ETYKA-jest nauką o mora-lności, to filozofia prakty-
czna. Etyka od moralności różni się przedmiotem i nauką ETOS-(wartości, ideały, zwyczaje i obyczaje.
-od tego słowa utworzono nazwę etyka. Etyka(nauka)
moralność ( przedmiot )
Początek etyki jest u Arystotelesa.
Filozofia teoretyczna-
Próbuje odpowiedzieć na pytania, jaka jest rzeczowi-
stość. - jakie reguły i prawa nią rządzą. Dzieli się na metafizykę i ontologie, czyli
teorie i naukę o bycie.
Filozofia praktyczna-to
poznawanie prawdy jako takiej, bez konkretnego celu
Dla niej samej. Mówi o tym jak powinniśmy postępować
jak powinniśmy żyć, aby być szczęśliwym.
ETYKA OPISOWA-
Nowożytna, naukowa-
etyka deskryptywna-opisowa - etologia.
Etyka normatywna-
Etyka właściwa – ona odpowiada na pytania jak żyć – określa normy postępowania ( nie wyja-
śnia ) nie jest obiektywna,
to jest postawa która kieruje
moralność (przykładem mo-
że być różnica pomiędzy
religią i religioznawstwem).
MORALNOŚĆ- słowo to ma wiele zwrotów; jest to sposób postępowania. Każdy człowiek jako istota rozumna wie, co jest dobre a co złe, a przede wszystkim powinien wiedzieć, dlaczego czyni tak a nie inaczej.
CZYN MORALNY- to zachowanie, postępowanie, wg., którego człowiek ustala swoją moralność (czyn etyczny- działanie podjęte świadomie, bez względu na okoliczności). NORMY ETYCZNE-
Norm etycznych nie powinniśmy udowadniać, można je tylko argumento-
wać lub zwalczać.
Prawdziwość tezy można
Sprawdzić na 2 sposoby;
Dowody; -empiryczne
-dedukcyjne.
NORMA MORALNA- to, nakaz, wzorzec postępowania, musi on być zaakceptowany przez daną osobę. Nie przestrzeganie norm moralnych prowadzi do odsunięcia od społ., które te normy przestrzega
NIEMORALNY-postępu-
je wbrew panującym zasadom, które zna (ma char. oceniający )
AMORALNY-nie przy-
ujmuje panujących zasad
(ma char. opisowy )
-Nazwy te mają charakter
opisowy i oceniający.
Moralność odnosi się do norm i zachowań (empiryczne zjawiska mo-
ralne ).
PRAWDA W ETYCE- można wyróżnić dwa zasadnicze podejścia do problemu prawdy; realistyczne i konstruktywistyczne.-Realiści odwołują się do godnościowej teorii prawdy, która powiada, że zdanie jest prawdziwe, gdy zgadza się z niezależnym od niego stanem rzeczy.
Konstruktywiści twierdzą, że o prawdzie rozstrzyga oczywistość sądów moralnych albo, że decydują o niej warunki weryfikacji owych sądów. Konstruktywiści odwołują się do koherencyjnej teorii prawdy
RELATYWIZM –przeci-
wieństwo absolutu
ABSOLUT- jest niezmienny.
Korespondencyjna teoria prawdy-jest to teoria, która
Twierdzi zgodność tego zdania z rzeczywistością.
(prowadzi do dogmatyzmu)
Ambiwalencja-niezależne
określenie faktu zgodności
zdania z rzeczywistością od
środków technicznych - pra-
wa ambiwalentne są takie jak prawa fizyki – niepoda-
ten zmianie ( zawsze i wzsendzie ).
Etyczny ekostruktywizm-
Prawa moralne są konstruo-
wane przez ludzi.
Koherencyjna teoria prawdy- norma etyczna jest prawdziwa, jeżeli odnosi się do innych norm, które są prawdziwe.
NATURALIZM- (kontynuacja –
niejako dopowiadająca do relatywizmu)- nie ma czegoś takiego jak dobro moralne, a prawdziwość norm moralnych wyznaczają czynniki nie moralne (sprowadzanie dobra moralnego do zjawisk np.; psychicznych –przyjemność )
Akognitywizm-wiemy, co to jest dobro i zło, ale nie potrafimy tego wyjaśnić.
RÓŻNICE MIĘDZY NORMAMI PRAWNYMI I ETYCZNYMI;
1 Sformułowania ( tryb warunkowy).
2. genezy ( źródła powsta-
nia np.;autor )
3. Różnice w warunkach obowiązywania np.;
PRAWNE – AUTONOMICZNE-
Nasze, identyfikujemy się z nimi i
ETYCZNE – HETEROGENICZNE-
Prawne, zewnętrzne.
4. Rodzaje sankcji (naste-
męstwa jakie ewentualnie
grożą).
