=h0=ateid-1=elfollow0=numbers;=20=23levelindent0==startat1=20==startat1==startat1==startat1==startat1==startat1==startat1==startat1=rridecount1=3==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0==ormat=evelstartat0===019=15840=20=a1=invalidxml0=rigin1701======n0=20=Stres
==n0===20=20
===Sam termin “stres” =– funkcjonuje od XVIII w zaczerpnięty został z nauk =fizycznych, gdzie używany był dla określenia rożnego typu napięcia lub nacisku sił działających =na jakiś system;=20
===W naukach medycznych =– pojęcie spopularyzowane przez =Hansa Selye, który =definiował stres jako
=====20
=“niespecyficzną reakcję organizmu na wszelkie stawiane mu =wymagania”.
=20
=20
====20=Stres =biologiczny =
=====Czynniki powodujące stres nazywane są stresorami i zgodnie ze swoją specyfiką =– wywołują swoistą reakcję ze strony organizmu.=20
=====20
===Oprócz specyficznej =reakcji organizmu wywołanej stresorami różnej natury organizm =reaguje każdorazowo w sposób uniwersalny, nieswoisty. Reakcja ta jest podobna bez względu na =cechy stresora oraz jego jakość, tzn. czy jest on dla człowieka =przyjemny czy nieprzyjemny. Liczy się jedynie intensywność =żądania postawionego człowiekowi.=20
====20==20
=====20=Zmiany wywołane =działaniem czynników szkodliwych (stresorów) mają charakter =przystosowawczy i to dwojakiego rodzaju:=20
=20
1. =Lokalny Zespół Adaptacyjny= (LAS – Local =Adaptation Syndrome)=20
===obejmuje zmiany ==specyficzne=20 – zachodzące w miejscu =występowania stresora (np. w okolicy oparzenia).
====2. ==20Ogólny Zespół =Adaptacyjny =(GAS – General Adaptation Syndrome) – obejmujący zmiany ==20niespecyficzne =uogólnione.=20
=20
Bez względu na rodzaj stresora organizm reaguje identycznie =– fizjologicznym procesem przebiegającym w kilku fazach. =20
====20
===stadium reakcji =alarmowej =– pojawia się bezpośrednio po zadziałaniu stresora i jest wyrazem powszechnej =mobilizacji obronnych sił organizmu.=20
===Poprzez zmiany =fizjologiczne: wzrost ilości hormonów, zmianę ciśnienia krwi =i temperatury ciała - organizm “opiera” się szkodliwym wpływom stresora. =20
====20==20
=====stadium =odporności – to =stadium względnej adaptacji – organizm względnie dobrze =znosi czynniki szkodliwe. Następuje wygaszanie mechanizmów fazy =alarmowej a uruchamiane są mechanizmy przystosowawcze.=20
===Organizm gorzej radzi =sobie z nowymi stresorami. =20
====20==20
=====stadium =wyczerpania – =organizm nie walczy. Pojawiają się wtórne cechy reakcji =alarmowej. Mogą być one nieodwracalne.=20
===Gdy stresor był zbyt =silny w stosunku do możliwości przystosowawczych organizmu =– wtedy osobnik ginie
=====20
====20=Fizjologia stresu
=====20=Najważniejsze =gruczoły wydzielania wew. w reakcji stresowej to:
=== przysadka mózgowa
=== nadnercza.
=====20
====20=
Oś
=podwzgórzowo-współczulno-nadnerczowa.
=20
=====20=Po przyjęciu bodźca =do krwi uwalniane są potężne ilości adrenaliny i =noradrenaliny (rdzeń nadnerczy) –=20 rozpoczyna się reakcja alarmowa.=20
Adrenalina i noradrenalina powodują podobny efekt jak pobudzenie =współczulnego układu nerwowego.=20
====20=oś =podwzgórzowo-przysadkowo-korowonadnerczowa
=====20=Reakcja alarmowa =przechodzi w stadium odporności.=20
Pobudzona przez hormon kortykotropowy (wydzielany przez =przysadkę) kora nadnerczy wydziela kortykosteroidy =(mineralokortykoidy+glikokortykoidy
====20==20
=====20=20
=20
=20
====20=Stres psychologiczny
=====20=Psychologiczne znaczenia =pojęcia stres:=20
=20
===określony stan =psychiczny,=20
===określona sytuacja,=20
===określona relacja =pomiędzy jednostką, a otoczeniem.=20
=====20
====20==20
=====20=1. =stan =psychiczny=20,=20
===gdy mówi się o =stresie w sensie strachu, ma się na myśli napięcie emocjonalne =wywołane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi, a stres rozumiany jest jako reakcja =psychofizyczna na te czynniki.
