Zarz dzanie zasobami ludzkimi w rˇ¬nych krajach W 3
Zarządzanie
zasobami ludzkimi w różnych krajach
W.3.
Zewnętrzne
uwarunkowania ZZL
Czynniki
otoczenia podmiotowego (bliższe) – społeczność lokalna,
klienci, konkurenci, organizacje pracowników i pracodawców,
urzędy, instytucje edukacyjne, banki, państwo
Czynniki
makrootoczenia (dalsze) – demograficzne, rynek pracy, postęp
technologiczny, informatyzacja, polityczno-ekonomiczne i prawne,
społeczno-kulturowe
Globalizacja
Integracja
europejska
Zewnętrzne
uwarunkowania ZZL c.d.
Czynniki
demograficzne (liczba i struktura ludności według wieku, aktywność
zawodowa, dynamika urodzeń i zgonów, migracje wewnętrzne i
zewnętrzne, poziom urbanizacji demograficznej) – wpływ na
podażową i popytową stronę rynku pracy
Postęp
techniczny, informatyzacja, rozwój Internetu – wzrost wydajności
i poprawa warunków pracy, konieczność ciągłego aktualizowania
kwalifikacji, zmiana zawodu, likwidacja robotniczych stanowisk
pracy, spadek zatrudnienia w tradycyjnych gałęziach gospodarki z
jednej strony, wzrost popytu na kadry wysokokwalifikowane, wzrost
zatrudnienia w sektorze usług (bankowość elektroniczna, sklepy
internetowe) z drugiej strony
Zewnętrzne
uwarunkowania ZZL c.d.
Uwarunkowania
ekonomiczne (system gospodarczy danego kraju, koniunktura,
konkurencja na rynku, branża, w której funkcjonuje
przedsiębiorstwo, sytuację finansową, poziom wydajności)
Uwarunkowania
prawne (przepisy prawa pracy, ustawa o związkach zawodowych,
samorządzie, regulacje prawne dotyczące polityki społecznej i
edukacyjnej)
Uwarunkowania
społeczno-kulturowe (filozofia życia, system wartości, potrzeby,
stosunek do pracy, kariery zawodowej, status społeczny, ruchliwość
pracownicza, preferencje ludności w zakresie dokonywania wyboru
między zwiększonym wymiarem czasu wolnego a gotowością
zwiększenia aktywności zawodowej
Rozszerzenie
zakresu szkoleń i doskonalenia zawodowego
Mobilność
personelu
Łączenie
i przeprojektowywanie stanowisk pracy
Kierowanie
procesem przejść kulturowych
Kariery
międzynarodowe (obywatele świata)
Integracja
europejska
Integracja
(regionalizm) i globalizacja to procesy wzajemnie się wspierające.
Integracja jest etapem w dochodzeniu do globalizacji.
Współczesny
regionalizm jest odpowiedzią na globalizację, ma ograniczać jej
negatywne skutki.
Integracja
i globalizacja są procesami przeciwstawnymi. Ograniczeniem zła
globalizacji jest stworzenie w skali regionalne wspólnych
instytucji nadzorujących banki i rynki finansowe.
Wpływ integracji
na rynek pracy i skutki dla ZZL
Wpływ
swobody przepływu ludności (pracowników)
Emigracja
młodych osób o wysokich kwalifikacjach, strata kapitału ludzkiego
(-)
Pokrywanie
kosztów kształcenia na rzecz krajów bogatszych (-)
Powstawanie
problemów społecznych (rozłąka z rodziną, rozwody, kłopoty
wychowawcze z dziećmi)(-)
Niewykorzystywanie
potencjału ludzkiego, przechodzenie ze sfery zajęć wymagających
wysokich kwalifikacji do sfery działań wymagających niższych
kwalifikacji (-)
Wpływ integracji
na rynek pracy i skutki dla ZZL c.d.
Wzrost
mobilności i elastyczności kadr (+)
Zwiększenie
kwalifikacji, zdobywanie nowych doświadczeń, nauka języków
obcych, większa atrakcyjność na rynku pracy (+)
Łagodzenie
napięć na rynku pracy kraju wysyłającego, spadek bezrobocia (+)
Transfer
kapitału, tworzenie nowych miejsc pracy w kraju wysyłającym (+)
Wpływ integracji
na rynek pracy i skutki dla ZZL c.d.