5. Sposób stwierdzania o obowiązkach i normach.
6. Ze względu na treść-
(różnica, co do obszaru, który regulują normy prawne i etyczne).
NORMY MORALNE- to np.; mówić prawne, nie krzywdzić, opiekować się innymi, szanować starszych…Powinniśmy świadczyć dobro każdej osobie. Może nią być ktoś bliski jak i przypadkowy człowiek. Normy moralne nie są przymusami zewnętrznymi, lecz wewnętrznymi, płynącymi z głębi serca. Prawo moralne dla każdego człowieka to jego sumienie. Człowiek prawy uznaje prawo moralne nie ze strachu przed karą, lecz ze świadomości, że stanowi ono jego podstawę istnienia, że życie traci wartość, jeśli nie jest tym prawom podporządkowane.
NORMY PRAWNE- wydane lub wysankcjonowane przez państwo, służą one jako instrument oddziaływania przez państwo, na stosunki między ludźmi w społeczeństwie.
CZY WIEDZĘ MOŻNA UTOŻSAMIAĆ Z CNOTĄ?
Według Sokratesa celem działania człowieka jest cnota, do której prowadzi wiedza, ten kto posiada wiedzę posiada cnotę, a tym samym największe dobro i jest szczęśliwy. Platon wyznawał, że cnota nie należy do samego rozumu, każda część duszy musi mieć swą cnotę, posiadanie wiedzy jest cnotą tylko jednej części, mianowicie rozumu. Według Platona są trzy cnoty do trzech części duszy; mądrość – rozumnej, męstwo – impulsywnej, panowanie – pożądliwej, cnota czwarta to sprawiedliwość. Sama cnota i wiedza nie czynią życia ludzkiego pełnym i doskonałym. Wiedza bez radości jest tak samo nie doskonała jak radość bez wiedzy..
PLATOŃSKLIE POJĘCIE DOBRA?
Dobro według Platona podobne jest do słońca, które nie tylko oświeca rzeczy, ale również umożliwia im życie, rozwijanie się i rośnięcie, tak też idea dobra warunkuje istnienie wszelkich idei. Dobro jest ponad ideą istnienia, jest jego osnową. Dobro jest pierwszą zasadą, wedle, której powstał świat i ostatecznym celem, do którego dąży.
JAK ARYSTOTELES ROZUMIAŁ SPRAWIEDLIWOŚĆ?
Arystoteles uważał, że żyć wyłącznie rozumem to tylko ideał, a nie realny program, natura ludzka jest złożona, a wszystkie potrzeby muszą być zaspokojone. Człowiek musi spełniać czynności praktyczne, chodzi tylko o to, by spełniał je rozumnie, czyli by żył zgodnie z cnotami etycznymi. Cnót jest tyle ile jest właściwych człowiekowi czynności. Człowiek jest istotą nie tylko rozumną, ale i cielesną. Zaspokojenie potrzeb cielesnych wymaga także zewnętrznych warunków, które nie są w rękach człowieka. Dlatego sama cnota nie może zagwarantować eudajmonii –największego dobra osiągalnego, doskonałości jednostki. Życie czysto teoretyczne, które zapewniało, że eudajmonia jest dla człowieka nie dostępna.
EPIKUR-był materialistą, ale w innym znaczeniu niż stoicy. Uważał, że świat, a więc i człowiek złożony jest z maleńkich niepodzielnych elementów. Dusze ludzkie też są złożone z atomów, lecz bardziej subtelnych niż atomy cielesne. Cały świat jest, więc wynikiem nieustannego ruch atomów w przestrzeni. Ich ruch jest chaotyczny, łączą się ze sobą i rozdzielają tworząc różne rzeczy w świecie.
HEDONIZM-(egoizm) przeświadczenie oparte na tym, że szczęście polega na zaznawaniu przyjemności, a nieszczęście na zaznawaniu cierpienia.
DOBRO = PRZYJEMNOŚĆ
ZŁO = CIERPIENIE
Hedonizm - przyjemność-umiarkowanie (od hedonizmu do umiarkowania prowadzi rachunek przyjemności i cierpienia)
NA, CZYM POLEGA UMIARKOWANA WERSJA HEDONIZMU EPIKURA?
Hedonizm, z greckiego rozkosz jest to doktryna etyczna, według której rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania. Hedonista preferuje styl życia polegający na dążeniu przede wszystkim do przyjemności. Grecy rozumieli szczęście jako życie możliwie najlepsze, w którym osiągnięta została doskonałość. Epikurowi do szczęścia wystarczył brak cierpienia, i brak cierpienia doznawał jako przyjemność. Szczęście jest największym dobrem, polega ono na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpienia.
