Werner Mezger

" Obyczaje karnawałowe i filozofia błazeństwa"

- Wbrew powszechnym opiniom etnografii i ujęciom popularnonaukowym zródeł Karnawału nie należy upatrywać w pradawnych, przedcgrześcijańskich obrzędach przesilenia wiosennego , czy kultach płodności.

- Nowy, bardziej prawdopodobny pogląd: karnawał jest obyczajem uformowanym dopiero w chrześcijańskim średniowieczu, ma ścisły związek z przebiegiem roku liturgicznego.

-Karnawąły mogą posiadać elementy dawniejszyc zwyczajów, ale nie da się tego dowieść i oddzielić, bo są całkowicie wymieszane z pózniejszymi elementami.

-Skupiamy się teraz na konkretnych formachy obyczajów karnawałowych, ich wielkości, zmienności w ciągu wieków. Wszystkie poszlaki prowadzą co zrdódeł chcrześcijańskich.ex: zmieniający się co roku termin karnawału nie jest dowolny, zależy od kalendarza kościelnego(daty świąt wielkanocnych, która z kolei związana jest z pierwszą wiosenną pełnią; nazwa "karnawał", która wskazuje na bezpośredni związek z wielkanocnym postem kościoła katolickiego.Oznacza bowiem "carnelevare"-zabranie, usunięcie mięsa.

-Karnawał nie jest sztucznym świętem wprowadzonym kiedyś przez kogoś, rozwijał się w ciągu wieków. Dostosowano do postu życie społeczne, terminy prawne i gospodarcze. Ex: w Środe popielcową wygasały umowy zatrudnienia, służby, przypadąły płatności kredytów, roczne rozliczenia. Ograniczano jadłospis wszystkim na równi(oprócx starcom, kobietom w ciąży etc). nie jadło się mięsa, ale też prodkuktów pochodzenia zwierzęcego.

Stąd pierwszy, najwcześniej znany obyczaj karnawałowy: folgowanie sobie z jedzeniem i piciem w przeddzień postu. Też elementy ekonomiczne: trzeba było zużyc produkty, żeby w czasie postu się nie zmarnowały.Pózniej, tez ze względów ekonomicznych, gospodarczych poszerzano karnawał o Poniedziałek, zwany na terenach niemieckojęzycznych "różowym"/"różanym". A wtorek przed, w krajach romańskich, to tłusty wtorek.

-Potem karnawał miał już 6 dni, od tłustego czwartku do wtorku. W niedziele nie można było pracować i piec, w sobote praca tylko do 12ej, a w piątek za dużo zleceń ze względu na dzień Męki Pańskiej. więc został czwartek.

Uwarunkowania ekonomiczne pozwalają objaśnić większość karnawałowych fenomenów.

Jądrem wszystkich pózniejszych obyczajów pozostaje jednak wspomniane jedzenie i picie.

Najpierw biesiady w domu, potem, za zgodą rady miasta otwierano lokale i robiono olbrzymie miesiady. Taniec szybko się pojawił, ale każdorazowo należało otrzymać od rady miasta zgodę. Jak taniec to muzyka, i tak karnawał stał się zorganizowanym, schematycznym wydarzeniem, z widocznymi strukturami.

Pojawia się też widowisko. Konkursy, które dzieliły na zawodnikó i widzów( to stadium osiągnął karnawął już w XIII w., na północ od Alp, najstarczy zapis w lit. niemieckiej, w 1206r. przez Wolframa von Eschenbach'a).

- Rzeznicy, którzy byli pozbwieni w post dochodów, dostali mozliwość organizowania karnawałowych imprez, żeby im zadośćuczynić.

-Wysoki stopien rytualizacji rzeżniczych wyczynów ex: obnozszenie po miescie olbrzymich kiełbas:)

-Kolejna grupa obyczajów wywodzi się od kolejnego zakazu postnego, jedzenia jajek i tłuszcy zwierzęcych. Stąd tłuste czwartki i wtorki, i kilogramy pączków i faworków.

-Kolejna grupa wywodzi się szczegółowo od jaj. Trzeba było ograniczyć produkcję jaj, więc dziesiątkowano kury, stąd od sredniowiecza długi spłacano kurami. Stąd JAJKO WIELKANOCNE., bo trzeba było zagospodarowac góry niezjedzonych jaj.

- W XV w. nastąpiła ogromna zmiana, a karnawał zaczął być uważany za szatańśkie hulanki. Wcześniej, naturalny, radosny czas, teraz przez teologów i kościół uważany był za bluznierczy. Ma to wpływ na ludzi i same zwyczaje. Wyrzuty sumienia, zdawały się podniecać ludzi, i miast zniechęcać, zachęcała do łamania tych tabu, norm. Miało to także wpływ chociażby na zawody, które zaczęto "odgrywać". Personifikacje szatana i walki z grzechami, na koniec przegrana z dobrym postem , a w wigilię Środy Popielcowej, kanawał pod postacią słomianej kukły zostaje spalowny. Karnawał= "świat na opak".

Napiętnowanie karnawałowych obrzędów spowodowało, że w XV w. stały się one obsceniczne: erotyczne gry, sex, język. To przewartościowanie miało wpływ także na elementy karnawału. Gadżety były dwuznaczne, a ludziom bardzo to odpowiadało. Niemiecki różowy poniedziałek staje się pieprzonym:) Wzmożony ruch w burdelach, licznie zawierane małżeństwa, aby mogło dojść do aktu seksuwalnego jeszcze przed postem. Kostiumy popularne: diabły, monstra, stare baby, głupcy, i poganie, czyli Żydzi, Murzyni, Turcy. Stąd karnawałowe maski, w XVw. Im bardziej udany kosium, tym lepsza zabawa.

-Obok innych atrakcji, największą stał się wspólny pochód wszystkich uczestników karnawału.: tu farsy zapustne, improwizacje uliczne, które potem ewoluowały do rgularnych przedstawień z zapisanym tekstem.

BŁAZEŃSTWO:

- Poczatkowo oznaczało brak daru oświecenia przez Ducha Świętego. Ten kto żył zdala od Boga, w stanie grzesznym., ale też lekceważenie wszystkiego co przez społeczeństwo uważane jest za dobre i porządne.

łatwo więc połączyć Błazeństwo z karnawałem uznawanym za zły. u progu XVI w. zaliczono wszystkie postacie kanawału do błaznów. Czyli wszystkie diabły, stare baby etc. Dopiero potem dołączyła postać błazna, taka jak przedstawiany był w psałterzach. W nim zmieszczono wszystkie złe cechy, więc szybko zastąpił diabła stając się głównym reprezentantem karnawału. Zwiększała sie także ilość błazeńskich zabawa etc, a także zmiany w rozumieniu błazeństwa, błazeństwa "naturalnego" i tego "udawanego". Do zabaw wciągane także tych naturalnych jak kaleki etc. Dopiero w oświeceniu nastąpiło ukrucenie tych zabaw, za względu na psychiatrię etc.

Gruntowna analiza błazna i jej elementy w literaturze i sztuce pozwalają odnalesc zródła tak wielu elementów karnawału, symboli etc: ośle uszy, świńskie pęcherze etc. bez tych inspiracji, karnawał byłby uboższy. Duże znaczenie miały tu także kwestie socjologiczne i psychologiczne, Raz w roku, dzięki masce mozna było złamać reguły i zasady.