Wpływ
swobody przepływu towarów i usług na rynek pracy
Wzrost
importu inwestycyjnego i zaopatrzeniowego –utrata miejsc pracy,
import bezrobocia, większa konkurencyjność polskich
przedsiębiorstw (+-)
Wzrost
exportu głównie wyrobów pracochłonnych – większe
zapotrzebowanie na pracowników niżej kwalifikowanych (+)
Wzrost
exportu towarów wysoko przetworzonych może przyczynić się do
wzrostu zapotrzebowania na kadry wysokokwalifikowane (+)
Wpływ integracji
na rynek pracy i skutki dla ZZL c.d.
Wpływ
swobody przepływu kapitału (BIZ) na rynek pracy
Powiększają
kapitał netto i tworzą nowe miejsca pracy, powiązania
kooperacyjne z miejscowymi firmami wywołują efekty mnożnikowe co
sprzyja tworzeniu miejsc pracy – greenfield
investments (+)
Inwestycje
związane z prywatyzacją mogą prowadzić do spadku zatrudnienia,
import zaopatrzeniowy i wypieranie istniejących firm z rynku
prowadzi do utraty miejsc pracy (+)
Mogą
oferować wyższe płace i sprzyjać rozprzestrzenianiu dobrych
wzorców zarządzania, mogą wprowadzać niekorzystne praktyki w
zakresie zatrudnienia (+-)
Nowe
miejsca pracy w regionach z wysoką stopą bezrobocia – strefy
ekonomiczne (+), dalsze zatłoczenie obszarów zurbanizowanych, co
pogarsza regionalne nierównowagi (-)
Modele zarządzania
ludźmi
Trzy
modele zarządzania zasobami ludzkimi
Model
japoński – brak różnorodności, jednorodność kulturowa
Model
amerykański – uśredniona różnorodność kulturowa
Model
zachodnioeuropejski – integracja różnorodności
Cechy modelu
japońskiego
Założenia
Homogeniczne
i kolektywne społeczeństwo
Poświęcenie
się pracy, rezygnacja ze spraw prywatnych na korzyść dobra grupy
Duże
zaangażowanie, identyfikacja z firmą
Siła
i dynamizm przedsiębiorstw
Niska
aktywność kobiet w biznesie
Podejmowanie
decyzji oparte na informowaniu pracowników i zasięganiu ich opinii
- nemewashi
Decyzje
wypracowywane „z dołu do góry” - ringi
Orientacja
jakościowa
Japońskie
podejście do ZZL
Długookresowe
planowanie zasobów ludzkich
Aktywny
wewnątrzzakładowy rozwój personelu
Wysoka
elastyczność personelu i grupowe formy organizacji pracy
Wynagradzanie
i awansowanie według zasady starszeństwa i efektów pracy
Wzmożona
ruchliwość wewnątrz organizacji oraz powiązanych z nią firm
Rozwinięty
system stałego doskonalenia procesu pracy
Rozwinięty
system świadczeń socjalnych
Dominująca
rola menedżera liniowego w spełnianiu zadań personalnych oraz
usługowa rola komórki personalnej
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL - Japonia
Zatrudnianie
pracowników
Zamknięty
system zatrudnienia, przyjmowanie do pracy absolwentów szkół i
uczelni
Polityka
długotrwałego zatrudnienia – dotyczy przede wszystkim
największych firm
Przy
rekrutacji zasadnicze znaczenie odgrywają kwalifikacje uniwersalne
– zdolność do współpracy, łatwość społecznego
przystosowywania się
Małe
znaczenie nietypowych form zatrudnienia
Kształtowanie
karier poprzez system rotacji wewnętrznych
Rozwój
i wykorzystanie różnych form zatrudnienia i organizacji czasu
pracy (najwięcej Wielka Brytania, Luksemburg, Irlandia, najmniej
Włochy, Belgia, Hiszpania, Portugalia)
Wynagradzanie
Solidarnościowy
system wynagrodzeń zgodny z logiką społecznej gospodarki rynkowej
– solidaryzm płacowy, czyli dzielenie się dochodami bardziej
zamożnych z mniej zamożnymi grupami społecznymi
Wiele
regulacji prawnych w ustawodawstwie unijnym i poszczególnych
państwach członkowskich – wynagrodzenie godziwe, czyli
wystarczające dla zapewnienia pracownikowi i jego rodzinie
właściwego poziomu życia,68% przeciętnego wynagrodzenia w danym
kraju
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL - Europa
Wysoki
nominalny poziom wynagrodzeń