====20==20
=====20=2. sytuacja =stresowa ==3D sytuacja trudna - to taka sytuacja która:
- zakłóca tok czynności (uniemożliwia =dążność podmiotu do celu),=20
- zagraża czymś człowiekowi=20
- uniemożliwia mu zaspokojenie jego potrzeby czy realizację =zadań.=20
====20==20
=====20=3. =relacja pomiędzy =jednostką, a otoczeniem,=20=20
===człowiek i =środowisko pozostają w dynamicznym związku, wzajemnie na siebie =oddziaływując.=20
===Stres definiowany jest =jako taka relacja człowieka z otoczeniem, która oceniana jest =przez jednostkę jako =20wymagająca =wysiłku adaptacyjnego= bądź przekraczająca jej =możliwości oraz godząca w dobre samopoczucie człowieka.=20
====20=
Objawy
stresu =psychologicznego:
=20
=====poczucie napięcia, =rozdrażnienie, agresywność, zmęczenie, poczucie rozczarowania, =poczucie osamotnienia, apatia, depresja, czasem poczucie winy, wstydu, =obniżenie samooceny, brak koncentracji, zaburzenia pamięci, =rozkojarzenie, nadmierna wrażliwość na krytykę, wzmożony apetyt, lub utrata apetytu, =skłonność do uzależnień, niepokój w zachowaniu, =nadpobudliwość.
=====20
===Objawy te mogą być =związane zarówno z ostrym jak i przewlekłym stresem.
====20=Fazy
stresu =psychologicznego
=20
=====20=Faza I - mobilizacji
=Występuje aktywizacja procesów psychologicznych: sprawniej =przebiegają procesy spostrzegania i myślenia, reakcje są =szybsze i bardziej efektywne. Koncentrując się na zadaniach człowiek próbuje zwalczyć stres
=Faza II - rozstrojenia
Na =skutek przedłużającego się stresu występuje obniżenia =poziomu aktywności psychicznej, trudno jest skupić uwagę, =myśleć logicznie, przewidywać skutki własnego działania. Może pojawić się poczucie bezradności. =Przeżywane emocje wymykają się spod kontroli i człowiek =może przejawiać wyraźne oznaki gniewu lub strachu=20
=Faza III - destrukcji
=Człowiek staje się niezdolny do prawidłowej oceny sytuacji, =obniża się jego chęć do działania i radzenia sobie z =sytuacją ( mówi się że człowiek poddaje się, załamuje). Żadna wykonywana przez niego czynność nie =jest wykonana poprawnie. W tej fazie ujawniają się takie =zachowania jak :gwałtowne poszukiwanie pomocy, płacz, agresja skierowana przeciw innym ludziom przeciw sobie lub =przedmiotom.
====20=Stresory - kategorie
=====stresory wewnętrzne =(wyobrażenia, myśli)
===stresory zewnętrzne =(np.egzamin)
====20==20
Podział stresorów ze względu na ich siłę oraz zakres =oddziaływania wg Lazarusa i Cohena=20
=====20=1. dramatyczne wydarzenia =o rozmiarach katastrof obejmujących całe grupy
2. istotne zmiany w życiu, dotyczące jednostek lub kilku =osób
3. Codzienne przeszkody ==20
====20==20
=====20=1. =Katastrofy =– nieprzewidywalne zdarzenia o dużym zasięgu, jak wojna lub klęska żywiołowa, katastrofy komunikacyjne o =większej skali.=20
===Zwykle konsekwencje =katastrofalnych powodzi, huraganów, pożarów są zawsze =dostrzegalne – wzrasta częstotliwość zaburzeń psychicznych takich jak depresje, lęki, rzadziej ataki =serca. =20
====20==20
=====20=Silny stres =wywołany przez zdarzenie o charakterze katastrofy==20, wykraczające swoim rozmiarem poza zakres zwykłych ludzkich =cierpień np. wojna, trzęsienie ziemi, powódź, pożar, =gwałt, pobyt w obozie koncentracyjnym może wywołać =Zespół Stresu Pourazowego (post traumatic stress disorder - PTSD)
Objawy stresu pourazowego mogą pojawić się w czasie kilku =tygodni, lub miesięcy od przeżytego zdarzenia.
