Zakażenia szpitalne

Od 2.400 lat ochronę zdrowia obowiązuje kodeks Hipokratesa (ok. 460 – ok. 377 p.n.e.) a w nim podstawowe polecenie
„Primum non nocere” – po pierwsze nie szkodzić (osobom chorym a także osobom zdrowym).

Niezamierzone zakażenia szpitalne łamią tą zasadę i są podstawą do niepochlebnych wypowiedzi o lekarzach, pielęgniarkach, szpitalach i leczeniu.

Definicja

• Zakażenie szpitalne jest to zakażenie organizmu, które ma miejsce w czasie pobytu chorego (z innego, często nie zakaźnego powodu) w szpitalu, a objawy choroby pojawiają się w trakcie hospitalizacji lub w krótkim czasie po opuszczeniu szpitala.

Definicja

• Umownie przyjęto dla nich, iż ujawniają się po 48 h od wniknięcia do organizmu. Dla drobnoustrojów o dłuższym lub bardzo długim okresie wylęgania (np. Legionella, wirusy B i C zapalenia wątroby, HIV) rozwój chorób przez nie wywołanych przekracza umowne 48 h i może wynosić do dwóch tygodni (postać płucna legionelozy), sześciu miesięcy (wirusowe zapalenie wątroby typu B) lub wielu lat (AIDS).

Zakażenia szpitalne

• W szerszym ujęciu, zakażenia szpitalne dotyczą nie tylko chorych, lecz także osób, które mają różnego rodzaju (stałe, okresowe lub sporadyczne) kontakty ze środowiskiem szpitalnym (personel, dostawcy, odwiedzający, itd.).

Zakażenia szpitalne

• Zakażenia szpitalne to zespół chorób o bardzo różnej lokalizacji i złożonym obrazie klinicznym. Drobnoustroje je wywołujące mogą pochodzić zarówno z szeroko pojętego środowiska szpitalnego, jak i z normalnej mikroflory bakteryjnej człowieka.

• Rodzaje zakażeń, częstość występowania oraz ich przebieg kliniczny zależy od choroby zasadniczej, wieku, ogólnego stanu chorego, rodzaju zastosowanych metod diagnostycznych i leczniczych, przede wszystkim od zabiegów operacyjnych (małe, duże) i antybiotykoterapii.

• Zależą one także od jakościowej sytuacji higienicznej i sanitarnej szpitala a w nim sal operacyjnych, sal chorych, korytarzy i innych pomieszczeń.

Pogląd niesprawiedliwy:

• Zakażenie szpitalne uważane jest za zakażenie jatrogenne, czyli wynikające z czynności związanych z rozpoznawaniem chorób i leczeniem chorych, a więc jest jakby zawinione przez personel ochrony zdrowia, głównie przez lekarzy i pielęgniarki.

Pogląd niesprawiedliwy:

• Zakażenia szpitalnego nie można łączyć ze świadomym działaniem personelu lub z wyraźnym zaniedbywaniem obowiązków, zwłaszcza, że są znane inne (naturalne, nie jatrogenne) drogi przenoszenia wirusów i bakterii.

• Oprócz niewątpliwych korzyści dla ludzi, wynikających z leczenia szpitalnego, gromadzenie chorych w jednym miejscu (na oddziale, w szpitalu) może mieć i nierzadko ma także ujemne następstwa typu zakaźnego (epidemiologicznego), psychologicznego (dla pojedyńczych chorych) i typu organizacyjnego dla dyrekcji szpitali i przychodni.

• Problem dodatkowego zakażania się chorych w szpitalu jest szczególnie dolegliwy i kłopotliwy dla lekarzy i pielęgniarek ze względów etycznych a dla dyrekcji ze względów prawnych (i finansowych).

• Bardzo groźne i trudne do leczenia są zakażenia o charakterze epidemicznym i dużym wskaźniku śmiertelności. Należy jednak pamiętać, że głównym problemem epidemiologicznym są pojedyncze zakażenia, zachorowania i zgony.

Dlaczego jest to problem?

• Ze względu na powikłania i następstwa zdrowotne dla chorego (rekonwalescenta), w tym komplikacje i cięższy przebieg choroby zasadniczej, konieczne wydłużanie okresu hospitalizacji, stosowanie dodatkowych, zwykle drogich antybiotyków,

Dlaczego jest to problem?