Niska
rozpiętość i stosunkowo duża sztywność wynagrodzeń
Podstawą
wynagrodzenia jest wycena trudności pracy
Występują
również składniki wynagrodzeń uzależnione od wyników, jednak
ich rola jest znacznie mniejsza niż w firmach amerykańskich
Wysokie
koszty pracy i wysoki udział w kosztach pracy kosztów
pozapłacowych
Działalność
szkoleniowa
Inwestowanie
w rozwój kapitału ludzkiego głównym czynnikiem konkurencyjności
przedsiębiorstw i całej gospodarki
Liderami
w zakresie działalności szkoleniowej są: Dania, Niemcy, Wielka
Brytania i Irlandia, najmniej szkolą: Hiszpania, Grecja, Włochy,
Portugalia
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Ujemny
wpływ na kompetencje i motywację ludzi procesu starzenia się
społeczeństw krajów europejskich i wysokiego bezrobocia
Wzrost
ruchliwości pracowników o wysokich i rzadkich kwalifikacjach
Rosnący
udział w zatrudnieniu wykwalifikowanych kobiet i osób stanowiących
mniejszości etniczne w danym kraju
Wprowadzanie
do systemów wynagrodzeń specjalnych bonusów dla wykwalifikowanych
pracowników celem ich stabilizowania w danej organizacji
Rozpowszechnianie
w systemach szkoleń instrumentu rotacji w miejscu pracy (job
rotation)
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Stosunki
pracy
Przeważa
model scentralizowany zwany korporacyjnym, którego wspólną cechą
jest umieszczenie rokowań zbiorowych na płaszczyźnie
ponadzakładowej, np. na poziomie branży, regionu, kraju
Pomiędzy
poszczególnymi krajami występują typowe dla Europy różnice
Występują
trzy odmiany tego modelu:
Polaryzacyjny
zw. południowym – kraje śródziemnomorskie, odznacza się
wysokim zaangażowaniem w spory zbiorowe, słabo rozwiniętą
praktyką negocjacji, roszczeniowym charakterem związków
zawodowych i ich upolitycznieniem
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Integracyjny
– charakterystyczny dla krajów Europy Północnej (Skandynawia,
Niemcy, kraje Beneluksu, charakteryzujący się szeroko rozwiniętymi
negocjacjami na poziomie branży, rozwiniętymi formami partycypacji
pracowniczej poprzez organy przedstawicielskie oraz partnerstwem w
relacjach pracodawcy – związki zawodowe
Centralny
– występuje w Wielkiej Brytanii, stanowi rozwiązanie pośrednie
pomiędzy dwoma wyżej wymienionymi modelami, charakteryzuje się
małą ingerencją państwa w relacje między pracodawcami a
pracownikami, prowadzeniem negocjacji na poziomie poszczególnych
przedsiębiorstw oraz dużym znaczeniem regulacji nieformalnych
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Ograniczanie
zatrudnienia
Przy
zwolnieniach grupowych istnieje obowiązek konsultacji tych
zamierzeń z organizacją przedstawicielską pracowników i
poinformowania odpowiedniego organu administracji o przyczynach
zwolnień, liczbie i kategorii redukowanego personelu, czasu, w
jakim nastąpią zwolnienia i zasad doboru do zwolnień
Wspieranie
zwalnianych pracowników poprzez programy outplacementu obejmujących
takie przedsięwzięcia jak odprawy, pomoc prawną i psychologiczną,
szkolenie, pomoc w szukaniu nowego miejsca pracy, refundacja kosztów
dojazdu do nowego miejsca pracy
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Polityka
równych szans
– działania przedsiębiorstw mieszczące się w strategii
personalnej, mające na celu zapobieganie dyskryminacji i promowanie
równości w miejscu pracy, obejmują narzędzia w zakresie ZZL,
których celem jest:
Wspieranie
dostępu kobiet do zatrudnienia i stanowisk decyzyjnych
Gwarantowanie
równości płac
Ochrona
przed molestowaniem seksualnym i mobbingiem
Zapewnienie
możliwości godzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi
Charakterystyka
wybranych zagadnień ZZL – Europa c.d.