====20=Objawy PTSD
=====Powtarzające się =przeżywanie traumatycznego wydarzenia w snach i we wspomnieniach, (np. =ciała martwego dziecka);
===Trudności z =zasypianiem, niemożność dłuższego snu,
===Poczucie skróconej =przyszłości – wrażenie że życie nie będzie =już długo trwało =20
===Niewrażliwość na =otoczenie i unikanie bodźców przypominających o urazie =(także myśli i rozmów);
===Odczuwanie objawów =lęku i pobudzenia - nieobecnych przed urazem
====20==20
=====Nadmierna czujność, =ciągłe sprawdzanie, również w sposób irracjonalny własnego =bezpieczeństwa;
===Do objawów lękowych =należą trudności z koncentracją, pogorszenie pamięci, =drażliwość, wybuchy złości, płacz;=20
===Charakterystyczne jest =także poczucie winy z powodu ocalenia z katastrofy, gdy innym nie =udało się przeżyć .Najciężej poczucie winy z powodu ocalenia, przeżywają rodzice gdy oni =przeżyli, a dziecko zginęło w tragicznych okolicznościach;
===Doznania fizjologiczne =związane z ekspozycją bodźców (miejsca, przedmioty) =wiążących się z traumatycznym wydarzeniem. (Nieregularny oddech, uczucie dławienia w gardle, =ściskania w piersi, ciężar z żołądku, zimne dłonie =i stopy, itp.);
===Wśród osób po =przeżytej traumie występuje także zwiększone zużywanie =leków nasennych, uspakajających, czasem nadużywanie alkoholu
====20==20
=====20=2. Znaczące zmiany =życiowe =– np. śmierć ukochanej osoby, utrata pracy, małżeństwo lub rozwód. =20
===Najbardziej znanym =ujęciem tej grupy stresorów jest koncepcja zmian życiowych =mająca postać =20skali (Holmes i Rahe,= 1967). =20
=====20
Kwestionariusz istotnych zmian życiowych=20
Skala ponownego przystosowania społecznego
====20==20
=====Pierwsze badania z użyciem tej skali z roku 1967.=20
===Kwestionariusz =wypełniło ponad 4000 marynarzy marynarki wojennej USA przed 3 =letnia służbą, której większość spędzali na morzu. Przez cały czas byli pod opieką lekarzy.=20
===Z badań wynikały 2 =fakty:=20
===Osoby, które na skali =uzyskały wyższą liczbę punktów częściej =zgłaszały się do lekarzy z różnymi dolegliwościami,=20
===85% osób z wysokimi =wynikami z pierwszymi dolegliwościami zgłaszało się w =okresie pierwszych 3-miesiecy.=20
===Dalsze badania =wykazały że największa wartość predyktywna skali dotyczy =okresu ok. 2 lat od chwili wystąpienia zdarzeń.=20
===Badania z użyciem =kwestionariusza prowadzone były nie tylko w USA ale także w =Europie.=20
===Badania Szwedzkie
===Dotyczyły 27 par =bliźniaków z których jeden w parze zmarł na zawał serca.
===Z pozostałymi przy =życiu bliźniakami prowadzono wywiady oparte o skalę =Holmes’a i Rahe.=20
===Autorzy kwestionariusza =podają, że osoby które uzyskały w skali poniżej 50 =punktów są w 30% zagrożone wystąpieniem poważnej choroby w ciągu najbliższych 2 lat. Przy =wyniku 150-300 pkt. prawdopodobieństwo to wzrasta o 50% a w przypadku =wyniku ponad 300 pkt. ok. 80%.=20
=====20
====20==20
=====20=3. Codzienne =przeszkody, =np. denerwujący współmieszkańcy, kolejki, korki, bieda, samotność, itp.
=== Mają szczególne =znaczenie ze względu na ich częstość i powszechność. =Z czasem niewielkie stresory sumują się naruszając zdrowie i dobre samopoczucie.
