W ,,Potopie" Henryka Sienkiewicza został przedstawiony obraz Polaków, w tym szlachty magnaterii, której czołowymi postaciami byli książęta Bogusław i Janusz Radziwiłłowie. Postanowili oni zdradzić kraj w zamian za zachowanie przywilejów szlacheckich. Przedstawicielami średniej szlachty na łamach utworu są Kmicic, Wołodyjowski i Zagłoba, patrioci walczący ze Szwedami, nie poddawający się w walce.

Na przykładzie Andrzeja Kmicica można ukazać zmianę Polaków w tychże trudnych czasach potopu szwedzkiego. Bohater przystał do Radziwiłłów, został oszukany, przez co się zmienił, coraz gorliwiej poświęcał swoje życie w walce dla ojczyzny, nawrócił się po etapie złego postępowania, a nawet, w powieści, ocalił klasztor jasnogórski.

Zestawione ze sobą zostały dwa przeciwstawne, zróżnicowane obrazy Polaków. Z jednej strony byli oni uczciwi, waleczni, solidni, wierni królowi, poświęcający się, dbali o honor, byli wierni w przyjaźni, lecz z drugiej strony można ich ukazać jako zdrajców, którzy występowali przeciwko królowi i dbali o prywatę.

Oba fragmenty przedstawiają czasy najazdu Szwedów na Polskę, zaś ich pochodzenie wywodzi się z największej powieści Henryka Sienkiewicza ,,Potop". Dwa teksty zestawiono ze sobą na zasadzie kontrastu. Pierwszy fragment przedstawia rozmowę Wrzeszczowicza z Lisolą, podsłuchaną przez Kmicica, zaś drugi to wypowiedź królowej skierowana do władcy, w obecności szlachty.

Pierwszy tekst prezentuje obraz Polaków według Wrzeszczowicza. Według niego naród ten jest skazany na zgładę, bo jego obywatele sami do owej zagłady doprowadzają, W kraju panuje brak ładu, samowola, ludzie lekceważą władzę królewską, zaś w sejmie brakuje silnych rządów. Na terenie całego kraju widoczne jest bezprawie, a reprezentanci wyższych warstw społeczeństwa myślą jedynie o własnych sprawach, nie dbają o bezpieczeństwo publiczne oraz dobro kraju. Szlachta dba tylko o wolność szlkachecką i swoje przywileje. Występuje powszechne łamanie prawa, niewierność królowi oraz brak partiotyzmu, a co za tym idzie obywatele są bardziej skłonni do zdrady. Wrzeszczowicz dostrzega w tym narodzie jedynie dobre wojsko konne, zaś poza tym atutem nic więcej. Według Wrzeszczowicza, w zamian za zyski polacy są w stanie sprzedać wszystko co przynależy się państwu polskiemu. Cudzoziemiec, mieszkający przez jakiś czas w Polsce, nie potrafił się odpłacić żadnym dobrem, nie pokochał kraju, lecz go znienawidził. Kmicic uważał tą ocenę za wiarygodną, przyznał rację tej opinii, jednak zabolała go prawda płynąca ze słów obcokrajowca, cierpiał z tego powodu, chciałby zarzucić Wrzeszczowiczowi kłamstwo, lecz, niestety, była to czysta prawda.

Zupełnie odmienny obraz Polaków został przedstawiony w drugim fragmencie ,,Potopu" przez królową. Jej Majestat uważa Polaków za miłujących, gorliwie wierzących w Boga, uważających religię za bardzo ważną wartość, obywateli Rzeczpospolitej. Rodacy nie występują przeciwko Bogu, w ich kraju nie ma głośnych zbrodni, królobójstwa, ani nikt nie występował przeciwko władcy w taki sposób, by go uśmiercić. Ich zachowanie nie wynikało ze złej woli, lecz stało się wynikiem lekkomyślności, dbania o własne sprawy i rozrywkę. Polacy pragną się podnieść, zrozumieli swoje błędy, są gotowi do poprawy obecnego stanu kraju poprzez walkę. Ukazuje się w nich patriotyzm, gorące pragnienie oddania życia za ojczyznę, poświęcenia się, oddania wszystkiego, w tym majątki, by wiernie służyć królowi i narodowi. Królowa widzi, iż naród jest zdolny do osiągnięcia zwycięstwa nad zaborcą i odniesienia tryumfu. Wygłaszała to z entuzjazmem, ekscytacją, zapałem, ekspresywnie. Była to wypowiedź pochwalna.
Obydwa fragmenty są sądami pełnymi emocji oraz subiektywizmu. Królowa jest matką dla narodu, wybacza więc błędy Polaków, zaś cudzoziemiec ma w sobie nienawiść do obcego kraju. Jednakże nikt nie jest idealny, toteż Polacy nie mogą mieć samych zalet, mają zatem także wady. W tekstach występuje hiperbolizacja obrazów, wyolbrzymienie wad oraz zalet. Jednakże narrator darzy sympatią królową, bohaterską panią.
Tak jak w każdym narodzie, są zalety, jak i również wady. Obraz polaków jest róznorodny, bogaty, wnikliwy, pogłębiony. Jak i w tych fragmentach, tak i w "Potopie" naród został ukazany z pozytywami i negatywami. Kmicic, przedstawiciel średniej szlachty, nawrócił się na dobrą drogę. W narodzie polskim nastąpił akt przemiany. Początkowo poddali się Szwedom, ale wrócili do ojczyzny, do Polski.