Biogeografia

Problemy badawcze:

• Formy życiowe roślin

• Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej

• Zbiorowiska roślinne

• Typy i rodzaje zasięgów

Biosfera wpływa na:

• Klimat lokalny

• Stosunki wodne (retencje wody w glebie itp.)

• Procesy glebotwórcze

• Krążenie pierwiastków w przyrodzie (rozkład pierwiastków)

• Kształtowanie krajobrazu

Biogeografia mówi o rozmieszczeniu organizmów żywych tworzących biosferę: zmianach, wpływie historii, klimatu, człowieka na to rozmieszczenie

Biosfera  ekosystemy

Ekosystem – ugrupowanie uzależnionych od siebie roślin i zwierząt, połączonych związkami troficznymi i zależnościami przestrzennymi oraz uwarunkowane przez siedliska (te zwierzęta i rośliny) i wpływające na nie.

Na ekosystem składają się rośliny, zwierzęta (świat ożywiony) i ich siedlisko(część abiotyczna), a także wszystkie zależności między nimi.

Siedlisko warunkuje rozmieszczenie roślin i zwierząt lub uniemożliwia (zamieszkanie jakiegoś gatunku). Rośliny i zwierzęta wpływają na siedlisko (na glebę)

Ekosystem= układ wzajemnych zależności roślin, zwierząt.

Formy życiowe roślin (gdzie się znajdują pączki)

• Fanerofity – F – jawnopączkowe np. drzewa

• Epifity – E – porośla, rosną na drzewach (nie pasożyty)

• Chamefity – Ch – niskopączkowe, pączki do pół metra nad ziemią np. niskie krzewy i krzewinki np. jagoda, borówki, wrzosy

• Hemikryptofity – H – naziemnopączkowe, pączki przy powierzchni ziemi np. trawy.

• Kryptofity – K – skrytopączkowe

  • Geofity – G – ziemnopączkowe np. rośliny cebulowe

  • Helofity – He – rośliny bagienne

  • Hydrofity – Hy – rośliny wodne, całkowicie zanurzone np. moczarka

• Terofity – T – rośliny jednoroczne

Bagno zwyczajne – Ch

Dąb szypułkowy – F

Dębik ośmiopłatkowy – H i K

Groch zwyczajny T

Modrzew polski F

Rzęsa drobna Hy

Kąkol polny T

Lipa drobnolistna – F

Pływacz zwyczajny – Hy

Ślaz dziki G i H

Wrzos pospolity Ch

Tulipan dziki G

Głóg jednoszyjkowy Ch

Trzcina T

Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów żywych:

• Klimat

• Gleba

• Biotyczne – działalność organizmów żywych

• Historyczne – odnoszące się do zjawisk z przeszłości

• Biogeniczne – wynikające z morfologicznych cech taksonów i wymagań ekologicznych w stosunku do siedliska

Temperatura – 43 % promieniowana dociera do powierzchni ziemi.

Organizmy eurytopowe – duża tolerancja na zmieniające się czynniki środowiskowe

Organizmy stenotopowe – mała tolerancja na zmieniające się czynniki środowiskowe.

Na czynniki temperatury: eurytermiczne i stenotermiczne.

Termoekologiczne grupy roślin:

• Megatermy – duże wymagania cieplne, średnia temperatura roczna powyżej 20 st. C (strefa międzyzwrotnikowa)

• Kserotermy – duże wymagania cieplne, średnia temperatura roczna powyżej 20 st. C (strefa międzyzwrotnikowa z okresami suszy)

• Mezotermy – wrażliwe na mróz, nie znoszą ostrych zim, średnia roczna temperatura 15-20 st. C. (strefa pozazwrotnikowa)

• Mikrotermy – mogą przetrwać długą i ostrą zimę, średnia roczna temperatura 0-14 st. C (strefa umiarkowana)

• Hekistotermy – potrzebują niewielkiej ilości ciepła w okresie wegetacyjnym (strefa podbiegunowa i wysokogórskie piętra)

Fenologia:

Zjawiska fenologiczne – periodyczne zmiany klimatu mające postać pór roku, pociągają za sobą zmiany w rozwoju roślin tj. kiełkowanie, listnienie, kwitnięcie, owocowanie i zapadanie na spoczynek ziemowy.

Ekosystemy termiczne:

1. przystosowanie do niskich temperatur:

   • formy wzrostowe roślin: poduszkowe, szpalerowe, kobiercowe

   • czerwienienie roślin na okres zimowy

   • pokrycie młodych pączków gęstymi włoskami

   • przemiana skrobi w cukier

2. ochrona przed wysokimi temperaturami.

