ODDA-
PRZEDE- MIESIĄCA ROZCZA- ZMIANY STABI- KOŃCOWA
LONA
MERYTAL- MIODO- ROWANIA KIERUN- LIZACJI
NA WEGO KU
OKRES OKRES
PO PRZEJŚCIU NA
PRZED EMERYTURĘ
EMERYTURĄ
TEORIA
ERIKSONA: PÓŹNA DOROSŁOŚĆ
Rozwiązanie
psychospołecznego kryzysu:
INTEGRACJA
versus ROZPACZ
Bilans
osiągnięć życiowych
Pomyślne
rozwiązanie kryzysu
poczucie satysfakcji z własnego życia, akceptacja śmierci.
Niepomyślne
rozwiązanie kryzysu
żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed
śmiercią
Teoria
Roberta Pecka
- rozszerzenie
teorii Eriksona
KRYZYSY
WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA W PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI:
1.
Różnicowanie się EGO versus
Nadmierne zaabsorbowanie rolą związaną z pracą
2.
Wykraczanie poza swe ciało versus
Nadmierne zajmowanie się ciałem
3.
Wzniesienie się ponad EGO versus
Nadmierne zaabsorbowanie swym EGO
POMYŚLNE
STARZENIE SIĘ
1.
TEORIA WYŁĄCZANIA SIĘ (Cumming i Henry, 1961)
Wraz
z przechodzeniem z wieku średniego w okres późnej dorosłości:
-
MALEJE ZAKRES KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, KONCENTRACJA NA JA;
-
JEDNOSTKI
PRZYSTOSOWUJĄ SIĘ DO TEJ SYTUACJI; NABYWAJĄ DYSTANSU
WOBEC DOTYCHCZASOWYCH RELACJI SPOŁECZNYCH, CO DOSTARCZA IM
SATYSFAKCJI I ZAPEWNIA DOBRE SAMOPOCZUCIE.
2.
TEORIA AKTYWNOŚCI (MADDOX, 1964)
-
W okresie późnej dorosłości jednostki pragną być tak samo
aktywne, jak wcześniej.
-
Włączanie się w relacje
społeczne
dostarcza satysfakcji.
STYLE
STARZENIA SIĘ A OSOBOWOŚĆ
Wyniki
badań B.L.Neugarten (1968)
ISTNIEJE
ZWIĄZEK MIĘDZY STYLAMI STARZENIA SIĘ A WCZEŚNIEJ UKSZTAŁTOWANĄ
OSOBOWOŚCIĄ
Przykłady
stylów starzenia się w relacji do osobowości:
-
TYP OSOBOWOŚCI BIERNIE ZALEŻNEJ ujawniał dwa style starzenia się:
1.
APATYCZNY,
redukcja kontaktów z ludźmi, ograniczanie aktywności np.do
zaspokajania własnych potrzeb fizjologicznych;
2.
SZUKAJĄCY
WSPARCIA,
ujawnianie silnej potrzeby zależności i kontaktu z osobą lub
osobami udzielającymi wsparcia.
-
TYP OSOBOWOŚCI ZINTEGROWANEJ (przeciwieństwo osobowości biernie
zależnej)
Cechy:
bogate życie wewnętrzne, sprawny umysł, plastyczność, otwartość
na nowe bodźce, akceptacja siebie i optymalna kontrola własnych
emocji, zadowolenie z życia niezależnie do nasilenia kontaktów
społecznych.
Jednostki
o takich cechach ujawniały 3 style starzenia się:
1.
PRZEORGANIZOWANIE SWEJ AKTYWNOŚCI - zastąpienie kontaktów z
miejsca pracy aktywnością w różnych organizacjach, w
społecznościach lokalnych;
2.
KONCENTRACJA NA WĄSKIEJ DZIEDZINIE NOWEJ AKTYWNOŚCI ( np. pomoc
rodzinie, opieka nad wnukami)
3.
ŚWIADOME WYŁĄCZANIE SIĘ Z KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH - nie z
konieczności, ale z własnego wyboru; rezygnacja z relacji
społecznych, ale zainteresowanie światem i realizacja własnych
zainteresowań.
PIĘĆ
TYPÓW OSOBOWOŚCI
A PRZYSTOSOWANIE DO STARZENIA SIĘ (Reichard, Livson i Peterson,
1962):
1.
DOJRZAŁY, KONSTRUKTYWNY - dobrze
przystosowany, akceptuje
siebie, swoje życie i kontakty społeczne;
2.
TYP BUJANEGO FOTELA - dobrze
przystosowany, wysoki
poziom samoakceptacji, ale zależny od innych, spostrzega starość
jako uwolnienie od odpowiedzialności.
3.
TYP OPANCERZONY (OBRONNY) - dobrze
przystosowany, odwołuje
się do mechanizmów obronnych radząc sobie z negatywnymi emocjami;
wiedzie aktywny tryb życia, by zaprezentować swoją niezależność;
4.
TYP GNIEWNY (WROGI) - agresywnie wyraża swe niezadowolenie,
przyczynę swych kłopotów widzi w innych.
5.
TYP NIENAWIDZĄCY SIEBIE - za trudności i niepowodzenia oskarża
siebie, depresyjny, nie akceptujący starości.
MOŻLIWOŚCI
INTELEKTUALNE LUDZI STARSZYCH
INTELIGENCJA
-
Inteligencja
skrystalizowana
- zdolność do wykonywania zadań umysłowych, które przez lata
występowały w doświadczeniu człowieka;
TESTY:
wiadomości;
rozumienie
NIE OBNIŻA SIĘ POZIOM
słownik
WYKONANIA
arytmetyka
INTELIGENCJA
PŁYNNA - zdolność do uczenia się nowych zadań, widzenia świata
z nowej perspektywy, wynajdywania pomysłowych rozwiązań dla nowych
problemów;
TESTY:
symbole
cyfr i figur
klocki
OBNIŻA SIĘ POZIOM
porządkowanie
obrazków WYKONANIA
CZYNNIKI
WARUNKUJĄCE POGARSZANIE
SIĘ WYNIKÓW TESTÓW INTELIGENCJI:
-
ZMNIEJSZENIE SIĘ SZYBKOŚCI WYKONYWANIA ZADAŃ;
-
OSŁABIENIE SELEKTYWNOŚCI PAMIĘCI;
-
POGORSZENIE SIĘ PAMIĘCI;
-
OSŁABIENIE ZDOLNOŚCI DO PODEJMOWANIA ZŁOZONYCH DECYZJI
OGÓLNY
SPADEK POZIOMU ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNYCH MOŻE WYSTAPIĆ W EFEKCIE
-
CHOROBY
-
BLISKOŚCI ŚMIERCI (końcowa
inwolucja, końcowy spadek)
TWÓRCZOŚĆ
Sofokles
- 70 r.ż - „Król Edyp”
90
r.ż. - „Elektra”
Giuseppe
Verdi - 72 r.ż. - „Otello”
Adenauer
- 73 r.ż. Kanclerz RFN
R.Reagan
- 70 r.ż. Prezydent USA
TEORIA
PSYCHOLOGICZNEGO PROCESU UMIERANIA
Teoria
Elizabeth Kubler-Ross stadiów umierania
1.
Stadium zaprzeczania
-
absolutne zaprzeczanie
-
chwiejne zaprzeczanie
-
modyfikujące zaprzeczanie
2.
Stadium gniewu (dlaczego ja, a nie ktoś inny)
3.
Stadium targowania się (próba odroczenia)
4.
Stadium depresji
-
depresja reaktywna - efekt poniesionej straty
-
depresja przygotowawcza - reakcja na nadchodzącą stratę