rozwój rodowy, zmiany zachodzące w kolejnych pokoleniach. Polega na rozpatrywaniu zjawisk rozwojowych w stosunku do zmian pokoleniowych.

Auksologia - nauka, która scala nauki o ontogenezie [nauki dostarczające wiedzę o człowieku]: pediatria, filozofia, genetyka, historia, psychologia..

2. Aspekty rozwojowe:

Aspekty jakościowe:

Wzrastanie - powiększanie się ciała

a) Rozrost - zwiększanie się wymiarów i masy tkanek

b) Rozplem - mnożenie sie liczby komórek na drodze podziału komórek i powielania się kwasów DNA

Różnicowanie - doskonalenie budowy, obejmuje następujące rodzaje zjawisk rozwojowych:

a) Cytogenezę i histogenezę - przebudowa budowy komórek i tkanek

b) Organogenezę - grupowanie się tkanek w określone układy i narządy

c) Typogenezę - dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się poszczególnych kształtów i proporcji organizmu

Dojrzewanie - doskonalenie sie funkcji

a) Specjalizacja - ształtowanie sie funkcji narządów i układów

b) Integracja - dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu

Postęp - doskonalenie organizacji organizmu jako systemu

Aspekty ilościowe:

a) Kinetyka rozwoju - poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika [niższy, normalny, wyższy]

b) Dynamika rozwoju - wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu, tempo rozwoju.

c) Rozmach - wielkość zmian względem urodzeniowej lub maksymalnej wielkości cechy

d) Rytmiczność - różne tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy

Aspekty Energetyczno - Informacyjnej:

a) Energetyka - wykorzystanie źródeł energii i koszt energetyczny procesów rozwojowych

b) Informatyka - źródła, charakter i mechanizm przekazywanie informacji

c) Metabolika - mechanizmy stymulacji i charakter przemiany materii. Zjawiska przemiany materii:

*Anabolizm - przyswajanie pokarmów ich przekształcanie na składniki własnych tkanek czy odkładanie substancji zapasowych

*Katabolizm - zużywanie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne ustroju

d) Dystrybucja - sposób wykorzystywania energii i przemiany materii przez ustrój, jest ona różna w zależności od fazy ontogenezy.

Dymorfizm płciowy - dwupostaciowośc organizmu która zależnie od płci przejawia sie we właściwościach somatycznych, funkcjonalych i psychicznych. Przejawia się juz w momencie zapłodnienia, pogłębiając się w miarę rozwoju z 'kulminacją' w okresie dojrzewania i utrzymuje sie do końca życia.

Płeć genetyczną - połączenie XY i XX

Płeć hormonalną - jakość wydzielanych hormonów płciowych

Płeć somatyczna - określenia na podstawie rozwoju zewnętrzenego cech płciowych

Płeć metrykalna - ustalona w momencie urodzenia

Płeć psychiczna - poczucie przynależności do płci

Płeć 'z wychowania'

Cechy płci:

1rzędowe - odpowiadają płci gonadalnej [gruczoły płciowe-gonady]

2rzędowe - odpowiadają płci somatycznej - zespół różnic morfologicznych i funkcjonalnych występujących między kobieta, a mężczyzną [hormony, ciało]

3rzędowe - modyfikowane są wpływem środowiska, nadaja im ostateczny charakter

4rzędowe - cywilizacyjno-kulturowe, czynniki wzmagające cechy płci, jej identyfikacja, formy językowe on/ona, cechy ubioru, uczesanie, zabawki, praca.

3. Akceleracja - w biologii oznacza międzypokoleniowe przyśpieszenie rozwoju i dojrzewania, a więc wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju lub wcześniejsze wykształcenia jakiegoś narządu w rozwoju zarodka.

Przyczyny akceleracji:

- heterozja - korzystne skutki zwiększenia różnorodności genetycznej ludzi zawierających małżeństwa

- polepszenie warunków socjalno - bytowych

- polepszenie warunków odżywiania

4.Czynniki rozwoju człowieka:

Determinanty - określa określać [endogenne geny] Określa potencjalne możliwości rozwoju.