• często także ze względu na sądowe dochodzenia byłych chorych lub ich rodzin (po zgonie chorego) o zadośćuczynienie za zakażenie w szpitalu, był i jest to problem nie tylko kliniczny i epidemiologiczny, lecz także profilaktyczny oraz socjalno-ekonomiczny.

Były, są i będą…

• Zakażeń szpitalnych, jako określonego zjawiska biologicznego występującego w populacji chorych szpitalnych, nie uda się w pełni (w 100%) wykorzenić, eliminować, jest to praktycznie niemożliwe. Przeciwdziałają tu ewolucyjnie uwarunkowane prawa biologiczne

Jednak należy dążyć do:

• a) maksymalnego zmniejszania ryzyka dodatkowego zakażenia chorego hospitalizowanego, a więc prawdopodobieństwa powikłań zakaźnych, związanych z procesem leczenia choroby zasadniczej (według rozpoznania);

Jednak należy dążyć do:

• b) skracania okresu hospitalizacji (co zmniejsza prawdopodobieństwo dodatkowych zakażeń);

• c) zmniejszania kosztów leczenia (przez zmniejszenie między in. możliwości dodatkowego zakażenia i konieczności jego leczenia);

Jednak należy dążyć do:

• d) jak największego zabezpieczenia personelu i finansów szpitala przed skutkami odpowiedzialności prawnej (w naszych warunkach jest to zadośćuczynienie finansowe za wyrządzoną pacjentowi krzywdę).

Koszty zakażeń szpitalnych:

• cierpienie, ból, skutki kalectwa, zmiany w programie życiowym pacjenta i jego rodziny, itp. czynniki psychospołeczne

• obciążenia finansowe

Koszty zakażeń szpitalnych:

• W USA szacuje się, iż mimo uwagi przywiązywanej do realizacji programów zmniej­szających liczbę zakażeń szpitalnych (patrz wyżej), wydatki związane z występowaniem zakażeń tego rodzaju wynoszą od 3 do 5 miliardów dolarów rocznie.

Koszty zakażeń szpitalnych:

• Składa się na tę sumę dodatkowy, średni koszt 1800 USD na pacjenta i wydłużenie czasu pobytu w szpitalu średnio o 4 dni.

• W Wielkiej Brytanii co roku z tego powodu traci się 950 000 tzw. łóżkodni (przedłużenie czasu hospitalizacji).

Podstawowe dane epidemiologiczne

• Badania wieloośrodkowe prowadzone przez Światową Organizację Zdrowia określają częstość tego typu zakażeń na ok. 9% wszystkich hospitalizowanych.

• Jednakże, w różnych krajach (a także w poszczególnych szpitalach) wartości te mogą być nawet dwukrotnie mniejsze, osiągając około 5%, a nawet mniej.

Podstawowe dane epidemiologiczne

• W Polsce, w ostatnich latach hospitalizowanych jest ok. 5 mln ludzi rocznie.

• Gdyby przyjąć, iż wynosi ona 10% (obecnie w USA częstość zakażeń nozokomialnych mieści się w przedziale od 5— l0%) to ogólna ich liczba wynosiłaby około 500 000 rocznie

Podstawowe dane epidemiologiczne

• Liczba zgonów z tego powodu, odpowiednio- bezpośrednich i pośrednich- ok. 4700 i 47 000 rocznie

Zakażenia szpitalne w Polsce

• Pomimo wprowadzenia w 1997 r. obowiązku rejestracji zakażeń szpitalnych nie jest on przestrzegany. Przemawiają za tym dwa podstawowe argumenty: odsetek zgłoszonych przypadków nie przekracza 1%, a aż 30% województw w początkach lat 90-tych nie zgłosiło żadnego. Dane takie są absolutnie niewiarygodne.

Podział zakażeń szpitalnych

• a) endemiczne - stale występujące na oddziale, z różną częstością, np. wywoływane przez gronkowce metycylinooporne albo przez pałeczkę ropy błękitnej, a czasem przez wirusy zapaleń wątroby;

Podział zakażeń szpitalnych

• b) epidemiczne - nagłe zwiększenie zapadalności wśród chorych, w stosunku do zakażeń stwierdzanych normalnie lub też zakażenia (choroba) spowodowane przez drobnoustrój nie występujący w szpitalu, np. Salmonella (odzwierzęca), wirus ospy wietrznej lub wirus grypy.