Epikur dzieli przyjemności na 2 rodzaje;
1-przyjemności cielesne
2-przyjemnosci duchowe
Przyjemności – pragnienia dzielą się jeszcze na
1-naturalne
2-urojone-zbyteczne
Natomiast przyjemności naturalne rozdzielana;
1-konieczne
2-niekonieczne
LEKARSTWO EPIKURA;
1-Obawa przed Bogami
2-Obawa przed śmiercią
3-Obawa przed cierpieniem
4-Obawa przed niemożnością osiągnięcia szczęścia
-Różnice pomiędzy przyjemnościami-potrzebami; duchowe dostarczają więcej szczęści.
środki do osiągnięcia szczęścia; -cnota
-rozum
-przyjaźń
NA, CZYM POLEGAŁA IDEA IMPERATYWU KATEGORYCZNEGO KANTA?
Idea imperatywu kategorycznego u Kanta stanowi czysto formalne prawo działania, wyrażane w trzech nakazach;
1-Postepuj tak, abyś mógł chcieć, aby zasada twego postępowania była prawem powszechnym.
2- Postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była celem.
3- Postępuj tak, abyś swoja wole mógł uważać za źródło prawa powszechnego.
-Takie postępowanie jest podstawą i równocześnie gwarancją wolności i autonomii
ETYKA KANTA-twierdził, że ni oceniamy wartości moralnej tylko intencje i skutki. Koncepcja Kanta ma charakter deontologiczny(etyka deontologiczna)-jako że kładzie nacisk na obowiązek czy powinność- zwraca uwagę na intencje-gdy intencje wprowadzają w błąd odwołujemy się do empatii.
Motywacja ma mieć charakter racjonalny – nie emocjonalny.
PERFEKCJONIZM ETYCZNY- jest to taki rodzaj etyki, który jest podporządkowany prawu moralnemu –bez podłoża emocjonalnego.
FORMALIZM ETYCZNY- formalne warunki prawa etycznego, bez odwoływania się do doświadczenia.
-Dobra wola to jest wola zgodna z rozumem.
UTYLITARYZM-to teoria etyczna, którą można ująć mniej więcej w ten sposób;
„jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi.-słuszniej może byłoby nazwać utylitaryzm „teorią użyteczności.
BENTHAM- sformułował w pełnej postaci zasady utylitaryzmu. Dla niego dobre jest to, co przynosi najwięcej przyjemności a najmniej bólu .Bentham proponuje stosować swoisty rachunek użyteczności różnego rodzaju działań w zależności od tego, jak wiele przyjemności przynoszą. W rachunku tym powinno się m.in. uwzględnić intensywność, długotrwałość czy głębokość osiągniętej przyjemności, co miało być miarą wartości moralnej czynu, który do niej prowadził.(rozróżniał ilość przyjemności)
J.ST.MILL.- Uważał, że w teorii Bentham budzi wątpliwość ilościowe traktowanie przyjemności. Jak ewidentnie stwierdzić, która przyjemność jest większa? Co należy uważać za przyjemność? –Mill pozostając utylitarystą, rozróżniał przyjemności nie tylko ilościowo, (większe – mniejsze) ale też jakościowo (cielesne – duchowe). Choć przyjemności duchowe pozostają w ścisłym związku z przyjemnościami cielesnymi, mają one wyższość nad nimi-ale i ta teoria budziła wiele wątpliwości.
RACHUNEK HEDONICZNY-wielkość efektu- kalkulacja przyjemności i cierpienia –przez to koncepcja Bentham bywała tez nazywana utylitaryzmem hedonicznym.
HEDONIZM ILOŚCIOWY-pogoń za przyjemnością
HEDONIZM JAKOŚCIOWY-rozróżnianie przyjemności pod względem jakości.
ETYKA ŚW. AUGUSTYNA-Św. Augustyn uważany jest za ojca teologii chrześcijańskiej. W swej koncepcji człowieka Augustyn jest zależny od myśli platońskiej. Podobnie ma się rzecz w poglądach etycznych. Dylemat Eutyfrona Augustyn interpretuje w duchu chrześcijańskim i platońską idee dobra utożsamia z Bogiem. świat jest stworzony przez Boga i jest dobry odróżnieniu od rozpowszechnionych [przez sekte manichejczyków , poglądach o złu tego co materialne. Augustyn podkreśla dobroć świata materialnego także ludzkiej cielesności.(wola wybiera co chce – wola Boska – to wola określa klasyfikacje dobra człowieka).
-Człowiek ma w sobie zasadę napędową swej aktywności- jest nią wola. Cała aktywność człowieka jest ostatecznie przejawem woli. Tym zaś co jest motywem woli do działania jest miłość. Człowiek zawsze działa pobudzony jakąś miłością.
-Więc właściwym problemem moralnym jest wybór takiego przedmiotu miłości, poprzez który człowiek mógłby realizować obiektywne prawo moralne.
