1Pojęcie „system polityczny”.

Ogół struktur, procedur i instytucji, które działają wspólnie aby znaleźć rozstrzygnięcie problemów (podejście socjologów USA);

Całokształt wzajemnych politycznych powiązań istniejących w globalnym systemie, jakim jest społeczeństwo (francuski słownik polityczny);

Ogół organów państwowych, partii politycznych, grup interesu, reguł i zasad na podstawie, których one funkcjonują, relacji między nimi oraz funkcji jakie wykonują wobec otoczenia (wg A. Wojtaszczyka)

Są to idee i warunki polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie oraz normy regulujące i organizujące wcielenie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacja i instytucji politycznych (wg A. Łopatki)

2 Funkcje systemu politycznego.

a) regulacyjna, oznaczająca sterowanie procesami wg reguł przyjętych w danym systemie;

b) mediacyjna, sprowadzająca się do rozwiązywania konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów grupowych;

c) adaptacyjna, zmierzająca do usprawnienia działania instytucji oraz poszerzania bazy funkcjonowania systemu politycznego;

d) innowacyjna, polegająca na wprowadzaniu do systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania;

3 Główne elementy systemu politycznego.

Społeczność, której byt jest współzależny, składająca się z grup o interesach zbieżnych i sprzecznych,

Organizacje artykułujące i reprezentujące interesy tych grup poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowej bądź wywieranie na nią wpływu,

Instytucje władzy państwowej, dysponujące monopolem uzgadniania interesów zarówno sposobami perswazji, jak przymusu i przemocy,

Formalne i zwyczajowe normy regulujące wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu,

Ideologie i strategie polityczne, stanowiące oprogramowanie ukierunkowujące działalność systemów państwowych i partyjnych,

- Instytucje i organizacje międzynarodowe do których są afiliowane państwa i partie polityczne, których rola wzrasta w warunkach integracji kontynentalnych i globalizacji.

4 Modele systemów politycznych.

a) systemowo-funkcjonalny, Dawid Easton, żadna część układu politycznego (rząd, władza) nie są samodzielne, wszystkie te części są powiązane; to system powiązanych ze sobą czynności;

b) strukturalno-instytucjonalna, Fiodor Burłacki, przyjęte zostało, że system jest jednolitym organizmem w społeczeństwie, a władza polityczna zajmuje centralne miejsce, Oprócz podmiotów związanych z działaniem politycznym, w ujęciu strukturalno-instytucjonalnym mieszczą się również organizacje pozarządowe;

SYSTEM POLITYCZNY+SYSTEM EKONOMICZNY+SYSTEM KULTUROWY=SYSTEM SPOŁECZNY

c) instytucjonalno-normatywny, Adam Łopatka, podkreśla znaczenie instytucji i norm politycznych, one mają decydujące znaczenie w relacji władzaóspołeczeństwo; wg Łopatki koncepcja ta charakteryzuje się relacjami, które występują na linii władza ó społeczeństwo; Wyróżnia się trzy elementy systemu politycznego w takim rozumieniu:

-idee i wartości polityczne

-organizacje i instytucje polityczne wywierające wpływ i uczestniczące w życiu politycznym kraju

-normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei politycznych oraz normujące struktury i funkcjonowanie instytucji politycznych.

5 ) Charakterystyka modelu systemowego D. Eastona.

System polityczny jest wedle Eastona strukturą złożoną która obejmuje trzy elementy: wspólnotę polityczną, reżim polityczny oraz instytucje polityczne. W działaniu systemu politycznego najważniejszymi składnikami są : wejście, proces przetwarzania oraz wyjście. Dla Eastona system polityczny to proces dwustronnego przepływu informacji i energii pomiędzy otoczeniem społecznym a władzami. System powiązanych ze sobą czynności;

6 )Typologia systemu politycznego wg Arystotelesa.

Ustrój dobry:

z władzą jednostki: monarchia

z władzą nielicznych: arystokracja

z władzą wielu: politeia (politeja)

Ustrój zły:

z władzą jednostki: tyrania

z władzą nielicznych: oligarchia

z władzą wielu: demokracja

Z powyższej klasyfikacji wynika, że już w starożytności demokratyczny ustrój miał swoich wrogów. Dla Arystotelesa demokracja nie była dobrym ustrojem, bowiem ten model władzy w państwie oznaczał rządy osób nieoświeconych, rządy tłumu, który w podejmowanych decyzjach kierował się emocjami, a nie wiedzą. Podobnego zdania był także i Platon. Demokracja była dla nich zwyrodniałym ustrojem. Arystoteles opowiadał się za rządami sprawowanymi przez osoby najlepiej wykształcone. Tylko tacy obywatele mieli nie dopuścić do chaosu w państwie;

7) Charakterystyka reżimu wojskowego.

Występuje najczęściej po zamachu stanu, jako okres przejściowy. Wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne, zajmuje dużą cześć ważnych stanowisk państwowych. Państwo jest kierowane metodami wojskowymi. podporządkowanie wszystkich czynników kształtujących system polityczny władzom wojskowym;

Występowanie różnej formy reżimu wojskowego, np. klasyczna wojskowa junta, czy też spersonalizowana dyktatura wojskowa wspierana przez armię z charyzmatycznym przywódcą;

Charakterystyczne dla autorytaryzmu jest zwalczanie partii politycznych i „partyjniactwa”. Partie są przedstawiane społeczeństwu jako organizacje reprezentujące interesy partykularne, grupowe, a więc szkodzące interesowi państwa i społeczeństwa jako całości. Reżimy autorytarne są z reguły aideologiczne (chociaż niektóre propagują ideologię nacjonalizmu – na przykład Węgry w okresie rządów admirała Miklosa Horthy’ego), głoszą natomiast kult państwa, propagują „ideę państwową” i wokół niej starają się organizować poparcie dla rządzących. Ograniczanie wolności jednostek usprawiedliwiane jest racją stanu i interesem państwa. Reżimy autorytarne rzadko przeprowadzają pełną likwidację parlamentu, systemu wielopartyjnego, wolności prasy i sumienia. Najczęściej pozostawiają pewien margines swobód obywatelskich

Ich przykładem jest wiele państw Afryki (w latach 1963-87 miało tam miejsce 68 przewrotów wojskowych; obecnie reżimy wojskowe sprawują władzę m.in. w Republice Środkowoafrykańskiej, Gwinei, Libii), a także na przykład Birma i Pakistan na kontynencie azjatyckim. Ta forma autorytaryzmu była w XX wieku również charakterystyczna dla Ameryki Łacińskiej – tylko Meksyk i Kostaryka nie miały w tamtym stuleciu rządów wojskowych. Reżimy wojskowe upadły tam w latach 1979-93 (w roku 1979 w Ekwadorze, w 1980 w Peru, w 1982 w Boliwii, w 1983 w Argentynie, w 1985 w Brazylii i Urugwaju, w 1987 w Surinamie, w 1990 w Chile i w 1993 w Paragwaju).

8 Islamski system polityczny.

W politologii jeden z pięciu głównych typów współcześnie spotykanych systemów politycznych na świecie. Występuje głównie w państwach na terenach Północnej Afryki oraz Bliskiego Wschodu oraz niektórych obszarach Azji. Stosunki polityczne są zgodne z zasadami religijnymi islamu, bazują na nauce Mahometa;

Legitymowanie władzy państwowej boskim pochodzeniem.