Zarządzanie
różnorodnością
– koncepcja zarządzania personelem, zgodnie z którą
zróżnicowanie personelu stanowi cenny zasób przedsiębiorstwa,
który w określonych warunkach może stać się źródłem korzyści
biznesowych i zysków
Głównym
założeniem jest wyeliminowanie przypadków dyskryminacji,
molestowania i mobbingu oraz zbudowanie wzmacniającego miejsca
pracy
Oznacza
poszanowanie i uznanie różnic oraz indywidualne i elastyczne
podejście do każdego pracownika
Czym są programy
praca – życie?
Obejmują
zaoferowane przez pracodawców korzyści i udogodnienia pomagające
pracownikom znaleźć równowagę pomiędzy wymaganiami związanymi
z pracą i rodziną, życiem osobistym, dotyczą następujących
dziedzin:
Świadczeń
związanych z opieką nad dziećmi i innymi osobami pozostającymi
na utrzymaniu pracownika
Elastycznych
warunków pracy (nietypowe formy zatrudnienia i organizacji czasu
pracy)
Różnego
rodzaju urlopów (wychowawczych zarówno dla kobiet i mężczyzn, na
przeprowadzanie prac badawczych, programy stopniowego przechodzenia
na emeryturę
Czym są programy
praca – życie? C.d.
Usług
informacyjnych i działań z zakresu ZZL (np. kafeteryjnych systemów
wynagrodzeń, programów edukacyjnych, programów dla rodziców,
zdrowotnych, przejścia na emeryturę)
Zagadnień
z zakresu kultury organizacyjnej (pomoc pracownikom w rozwiązywaniu
problemów niezwiązanych z pracą, wrażliwość współpracowników
i przełożonych na sprawy rodzinne pracownika)
Strategiczne
implikacje programów praca - życie
Są
odpowiedzią na wymogi konkurencyjnego środowiska
Stanowią
ważny mechanizm ochrony środków zainwestowanych przez firmę w
kapitał ludzki
Eliminują
zagrożenia dotyczące tworzenia przewagi konkurencyjnej związane z
takimi zachowaniami pracowników jak: dobrowolna fluktuacja,
spóźnianie, absencja, czy mniejsze zaangażowanie w wykonywanie
obowiązków, które wynikają z konfliktu między wymaganiami
stawianymi przez pracę a wymaganiami życia poza pracą
Są
instrumentem przyciągnięcia i utrzymania w firmie wysokiej klasy
specjalistów, których umiejętności są rzadkie i jednocześnie
łatwo transferowalne
Gospodarcze
uzasadnienie programów praca – życie – model teoretyczny
Jakie firmy
wprowadzają programy praca – życie?
Cechy:
Rozmiar
przedsiębiorstwa ( od 1 – mniej niż 25 pracowników do 10 –
więcej niż 800 pracowników)
Odsetek
kobiet zatrudnionych w firmie
Odsetek
pracowników poniżej 35 roku życia
Forma
własności
Ocena
ZZL (dobre lub złe)
Programy
praca – życie są najczęściej wprowadzane przez duże firmy,
reprezentujące wysoki poziom zarządzania zasobami ludzkimi,
zapewniający szybkie przenikanie innowacyjnych programów
personalnych i stosujące elastyczne warunki pracy.