Podział zakażeń szpitalnych

• egzogenne (zewnątrz pochodne)

• endogenne (wewnątrz pochodne, z organizmu), wśród tych ostatnich wyosabnia się zakażenia wywoływane przez bakterie symbiotyczne i komensalne ale nabywające już w szpitalu oporność na antybiotyki od bakterii szpitalnych (saprofitów).

Zakażenia endogenne

• Zakażenia endogenne spowodowane są własną florą bakteryjną przez bakterie, które w zdrowym organizmie trafiały na odpowiednio mocne bariery odpornościowe albo przez własne bakterie, które nabyły cech oporności na antybiotyki (lub innych, niekorzystnych cech) na drodze pobierania wydzielonych elementów genetycznych (plazmidy R) od bakterii ze środowiska szpitalnego.

Drobnoustroje wywołujące zakażenia szpitalne

• przyczyną (etiologia) zakażeń szpitalnych w około 90% są bakterie,

• 1% to mikoplazmy

• a około 9% przypada na zakażenia wirusowe, grzybicze i pierwotniacze.

Cztery gatunki bakterii będących najczęściej przyczyną zgonów na skutek zakażeń szpitalnych:

• Staphylococcus aureus (28,0%)

• Pseudomonas aeruginosa (23,4%)

• Acinetobacter sp. (13,1%)

• Escherichia coli (9,3)

Gronkowce koagulazododatnie

• oporne na metycylinę, znane jako Staphylococcus aureus, MRSA+, (czyli meticiline resistant Staphylococcus aureus)

• Staphylococcus albus, (wprowadzane ze skóry do naczyń krwionośnych podczas dużych operacji).

Oporne gronkowce

• Cecha oporności na metycylinę oznacza także oporność na działanie setek innych antybiotyków.

• Niestety izolowane są już szczepy oznaczane jako Staphylococcus aureus (MRS+) GISA+ [glycopeptide (vancomycin) intermediate-resistant S. aureus], tj. średniooporne na działanie jedynego skutecznego (na szczepy MRS+) antybiotyku, czyli wankomycyny.

Gronkowce koagulazododatnie

• Nosicielami gronkowców najczęściej jest personel szpitalny oraz pojedynczy chorzy. Często przebywają one na błonach śluzowych nosa, w okolicach odbytu, w pachwinach i na innych częściach skóry personelu i hospitalizowanych chorych.

Gronkowce koagulazododatnie

• W środowisku gronkowce są bardzo elastyczne biologicznie, to znaczy dobrze znoszą niekorzystne dla nich warunki, jak np. długotrwałe wysuszenie, działanie światła i działanie wilgoci. Unoszone przez prądy powietrza na cząsteczkach stałych kurzu i pyłu, organicznego i nieorganicznego, dostają się do górnych dróg oddechowych i na skórę późniejszych nosicieli i dodatkowo zakażanych chorych

Ziarniniaki Gramm +

• komensalne paciorkowce kałowe, (popularnie nazywane enterokokami) ulegające selekcji i uzjadliwieniu w warunkach szpitalnych

• Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae,

Pałeczki Gramm – (około 56%)

• Większość tych gatunków to komensale we florze jelitowej zdrowych ludzi, żyjący także w środowisku wód powierzchniowych, ścieków i gleby.

Pałeczki Gramm –

• W szpitalach podstawowym źródłem uzjadliwionych (selekcjonowanych) szczepów, opornych na liczne antybiotyki, są ciężko chorzy poddawani intensywnej antybiotykoterapii, leczeniu immunosupresyjnemu, dużym operacjom i chorzy na choroby nowotworowe.

Pseudomonas aeruginosa

• pałeczka ropy błękitnej, występująca w kale jako komensal-oportunista u około 30% osób zdrowych.

• Bakterie te izoluje się z kału, z moczu, krwi, ran (ropy), plwociny, a także wysięku opłucnej.

Pseudomonas aeruginosa

• W warunkach szpitalnych bakterie te wykrywane są w wodzie wodociągowej, syfonach zlewowych i w wodzie kanalizacyjnej. Często zanieczyszczone są nimi rurki tracheostomijne, zgłębniki, rurki dotchawicze, cewniki, aparatura do inhalacji.