Systemy religijne wykorzystują władzę państwową z właściwymi jej instrumentami przymusu do egzekwowania podporządkowania się nakazom moralnym religii oraz wymogom obrzędowym dominującej w państwie religii.

Bezpośrednie sprawowanie władzy przez kapłana i związane z tym traktowanie norm religijnych jako norm prawa (Iran, Afganistan).

Teokracja według prof. Kołakowskiego – 3 aspekty:

Oznacza ona całkowite lub prawie całkowite rządy kleru i faktyczne niesienie różnicy między władzą religijną a władzą świecką;

Może oznaczać sytuację, że odróżnienie między władzą duchową i świecką jest utrzymane, kościół nie zamierza zastąpić rządów cywilnych, ale zgłasza pretensje do kontroli wszystkich poczynań władz cywilnych o ile mają znaczenie moralne-władza kościelna jest nadrzędnym autorytetem moralnym i naczelnym arbitrem;

Żądanie by przymus prawny narzucał pod groźbą kary przestrzeganie wszystkich reguł jakie kościół lub inna wiara zarządzi wiernym. To co jest grzechem w sensie kościoła staje się także przestępstwem w prawie świeckim.

9 ) Wschodnioazjatycki system polityczny.

System Wschodnioazjatycki występuje w Singapurze i Korei Południowej. Ten system jest daleki od ideału, ponieważ jest skierowany na elementy bardziej gospodarcze niż polityczne, obywatele mają szanować państwo i akceptować obecną władzę. Obywatele są w takim systemie bardzo ograniczani i nie mają większej możliwości rozwijania się i wyrażania swoich opinii na tematy polityczno-gospodarcze.

Cechy:

wzrost i budowa dobrobytu;

aprobata dla liderów silnego rządu;

szacunek dla państwa;

zespołowość à jednostka jest bardzo ważna – nie samoistnie, ale jako część składowa; zespół jest wartością nadrzędną; jednostka musi służyć zespołowi;

absolutna lojalność jednostki wobec własnego zespołu à specyficzne podejście do obcych;

Racjonalne uzasadnienie potrzeby władzy państwowej—>z potrzeby współdziałania i konieczności przezwyciężania konfliktów-ludziom potrzebna jest organizacja społeczna.

Paternalistyczna struktura społeczeństwa i państwaà rodzina-z hierarchicznym podziałem pozycji, funkcji, wzajemnych obowiązków i odpowiedzialności-jest zarazem podstawową komórką społeczną i wzorcem stosunków społeczności lokalnej, przedsiębiorstwa, państwa. Rodzina, firma i państwo są lustrzanymi odbiciami tych samych reguł. Władca jest nadrzędnym Ojcem Rodziny, jego rządy wynikające z troski o dobro narodu wiążą się z posłuszeństwem urzędników i poddanych.

Naukowa interpretacja rzeczywistości;

tradycjonalizm traktowanie norm obyczajowych bardzo poważnie;

konformizm szczerość wobec własnej społeczności (należy szczerze ujawniać uczucia i czyny szlachetne, a przemilczeć to co niegodne;

pragmatyzm do rządzenia niezbędna jest wiedza;

synkretyzm łącznie różnych poglądów religijnych; brak pojęcia grzechu i zbawienia; poparcie kultu pro-rodzinnego; religia jest sprawą prywatną.

10 ) Założenia zasady jednolitości władzy państwowej.

Zasada oparta na założeniu, iż cały aparat państwowy winien być podporządkowany jednemu organowi naczelnemu. W praktyce politycznej i administracyjnej prowadzi do hierarchicznego uporządkowania organów państwa. Nadrzędnym organem władzy może być, jak w państwach feudalnych, np. monarcha, zwykle w roli tej występuje parlament, jako wyraziciel woli ludu. Takie rozwiązanie przewidywała w drodze rewolucji francuskiej np. konstytucja jakobińska z 1793 oraz Komuna Paryska z 1871. W państwach systemu realnego socjalizmu wprawdzie formalnie uznawano nadrzędną pozycję parlamentu, faktycznie jednak jednolitość władzy państwowej umożliwiała sprawowanie władzy partii komunistycznej, której podlegały wszystkie organy państwowe i organizacje społeczne. Zasada jednolitości władzy państwowej jest charakterystyczna dla państw niedemokratycznych, przeciwstawna koncepcji podziału władz.

11. Założenia zasady trójpodziału władzy państwowej

Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza.

Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:

§ władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo,

§ władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie,

§ władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa.

Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w. Obecnie jest to najbardziej rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie.

12. Charakterystyka prezydenckiego systemu politycznego

System prezydencki (prezydencjalizm) - system polityczny w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi (jako organowi władzy wykonawczej) przysługuje pełnia władzy wykonawczej oraz zwolnienie z odpowiedzialności przed parlamentem - pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych.

Przykładem prezydenckiego systemu rządów są Stany Zjednoczone oraz liczne republiki południowoamerykańskie.

USA:
Prezydent jest odpowiedzialny tylko przed Narodem i Konstytucją, nie ponosi natomiast odpowiedzialności politycznej. Niemniej jednak Kongres może zastosować tzw. impeachment - uchylenie władzy prezydenta w wypadku złamania przez niego prawa. Prezydent Stanów Zjednoczonych dysponuje dużym zakresem władzy, jednak jest ona do pewnego stopnia "hamowana" przez amerykańską legislatywę. Prezydent Stanów Zjednoczonych pełni funkcję zwierzchnika sił zbrojnych, ale Kongres - decyduje o wypowiedzeniu wojny, budżecie na nią przeznaczonym oraz o zawarciu pokoju. Prezydent powołuje przedstawicieli dyplomatycznych i najwyższych urzędników państwowych, jednak Senat zatwierdza kandydatury większością 2/3 głosów. Prezydent ma prawo weta, które może być jednak odrzucone większością 2/3 głosów obu izb Kongresu. Jego specyficznym uprawnieniem teoretycznie wzmacniającym pozycję jest weto kieszonkowe.

Weto kieszonkowe (ang. pocket veto) – weto, występujące w Stanach Zjednoczonych, ma ono absolutny charakter. Występuje wtedy gdy projekt ustawy zostaje przesłany Prezydentowi do podpisu w ciągu ostatnich 10 dni sesji Kongresu. Prezydent nie zajmując stanowiska wobec takiego projektu przesądza o jego niewejściu w życie jako ustawy.

Charakterystyka:

1. - oparty na idei separacji poszczególnych władz (niepowiązanie ich wzajemnymi kompetencjami z nielicznymi wyjątkami: veto zawieszające prezydenta wobec ustaw, zgoda Senatu na niektóre nominacje prezydenta, impeachment),

2. - prezydent jest jedynym konstytucyjnym organem władzy wykonawczej,

3. - prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych,

5. - prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, jedynie konstytucyjną w formie impeachment (zob. wykład: odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna),

13. Charakterystyka parlamentarnego systemu politycznego

System parlamentarny - system rządów opierający się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. rozdziale funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten pozwala na łączenie funkcji w rządzie i parlamencie. Rząd zobowiązany jest do ustąpienia w wyniku otrzymania wotum nieufności w parlamencie. Głowa państwa może rozwiązać parlament, prawo to występuje z pewnymi ograniczeniami (np. w RFN), lub bez ograniczeń (np. w Wielkiej Brytanii).
System parlamentarny występuje zarówno w republikach (zróżnicowane formy), jak i monarchiach (gdzie przeważnie zaznacza się dominacja premiera nad monarchą). Spośród systemów parlamentarnych wyróżnia się następującego jego rodzaje:

§ system kanclerski;

§ system parlamentarno-gabinetowy;

§ system gabinetowo-parlamentarny;

§ system parlamentarno-komitetowy.

