Leki
działające bezpośrednio na błonę komórkowa mikroorganizmów,
zwiększające jej przepuszczalność i powodujące wypływ
składników komórkowych na zewnątrz
Leki
uszkadzające funkcje podjednostek rybosomalnych, odwracalnie
hamujące biosyntezę białek
Leki
wiążące się z podjednostką rybosomalną 30S i zmieniające
syntezę białek
Leki
wpływające na metabolizm bakteryjnych kwasów nukleinowych poprzez
hamowanie polimerazy RNA lub topoizomerazy
Antymetabolity
Antybiotyki
Zakres
działania antybiotyków
Wąski
zakres działania
Głównie
na drobnoustroje Gram-dodatnie – penicyliny naturalne i
izoksazolowe, makrolidy, linkozamidy, rifampicyna, wankomycyna,
nowobiocyna
Głównie
na drobnoustroje Gram-ujemne – aminoglikozydy, polimyksyny,
monobaktamy
Szeroki
zakres działania – penicyliny półsyntetyczne, cefalosporyny (II
i III generacji), karbapenemy, tetracykliny, chloramfenikol
Czynniki
determinujące skuteczność leku przeciwbakteryjnego
Stężenie
leku w miejscu zakażenia
Czynniki
lokalne
pH
Stężenie
białka
Warunki
tlenowe / beztlenowe
Oporność
patogenów na antybiotyki
Obniżenie
oporności bakterii na antybiotyki
Szczepionki
Właściwe
stosowanie cewników zakładanych na stałe
Wybór
antybiotykoterapii w oparciu o miejscowe modele wrażliwości
drobnoustrojów na zakażenia
Właściwe
techniki antyseptyczne
Odpowiednia
profilaktyka antybiotykowa w zabiegach operacyjnych
Procedury
kontroli zakażeń
Higiena
rąk
Nabywanie
oporności na lek
Mutacja i
selekcja (przenoszenie wertykalne)
Transfer
horyzontalny determinant opornościowych
Rozrastanie
się szczepów opornych
Przekazywanie
oporności do innych szczepów
Ekspresja
fenotypowa oporności na antybiotyki
Synteza
enzymu
Rozkładającego
antybiotyk
Modyfikującego
antybiotyk
Zaburzenia
barier przepuszczalności dla antybiotyku
Modyfikacja
docelowego miejsca działania antybiotyku
Synteza
nowego, zmodyfikowanego białka na które działa antybiotyk
Brak
miejsca wiążącego antybiotyk
Brak
wiązania antybiotyku
Ominięcie
ogniwa reakcji szlaku metabolicznego blokowanego przez antybiotyk
Aktywne
usuwanie antybiotyku z komórki bakteryjnej
Farmakokinetyka
antybiotyków
Zdolność
absorpcji
Dostępność
biologiczna
Stężenie
w surowicy
Penetracja
do tkanek i narządów
Dystrybucja
w ustroju
Metabolizm
Kumulacja
Sposób
wydalania antybiotyku z ustroju
Farmakokinetyka
antybiotyków
Rodzaj i
dawka antybiotyku
Sposób
podania antybiotyku
Wiek
pacjenta
Choroba
podstawowa
Wydolność
narządowa
Układ
krążenia
Wątroba
Nerki
Proleki
(prodrugs)
Substancje
nieaktywne, metabolizowane do postaci aktywnej (bioaktywacja)
Poprawa
przenikalności przez błony
Nieprzyjemny
smak
Hydroliza
w kwaśnym pH
Terapia
sekwencyjna
Dożylne
podanie antybiotyku
Chory w
ciężkim stanie klinicznym
Konieczność
szybkiego osiągnięcia odpowiedniego stężenia bakteriobójczego
antybiotyku
Najczęściej
15-30-minutowa infuzja
Poprawa
stanu klinicznego → kontynuacja leczenia antybiotykiem podawanym
doustnie
Zastosowania
antybiotyków
Terapia
empiryczna
Terapia
celowana
Profilaktyka
Terapia
empiryczna
Aktywność
przeciwbakteryjna leku
Właściwości
farmakokinetyczne i farmakodynamiczne
Aktualna
sytuacja epidemiologiczna
Wrażliwość
szczepów w danym środowisku
Terapia
empiryczna
Antybiotyk
o szerokim spektrum lub leczenie skojarzone
Najczęstsza
przyczyna selekcji szczepów opornych
Bezwzględnie
wykonać badanie mikrobiologiczne
Korekta
antybiotykoterapii
Nosicielstwo???