Pseudomonas aeruginosa

• Najczęściej są one „zawlekane” do kuchni szpitalnych na jarzynach, owocach i w mleku, gdzie w wilgotnym środowisku mają dobre warunki do przetrwania i rozsiewania się.

Pseudomonas aeruginosa

• Charakteryzują się one dużą opornością na środki dezynfekcyjne i liczne antybiotyki. Z przeterminowanych roztworów dezynfekcyjnych, używanych w szpitalach, wielokrotnie izolowano te właśnie pałeczki, czyli może to być jedna z dróg przenoszenia tych bakterii w szpitalu.

Pseudomonas aeruginosa

• Różne gatunki Pseudomonas były wykrywane także w roztworach jałowych leków, takich jak: mieszanki recepturowe, syropy, krople do oczu, krople do nosa, pudry i zasypki dla dzieci oraz w wodzie destylowanej. W roznoszeniu pałeczek ropy błękitnej, oprócz nosicieli, biorą także udział mrówki faraona i karaluchy(jeśli są w budynkach szpitala).

Pałeczki Gramm – (około 56%)

• b) Serratia marcescens (i inne gatunki tego rodzaju) – pałeczka cudowna;

• c) Proteus vulgaris (i inne gatunki rodzaju Proteus) – odmieniec pospolity, pałeczka odmieńca pospolitego;

• d) Klebsiella pneumoniae (czasem inne gatunki tego rodzaju) – pałeczka otoczkowa zapalenia płuc;

Pałeczki Gramm – (około 56%)

• e) Enterobacter cloace (czasem E. aerogenes) – pałeczki żyjące w ustępach (brudnych), ściekach i w glebie;

• f) Escherichia coli – pałeczka okrężnicy (normalnie, w jelicie grubym, jest symbiontem organizmu), szczepy patogenne selekcjonowane w układzie moczowym i pokarmowym (enterotoksyczne, enteropatogenne, nefropatogenne);

Pałeczki Gramm – (około 56%)

• g) Salmonella (rzadko, głównie gatunki odzwierzęce) w spożywanym mięsie i jajkach;

• h) Shigella spp. – pałeczki czerwonki (rzadko, jako zakażenia szpitalne).

Środowiskami pobytu wymienionych pałeczek (miejscem trwania przy życiu) w szpitalu są:

• a) syfony pod wannami i umywalkami, łazienki, krany, zlewy, a także syfony w podłogach kuchenek, łazienek i innych pomieszczeń sprzątanych strumieniem wody;

• b) ustępy i pisuary (nie dezynfekowane lub źle dezynfekowane, umiejscowione pod nimi syfony), często zanieczyszczane moczem i kałem przez niepełnosprawnych chorych;

Środowiskami pobytu wymienionych pałeczek (miejscem trwania przy życiu) w szpitalu są :

• c) brudne szpary i ubytki w podłogach, progach i sprzętach (stoły), zapchane brudem i trudne do oczyszczenia;

• d) nie czyszczone szczotki i wiadra do mycia podłóg, ścierki do mebli oraz (jak wyżej wspomniano) przeterminowane i słabe roztwory dezynfekcyjne;

• e) urządzenia klimatyzacyjne (wentylatory) i ogrzewcze.

Pałeczki Gramm – (około 56%)

• Rodzaje Salmonella i Shigella wywołują epidemie, gdy są zawlekane do szpitala i przenoszone z zakażonym pokarmem (mięso, jajka kurze), z zakażonymi naczyniami i nakryciami albo przez brudne ręce personelu (kuchennego, salowych, sprzątaczek).

• Po upływie 72 h wykazano w wodzie z wazonów z kwiatami od 107 do 1010 bakterii w l ml.