   • Usychanie pochew liściowych

   • Błyszcząca powierzchnia liści

   • Liście w pozycji wiszącej

Światło:

• Oświetlenie (długośc) zależy od szerokości geograficznej

• Rodzaj podłoża, zbiorowiska roślinne, zachmurzenie, zanieczyszczenia powietrza (warunkują warunki świetlne w skali lokalnej)

Fotoekologiczne grupy roślin:

• Światłolubne (heliofity) – duże zapotrzebowanie na światło. Muszą być w pełni oświetlone. Są to rośliny pustyń i półpustyń, stepów, tundry, górskich pięter alpejskich.

• Cieniolubne (skiofity) – nie występują w pełnym oświetleniu np. runo leśne

• Obojętne (euryfotyczne) – w pełnym świetle, jak i przy ograniczonej dostawie światła. Ilość światła może być np.

  • Rumianek bezpromieniowy 100-50%

  • Starzec zwyczajny 100-3%

Ekologizmy świetlne:

• Niski wzrost roślin wysokogórskich (dużo promieniowania słonecznego i obecność UF)

• Kolumnowe formy drzew na dalekiej północy

• Korona tego samego gatunku jest inna w lesie, a inna w terenie otwartym

• Zmienne ustawienie blaszek liściowych

• Forma życiowa roślin np. epifity, liany, pnącza

• W lasach liściastych rozwój Rona wczesną wiosną

Fototropizm – wyginanie rośliny pod wpływem kierunku oświetlenia (u większości roślin zielonych)

Fototaksja – ruch swobodny organizmu zorientowany w stosunku do źródła światła np. glony

Fotoperiodyzm – zakwitanie tylko przy określonej długości dnia

Fotonastia – reakcja ruchowa organizmu na bodziec świetlny, bez względu na kierunek

Zamykanie i otwieranie kwiatów w rytmie dobowym

Senne ruchy liści

WYKŁAD 2.

Wiatr:

• Wiatry stałe (pasaty)

• Wiatry lokalne np.

  • Bryza

  • Chamsin, z Afryki gorący.

  • Fen

  • Halny

Rośliny działają na prędkość wiatru (zwiększają tarcie)

Działania pośrednie wiatru.

• Przenoszenie mas powietrza

• Wysuszenie podłoża

• Przenoszenie chmur, mgieł i pyłów

• Erozja

• Itp.

Działalność bezpośrednia wiatru:

• Wzmożenie transpiracji

  • Rośliny higromorficzne – silniejsza transpiracja

  • Kseromorficzne – słabsza

• Uszkodzenia mechaniczne

• Deformacje roślin

  • Pochylenie w stronę dowietrzną

  • Ekscentryczne ułożenie słojów drzew

  • Formy skarlałe

  • Uszkodzenia delikatnych części

• Powalanie drzew

  • Drzewa odporne – dąb, buk, modrzew

  • Drzewa nieodporne – świerk, jodła, brzoza

Przystosowanie roślin do działalności wiatru:

• Podzielenie rozet liściowych

• Elastyczne ogonki liściowe

• Resupinacja (skręt) liści

Anemogamia – zapylanie przez wiatr.

Anemochoria – rozsiewanie diaspor (wszystkie części roślin (oprócz pyłku) mogące zapoczątkować rozwój następnego pokolenia) przez wiatr.

Pożary:

• Gruntowy – torf ( masa torfu jest na górze przesuszona i bardzo podatna na spalenie, ogień tli się w środku)

• Powierzchniowy

• Koron – pożar tylko w koronach.

Skutki pożaru lasu:

• Zmiana struktury glebowej, wypalenie organiki zostaje substancja mineralna

• Zmiana składu chemicznego gleby

• Zmiana stosunków wodnych na skutek zniszczenia roślin

• Inwazja heliofitów (rośliny pionierskie, światłolubne)

Pożary często występują na sawannach i w strefie śródziemnomorskiej.

Pirofity – rośliny przystosowane do przeżycia pożaru (duża odporność kory i liści, łatwość odnawiania się, wieloletnie zatrzymanie nasion zdolnych do kiełkowania)

• Paproć – w zbiorowiskach sosnowych, na wilgotnym podłożu, cienistym i bogatym w związki mineralne, dlatego jest taka zajebista

• Gardenia – gałęzie odporne na działanie płomieni, odradza się.

• Mamutowiec – relikt w Kalifornii, kora 0,5 metra, odporna na działanie ognia

• Sosna banska – szyszki zamknięte pod wpływem temperatury otwierają się.