Stymulatory - wzmagać, pobudzać. Korelacja między rozwojem dziecka, a liczbą poprzednich ciąż matki [ endogenne parogenetyczne]

Modyfikatory - modyfikować, wprowadzać poprawki. Zewnętrzne czynniki zarówno ze środowiska przyrodniczego jak i społeczno-kulturowego. O wyborze modyfikatorów decyduje nasz styl życia [endogenne zewnętrzne]

Genetyka - dziedzina naukowa, która zajmuje sie przyczynami płodzenia potomstwa podobnego do rodziców oraz odstęp[stwami od tego podobieństwa.

5. Wada wrodzona - nieprawidłowość anatomiczna narządu lub układu, która wystepuje juz po porodzie choć nie zawsze jest możliwość zdiagnozowania jej od razu po porodzie.

Klasyfikacja wad:

- wada wrodzona właściwa danemu osobnikowi od urodzenia

- wada zarodkowa

- wada rozwojowa

- wada pojedyncza - odnosi sie do jednego narządu, części ciała

- wady mnogie - wielomiejscowe, wielonarządowe

- embriopatia - przed 12 tyg ciąży

- fetopatie - po 12 tyg ciąży

Choroby uwarunkowane genetycznie:

- Fenyloketonuria - brak enzymu hydroksylozy felynoalaninowej przekształcającego fanyloalaninę w tyrozyne. W organiźmie gromadzi się fenyloalanina i kwas fenylopirogronowy doprowadzający do uszkodzenia układu nerwowego.

cechy: wymioty, biegunka, pobudliwość, mysi zapach, zmiany skórne, jasne włosy, niebieskie oczy, jasna skóra, upośledzony rozwój psychosomatyczny, niedorozwój umysłowy.

leczenie: czasem wieloletnia dieta o ograniczonej podaży fenyloalaniny.

- Galaktozemia - brak enzymu rozkładającego galaktozę w glukozę. Objawy wystepuja po spożyciu mleka : biegunka, wymioty, wzdęty brzuch, brak łaknienia, spadek masy ciała, wrażliwość na infekcje, zaburzenia koordynacji wzrokowo- ruchowej, niedobór wzrostu, senność, zaćma, pocenie się, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.

leczenie: dieta eliminująca mleko i jego przetwory.

- Mukowiscydoza - genetycznie uwarunkowana choroba metaboliczna, ujawnia sie w okresie noworodkowym i niemowlęcym. W gruczołach śluzowych powstają gęste czopy śluzowe upośledzające drożność przewodów wprowadzających trzustki, wątroby jelit, dróg oddechowych.

leczenie: usówanie wydzieliny zalegającej w oskrzelach, fizjotarapia, antybiotykotarapia, dieta wysokokaloryczna.

6. Periodyzacja ontogenezy wg, Wolańskiego:
1. Okres rozwoju śródmacicznego (metabolizm matki rzutuje na metabolizm potomka)
*faza jaja płodowego – pierwsze 2 tyg
*faza zarodka od 9-7 tyg
*faza płodu od 8tygodnia do urodzenia
2.Okres rozwoju progresywnego (przewaga procesów anabolicznych)
*faza bierności od urodzenia do 5-7miesiąca życia
*faza ekspansji:
a)okres opanowania własnego ciała i formowania się homeostazy środowiska wewnętrznego od 5-7miesiąca życia do 2,5-3lat
b)okres rozwoju kontroli otoczenia od 2,5-3lat do 8-10roku życia
c) okres przygotowania do rozrodu i założenia rodziny (pokwitania) od ok. 8 roku życia do dojrzałości płciowej
d)okres dorastania umocnienia optymalnej niezależności osobniczej w równowadze ze środowiskiem zewnętrznym od osiągnięcia dojrzałości płciowej do zakończenia procesów rozrostu czyli do ok. 20-25roku życia
3. Okres stabilizacji – względnej równowagi procesów anabolicznych i katabolicznych (od zakończenia procesu rozrostu 20-25lat do zakończenia równowagi względnej i początku procesów inwolucyjnych czyli ok. 60 lat) – okres pełni życia
4. Okres starości – przewaga procesów katabolicznych nad anabolicznymi, inwolucja niektórych tkanek, starcza wegetacja biologiczna, zazwyczaj powyżej 60,roku życia.