System parlamentarno-gabinetowy - system polityczny, w którym rząd z premierem na czele jest powołany przez parlament we współpracy z głową państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania).

Władza wykonawcza, czyli egzekutywa, ma też prawo wystąpić do głowy państwa z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu. Rząd jest powoływany spośród przedstawicieli narodu mającej większość w parlamencie. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ponoszą ją natomiast członkowie rządu kontrasygnujący jej akty urzędowe. System rządów wykształcony w praktyce angielskiej XVIII-XIX w. Rozpowszechniony obecnie we Włoszech, w Hiszpanii, Danii, Szwecji, Norwegii oraz w krajach Beneluksu. Współcześnie występuje tendencja uniezależniania się rządu od parlamentu. Jego odmianą jest tzw. system kanclerski (Niemcy) lub system gabinetowo-parlamentarny występujący w Wielkiej Brytanii.

Głowa państwa ma przede wszystkim zadanie reprezentować państwo, a wszystkie akty przez nią wydane muszą zawierać odpowiedni zapisek do konstytucji.

Podstawowe cechy współczesnych systemów politycznych:

1. parlament (a przynajmniej jego izba niższa, gdy jest on dwuizbowy) jest wybierany w wyborach powszechnych

2. układ sił w parlamencie (lub podjęte w nim uzgodnienia gdy żadna z partii nie posiada większości) przesądza o powołaniu premiera i powołaniu rządu

3. rząd ponosi odpowiedzialność

4. polityczną przed parlamentem, który może wyrazić

5. wotum nieufności, oznaczające ustąpienie co najmniej jednego ministra, najczęściej zaś całego gabinetu

6. rząd ma wpływ na rozwiązanie parlamentu (czasem jednej jego izby gdy jest dwuizbowy) przed upływem kadencji, co powoduje konieczność

7. rozpisanie przedterminowych wyborów

8. między parlamentem a rządem istnieje system powiązań organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych (ministrowie mogą być

9. i często są deputowanymi) co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej

10. głowa państwa (w postaci prezydenta lub monarchy) nie kreuje polityki wewnętrznej, ani zagranicznej, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a także wobec woli większości parlamentarnej (powołuje premiera, zarządza wybory przedterminowe)

System gabinetowo-parlamentarny - system rządów, który charakteryzuje przewaga gabinetu nad parlamentem, a głowa państwa pełni jedynie funkcję reprezentacyjną.

14. Charakterystyka kanclerskiego systemu politycznego

Cechy różniące od systemu parlamentarno – gabinetowego:

3. - votum zaufania tylko na wniosek kanclerza, gdy 1)chce się upewnić co do większości, 2) chce doprowadzić do przedterminowych wyborów dysponując większością; nieuchwalenie votum nie zmusza kanclerza do dymisji;

4. - odp. polityczna rządu: tylko kanclerz odpowiada przed parlamentem, ministrowie - przed kanclerzem (kanclerz określa wytyczne polityki rządu – ale najczęściej w formie apeli; K. Adenauer przez 14 lat tylko raz skierował wytyczne),

6. - kanclerza i rząd można obalić tylko poprzez konstruktywne votum nieufności (w jednym głosowaniu odwołanie kanclerza i powołanie nowego),

7. - brak odpowiedzialności konstytucyjnej, tylko karna.

System ten występuje w Niemczech (ale nie w Austrii, mimo że jest tam również kanclerz).

W Niemczech parlament jest jednoizbowy (Bundestag). Istnieje też Rada Związkowa (Bundesrat), ale nie jest to odpowiednik Senatu, lecz przedstawicielstwo rządów krajowych (głównie urzędnicy średniego szczebla, charakter mniej polityczny a bardziej biurokratyczny), niepochodzące z wyborów. Członkowie delegacji do Bundesratu maja obowiązek głosowania jednolicie, wg instrukcji rządu krajowego. Bundesrat ma prawo veta absolutnego wobec ustaw (w praktyce może mu podlegać ponad 50% ustaw, z wyjątkiem budżetu) lub zawieszającego. Veto może być stosowane w zasadzie po wyczerpaniu procedury mediacyjnej.

15. Pojęcie kultury politycznej, rodzaje kultur politycznych

Kultura polityczna, całokształt postaw, relacji, norm, wzorów zachowań obecny w stosunkach władzy. Termin wprowadzony do języka polityki w okresie tzw. rewolucji behawioralnej w naukach politycznych. Kultura polityczna reguluje wzajemne stosunki między rządzonymi i rządzącymi. Stan kultury politycznej, jej treść i formy, określa aktywność polityczną danego społeczeństwa oraz stopień zaangażowania w realizację celów i zadań stawianych przez władzę polityczną.

Kultura polityczna zawiera cztery podstawowe elementy: 
1) poznawczy – wyrażający stopień zainteresowania polityką oraz wiedzą o wydarzeniach i faktach z nią związanych; 
2) oceniający – obejmujący sądy wartościujące i ocenę zjawisk politycznych; 
3) emocjonalny – wyrażający przeżycia i sposób ich uzewnętrzniania wobec zjawisk i wartości politycznych; 
4) normatywny – zawierający reguły i wzorce zachowań dotyczące relacji między podmiotami polityki, bez odpowiedniej unifikacji i instytucjonalizacji system polityczny nie mógłby istnieć i rozwijać się.

Współtwórcą pojęcia kultura polityczna jest amerykański politolog G. Almond (Comparative Political Systems, 1956), który wraz z S. Verbą sformułował trzy typy kultur politycznych: 
1) zaściankową – charakteryzuje ją małe zainteresowanie zagadnieniami politycznymi; 
2) poddańczą – jej uczestnicy mają wprawdzie wiedzę o istnieniu władzy centralnej, ale z różnych względów (np. wiedza, osobowość) nie angażują się w działalność polityczną; 
3) uczestnicząca – obywatele dążą do uzyskania pełnej wiedzy o życiu politycznym i pragną w nim aktywnie uczestniczyć.

Ten ostatni typ kultury politycznej jest odpowiedni dla demokratycznych systemów władzy. Obecny stan badań wskazuje, że powyższe trzy typy kultury politycznej mają charakter wyłącznie modelowy, natomiast we współczesnych społeczeństwach występuje kultura polityczna typu mieszanego.

16. Modele zachowań wyborczych

17. Główne systemy wyborcze

System wyborczy, procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przez nie mandaty.

Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze:

1. większościowy – polega na tym, że mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał określoną prawem większość głosów w danym okręgu. W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe - każda partia wystawia w okręgu tylko jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na tę lub inną partię, głosując na jej kandydata. Taki system eliminuje lub zmniejsza reprezentację partii małych, zapewnia jednak zazwyczaj stabilność rządów poprzez formowanie się w wyniku wyborów silnej większości parlamentarnej. Większościowy system wyborczy występuje m.in. w wyborach parlamentarnych w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii. W wyborach do Senatu w Polsce obowiązuje system większościowy, lecz okręgi wyborcze są dwumandatowe lub trzymandatowe - partie wystawiają dwóch lub trzech kandydatów w jednym okręgu.

