Stres i radzenie sobie a zdrowie

Transakcyjne ujęcie stresu

Poznawczo-transakcyjna koncepcja stresu Richarda Lazarusa i Suzan Folkman

Stresem jest określona relacja między osobą a otoczeniem , oceniana jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

0. Ocena pierwotna

0. Ocena wtórna

Człowiek ocenia sytuację
w trzech postaciach

0. Jako krzywdę/ stratę – co wiąże się z utratą cenionych przez jednostkę obiektów i pociąga za sobą emocje; złość, żal, smutek

1. Zagrożenie – dotyczy możliwej do wystąpienia krzywdy czy straty; emocje strach, lęk, zamartwianie się

2. Wyzwanie – gdy można ponieść szkody ale także korzyści emocje pozytywne i negatywne

Poziomy stresu

0. Psychologiczny – obejmujący jednostkową ocenę sytuacji, reakcje emocjonalne i organizację zachowania

1. Społeczny – odnoszący się do relacji jednostki z innymi ludźmi

2. Fizjologiczny – odnoszący się do zmian w organizmie

Radzenie sobie ze stresem

Większe zainteresowanie badaczy budzi nie tyle problematyka stresu, co radzenie sobie z nim. Wynika to z faktu, że o skutkach transakcji stresowej w większym stopniu decyduje aktywność jednostki niż właściwości stresora.

Funkcje radzenia sobie

0. Instrumentalna

sposoby radzenia sobie zorientowane na problemie

Style i strategie radzenia sobie

Reaktywne, mające na celu kompensację doznanej krzywdy lub straty

Antycypacyjne, ukierunkowane na wydarzenie, które ma wystąpić w niedalekiej przyszłości

Prewencyjne, związane z gromadzeniem zasobów pozwalających na zmniejszenie skutków przyszłych wydarzeń stresowych

Proaktywne, powiązane z przyszłymi wyzwaniami i polegające na gromadzeniu zasobów ułatwiających wykorzystanie przyszłych szans

Stadia przebiegu proaktywnego radzenia sobie

0. Akumulacja zasobów, gromadzenie zasobów zanim pojawi się stresor

1. Rozpoznawanie, wiąże się z umiejętnością rozpoznawaniem stresora i kierowania uwagi na potencjalne zagrażające aspekty środowiska

2. Ocena wstępna rozpoznawczych sygnałów, w tej fazie ocenia się co jest problemem i w jakim kierunku może się on rozwinąć

4) Wstępne wysiłki poradzenia sobie ze stresorem, są to działania mające na celu ochronę przed potencjalnym stresorem. Działania wymagają określonych kompetencji i umiejętności.Posiadane kompetencje i działania musza się opierać na optymistycznych ale racjonalnych ocenach własnej skuteczności.

5) Wydobywanie i wykorzystanie informacji zwrotnych. Zdolność podejmowania trafnych decyzji pozwala w przyszłości na efektywne zapobieganie stresowi i oszczędzanie własnych zasobów.

Z badań dotyczących związku między występowaniem stresorów w miejscu pracy, a stanem zdrowia psychicznego przeprowadzonych na grupie pracowników z sektora usług społecznych wynika, że czynnikami, które wpływają na stan zdrowia są: obciążenie psychiczne pracą, brak nagród, brak wsparcia i odpowiedzialność.

Stres doświadczany w miejscu pracy, zwłaszcza jeśli ma charakter chronicznym może prowadzić do zespołu wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe należy traktować jako funkcję braku efektywności zawodowej przy jednoczesnej niemożności zastosowania strategii radzenia sobie ze stresem zawodowym.

Przyczyny stresu

Indywidualne

0. nieracjonalne przekonanie o roli zawodowej

1. niska samoocena

2. dążenie do perfekcjonizmu

Interpersonalne

0. czynniki wywodzące się z relacji pracownik – klient instytucji

1. kontakty z przełożonymi i współpracownikami

Organizacyjne

0. rozwój zawodowy

1. styl kierowania

2. przeciążenie nadmierną ilością obowiązków

3. rutyna organizacyjne

Czynniki wpływające na syndrom wypalenia zawodowego

0. stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację

1. działania niezgodne ze swoimi wartościami

2. życzeniowe interpretacje wydarzeń wyolbrzymianie porażek

3. brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks

0. perfekcjonizm i nadodpowiedzialność

1. zaniedbywanie rozwoju zawodowego

2. brak partnerskich relacji i systemu wsparcia

3. brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy

Sygnały ostrzegawcze

0. brak chęci do pracy

1. niechęć wychodzenia do pracy

2. poczucie izolacji, osamotnienia

3. postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego

4. negatywne postawy wobec klientów

5. brak cierpliwości, drażliwość

6. częste choroby

Etapy procesu wypalenia zawodowego

0. miesiąc miodowy

1. przebudzenie

2. szorstkość

3. wypalenie pełnoobrazowe

4. odradzanie się

Jak zapobiegać ?

0. udzielanie obiektywnej oceny

1. stwarzanie możliwości uczenia się i rozwoju

2. adekwatne wynagradzanie pracowników

3. pozytywne relacje interpersonalne

4. treningi w zakresie umiejętności interpersonalnych

PTSD

zespół po stresie urazowym, reakcja na doświadczenie sytuacji pourazowej

Zespół stresu pourazowego, zaburzenie stresowe pourazowe, PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) - rodzaj zaburzenia o charakterze lękowym będący efektem przeżycia traumatycznego wydarzenia

Jest to zaburzenie o charakterze lękowym spowodowane przez stres o dużej sile, powodujący kryzys psychiczny. Reakcja może być opóźniona lub przedłużona.

Początek zaburzenia występuje po okresie latencji, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przebieg ma charakter zmienny, ale w większości przypadków można oczekiwać ustąpienia objawów. Czynnikami predysponującymi mogą być zaburzenia osobowości lub wcześniejsze dekompensacje nerwicowe.

Objawy PTSD

0. przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks) i koszmarach sennych

1. poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego

2. odizolowanie od innych ludzi

3. brak reakcji na otoczenie

4. niezdolność do przeżywania przyjemności

0. unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć przebyty uraz

1. stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z nadmierną czujnością i wzmożoną reaktywnością na bodźce oraz bezsennością

2. lęk

3. depresja

4. myśli suicydalne (samobójcze)