7. W pierwszym okresie pozw.prenatalnego:

-pierwszy trymestr ciąży

-okres między 4-6 miesiącem

-okres okołoporodowy

W okresie pourodzeniowym:

-okres noworodkowy,niemowlęcy

-okres około 8 roku życia

-okres dojrzewania płciowego

Najczestsze przyczyny zaburzen rozwoju:

-choroby genetyczne,zakazne matki,o podłożu endykrynalnym,choroby

przewlekłe(układ krążenia,astma,uzależnienie od

leków),odzwierzece(toksoplazmoza-od

kotów),weneryczne(kiła),hiv,aids,czynniki

chemiczne,fizyczne(promieniowanie rentgenowskie,uv)

8. Konflikt serologiczny - ujawnia się w późnym okresie życia płodowego lub we wczesnym okresie noworodkowym jako wynik przedostania się przez łożysko przeciwciał anty-Rh (D) od matki mającej czynnik krwi Rh-ujemny do płodu mającego Rh-dodatni.

Niezgodność - ...

9. Czynniki ryzyka okołoporodowego: przedłużający się II okres porodu, cięcie cesarskie z nagłych wskazań, pierwszy poród, rzucawka oraz małowodzie.

Uraz okołoporodowy- nieprawidłowy objaw u noworodka będący wynikiem porodu lub czynników działających na płód od momentu rozpoczęcia porodu do jego zakończenia. Mogą być natychmiastowe lub odległe.

10. brak notatek ;c

11. Okres dojrzewania:

-czas stawania się człowiekiem dorosłym, dojrzałym

- intensywny rozwój aparatu rozrodczego

- przyśpieszenie wzrastania, co pociąga za sobą ciągły głód brak przyrostu masy ciała, wzrastanie to wysiłekwymagający od organizmu dużej podaży energii

- po okresie chudości następuje faza przyrostu masy ciała w stosunku do wysokości. nabieranie tuszy i różnicowanie sylwetki

Okres starości:

- zmiany starcze to zanik zdolności przystosowawczych do nowych warunków są wynikiem:

* zmniejszenie sie masy tkanek, przewaga procesów katabolicznych

* upośledzenie w funkcjonowaniu organizmu związane jest z działaniem czynników środowiskowych w trakcie życi, odkładaniem złogów w tkantach i naczyniach krwionośnych

- proces starzenia zależy od prowadzonego trybu życia. Okres starości przedłużaja: aktywność ruchowa, racjonalna dieta, walka ze stresem.

12. Postawa ciała- sposób trzymania się, nawyk ruchowy

Czynniki decydujące o postawie ciała:

-typ budowy ciała

- uwarunkowania genetyczne

- aparat ruchu

- stopień zmineralizowania kości

- rodzaj wykonywanej pracy

- nadwaga/ niedowaga

- wiek, płeć-

- styl życia (np. aktywność ruchowa)

- nasze samopoczucie( postawa czynna bądź bierna)

Najważniejszy element kształtujący budowę ciała to kręgosłup.

Wady postawy:

Okresy krytyczne dla posturogenezy:

- wiek między 7 a 8 rokiem życia

- skok pokwitaniowy (dojrzewanie)

Wady postawy dzielimy na:

- wrodzone (kości, mięśni podłoże genetyczne albo działanie czynnika zewnętrznego w okresie prenatalnym)

- nabyte:

* rozwojowe - powstają najczęściej w konsekwencji chorób rozwojowych np. krzywica, gruźlica kości/ stawów

* nawykowe - powstają na skutek nawyku nieprawidłowej postawy ciała, ograniczenie aktywności fizycznej, niewłaściwe obuwie, niewłaściwe miejsce pracy, jego oświetlenie)

skolioza - boczne skrzywienie kręgosłupa.

Wady w pozycji strzałkowej:

- plecy okrągłe- hiperkifoza piersiowa

- plecy wklęsłe- hiperlordoza lędźwiowa

- plecy okrągło- wklęsłe

- plecy płaskie

Typologia - zespól genetycznie zdeterminowanych właściwości psychicznych, fizycznych, które w trakcie rozwoju są zmodyfikowane czynnikami środowiskowymi.