====20==20
=====Ciągłe przeszkody w pracy zawodowej - mogą doprowadzić do umysłowego =fizycznego i emocjonalnego wyczerpania zwanego =wypaleniem ==20(Maslach, 1982).=20
===Nauczyciele, =pielęgniarki, pracownicy socjalni, policjanci i każdy kto =ciągle napotyka w pracy trudności może zostać pokonany przez niekończący się =stres zawodowy.==20
=====20
====20==20
=Podział stresorów ze względu na ich charakterystykę w =wymiarze czasowym
======20wydarzenia stresowe jednorazowe, zajmujące określony odcinek =czasowy, np. nieprzyjemne spotkanie,=20
===wydarzenia periodyczne =lub cykliczne, powtarzające się z pełną regularnością, =np. obowiązkowe wizyty u nielubianych krewnych powtarzające się z okazji =świąt,=20
===stresory chroniczne =– działające permanentnie, np. nieudany związek =małżeński będący źródłem ciągłych napięć,=20
===sekwencje, ciągi =wydarzeń stresowych w których stresor inicjujący pociąga za =sobą następne, np. rozwód –=20 podjęcie pracy przez kobietę – problemy z zapewnieniem =opieki dzieciom, itd.=20
==n0===20=20
==n0=Rodzaje stresu:
=in720=Eustres==20 (dobry stres) – =konsekwencje stresu są pozytywne dla jednostki.
=Dystres=20 – konsekwencje =stresu są niekorzystne dla jednostki.
=Efekty neutralne=20 – =stres jest tak mały, że jego efekty są niezauważalne.
==n0=20
=20
=Reakcje
na stres (symptomy):=
=20
======Bezpośrednie=20 reakcje na stres =charakteryzowane są zwykle na 4 poziomach:=20
===fizjologicznym: =przyspieszone tętno, oddech akcja serca, zwiększone napięcie =mięśni,=20
===behawioralnym: od =zupełnego stuporu i apatii do ekscytacji, nadpobudliwości =motorycznej,=20
===emocjonalnym: gniew, =rozpacz,=20
===umysłowym/poznawczym: =może wystąpić mobilizacja procesów poznawczych bądź =dezorganizacja myślenia, luki pamięciowe, rozkojarzenie.=20
====20==20
=====20=Przy ==długotrwale=20 działających czynnikach stresowych =– stres może manifestować się trzema typami =symptomów:=20
===pogorszenie stanu zdrowia =somatycznego - przejawiające się np. przyspieszonym tętnem, =wysokim poziomem cholesterolu, chorobą wieńcową, nałogiem, itp.=20
===pogorszenie stanu zdrowia =psychicznego - manifestujące się np. niską motywacją do =pracy, obniżoną samooceną, dyssatysfakcją z pracy, nadużywaniem alkoholu, nerwicą, itp.=20
===zaburzeniem procesów =społecznych - przejawiających się w niskiej efektywności =pracy, absencją w pracy, konfliktami, niezadowoleniem, itp.=20
=====20
====20=Czy musimy bać się =stresu?
=====Reakcja stresowa oprócz negatywnego ma także pozytywne znaczenie. Istota stresu polega na =zmianach przystosowujących organizm do wymagań jakie są mu =stawiane. Aktywizacja organizmu powinna umożliwić mu =mobilizację sił do walki ze stresorami.
===Nie zawsze więc =należy unikać stresu. Wyróżnia się stres konstruktywny i =destrukcyjny. Zarówno zbyt niski jak i zbyt wysoki poziom pobudzenia organizmu jest =niekorzystny.
===Stres konstruktywny to =taki poziom pobudzenia organizmu który jest siłą =motywującą do realizacji działania, umożliwia realizację zadania. Optymalny poziom stresu zapewnia maksimum =wydajności. Wiele osób działa lepiej w warunkach stresu niż =w warunkach bezstresowych.
===Stres =destrukcyjny-utrudnia realizację zadania i dezorganizuje życie
====20=Odporność na =stres
====20==20
===Niereagowanie przez =człowieka pobudzeniem emocjonalnym w sytuacji, którą można =uznać za stresową.
===Zdolność do =utrzymywania kierunku działania, sprawności i poziomu organizacji =zachowania mimo, że człowiek znajduje się w sytuacji stresowej
====20=Czynniki
mające =wpływ na odporność na stres:
=20
=====20=- przykre =doświadczenia z przeszłości (dzieciństwa),
===cechy układu nerwowego =– nadmierna reaktywność,
===wzór reagowania =emocjonalnego – osoby reagujące lękiem są mniej odporne =niż osoby, u których pojawiają się też emocje pozytywne,
===hierarchia potrzeb i =rodzaj dominującej motywacji – osoby z silną potrzebą =osiągnięć i nastawieniem zadaniowym są bardziej odporne niż osoby nastawione na unikanie =niepowodzeń,
===samoocena – niska =samoocena związana jest z mniejszą odpornością.