Woda.

Rola wody:

• Rozpuszczalnik składników odżywczych w organizmie roślinnym

• Niezbędna przy fotosyntezie

• Umożliwia ruch organów roślin

• Umożliwia regulacje temperatury (roślin i zwierząt)

• Łagodzi zmiany temperatury.

Woda a rośliny:

• Kserofity – na siedliskach ubogich w wodę. Sukulenty poikilohydryczne i sklerofityczne

• Mezofity – wymagają umiarkowanej lub znacznej wilgoci, zdolne do ograniczenia transpiracji. Drzewa liściaste strefy umiarkowanej

• Higrofity – duża wilgotność powietrza i podłoża, więdną przy niedostatku wody.

• Hydrofity – tylko w środowisku wodnym, całkowicie zanurzone i o liściach pływających.

Hydrogamia – zapylanie przez wodę, tylko u roślin wodnych z kwiatami pod wodą np. rogatek

Hydrochoria – rozsiewanie diaspor przez wodę, nasiona przystosowane do unoszenia się w wodzie.

Woda jako środowisko życia.

• Odmienne środowisko życia (niż ląd): gęstość, lepkość, ciśnienie itp.

• Rozpuszczone są składniki odżywcze

• Zasolenie

• Odczyn i pH.

Troficzne typy wód:

• Oligotroficzne – ubogie w składniki pokarmowe, ale zanikają, bo dopływają do nich inne wody.

• Eutroficzne – jeziora zarastające

• Dystroficzne – o niskim pH, barwy żółto brązowej np. w oloczeniu lasów sosnowych.

Czynniki biotyczne wpływające na rozmieszczenie organizmów żywych na Ziemi:

Rośliny:

• Pnącza – bluszcz

• Epifity – storczyk

• Pasożyty – grzyby (mączniaki)

• Półpasożyty – jemioła

• Symbioza – porosty, bakterie z korzeniami roślin motylkowych

• Allelopatia – wydzielanie do otoczenia substancji płynnych lub gazowych w celu utrudnienia rozwoju chwastów

• Konkurencja

Zwierzęta:

• Zjadanie i zagryzanie

• Uszkodzenia mechaniczne i przenoszenia

• Szkodniki – kornik

• Rośliny owadożerne – rosiczka

• Zapylanie kwiatów

• Rozsiewanie diaspor

Czynniki historyczne wpływające na rozmieszczenie.

historyczna geografia roślin.

Zasada aktualizacji (uniformitarianizm) – dziś i wczoraj tak samo.

Metody badawcze historycznej geografii roślin.

Metody paleobotaniczne (bezpośrednie) – analiza szczątków kopalnianych, są to dane fragmentaryczne.

Analiza pyłkowa.

Analiza zawartości ziaren pyłku w osadach organicznych. Informuje o zmianach zasięgów poszczególnych jednostek taksonomicznych.

Analiza szczątków makroskopowych roślin.

Badanie zawartości diaspor w osadach organicznych. Informuje o zmianach zasięgu niektórych roślin, nie odzwierciedla stanu i budowy zbiorowisk leśnych, selektywnie odzwierciedla ekosystemy i zbiorowiska roślinne.

Analiza okrzemkowa.

Informacje o rozwoju i zmianach zachodzących w ekosystemach jeziornych.

Metody pośrednie – bardziej uniwersalne, ale mniej pewne. Odczytywanie minionych zdarzeń na podstawie dzisiejszego rozmieszczeni gatunków i stosunków ich wzajemnego pokrewieństwa.

Metoda geograficzno – morfologiczna, analiza kształtów i struktury zasięgów

Metoda kariologiczna – bada liczbę chromosomów i rozmieszczenie różnych cytotypów.

Metody chemotaksonomiczne – chemiczna analiza np. białek

WYKŁAD 3

Zasięg – obszar występowania danego gatunku.

Zasięgi pionowe

Zasięgi zwarte – gatunek zajmuje wszystkie miejsca, które są dla niego odpowiednie

Zasięgi luźne – część potencjalnych siedlisk pozostaje nie zajęta.

Zasięgi ciągłe – stanowiska leżące blisko siebie, zachodzi między nimi przenoszenie diaspor

Zasięgi rozerwane – w obrębie zasięgów występują przerwy na tyle znaczne, że roślina nie może ich pokonać

Elementy kierunkowe – oparte na zasięgu danego gatunku w granicach polski i analiza kresów zasięgu. Podstawą zaklasyfikowania jest zasięg na terenie polski.