Typy konstrukcyjne Kretschmera:

- typ atletyczny- temperament barykinetyczny (powolne reakcje, rzadka wybuchowość, trudności w porozumiewaniu się, choroby dominujące to astma, migrena, padaczka)

- typ pykniczny- temperament cyklotymiczny (wesoły, łatwo nawiązuje kontakty, często choruje na cukrzycę, miażdżycę, depresję maniakalną)

-typ leptosomiczny- temperament schizotymiczny: smukła budowa ciała, wąska twarz, stosunkowo długie kończyny, bogata wyobraźnia, surowe myślenie, skłonność do schizofrenii, gruźlica i choroby żołądka

- typ dysplastyczny: wrodzone wady rozwojowe oraz zaburzenia endokrynologiczne

13. Narządy zmysłów: smak, słuch, dotyk, węch i wzrok.

Wady wzroku:

1) wady refrakcji - nieprawidłowe załamanie sie promieni światła) nadwzrocznośc

a) krótkowzroczność [okres szkolny]

* osiowa - genetyczna

* akomodacyjna - szkolna

bnadwzrocznośc

c) astygmatyzm

2) wady widzenia obuocznego [zez], zaburzenie koordynacji ruchów gałki ocznej, nierównoległe ustawienie gałek ocznych.

Wady słuchu:

przewodzeniowe - środkowe ucho - odwracalne

odbiorczego - wewnętrzne ucho - nie odwracalne

14. nie omówione

15. Homeostaza - tendencja organizmu do utrzymania procesów życiowych na stosunkowo wysokim poziomie uszeregowania. Stałość środowiska wewnętrznego.

Mechanizmy regulujące homeostazy - reguluja wszystkie procesy życiowe zachodzące w organizmie. Zachowana jest stała temperatura ciała, prawidłowa zawartość glukozy i tlenu we krwi, odpowiednia ilość płynów.

Zasady regulacji homeostazy:

- wykrywanie odchyleń od poziomu optimów, za pomoca receptorów

- integrowanie informacji pochodzących z receptorów w obszarach ciała

- uruchomienie reakcji homeostatycznych

- przerwanie reakcji, po wyrównaniu homeostazy

16. Homeostaza energetyczna - stan dynamicznej równowagi procesów anabolicznych i katabolicznych.

Termoregulacja - całokształt procesów zmierzających dp utrzymania homeostazy termicznej [temperatury]

17. nie omówione

18. nie omówione

19. Bodziec - podnieta, czynnik wywołujący pobudzenie receptorów - pochodzący ze środowiska zewnętrznego lub ze środowiska wewnętrznego.

Podział ze względu na rodzaj odbieranej energii:

- bodźce swoiste:

* fotoreceptory ( reagują na bodźce świetlne)

* termoreceptory ( reagują na bodźce cieplne )

* chemoreceptory ( reagują na bodźce chemiczne )

* mechanoreceptory ( reagują na bodźce mechaniczne )

- bodźce nieswoiste:

* nocyreceptory ( reagują na gwałtowne podniesienie się temperatury wewnątrz organizmu )

Podział ze względu na pochodzenie bodźca:

- bodźce swoiste:

* eksteroreceptory ( odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego ):

* telereceptory ( odbierają bodźce przychodzące z daleka )

* kontaktoreceptory ( odbierają bodźce pochodzące z bliska )

- bodźce nieswoiste:

* angioreceptory ( informują o stanie środowiska w naczyniach )

Receptory - struktury nerwowe (narząd zmysłowy), w którym dochodzi do przekształcenia energii działającego bodźca na impulsy nerwowe. Rozróżniane są dwie grupy receptorów:

Podział receptorów:

1.mechanoreceptory – odksztalcenie, ucisk, dotyk, grawitacja, wibracja

2.termoreceptory – zimno, cieplo

3.fotoreceproty – wrazenia swietlne

4.nocyreceptory – bol

5.chemoreceptory – chemiczne srodowisko wewnetrzne, wech, smak

1.eksteroreceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska zewnetrznego (temperatura, dotyk, uszkodzenie)

2.telereceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska zewnetrznego dalszego (wzrokowe, sluchowe)

3.ineroreceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska wewnatrzustrojowego

4.proprioreceptory – zmiany w miesniach, sciegnach, torebkach stawowych, narzedzie rownowagi

1.specjalne – wzrok, sluch, smak, wech, rownowaga

2.powierzchniowe – dotyk, ucisk, cieplo, zimno, bol

3.glebokie – polozenie (grawitacja), wibracja, bol gleboki

4.trzewne – glod, pragnienie, nudnosci, bol trzewny