System większościowy występuje w dwóch postaciach: 
a) system wyborczy większości bezwzględnej, warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów w okręgu wyborczym, w Polsce obowiązuje w I turze wyborów prezydenckich, 
b) system wyborczy większości względnej, mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni (w tym systemie przeprowadzane są wybory do Senatu RP),

2. system wyborczy proporcjonalny – stosowany w okręgach wielomandatowych, polega na tym, że podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich. Zasada proporcjonalności prawa wyborczego może być stosowana tylko wtedy, gdy tworzy się okręgi wielomandatowe i gdy istnieją zwalczające się partie polityczne, przystępujące do wyborów z własnymi programami i z osobnymi listami kandydatów.

Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych (np. d’Hondta, Sainte-Lague).

Zastosowanie systemu wyborczego proporcjonalnego wiąże się często z istnieniem list krajowych oraz tzw. progów wyborczych (jeśli partia nie przekroczy określonego prawem minimum głosów - np. w Turcji 10%, w Szwecji 4%, w Polsce 5% dla partii oraz 8% dla koalicji partyjnych - nie bierze udziału w proporcjonalnym podziale mandatów).

Zaletą systemu proporcjonalnego jest to, iż skład polityczny parlamentu odbija mniej więcej wiernie układ sił politycznych w społeczeństwie. Słabość tego systemu ujawnia się dopiero wtedy, gdy przychodzi do podejmowania przez parlament decyzji. System ten sprzyja bowiem rozbiciu parlamentu. Wymaga tworzenia koalicji rządowych. Tak budowane rządy są bardzo często mało stabilne.

W niektórych państwach starano się połączyć elementy obu systemów tworząc w efekcie tzw. system mieszany. Przykładem zastosowania takiego systemu są Niemcy, które chcąc zabezpieczyć się przed niestabilnością polityczną cechującą przedwojenną Republikę Weimarską, ustanowiły mieszaną ordynację wyborczą faworyzującą większe partie. Połowa posłów wybierana jest według zasad reprezentacji proporcjonalnej, pozostali zwykłą większością głosów w jednomandatowych okręgach. Co więcej, w podziale mandatów uczestniczą tylko te partie, które uzyskały poparcie przynajmniej 5% wyborców z wyborów proporcjonalnych lub 3 mandaty z wyborów większościowych.

18.Partie polityczne. istota, tyoy i funkcje

Partia polityczna ("partia" od łac. pars 'część', w trad. pol. 'stronnictwo') – dobrowolna organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu

Max Weber pisał: "stowarzyszenia oparte na dobrowolnej rekrutacji, których celem jest zapewnienie w ten sposób szans uzyskania władzy w ramach związku, a aktywnym członkom uzyskania dzięki temu szansy zrealizowania rzeczowych lub osobistych korzyści, bądź też obu"

Współcześnie: wyspecjalizowane organizacje społeczne, posiadające określony program, będący podstawą do uzyskania szerszego poparcia społecznego i tą drogą do zdobycia władzy oraz maksymalizacji pozycji w systemie politycznym.

Istotą partii jest „zdolność” do realizacji funkcji władczych na określonym terytorium – państwa, województwa, prowincji, landu czy gminy

Funkcje w systemach demokratycznych

Po pierwsze, spełniają funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej, aktywnej w ramach struktury społeczeństwa. Gwarantuje im to rodzaj społecznego zakorzenienia, co przekłada się na wynik w walce politycznej. Odgrywanie tej roli jest związane z otrzymywaniem przez partię polityczną legitymacji społecznej. Jest to nic innego, jak legitymacja wyborcza, która pozwala partii na przejęcie władzy politycznej w państwie. Po drugie, partie polityczne spełniają funkcję aktora polityczno-instytucjonalnego, który zostaje zaangażowany w proces kształtowania polityki państwa i ma mniej lub bardziej znaczący wpływ na kierunek jej ewolucji. Funkcja ta weryfikuje funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej.

Ogniwo pośredniczące między państwem a obywatelami. Może ono przybierać formę ogniwa:

1)partycypacyjnego: Partie starające się wrócić do korzeni (np. partie zielonych). Starają się zapewnić swoim członkom oraz sympatykom udział w wewnątrzpartyjnym procesie decyzyjnym. Demokracja wewnątrzpartyjna ma się opierać głównie na inicjatywie oddolnej. Stwarzana jest struktura organizacyjna sprzyjająca partycypacji obywatelskiej, która objawia się np. w decentralizacji procesu decyzyjnego.

2)wyborczego: Scenariusz przygotowany przez partię, a oferowany w celu maksymalizacji poparcia wyborczego, uwzględnia strategie mieszane. Jednakże w demokracjach ustabilizowanych partie występują przede wszystkim w roli ogniwa wyborczego. Konsekwencją tego faktu jest zjawisko elitaryzacji współczesnej polityki partyjnej. Realizacja funkcji wyborczej przez partie, oznacza zajęcie centralnej funkcji w tym procesie przez elity partyjne, którzy w procesie selekcji kandydatów na stanowiska publiczne, kontrolują ich zachowanie, włącznie z możliwością zdecydowania o ich odwołaniu.

3)klientelistycznego: Polega na silnym ujawnieniu się w polityce państwa interesów lokalnych i regionalnych, przenoszonych na ten poziom przez partie polityczne. W strategii partii dominuje pierwiastek "lokalizmu".

Funkcje w systemach niedemokratycznych

Na plan pierwszy wysuwa się rola partii politycznych, jako ogniwa nakazowo – kierowniczego. Partie w reżimach totalitarnych dążą do objęcia kontrolą wszelkich form aktywności społeczeństwa i dlatego stopniowo zacierają naturalne różnice między sferą publiczną i prywatną. Partia przejmując władzę w państwie, przejmuje kontrolę nad obywatelami, którymi może manipulować. Stwarza wrażenie legitymizacji ich poczynań przez obywateli. Jednakże jest to jedynie fasada, bo np. podkreślany jest ceremonialny charakter wyborów, skoro i tak alternacja władzy nie może nastąpić.

Funkcje w systemach autorytarnych

Partia dominująca stara się kształtować powiązania ze społeczeństwem przede wszystkim przez wykorzystanie form oddziaływań klientelistycznych występujących w postaci układu paternalistycznego. Funkcja ta występuje głównie w krajach azjatyckich opartych na tradycji konfucjanizmu np. Tajwan czy Korea Południowa. Partia ma za zadanie troszczyć się o obywateli, władca kreuje się na ojca narodu. Partia odgrywa marginalną rolę. Politycy wykorzystują jednak "symbol", "markę" partii, aby wokół niej skupiać sympatyków. Dzięki temu mogą prezentować deklaracje polityczne ex cathedra i dlatego oferują one bardzo niejasne programy polityczne.

19. Wielka Brytania

dziedziczna monarchia konstytucyjna o systemie parlamentarno-gabinetowym, unitarne państwo. Wielka Brytania nie ma konstytucji pisanej w rozumieniu kontynentalnym (jeden akt prawny - ustawa zasadnicza), podstawy ustroju i funkcjonowania władz państwowych określają 3 rodzaje norm:

1) normy prawa pisanego przyjęte przez parlament najstarszą z nich jest Wielka Karta Wolności z 1215, Bill of Rights (Deklaracja Praw) z 1689, Act of Settlement (Akt o sukcesji) z 1701, ustawy o parlamencie z 1911 i 1949, ustawy o ministrach Korony z 1937, 1964 i 1975,

2) prawo precedensowe (tzw. normy common law), są to orzeczenia sądowe, które regulują istotne problemy z zakresu prawa konstytucyjnego;

3) konstytucyjne zwyczaje i konwenanse.