ŚW. TOMASZ Z AKWINU-
Tomasz idzie śladami Arystotelesa. Akceptuje w zasadzie Arystotelesowską koncepcje człowieka jako kompozycje materii i formy, czyli duszy. Zgadza się z Arystotelesem, że człowiek w swym działaniu powinien realizować zawarte w jego naturze potencjalności.
Prawo naturalne-Czym jest prawo naturalne? Najogólniej każde prawo jest pewną regułą potrzebną do osiągnięcia jakiegoś celu. Prawo naturalne to zbiór takich reguł, które służą najlepszej realizacji ludzkiej natury. Prawo naturalne nie jest, więc ustanowione przez ludzi, jest ono wpisane w naszą naturze. Zadanie naszym jest rozpoznać to prawo i znaleźć jego konsekwencje. Prawo naturalne pokazuje, więc to wszystko, co doskonali naszą naturę, co czyni nas pełniej ludźmi, co wreszcie otwiera nas także na Boga, (bo nasza więź z Bogiem, czyli religia, jest także czymś wynikającym z naszej natury).Daje się, więc ono odkryć przez analizę naszej natury i tego, co ją faktycznie doskonali. Ponieważ do natury ludzkiej należy przede wszystkim rozumieć, naczelną zasadą prawa naturalnego jest działanie w zgodzie z rozumem. Wszystko, więc, co jest naturalną skłonnością człowieka należy uznać za dobro i ku temu dążyć. Tomasz jest dość ostrożny w formułowaniu szczegółowych zasad moralnych wyprowadzonych z natury ludzkiej. Formułuje nade wszystko tylko te najogólniejsze. Ponieważ naturalną skłonnością człowieka ( jak i innych istot żywych) jest zachowanie swego bytu, to dobrym będzie wszystko, co temu służy. Dobrym będzie również to wszystko, co naturalnie dzielimy ze zwierzętami ( rozmnażanie się, wychowanie potomstwa). Wreszcie natura ludzką jest rozumność, czyli naturalne będzie to, co doskonali nasze władze duchowe; rozum i wolę. Zatem poznanie prawdy i miłości jest czymś naturalnym dla człowieka, a zatem dobrym i godnym pożądania.
Prawo naturalne a prawo wieczne-prawo naturalne, zapisane w naturze ludzkiej, jest częścią bożego planu zawartego w stworzeniu. Prawo naturalne jest więc odzwierciedleniem prawa Bożego ustanowionego dla świata, a więc także dla człowieka. Prawo natury może więc być rozpoznane nie tylko naturalnym rozumem ludzkim. Jest ono zawarte w Bożym objawieniu i można je rozpoznać poprzez wiarę.
Prawo naturalne a prawo stanowione-prawo stanowione przez ludzi powinno być szczegółowymi konsekwencjami prawa natury. Prawo natury jest tym, co obowiązuje człowieka w sumieniu, prawo stanowione o tyle obowiązuje człowieka, o ile jest ono w zgodzie z prawem naturalnym. Na przykład powinniśmy przestrzegać prawa stanowionego o monogamii, bo jest ono w zgodzie z prawem natury. Gdyby jednak ludzki prawodawca ustanowił, że mężczyzna musi mieć wiele żon, takiego prawa można nie przestrzegać, bo nie jest ono zgodne z prawem natury
PRAWO NATURALNE;
-odkrywamy to jak ludzie postępują (instynktownie)
-należy używać zmysłów
PRAWA DAJĄCE KODEKS MORALNY;
1-czyń to, co jest dobre, unikaj tego, co złe.
2- dbaj o własne życie i zdrowie.
3- rozmnażaj się i wychowuj dzieci.
4- żyj w społeczeństwie i poszukuj prawdy.
(-Nie obrażamy Boga, jeśli nie czynimy świadomie sobie źle).
ARYSTOTELES-etyka empiryczna- odwołuje się do doświadczenia.
Koncepcja złotego środka; Arystoteles twierdził, że wszyscy mamy możliwości rozwijania owych cnót moralnych i intelektualnych, ale najprawdopodobniej tylko nieliczni tę możliwość urzeczywistnią. Podobnie powiedzieć można, że wszystkie żołędzie mogą stać się dębami, ale tylko z niektórymi tak się faktycznie stanie. Aby kształtować cnoty, a zwłaszcza cnoty moralne, musimy umieć stosować regułę złotego środka. Mówiąc inaczej, tak musimy kontrolować swoje uczucia i reakcje wobec różnych sytuacji i osób, abyśmy potrafili zawsze postępować z godnością. Musimy być pewni, że nie popadamy w żadną ze skrajności i potrafimy ulokować się pośrodku nich, aczkolwiek Arystoteles nie omieszka podkreślić, iż nie chodzi tu bynajmniej o cos w rodzaju średniej arytmetycznej.