PROCESY GLEBOTWÓRCZE

Proces glebotwórczy - obejmuje całokształt zjawisk, które zachodzą w powierzchniowych warstwach litosfery pod wpływem czynników glebotwórczych i powodują powstawanie oraz rozwój gleby.

Zjawiska składające się na proces glebotwórczy:

• przemiany mineralnego tworzywa gleby: rozkład minerałów pierwotnych oraz synteza wtórnych minerałów glebowych (m.in. minerałów ilastych, getytu, gibbsytu)

• przetwarzanie substancji organicznych: rozkład, humifikacja i mineralizacja

• przemieszczanie składników w profilu glebowym przy udziale żywych organizmów oraz w postaci roztworów i zawiesin unoszonych przez ciekłą fazę gleby

• wytrącanie produktów procesu glebotwórczego

Istotą procesu glebotwórczego jest nieustanny, ciągły przepływ energii i wymiana składników w układzie, w którego skład wchodzi gleba, atmosfera, żywe organizmy, woda gruntowa oraz materiał macierzysty.

Źródła energii procesu glebotwórczego

• energia promieniowania słonecznego

• siła grawitacji

W wyniku fotosyntetycznej działalności roślin zielonych energia promieniowania słonecznego ulega przekształceniu w energię chemiczną akumulowaną w związkach organicznych.

Typologiczne procesy glebotwórcze

inicjalny darniowy brunatnienia lessiważu bielicowania

rdzawienia wertylizacji glejowy torfienia murszenia

salinizacji (powstawanie gleb zasolonych) sołonizacji sołodyzacji ferralityzacji

PROCES INICJALNY - przebiega przy współudziale pionierskich zbiorowisk organizmów (fitoedafon, porosty i mchy) i powoduje powstawanie gleb inicjalnych i słabo ukształtowanych. Każda gleba przechodziła w swoim rozwoju stadium inicjalne.

PROCES DARNIOWY

Klimat - pas umiarkowanie ciepły (subborealny), strefa przejściowa i wilgotna
Roślinność - stepowa, łąkowo-stepowa, leśno-stepowa; łąkowa, leśno-łąkowa
Skały (materiały) macierzyste - lessy, utwory lessopodobne, gliny, utwory pyłowe wodnego pochodzenia, iły

Proces darniowy rozwija się pod wpływem gęstej roślinności trawiastej i powoduje m.in. powstawanie w górnej części profilu glebowego ciemnego, niemal czarnego poziomu próchnicznego - mollic - o znacznej nieraz miąższości. W najbardziej typowej postaci przebiega w czarnoziemach przy udziale roślinności stepowej.

Morfologia profilu czarnoziemu:

Ap - A - AC (lub A/C) - Ck

Poziom diagnostyczny dla gleb powstających w wyniku procesu darniowego: poziom próchniczny A - Mollic.

Proces darniowy jako towarzyszący innym procesom typologicznym prowadzi do powstawania typów gleb: czarna ziemia, vertisol (smolnica).

PROCES BRUNATNIENIA

Klimat - pas umiarkowanie ciepły, strefa przejściowa i wilgotna
Roślinność - wielogatunkowe lasy liściaste lub mieszane
Skały macierzyste - piaski gliniaste, gliny, lessy, utwory lessopodobne, utwory pyłowe wodnego pochodzenia
W terenach górskich - zwietrzeliny granitów, granitognjesów, gruboziarnistych piaskowców

Proces brunatnienia polega na intensywnym wietrzeniu pierwotnych minerałów, krzemianów i glinokrzemianów z wydzielaniem zawartego w nich żelaza, które w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów z kwasami próchnicznymi osadza się na powierzchni ziarn mineralnych nadając podpróchnicznej części profilu glebowego charakterystyczną brązową barwę.

Poziom diagnostyczny dla gleb powstających w wyniku procesu bunatnienia:

• poziom wzbogacania cambic - Bw

(łac. cambiare - zmieniać) gł. zmiana barwy, struktury

barwa brązowa - związki Fe³⁺

W wyniku procesu brunatnienia powstają gleby brunatnoziemne:

• gleby brunatne autroficzne

• brunatne dystroficzne

• mady brunatne

• rędziny brunatne

Morfologia profilu gleby brunatnej eutroficznej:

Gleba leśna O – A – Bw – Ck

Gleba uprawna Ap – Bw – Ck

Morfologia profilu gleby brunatnej dystroficznej:

Gleba leśna O – A – Bw – C

Gleba uprawna Ap – Bw – C