Funkcję głowy państwa pełni dziedziczny monarcha, będący też głową Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz niektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodów.

Król formalnie jest szefem władzy wykonawczej, do niego też należy zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu, powoływanie i dymisjonowanie ministrów, zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych, prawo łaski, wypowiadanie wojny, jest także najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. W praktyce jednak wszystkie te zadania wykonuje monarcha na wniosek rządu, który podejmuje decyzje, a głowa państwa musi je jedynie zatwierdzić. Faktycznie monarcha pełni funkcje reprezentacyjne oraz symboliczne.

Władza ustawodawcza należy do króla i 2-izbowego parlamentu składającego się z Izby Gmin i Izby Lordów. Izba Lordów — wyższa izba parlamentu, liczy ponad tysiąc członków. Zasiadają w niej członkowie arystokracji brytyjskiej: parowie dziedziczni (stanowią większość Izby) i mianowani dożywotnio (od 1958) oraz parowie duchowni (biskupi Kościoła anglikańskiego) oraz parowie prawa (wybitni profesorowie prawa). Do kompetencji Izby Lordów należą jedynie znikome uprawnienia sądowe oraz ustawodawcze (w praktyce politycznej ustaliło się, że funkcję legislacyjną pełni izba niższa). Izba Gmin — niższa izba parlamentu (właściwe ciało ustawodawcze) liczy 659 posłów pochodzących z wyborów bezpośrednich i powszechnych, posłowie są wybierani w okręgach jednomandatowych, według systemu większościowego. Czynne prawo wyborcze posiadają obywatele powyżej 18 roku życia, bierne powyżej 21 lat. Wybieralna Izba Reprezentantów nie ma określonego czasu kadencji - wybierana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat. Parlament obraduje na sesjach (sesja trwa 9 miesięcy w roku).

\

Projekty ustaw mogą być wnoszone do każdej izby, w praktyce jednak wszystkie najważniejsze inicjatywy rozpatrywane są najpierw w Izbie Gmin a Izba Lordów ma tylko głos doradczy. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje wyłącznie członkom parlamentu.

Władzę wykonawczą sprawuje 100-osobowy rząd, w skład którego wchodzi premier, ministrowie i ministrowie niższej rangi. Podstawową częścią władzy wykonawczej jest gabinet złożony z premiera i ministrów (łącznie ok. 20 osób) mianowanych przez króla na wniosek premiera. Gabinet podejmuje wszystkie najważniejsze decyzje w sprawach państwowych. Członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Izbą Gmin za naruszenie prawa w drodze procedury impeachment.

Centralną postacią systemu brytyjskiego jest premier. Członkowie rządu są faktycznie odpowiedzialni przed premierem (on wnioskuje ich powołanie i odwołanie), premier jest szefem Gabinetu, przywódcą większości w Izbie, przywódcą partii sprawującej rządy w państwie. Premier może w dowolnym czasie zaproponować głowie państwa rozwiązanie Izby Gmin i w ten sposób doprowadzić do przeprowadzenia wyborów w sytuacji najbardziej korzystnej dla swojej partii.

Wymiar sprawiedliwości należy do sądów, naczelnym organem sądownictwa jest Sąd Najwyższy, orzeka on ponadto o zasadności impeachmentu. Instytucją rewizyjną jest Izba Lordów, która działa jako Najwyższy Sąd Apelacyjny (parowie prawa są faktycznie sędziami Sądu Najwyższego, mianowanymi przez króla dożywotnio).

W Wielkiej Brytanii ukształtował się system dwupartyjny (system partyjny). Główną rolę odgrywają Partia Konserwatywna i Partia Pracy. Instytucjonalizacja tego systemu posunęła się tak daleko, że zasady działania Izby Reprezentantów są dostosowane do podziału na rządzącą większość i opozycję. Opozycja wypowiada się w każdej kwestii podejmowanej przez rząd, przedstawiając alternatywne rozwiązania przygotowane przez tzw. gabinet cieni - skupiony wobec lidera opozycji, potencjalny, przyszły rząd.

Podział terytorialno-administracyjny Wielkiej Brytanii jest zróżnicowany. Anglia i Walia podzielone są na hrabstwa, Szkocja dzieli się na obwody, a Północna Irlandia na dystrykty. W każdej z tych jednostek administracyjnych ludność wybiera radę na 4-letnią kadencję, nie ma organów wykonawczych.

20. Polska

konstytucyjne podstawy ustroju nawiązują do dorobku demokratycznych państw zachodnich. Konstytucyjne zasady ustroju odzwierciedlają wartości i tradycje typowe dla państw naszego kręgu kultury prawnej: suwerenności narodu, suwerenności i niepodległości państwa, demokratycznego państwa prawnego, pluralizmu politycznego i wolności działania partii politycznych, podziału władz, przyrodzonej godności człowieka.

System praw i wolności człowieka wywodzi się ze szczegółowych rozwiązań demokracji zachodnich oraz nawiązuje do międzynarodowych konwencji (Deklaracja Praw Człowieka ONZ, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

Organem państwa w zakresie władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament składający się z sejmu i senatu. Sejm dodatkowo sprawuje również funkcję kreacyjną i kontrolną – powołuje, odwołuje i nadzoruje politykę rządu.

Władzę wykonawczą sprawują: prezydent RP i Rada Ministrów.

Władzę sądowniczą wykonują sądy (powszechne, rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne i szczególne) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu).

Organami kontroli przestrzegania prawa są: prokuratura, rzecznik praw obywatelskich, Najwyższa Izba Kontroli i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Lokalne życie publiczne jest zorganizowane w ramach samorządu terytorialnego.

Administrację rządową na obszarze województw sprawują: wojewoda i działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży oraz działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży.

Podstawową jednostka samorządu terytorialnego jest gmina, tzw. ustawy samorządowe z 1999 wykreowały dodatkowe szczeble samorządu: powiat i samorządowe województwo.

System partyjny ulegał ciągłym fluktuacjom, co spowodowane jest młodością demokracji, kwestie rozłamów, zakładania nowych partii i szerokich koalicji dotyczą zwłaszcza obozu postsolidarnościowego.