Wirusy

• 1) wirusy zapaleń wątroby (wzw),a szczególnie Hepadnavirus nr 1, czyli wzw typu B a także Flavivirus C, czyli wzw typu C, występujące w krwi nosicieli i nierzadko przenoszone podczas diagnostyki i leczenia chorych;

Wirusy

• 2) wirus cytomegalii, Cytomegalovirus hominis;

• 3) wirus HIV (AIDS), (patrz rozdział 20);

• 4) rotawirusy, wywołujące epidemie biegunek i zakażeń ogólnych;

Wirusy

• 5) „worek grypowy”, czyli wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, wirusy RS, wirusy nieżytu nosa (kataru) wywołujące epidemie na oddziałach i w szpitalach;

• 6) w stomatologii – herpeswirusy, Herpesvirus hominis I i II

W szpitalach wirusy szerzą się drogami naturalnymi i drogami jatrogennymi:

• a) - drogą powietrzno-kropelkową – wirusy kataru, wirusy grypy, adenowirusy, wirusy RS i in.;

• b) - drogą pokarmowo-wodną – rotawirusy i enterowirusy (Echo i Coxackie);

W szpitalach wirusy szerzą się drogami naturalnymi i drogami jatrogennymi:

• c) - drogą parenteralną (poza jelitową), tj. podczas zabiegów związanych z naruszeniem ciągłości tkanek, przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych – wzw typu A, B, C, B+D, wirus Epstein-Barr, cytomegalowirus, HIV-1, HIV-2.

Wirusy

• Najważniejszą rolę odgrywają tu: wirus zapalenia wątroby typu B (Hepadnavirus nr 1 - HBV) oraz wirus zapalenia wątroby typu C (Flavivirus C - HCV).

Herpesviridae i CMV

• Na uogólnione zakażenia wirusami opryszczek narażone są w znacznym stopniu dzieci na oddziałach intensywnej terapii. Oprócz tego wirusa, zakażenia o ciężkim przebiegu klinicznym u chorych ze zmniejszoną odpornością mogą wywołać Cytomegalovirus i wirus półpaśca. U chorych tych bardzo często dochodzi do uczynnienia utajonych (latentnych) zakażeń wirusami Herpes i Cytomegalovirus.

Wirusy

• Główną przyczyną zakażeń wymienionymi wirusami są błędy w sterylizacji lub w procedurach pielęgniarskich, czasem niepełna izolacja chorych (droga powietrzno-kropelkowa). Zakażenia wirusem wzw typu C często mają miejsce podczas przetaczania krwi.

Drogi szerzenia się zakażeń w szpitalu

• 1. Bezpośrednia (lub pośrednia bardzo bliska); podczas badań, jak np. pobieranie krwi, bronchoskopia, badania ginekologiczne, badania kolposkopowe i in., lub operacji - z chorego na personel i ewentualnie później z rąk personelu na innych chorych.

Drogi szerzenia się zakażeń w szpitalu

• 2. Pośrednia; z chorego na aparaty i narzędzia operacyjne; z chorego na bieliznę operacyjną, gaziki i na najbliższe środowisko (sala operacyjna, sala reanimacyjna, sala chorych, korytarz).

Drogi szerzenia się zakażeń w szpitalu

• 3. Pośrednia; z jednego chorego do innych chorych, zwykle drogą kropelkową lub przez przedmioty codziennego użytku, np. z bielizny pościelowej, taboretów, stołków, ustępów, wanien, a nawet przyborów do jedzenia.

• 4. Pośrednia; z personelu na chorego, np. niedokładnie myte ręce.

Ręce…

• Jednym z częstych źródeł zakażeń szpitalnych są ręce personelu, o czym wiadomo od czasów Ignacego Semmelweissa (1818—1865), uznawanego za twórcę nauki o zakaże­niach szpitalnych

MYJ RĘCE !!! To się opłaca!

• Po umyciu rąk w wodzie z mydłem liczba bakterii na ich powierzchni zmniejsza się średnio o 65%, po zastosowaniu 70% alkoholu etylowego - o ok. 95%, po 70%—97% alkoholu izopropylowego i innych środków dezynfekcyjnych (betadiny) -aż o 99%.

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• Czynniki ryzyka są związane z biologicznym stanem chorego oraz stosowanymi metodami terapeutycznymi i diagnostycznymi.

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• niedobory immunologiczne, np. związane z wiekiem, a więc występujące u noworodków i osób starych, a także| z chorobami podstawowymi, jak np.: ciężkie zespoły limfoproliferacyjne, urazy wielonarządowe, i liczne zespoły wrodzone.