Leczenie
celowane
Lek o
wąskim spektrum działania
Prowadzona
do pełnego wyleczenia
Profilaktyka
zakażeń
Ochrona
osób zdrowych przed zakażeniem specyficznymi mikroorganizmami na
które są narażone
Zapobieganie
zakażeniom u pacjentach po transplantacji lub poddanych
chemioterapii
Zapobieganie
oportunistycznym zakażeniom u pacjentów z AIDS
Pacjenci z
uszkodzeniami struktur serca
Zapobieganie
zakażeniom po zabiegach chirurgicznych
Profilaktyka
przeciwbakteryjna w zabiegach chirurgicznych
Aktywność
przeciwbakteryjna w miejscu zranienia w momencie zamykania rany –
odpowiedni czas podania leku
Aktywność
leku wobec prawdopodobnie patogennych mikroorganizmów
Uzasadniona
w przypadku „brudnych” lub zanieczyszczonych zabiegów
chirurgicznych, wstawiania implantów protezowych, zabiegów kardio-
i neurochirurgicznych
Leczenie
skojarzone
Terapia
empiryczna
Ciężkie
zakażenia
Zakażenia
o etiologii mieszanej
Chorzy z
upośledzonym układem odpornościowym
Cele
leczenia skojarzonego
Spotęgowanie
efektu bakteriobójczego
Poszerzenie
spektrum działania
Zmniejszenie
ryzyka selekcji szczepów opornych
Racjonalna
chemioterapia
Skuteczność
Bezpieczeństwo
Możliwie
niski koszt leczenia
Możliwie
wygodne stosowanie leku
Jak
najmniejsze szerzenie oporności
ANTYBIOTYKI
β-LAKTAMOWE
Antybiotyki
β-laktamowe
Penicyliny
Cefalosporyny
Karbapenemy
Monobaktamy
Inhibitory
β-laktamaz
Penicyliny
Penicylina
G i penicylina V (penicyliny naturalne)
Zakażenia
dróg oddechowych, zapalenia płuc, zapalenie opon mózgowych,
zapalenie wsierdzia, zakażenia kości i stawów
Benzylopenicylina
Droga
podania – wyłącznie pozajelitowo
Domięśniowo
Dożylnie
Dostawowo
Dokanałowo
Dobrze
przenika do tkanek
Duże
dawki – PMR, tkanka kostna, ropnie
Benzylopenicylina
Przeciwwskazanie
– nadwrażliwość na penicyliny
Ostrożnie
stosować u pacjentów ze skłonnością do alergii, astmą
oskrzelową, nadwrażliwością na cefalosporyny, niewydolnością
wątroby lub nerek, u noworodków
Benzylopenicylina
Działania
niepożądane
Reakcje
alergiczne
Nadkażenia
opornymi bakteriami i drożdżakami
Biegunka
Rzekomobłoniaste
zapalenia jelit
Reakcja
Jarisch-Herxheimera
Benzylopenicylina
– interakcje
NLPZ
hamują eliminację penicyliny
Aminoglikozydy
– działają synergistycznie
Nasila
działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych
Nie
kojarzyć z antybiotykami bakteriostatycznymi
Penicylina
prokainowa
Połączenie
z prokainą – spowolnienie wchłaniania i wydalania leku
Wskazania
– jak benzylopenicylina
Działania
niepożądane – rekcje alergiczne, zespół Hoigne’a, zespół
Nicolau
Penicylina
benzatynowa
Wskazania
Przewlekłe
zakażenia paciorkowcowe
Profilaktyka
choroby reumatycznej i zapalenia wsierdzia
Lek podaje
się domięśniowo co 7 – 21 dni
Fenoksymetylopenicylina
(penicylina V)
Penicylina
do podawania doustnego
Działa
bakteriobójczo głównie na paciorkowce i gronkowce nie
wytwarzające β-laktamazy
Dobrze
przenika do tkanek
Wskazania
- zakażenia uszu, nosa i gardła wywołane przez paciorkowce,
ostre zapalenie ucha środkowego, zatok, zakażenia układu
oddechowego, zakażenia skóry
Penicyliny
izoksazolowe
Penicyliny
półsyntetyczne o wąskim zakresie działania
Oporne na
β-laktamazy
gronkowcowe
Trwałe w
środowisku kwaśnym (pokarm!!!)
Wskazania
– zakażenia gronkowcowe skóry, tkanek miękkich, kości,
stawów, zakażenia układu oddechowego i moczowego
Kloksacylina
(Syntarpen)
Oksacylina,
dikloksacylina, flukloksacylina
Aminopenicyliny
Penicyliny
półsyntetyczne o szerokim zakresie działania
Enterokoki,
paciorkowce, listeria
Gronkowce
nie wytwarzające β-laktamaz,
Haemophilus
influenzae,
pałeczki jelitowe
Amoksycylina,
ampicylina, estry ampicyliny
Amoksycylina
Szybko i
niezależnie
od pokarmu
wchłania się z przewodu pokarmowego
Bardzo
dobrze przenika do ucha środkowego, płynu otrzewnowego i
opłucnowego, żółci
Słabo
przenika do PMR
Amoksycylina
Wskazania
Zakażenia
górnych i dolnych dróg oddechowych
Zakażenia
dróg moczowych, skóry i tkanek miękkich
Ostre
zapalenia ucha środkowego
Zakażenie
Helicobacter
pylori
Amoksycylina
Przeciwwskazania
– nadwrażliwość na penicyliny
Działania
niepożądane – skórne odczyny alergiczne, przemijające
zaburzenia żołądkowo-jelitowe
Ampicylina
Wchłanianie
z przewodu pokarmowego niepełne
Przenika
do tkanek – do płynu opłucnowego, maziowego, do żółci
Wskazania
– zakażenia układu moczowego, dróg oddechowych, przewodu
pokarmowego i dróg żółciowych; posocznica i zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych – w skojarzeniu z gentamycyną lub
cefotaksymem