21. Chiny

INFORMACJE OGÓLNE:

_ Pełna nazwa: Chinska Republika Ludowa

_ Proklamowanie panstwa: 1 pazdziernika 1949 ( swieto narodowe)

_ Forma panstwa: republika ( ze wzgledu na reprezentanta najwy_szej władzy w

panstwie); unitarne ( ze wzgledu na charakter ustroju panstwowego)

_ Odsetek ludnosci mieszkajacej w miastach: ok. 30%

_ Organizacje miedzynarodowe do których nale_a: ONZ, FAO, WHO, APEC

_ Skład etniczny: Chinczycy 91%

_ Liczba mieszkanców: 1, 4 mld ( 1/5 ludnosci całego swiata)

_ Wyznania: taoizm, Buddysci ok. 6%, bezwyznaniowcy 71, 2%

_ Waluta: Juan

_ Zajecie Tybetu: 1950 r

_ Masakra na Placu Tiennanmen: 1989 r

KONSTYTUCJA:

_ Ilosc Konstytucji CHRL ( od 1945 r): 4

_ Obecnie uchwalona została: 4 grudnia 1982 r

_ 138 artykułów

_ sa w niej zawarte podstawowe prawa człowieka i prawa mniejszosci

_ zawarto prawo i obowiazek pracy

_ kierownicza rola Komunistycznej Partii Chin

SYSTEM PARTYJNY:

_ Komunistyczna Partia Chin

- Zjazdy odbywaja sie co 5 lat, ostatni XVI odbył sie w 2002 r

- Stały Komitet Biura Politycznego KC KPCh: 9 osób, bedacych najwy_szymi

dostojnikami partyjnymi + Jiang Hemin- sprawuje rzeczywista władze w Chinach

- 63 mln członków

- Sekretarz Generalny: Hu Jintao

_ Działaja te_ tzw. partie sojusznicze liczace:

1.Chinski Rewolucyjny Komitet Kuomintangu (zał. 1948),60 tys. os.

2.Chinska Liga Demokratyczna (zał. 1941), 145 tys. os.

3.Stowarzyszenie Odbudowy Narodowej (zał. 1945),78 tys. os.

4. Chinskie Stowarzyszenie Popierania i Rozwoju Demokracji (zał. 1945), 74 tys. os.

5. Chinska Demokratyczna Partia Chłopsko - Robotnicza (zał. 1930), 74 tys. os.

6. Chinska Partia Da_enia do Sprawiedliwosci (zał. 1948), 18 tys. os.

7. Stowarzyszenie 3-go Wrzesnia (zał. 1945), 78 tys. os.

8. Tajwanska Liga Samorzadu Demokratycznego (zał. 1947), 1,8 tys. os.

_ Partie te wraz z KPCh wchodza w skład Chinskiej Ludowej Rady Polityczno-

Konsultatywnej, organizacji zajmujacej sie współpraca miedzy partiami. W czasie

posiedzenia plenarnego przedstawiciele partii politycznych moga sie konsultowac i

naradzac nad najwa_niejszymi, bie_acymi sprawami w panstwie

PARLAMENT

_ Pełna nazwa: Ogólnochinskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych

_ Liczba izb: 1

_ Długosc kadencji : 5 lat

_ Czynne prawo wyborcze: 18 lat

_ Bierne prawo wyborcze : 18 lat

_ Prawo zgłaszania kandydatów maja : Organizacje Ludowe, Chinska Armia

Ludowo- Wyzwolencza, Komunistyczna Partia Chin, partie sojusznicze

_ Sposób wyboru deputowanych: w wyborach posrednich przez Zgromadzenia

Ludowe w poszczególnych Prowincjach, okregach autonomicznych i wydzielonych

miastach oraz przez okregi wojskowe

_ Liczba deputowanych: 2979

_ Tryb pracy: sesyjny ( 1 na rok)

_ Kompetencje: funkcja ustrojodawcza i ustawodawcza, dokonuje wyboru

przewodniczacego ChRL, premiera ChRL, przewodniczacego Najwy_szego Sadu

Ludowego, prokuratora generalnego Naczelnej Prokuratury Ludowej, członków

Stałego Komitetu OZPL i Rady Panstwa; kształtuje strukture samorzadu

terytorialnego i administracji panstwowej, decyduje o wojnie i pokoju, kieruje

gospodarka narodowa; desygnuje i odwołuje urzedników- mo_e droga procesu

wysunac wniosek o odwołanie przewodniczacego Stałego Komitetu OZPL,

przewodniczacego panstwa, premiera Rady Panstwowej i innych przywódców

_ Kompetencje Stałego Komitetu: mianowanie i odwoływanie przedstawicieli

dyplomatycznych, ustanawianie stopni wojskowych, tytułów, rang

dyplomatycznych i orderów, uchwalanie ustaw w okresie, kiedy parlament nie

funkcjonuje i dokonywanie wykładni ustaw oraz ich modyfikacji, kontroluje

przestrzeganie zapisów konstytucji; podlega kontroli OZPL; kadencja: 5 lat tryb

pracy: ciagły ilosc członków: niestała (150-250)

RZAD

_ Pełna nazwa: Rada Panstwowa

_ Premier: Wen Jiabo

_ Kadencja premiera: 5 lat

_ Tryb wyboru premiera: wybierany przez parlament

_ Kompetencje: kieruje administracja panstwa , wydaje uchwały i rozporzadzenia,

przygotowuje i realizuje zapisy bud_etu panstwa

GŁOWA PANSTWA: Przewodniczacy ChRL

_ Obecnie pełniacy te obowiazki: Hu Jintao

_ Kadencja: 5 lat (na góra 2 kadencje)

_ Bierne prawo wyborcze: 45 lat

_ Kompetencje: mianuje i odwołuje członków Rady Panstwowej oraz premiera na

wniosek OZPL, przyjmuje przedstawicieli obcych panstw, ogłasza dekrety o

amnestii i o wprowadzeniu stanu wojennego, sprawuje funkcje reprezentacyjne,

nadaje ordery i tytuły, podpisuje i wypowiada umowy miedzynarodowe

_ Vice przewodniczacy: wybierany wspólnie z Przewodniczacym, nie posiada

_adnych znaczacych kompetencji ale w przypadku smierci Przewodniczacego

przejmuje jego funkcje i uprawnienia

SAMORZAD

_ Liczba stopni samorzadu terytorialnego: 4

_ Jednostki samorzadowe najwy_szego stopnia: prowincje 22 + Tajwan( formalnie

niezale_ny/zbuntowany), regiony autonomiczne 5 + miasta wydzielone( Pekin,

Szanghaj), 2 specjalne Regiony Administracyjne ( Makao i HongKong)

_ Władza ustawodawcza w jednostkach samorzadowych: Zgromadzenie Ludowe(

najwy_szego stopnia-kadencja 5 lat, ni_szych 3 lata)

_ Hongkong powrócił do Chin w 1997 roku

CENTRALNA RADA WOJSKOWA

_ Kompetencje: zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, zajmuje sie modernizacja i

rozwojem armii, polityczno- ekonomiczna kontrola nad armia

_ Kadencja: 5 lat

_ Skład :Przewodniczacy, 2 zastepców i 6 członków

_ Inne info: jej skład jest to_samy ze składem Komisji Wojskowej KC

_ Nazwa armii: Chinska Armia Ludowo- Wyzwolencza

WŁADZA SADOWNICZA

_ Ilosc stopni: 3

_ Najwy_szy organ odwoławczy: Najwy_szy Sad Ludowy

22. Białoruś

Białoruś formalnie jest krajem o ustroju semiprezydenckim (podobnie jak Rosja), reguluje to konstytucja z 1994 roku, nowelizowana w 1996 roku, jednak władza jest powszechnie uznawana [potrzebne źródło] za autokratyczny reżim pod wodzą Aleksandra Łukaszenki i jego zaufanych współpracowników.

Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, wybierany na 5-letnią kadencję z możliwością jednorazowej reelekcji (wcześniej kadencja 7 lat, po referendum z 17 października 2004 uległo to zmianie), oraz w odpowiednim zakresie rząd. Prezydent posiada niemal nieograniczone uprawnienia w stosunku do całego aparatu państwowego, a poprzez nadrzędność dekretów nad ustawami oraz wyłączną możliwość rozpisywania referendum, władza ma charakter dyktatorski. Uprawnienia prezydenckie podzielić można umownie na cztery największe grupy:

1)w stosunku do konstytucyjnych organów państwa: za zgodą Izby Deputowanych powołuje premiera i ministrów, ma prawo uchylania aktów rządu, za zgodą Rady Republiki powołuje przewodniczących Sądu Najwyższego i Konstytucyjnego, powołuje 6 z 12 sędziów Sądu Konstytucyjnego, powołuje 6 członków Komisji Centralnej ds. wyborów i przeprowadzania referendów powszechnych, zarządza wybory do parlamentu i do lokalnych organów przedstawicielskich, rozwiązuje izby parlamentu,

2)

kompetencje prawodawcze: prawo inicjatywy ustawodawczej, podpisywania ustaw i weta zawieszającego, zarządzania referendów powszechnych, występowania do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności z konstytucją aktów normatywnych, prawo występowania do parlamentu z wnioskiem o zmianę lub uzupełnienie konstytucji, wydawanie rozporządzeń i zarządzeń, prawo wydawania na podstawie upoważnienia parlamentu dekretów a bez takiego upoważnienia również dekretów tymczasowych,

3)kompetencje z zakresie stosunków zewnętrznych i obrony kraju: prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe, powołuje i odwołuje dyplomatów, zwołuje i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa, powołuje i zwalnia państwowego sekretarza Rady Bezpieczeństwa, jest głównodowodzącym Sił Zbrojnych, powołuje i zwalnia wyższych dowódców Sił Zbrojnych, wprowadza stan wojenny, ogłasza mobilizację,

4)uprawnienia w sferze stosunków z obywatelami: decyduje o nadaniu obywatelstwa oraz o jego ustaniu i o azylu, stosuje prawo łaski, przyznaje nagrody i odznaczenia państwowe, ustanawia święta państwowe i dni wolne, wprowadza stan wyjątkowy.

Prezydent może zostać usunięty z urzędu za popełnienie zdrady stanu lub innego ciężkiego przestępstwa. Wniosek o to może przedstawić 1/3 Izby Deputowanych, a śledztwo i oskarżenie należy do kompetencji Rady Republiki. Za decyzją usunięcia musi opowiedzieć się 2/3 Izby Deputowanych i 2/3 Rady Republiki. Prezydent może także zostać zwolniony przedterminowo w razie jego niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia. Decyzję taką podejmuje na wniosek specjalnie po to powołanej przez obie izby parlamentu komisji, Izba Deputowanych oraz Rada Republiki - obie większością 2/3 głosów.

Od 1994 roku prezydenturę sprawuje Alaksandar Łukaszenka, legalność jego władzy oraz uczciwość przeprowadzanych w ostatnich latach wyborów i referendum stoi pod znakiem zapytania - jest kwestionowana przez opozycję oraz instytucje międzynarodowe: OBWE, NATO, UE oraz Radę Europy. Szczególnie kontrowersyjna była zmiana konstytucji państwa z 1996 roku umożliwiająca przedłużenie prezydentury Łukaszenki aż do 2001 roku (wybory powinny były się odbyć w 1999 roku).

Rząd wnosi z kolei do parlamentu projekty ustaw (może to jednak czynić i prezydent), kieruje bieżącą polityką wewnętrzną i zagraniczną, a także określa kierunki gospodarczo-społecznego rozwoju kraju.

Białoruski parlament składa się z dwóch izb. Pierwsza izba - Izba Reprezentantów - jest wybierana w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję. Drugą izbę - Radę Republiki - stanowią przedstawiciele władz terenowych. De facto, mimo wielu konstytucyjnych uprawnień, parlament na Białorusi jest jednym z narzędzi prezydenta Aleksandra Łukaszenki. Ostatnie wybory w (2004) pozostawiły wiele do życzenia. W wyniku fałszerstw i manipulacji [potrzebne źródło] prawie wszystkie mandaty w Izbie Reprezentantów obsadzili "bezpartyjni" popierający Łukaszenkę. Opozycyjne wiece, które zgromadziły ledwie kilkaset osób, zostały brutalnie rozbite przez prezydencką bezpiekę.

23/ Kampanie wyborcze

Kampania wyborcza to ogół środków masowego przekazu (plakaty, reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe, wiece, spotkania z wyborcami), jakimi specjaliści od marketingu politycznego promują kandydaturę polityka lub partii politycznej, tak by wyborca zagłosował właśnie na promowaną osobę lub partię.

Kampania wyborcza rozpoczyna się formalnie z dniem ogłoszenia postanowienia prezydenta o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów. Praktycznie w Polsce trwa co najmniej trzy miesiące przed datą wyborów; mówi się wręcz, że kampania wyborcza (do następnych wyborów) zaczyna się w dzień po wyborach - wskazuje to, jak ważne są działania polityka przez cały jego okres kadencji.

STrategie

Każda kampania, w tym także wyborcza, aby mogła zakończyć się sukcesem, powinna być prowadzona w oparciu o właściwą strategię. Najlepiej wiedza o tym wojskowi i specjaliści od reklamy. Niestety kandydaci do Senatu, Sejmu, samorządu terytorialnego czy też na inne stanowiska często o tym zapominają. W swojej pracy przedstawię strategie, które gwarantują dobrą kampanię.

Jeżeli Twoim celem jest sukces wyborczy, musisz wybrać skuteczną strategię prowadzenia kampanii.

Tworzenie strategii powinieneś rozpocząć od określenia celów i realistycznej oceny szans ich realizacji. Pamiętaj, że nawet, jeśli będziesz prowadził kampanię w sposób wzorcowy, ale obierzesz błędną taktyka, twoje działania zakończa się porażką. Nie ma cudownej metody, która pozwoli Ci wygrać wybory. Techniki wyborcze pomogły rozwiązać problemy, ale nie zagwarantują zwycięstwa. Czy i w jaki sposób osiągniesz sukces, zależy w dużym stopniu od czynników obiektywnych, na przykład od aktualnej popularności Twojego ugrupowania, bieżących nastrojów społecznych, a nawet twojego wyglądu i nazwiska. Nie bez znaczenia pozostaje jednak Twoja intuicja, tzw. instynkt polityczny, który ułatwi Ci dokonanie właściwej analizy sytuacji, umożliwi trafne rozeznanie problemów oraz znalezienie odpowiedniego lekarstwa.

Proces budowy strategii składa się z siedmiu etapów, sprowadzających się do określenia:

1. celów kampanii,

2. czynników, od których zależy realizacja Twoich przedsięwzięcia

3. elektoratu

4. tematu kampanii, czyli przekazu, z jakim zamierzasz dotrzeć do

wyborcy

5. planu kampanii, uwzględniając szczegółowy kalendarz

6. taktyki, która zapewni Ci powodzenie w wyborach

7. środków niezbędnych do wykonania zadań

Wyznaczenie celów kampanii

Podejmując decyzją o kandydowaniu, powinieneś. mieć pomysł na sprawowanie funkcji publicznej. Zastanów się, co Ciebie skłania do ubiegania się o mandat. Jeżeli Twoim zamierzeniem jest wyłącznie chęć realizacji własnych ambicji, zdobycia wpływów i zarobienia pieniędzy, to znaczy, że nie masz pomysłu na wykonywanie mandatu. Dla swojego dobra oraz wyborców lepiej zrezygnuj z wyścigu. Odpowiedz sobie na następujące pytania: Po co kandyduję? Czy mam coś do zaoferowania wyborcom? Co mogę zrobić dla swojego okręgu, miasta czy gminy? Pamiętaj o tym, że jeśli masz pomysł na sprawowanie mandatu, wzrasta Twoja motywacja, aby go zdobyć.

