ADOLESCENCJA

Dorastanie jako dojście do dojrzałości. Pokwitanie. Problemy wieku dorastania. Konflikty. Mity i prawda o okresie adolescencji. Przyczyny przekory młodzieńczej w ujęciu Piageta, Adlera, Jakobsona. Rozwój światopoglądu. Ścieżka uzależnień. Zadania życiowe. Zasady wychowania młodzieży wg I. Obuchowskiej.

Kluczowe pojęcia: okres burzy naporu, skok pokwitaniowy, pierwszorzędne i drugorzędne cechy płciowe, przekora młodzieńcza, bunt młodzieńczy i jego rodzaje, kryzys autorytetu rodziców, nihilizm i cynizm młodzieńczy, romantyzm, potrzeba wielkich czynów i przygody.

Treść wykładu należy wzbogacić lekturą (B. Harwas-Napierała i J. Trempała: Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. T. 2. Rozdział 5)

• Wczesna adolescencja – wiek dorastania (od 11/12 do 15,0/16,0 r.ż.)

• Późna adolescencja – wiek młodzieńczy (od 16/17 do 20/23 r.ż.)

Sensowne wydaje się potraktowanie tego etapu jako okresu między dzieciństwem a

dorosłością. Jako okresu przejściowego, w którym dziecko pod względem fizycznym,

umysłowym i emocjonalnym zmienia się w dorosłego człowieka.

Za centralne zjawisko tego okresu uważa się POKWITANIE /skok pokwitaniowy/

Zachodzą bardzo złożone zmiany hormonalne

• Podwzgórze przekazuje sygnały przysadce, która zaczyna wydzielać zwiększone ilości hormonów gonadotropowych.

• Te z kolei stymulują rozwój gruczołów jąder i jajników,

• które zaczynają wydzielać więcej hormonów – testosteronu u chłopców (poziom wzrasta 20 -18 razy) i u dziewcząt pewnej formy estrogenu, zwanej estradiolem (wzrasta 8 - 6 razy).

Skok pokwitaniowy („sekwencja przyspieszonych przyrostów różnych części ciała” (za: Oleszkowicz, Senejko, 2011, s. 260).

• U chłopców między 12 a 15 r. ż. przyrost około 20 cm i 20 kg.

• U dziewcząt wcześniej, między 10 a 12 r.ż. , mniej silny przyrost.

• Szybsze dojrzewanie dziewcząt (średnio – 12;6 do 13;6 r. ż., u 95% wszystkich dziewcząt pomiędzy 11 a 15 r.ż.).

• Pogorszenie koordynacji. Kształtują się cechy płciowe.

• Konsekwencje nieterminowego rozwoju płciowego. Kompleks Diany

FAZY POKWITANIA U DZIEWCZĄT

• Faza przedpokwitaniowa (do 12 r.ż.): rozwój piersi, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka podlotka;

• Faza pokwitania właściwa (do 14 r.ż.): dalszy rozwój piersi, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, wystąpienie miesiączki (może być nieregularna), sylwetka staje się kobieca, trądzik;

• Faza młodzieńcza (do 16 r.ż.): dalszy rozwój piersi, owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta, wygląd typowo kobiecy, regularna miesiączka, subtelnienie rysów twarzy.

FAZY POKWITANIA U CHŁOPCÓW

• Faza przedpokwitaniowa (do 13 r.ż.): powiększenie jąder, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka wyrostka;

• Faza pokwitania właściwa (do 15 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, mutacja, zmiany rysów twarzy, trądzik;

• Faza młodzieńcza (do 17 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, głos męski, owłosienie łonowe przybiera kształt rombu, jabłko Adama, początki owłosienia na twarzy.

Obserwuje się obniżanie wieku inicjacji płciowej. W r. 1977 wynosił on średnio dla dziewcząt – 19,3; dla chłopców – 18,4. W r. 2005 – dla dziewcząt – 18,8; dla chłopców – 18,1 (za: jw.).

MITY i PRAWDA

• Nieśmiałość, lęk społeczny, przewaga emocji negatywnych nad pozytywnymi.

• Poczucie samotności

• Uczucia wyższe

• Przekora młodzieńcza

• Dążenie do przygody. PRAGNIENIE WIELKICH CZYNÓW

• Kształtowanie własnego charakteru

• Kryzys autorytetu rodziców

• Rośnie rola młodzieżowych grup odniesienia

• Rozwój światopoglądu (faza poszukiwania wzorca idealnego, faza koncepcji doskonałej rzeczywistości, faza realizmu)

• NIHILIZM

• CYNIZM

• WYBUCH RELIGIJNOŚCI

ŚCIEŻKA DO UZALEŻNIEŃ

• motywy ucieczkowe i motywy poszukiwania

BUNT MŁODZIEŃCZY

Rodzaje: egoistyczny vs altruistyczny, wewnętrzny vs zewnętrzny,destrukcyjny vs twórczy

10 ZASAD wg IRENY OBUCHOWSKIEJ

• Zasada akceptacji

• Zasada wiarygodności

• Zasada poszanowania intymności

• Zasada równych zobowiązań

• Zasada stabilności

• Zasada próśb

• Zasada konsekwencji

• Zasada otwartości na informację

• Zasada humoru.

• Zasada współdecydowania

Przygotowano na podstawie:

Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wyd. Psychologiczne.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Obuchowska, I. (1983). Okres dorastania. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Oleszkowicz, A.; Senejko, A. (2011). Dorastanie. {w:] J. Trempała (red.).Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.