====20==20
======20Na
spostrzeganie danej sytuacji oraz własnych w niej możliwości
=wpływają =zasoby=
(Antonovsky, 1979; Hobfoll 1989):=20
materialne,
fizyczne (zdrowie), kulturowe, edukacyjne =(wiedza), intrapersonalne
(samoocena), warunki (praca, =małżeństwo, =wsparcie=20)
które
zwiększają ==odporność
na stres
=====20
====20=Poznawcza teoria stresu =(Lazarus i Folkman)
=====20
=„Stres to taka relacja =człowieka z otoczeniem, która oceniana jest przez jednostkę =jako wymagająca wysiłku adaptacyjnego bądź przekraczająca =jej możliwości oraz godząca w dobre samopoczucie człowieka.”
=20
=====20=Ocena poznawcza stresu:
=20
===ocena pierwotna – =identyfikacja stresu, problemu, który może być oceniany jako:
==== 1. krzywda/strata,
2. zagrożenie,
3. wyzwanie;
===ocena wtórna – =ocena własnych możliwości poradzenia sobie.
=====20
====20==20
=====Rola
==20oceny
poznawczej=
*
==pierwotnej=20
– czy sytuacja jest stresująca
*
==wtórnej
=– jakie są możliwości i zasoby by jej sprostać
====20=Stres - radzenie sobie
===== Proces – =złożona aktywność podejmowana w odpowiedzi na sytuację stresową
===Strategia – =pojedyncze rodzaje aktywności składające się na proces =radzenia sobie, zmienne, dobierane do sytuacji
===Styl – dyspozycja =do reagowania w określony, podobny sposób na warunki =stresujące, element osobowości
=====20
=20
====20=Strategie
radzenia =sobie ze stresem:=
=20
======20Strategie zorientowane problemowo= – nastawione przede wszystkim na =konsekwentną realizację celu mimo istniejącego stresu. Mogą =przybierać różne formy:
=====konfrontacja – związana z =ochroną własnej drogi realizacji celu i walką o to co się chce =osiągnąć indywidualnie bądź w organizacji;
===planowe rozwiązanie problemu =– dotyczące przemyślanych działań wobec =piętrzących się trudności. =20
====20==20
=====20=Strategie zorientowane =emocjonalnie= –=20 nastawione raczej na redukcje emocji negatywnych związanych z =uczuciem porażki niż realizacją pierwotnego celu. Mogą =przybierać klika form:
===dystansowanie się =– czyli podejmowanie wysiłków mających na celu =odsunięcie od siebie problemu, unikanie myślenia o nim, itp.
===ucieczka w świat =fantazji – w celu odsunięcia od siebie prawdziwych =niepowodzeń (niekiedy znieczulanie się alkoholem),=20
===samoobwinianie się =– przybierające różne formy autoagresji i samokrytyki, , =
===nadmierna samokontrola =– polegająca na wstrzymywaniu się od negatywnych uczuć =(tzw. pozytywne myślenie za wszelką cenę);
===pozytywne =przewartościowanie – dostrzeganie dobrych stron stresu w celu =zmniejszenia poczucia porażki lub straty,=20
===poszukiwanie wsparcia =– polegające na próbach uzyskania pomocy materialnej lub =współczucia ze strony innych osób lub instytucji.=20
====20=Style radzenia sobie ze =stresem (Endler i Parker)
=====Styl skoncentrowany na =rozwiązywaniu problemu.
===Styl skoncentrowany na =emocjach
===Styl skoncentrowany na =unikaniu:
=====20 - unikanie poprzez poszukiwanie kontaktów =20
interpersonalnych
- unikanie poprzez odwracanie uwagi.
====20=Wybrane techniki =relaksacyjne
=====20==20
===Są one elementem =terapii behawioralnej.=20
===Są stosowane jako =jedna z form przeciwdziałania negatywnym skutkom stresu.=20
=====20
===Istotą stresu jest =napięcie – związane ze wzmożoną aktywnością =gałęzi sympatycznej wegetatywnego układu nerwowego. Aby obniżyć to napięcie należy starać =się wyciszyć nadmierną aktywność sympatyczną przez =uruchomienie aktywności gałęzi parasympatycznej =(działającej antagonistycznie).
===Najskuteczniejszymi =sposobami uruchomienia aktywności parasympatycznej – dzięki =której w organizmie następuje regeneracja są:
=====Trening fizyczny,=20
===Trening psychologiczny: =relaksacja, Zen, Joga=20
===sen=20