Analiza czynników decydujących o realizacji Twoich celów

Jednym z pierwszych etapów budowania strategii jest analiza przyczyni okoliczności, które mają największy wpływ na osiągnięcie wyznaczonych celów. Aby dokonać takiej oceny, musisz przemyśleć, a następnie sporządzić listę tych czynników, od których zależy Twój sukces.

Przykładowe Czynniki obiektywne:

. popularność Twojego ugrupowania w Twoim okręgu wyborczym

. popularność ugrupowania Twojego konkurenta

. układ lokalnej sceny politycznej

. metoda liczenia głosów

. miejsce na liście wyborczej

. spodziewana frekwencja wyborcza

. płec kandydata

. aktualne nastroje społeczne

. Twój wygląd i prezencja

. Twoje imię i nazwisko

Czynniki subiektywne:

. odpowiednia strategia i zaplanowanie kampanii

. posiadane przez Ciebie zaplecze finansowe

. liczba i kompetencje osób zaangażowanych w kampanię

. nakład pracy własnej

. taktyka wyborcza, a więc sposób prowadzenia kampanii.

Analiza elektoratu

Nawet jeśli masz jasno wytyczone cele i świetny program, to i tak nie będziesz w stanie usatysfakcjonować nim wszystkich. Ważne jednak, aby był on atrakcyjny dla wystarczająco dużej liczby wyborców. Budując strategię, musisz więc odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

. do jakich grup społecznych skierowany jest Twój program?

. czego oczekują Twoi wyborcy?

. jakie są ich wymagania?

. komu pozwolą wygrać i jakie czynniki o tym zadecydują (np. opinie wyborców)

Temat kampanii

Wybór tematu kampanii jest równie istotny, jak określenie jej adresata. Temat kampanii jest swego rodzaju kompromisem pomiędzy trzema zasadniczymi elementami: zainteresowaniami wyborców, Twoimi zainteresowaniami, czyli sprawami, w których Ty i Twoje ugrupowanie czujecie się kompetentni, i wreszcie problemami, które podejmuje konkurencja. Przy konstruowaniu tematu kampanii należy się zastanowić nad tym, czy trafia on do grupy potencjalnych wyborców. Możliwe jest stosowanie tzw. przekazu ukierunkowanego. Twoja informacja skierowana jest wówczas jedynie do wybranej grupy wyborców, np. młodych wyborców lub rolników. W takim przypadku, kampanię możesz podzielić na kilka minitematów. Ważne jest by nie wybierać tematu kampanii, w który tak naprawdę sam nie wierzysz lub który stoi w sprzeczności z Twoim dotychczasowym doświadczeniem życiowym bądź wizerunkiem. Ważne jest, aby temat kampanii był sformułowany, tzn. wyrażony w sposób prosty i zrozumiały dla przeciętnego wyborcy. Stwarza to większe prawdopodobieństwo, że zostanie on zapamiętany. Przekaz typu: uczciwość, kompetencja, solidność, zaangażowanie, podobnie jak wartości rodzinne czy ochrona najuboższych łatwo utrwali się w wiadomości odbiorcy, a co więcej będzie powszechnie rozpoznawany. Temat powinien być również ujęty w taki sposób, żeby odpowiadał wyborcy na pytanie, dlaczego na tego właśnie kandydata powinienem głosować, np. głosuję na Malinowskiego, bo popiera wprowadzenie podatku liniowego, lub głosuję, bo jest doświadczonym i uczciwym politykiem. Poza tym warto wybrać temat, który będzie nas wyraźnie odróżniał od kontrkandydata.

Planowanie kampanii

Ważne jednak, żeby już na etapie budowania strategii podkreślił wagę planowania, zwłaszcza czasowego,

jako niezbędnego elementu kampanii wyborczej. Nie ma żadnej reguły, która nakazywałaby prowadzenie kampanii przez określony czas. Prawidłowością jest natomiast to, że odpowiednio wcześniej zaplanowana kampania pozwoli zredukować ilość błędów, niemiłych niespodzianek i nieprzewidzianych komplikacji.

Taktyka

na tym etapie chciałabym jednak wspomnieć o czterech zasadniczych metodach prowadzenia kampanii wyborczej: bezpośredniej i pośredniej, ukierunkowanej, a także negatywnej

Poprzez kampanię bezpośrednią rozumiemy taką, w czasie której kandydat lub osoba występująca w jego imieniu kontaktuje się bezpośrednio z wyborcą. Do takich metod należą odwiedziny u wyborcy w domu, przeprowadzanie ankiet, zbieranie podpisów oraz spotkania, festyny i wizyty wyborcze.

Taktyka kampanii pośredniej, zakładająca dotarcie do wyborcy za pośrednictwem mediów, takich jak: prasa, radio, telewizja, Internet może być natomiast bardziej efektywna w większych okręgach wyborczych,

a szczególnie w wyborach parlamentarnych. Podstawową zalet ą kampanii medialnej jest szeroki zasięg oddziaływania, który albo nie byłby w ogóle możliwy w przypadku kampanii bezpośredniej, albo

wymagałby znacznego zaangażowania organizacyjnego ze strony kandydata i jego współpracowników.

Bardzo przydatną taktyką stosowaną w kampanii wyborczej może być również kampania oparta na przekazie ukierunkowanym, czyli adresowanie przekazu nie do wszystkich wyborców, ale tylko do wybranych

grup, zamieszkujących daną część okręgu wyborczego, np. osiedle, lub też stanowiących określone .środowisko, np. emeryci. Bezdyskusyjną zaletą taktyki przekazu ukierunkowanego jest to, że pozwala

ona dotrzeć do wybranych grup odbiorców i dostosować temat przekazu do ich konkretnych zainteresowań, np. budowy gminnej drogi, szczególnie ważny dla mieszkańców wybranej gminy, albo pomysł utworzenia

gminnego klubu aktywnego emeryta bądź osiedlowej kawiarenki internetowej (głównie młodzi wyborcy)

Taktyka kampanii negatywnej oparta jest na założeniu, że dyskredytacja przeciwnika politycznego i podważanie jego wiarygodności w oczach wyborców przynosi kandydatowi porównywalną korzyść, a więc umacnia jego szansę na realizację wyznaczonego celu. Tego rodzaju taktyka zakłada atak na cechy osobowe kontrkandydata, jego zachowanie lub na głoszone przez niego poglądy.

Określenie środków niezbędnych do realizacji celów kampanii

Kolejnym elementem budowania strategii jest określenie .środków, które zapewnią odpowiednie zaplecze finansowe oraz organizacyjne kampanii. Całościowa strategia wymaga zatem odpowiedzi na pytanie:

czy dysponujesz wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi, które pozwolą Ci na dotarcie z tematem kampanii do Twojego elektoratu? Musisz uwzględnić środki, które aktualnie posiadasz lub które uda Ci się zdobyć, a następnie należy porównać je