Elastyczne formy
czasu pracy
Obejmują
różne rozwiązania i schematy, które odbiegają od tradycyjnych,
sztywnych rozkładów czasu pracy utrwalonych w dobie
industrializacji
Uelastycznienie
czasu pracy oznacza zróżnicowanie form jego organizacji w
zależności od potrzeb przedsiębiorstwa i różnych oczekiwań
zatrudnionych pracowników
Istnieją
trzy kierunki uelastyczniania czasu pracy:
Wymiar
chronometryczny – oznacza zmiany w długości czasu pracy, które
mogą dotyczyć długości dziennego, tygodniowego, rocznego oraz
życiowego czasu pracy
Elastyczne formy
czasu pracy c.d.
Wymiar
chronologiczny – polega na stworzeniu pracownikom możliwości
wyboru i umiejscowienia obowiązującego ich czasu pracy w ciągu
doby, tygodnia, roku lub całego życia, długość czasu pracy
pozostaje bez zmian
Wymiar
chronometryczny i chronologiczny – zalicza się tutaj najbardziej
innowacyjne formy
Elastyczne formy
organizacji czasu pracy
Stan ZZL w polskich
przedsiębiorstwach
Planowanie
zatrudnienia – najwięcej tego typu działań podejmują firmy z
udziałem kapitału zagranicznego, branży budowlanej i
zatrudniający powyżej 2000 pracowników
Rekrutacja
– odgrywa ważne znaczenie dla funkcjonowania firmy, najczęściej
stosowaną formą rekrutacji są ogłoszenia w prasie, rzadziej
pośrednictwo urzędu pracy i bardzo rzadko korzystanie z usług
agencji doradztwa personalnego
Rozwój
personelu – dominującą formą szkolenia jest doskonalenie
umiejętności i zachowań, rzadziej przygotowanie do pracy,
najrzadziej –przekwalifikowanie, organizowane są przede wszystkim
szkolenia wewnętrzne, na stanowisku pracy, szkolenie pracowników
ustabilizowanych
Stan ZZL w polskich
przedsiębiorstwach c.d.
Rozwój
kariery zawodowej – odpowiedzialność za rozwój ponosi
pracownik, inicjatorem awansu jest zazwyczaj bezpośredni
przełożony, o awansie w większym stopniu decydują wysokie wyniki
pracy na zajmowanym stanowisku, a w mniejszym poziom kwalifikacji
odpowiedni do stanowiska
Wynagrodzenia
– systemy wynagrodzeń mają zazwyczaj pisemną formę, wysoka
sztywność systemu wynagrodzeń ogranicza jego funkcje motywacyjną,
dominuje tradycyjna struktura wynagrodzeń, gdzie podstawą jest
część stała, tj. płaca zasadnicza (oparta na wynikach
wartościowania pracy), część ruchoma stanowi kilkanaście
procent wynagrodzenia
Kierunki zmian w
podejściu do ZZL w Polsce
Opracowanie
strategii personalnej
Upowszechnienie
elastycznych form zatrudnienia i organizacji czasu pracy
Szersze
wykorzystanie know how z dziedziny ZZL poprzez współpracę z
firmami doradztwa personalnego, uczestnictwo w konferencjach,
konsulting
Upowszechnienie
w procesach rekrutacji wykorzystania analizy stanowisk pracy
połączonej z określaniem profili kompetencyjnych, wzbogacanie
technik naboru i selekcji, decentralizacja decyzji o przyjęciu lub
nie przyjęciu do pracy
Uelastycznianie
wynagrodzeń poprzez większe zróżnicowanie form wynagrodzeń,
zastosowanie bodźców pozapłacowych
Kierunki zmian w
podejściu do ZZL w Polsce c.d.
Doskonalenie
poszczególnych etapów tworzących cykl systematycznego szkolenia,
zwiększanie aktywności pracowników w zakresie podejmowania
szkoleń
Upowszechnienie
systemu ocen pracowniczych
Analizowanie
stanu i struktury zatrudnienia, kosztów pracy i produktywności,
badanie klimatu organizacyjnego
Wprowadzanie
programów pomocy dla zwalnianych pracowników
Redefinicja
ról pełnionych przez podmioty, określanie miejsca i zadań działu
personalnego, większe zaangażowanie w sprawy personalne
kierowników liniowych