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• odleżyny, przewlekłą niewydolność nerek, marskość wątroby, alkoholizm, neutropenie, przeszczepy narządów,

• rany operacyjne

• leczenie środkami o działaniu cytotoksycznym (farmakologicznymi, energia promienista) i immunosupresyjnym

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• cewnikowanie naczyń i cewnikowanie pęcherza moczowego, intubacja, hemodializa, leczenie na oddziale intensywnej opieki

• Nieplanowany lub źle zaplanowany transport i ruch chorych, dowolny ruch personelu

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• Niewłaściwa sanityzacja szpitala i niewłaściwe metody odkażania łóżek, bielizny i sal chorych ;

• Nadmierna liczba łóżek w salach chorych i „przystawki” na korytarzach

• Nieprzestrzeganie higieny ogólnej i osobistej przez chorych

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• „Ułatwianie i przyspieszanie” procedur pielęgniarskich i lekarskich, np. rzadkie mycie rąk przed i po badaniu chorego lub po wykonaniu drobnych zabiegów

• Kolejność wykonywanych operacji (trzecia i następne wykazują wyraźny wzrost zakażeń ran)

Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego

• Mała liczba personelu w porównaniu do rzeczywistych potrzeb, przemęczenie i przeciążanie obowiązkami, np. pielęgniarek na nocnych dyżurach

• Zaniedbania w sterylizacji, np. używanie niesprawnego, niekontrolowanego sprzętu

Kliniczne postacie zakażeń szpitalnych

• Układ moczowy: 42,5% — 30,9%,

• układ oddechowy: 24,2% — 18,1%,

• posocznica: 14,6% —10,2%,

• zakażenia miejscowe: 10,6 — 19,5%,

• zakażenia ran operacyjnych: 0 — 11,3%

• inne: 8,1%—10,0%

Na oddziałach zabiegowych

• zakażenia dróg moczowy, miejscowe i ran chirurgicznych, łącznie 62%

Na oddziałach o profilu niezabiegowym

• zakażeń dróg moczowych oraz dróg oddechowych (łącznie 67%)

Zakażenia dróg moczowych

• Nieomal we wszystkich opracowaniach zajmują pierwsze miejsce pod względem częstości lokalizacji zakażeń szpitalnych.

Najczęściej (prawie w 70%) sposobem wtargnięcia infekcji jest cewnikowanie pęcherza moczowego

Zakażenia dróg oddechowych

• Najgroźniejsze z nich to zapalenia płuc

• Mogą być także wywołane zakażeniem wirusem grypy (możliwość nadkażeń bakteryjnych, co jest częstą przyczyną zgonów u ludzi starych)

Posocznica

• Może mieć pochodzenie pierwotne lub wtórne.

• To ostatnie jest powikłaniem zakażeń dróg moczowych, zakażonych ran operacyjnych i zapaleń płuc, zwłaszcza u chorych intubowanych lub z tracheotomią, a także zakażeń skóry.

Posocznica

• Wysoki czynnik ryzyka to cewnikowanie naczyń: powiązana z tym zabiegiem jest połowa przypadków posocznicy.

Posocznica (sepsis)

• Najczęstsze czynniki etiologiczne posocznic jako zakażeń szpitalnych to: bakterie z rodziny Enterobacteriaceae (Klebsiella, E. coli i inne), gronkowce koagulazoujemne, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida sp. i inne.

Częstość występowania zakażeń szpitalnych

• - oddziały ogólnej intensywnej opieki medycznej - 18,9%,

• - neurochirurgia - 11,0%,

• - hepatogastroenterologia - 9,3%,

• - geriatria - 8,5%,

• - chirurgia gastroenterologiczna - 6,9%,

Częstość występowania zakażeń szpitalnych

• - interna- 5,3%,

• - chirurgia ortopedyczna - 4,4%,

• - psychiatria - 4,2%,

• - chirurgia urazowa - 3,6%,

• - pulmonologia - 3,6%,

• - urologia - 2,3%,

Częstość występowania zakażeń szpitalnych

• - endokrynologia - 2,3%,

• - neurologia - 2,0%,

• - położnictwo - 2,0%,

• - intensywna opieka medyczna internistyczna — 1,8%,

• - rehabilitacja- 1,8%,

• - onkologia - 1,6%,

• - transplantologia - 1,3%,

Częstość występowania zakażeń szpitalnych

• - kardiologia — 1,3%,

• - pediatria — 1,0%

• - ginekologia — 1,0%

• - nefrologia — 0,7%

• - wszystkie inne oddziały specjalistyczne (w liczbie 12) łącznie — 5,2%.

12