Gatunki przechodnie – nie osiągają w Polsce żadnych kresów zasięgowych (1201 tj. 54,9 %) np.

• dąb szypułkowy

• brzoza brodawkowata

• olsza czarna

• topola osika

• lipa drobnolistna

Gatunki z granica północną:

Najwięcej wśród gatunków osiąga granicę zasięgu 465 (21,2%), są przystosowane do klimatu umiarkowanego np.

• modrzew europejski

• topola czarna

• lipa szerokolistna

• jodła pospolita

• sasanka alpejska

Gatunki z granicą wschodnią:

Jest to 135 gatunków (6,2%) – przystosowane do klimatu atlantyckiego lub subatlantyckiego, z łagodną zimą i latem, niewielkie amplitudy

• buk zwyczajny – pomorze zachodnie

• cis pospolity

Gatunki z granica południową 71 (3,2%) - gatunki o centrum występowania w strefie borealnej

• brzoza karłowata;

• grążel drobny

Gatunki z granicą południowo – wschodnią 42 (1,9%); ich granica rozciąga się dalej na północny zachód, ich występowanie łączy się z wybrzeżem Bałtyku, M. Północnego, Atlantyku

• woskownica europejska; krzew

• rokitnik zwyczajny; krzew

gatunki z granicą południowo – zachodnią 13 (0,6%), klimat borealny ale nie związany z klimatem morskim, ich zasięg to północno wschodnia Europa

• lepnica tatarska

Gatunki z granica zachodnią 14 (0,6%); rośliny stepowe, których centrum rozprzestrzenienia jest część Azji, otwarte zbiorowiska roślinne przystosowane do klimatu kontynentalnego, wymagają gorące lata.

• szczaw ukraiński

• lepnica litewska

Endemity – gatunki o niewielkim ograniczonym zasięgu

Botaniczne endemity Polski – rośliny ograniczone występowaniem tylko do terenu Polski. Praktycznej już ich nie ma, bo nie ma naturalnych granic.

Endemity niżu:

• brzoza ojcowska – subendemity (występuje również w Szwecji i na Słowacji)

• warzucha polska – sztucznie utrzymywana

Endemity Karpat

Jest to ponad 100 gatunków, w tym 10 endemitów ogólnokarpackicj i 16 endemitów zachodnio–karpackich.

Zachodnio karpackie:

• skalnica tatrzańska

• goździk lśniący

• goździk wczesny

• urdzik karpacki

W Sudetach brak endemitów.

Endemity zwierzęce – na świecie

• Panda wielka

• Panda Mała

• Koala

• Jak

Relikty

Relikty geograficzne – kiedyś dużo, obecnie zajmują niewielkie przestrzenie. Przyczyny powstawania reliktów to:

• Klimat

• Topografia

• Edaficzne

• Biotyczne

Relikty klimatyczne:

• Trzeciorzędowe (cieplej)

  • Sekwoja

  • Tulipanowiec

Relikty glacjalne:

• Brzoza karłowata

• Dębik ośmiopłatkowy

• Skalnica śnieżna

Za relikty klimatyczne uważa się sosnę (klimat borealny) i lipę wielkolistną (cieplejszy niż dziś).

Relikty topograficzne – związane ze starymi elementami rzeźby terenu, które zanikają np. jodła w Puszczy Białowieskiej

Relikty edaficzne – spotykane na glebach, które kiedyś były szerzej rozprzestrzenione, dziś są zniszczone i jest ich niewiele.

• Sit bałtycki

Ekologiczna klasyfikacja roślin:

Podział ze względu na zasobność gleby:

• Eutroficzne (pokrzywa zwyczajna)

• Mezotroficzne

• Oligotroficzne (mchy torfowe)

Obecność jednego ze składników w glebie.

• Kalcyfile – lubią wapń

• Kalcyfobiczne – nie lubią wapnia

• Bazyfilne – zasadowe

• neutrofile – nie związane z odczynem

• acydofilne – kwasolubne

• halofilne – słonorośla

• nitrofilne – lubią azot

• nitrofobne – nie lubią azotu

Organizmy kosmopolityczne – rozpowszechnione na całym świecie.

Na świecie brak jest pełnych organizmów kosmopolitycznych, ale np. człowiek nawiązuje do tego. Tendencje kosmopolityczne wykazują rośliny słodkowodne np. rzęsowate i paprocie wodne. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że są to rośliny azonalne (niestrefowe) czynniki klimatyczne są mało istotne, a do tego ptaki brodzące przenoszą je między zbiornikami.

Refugium (ostoja)

Obszar gdzie w przeszłości panowały warunki sprzyjające przetrwaniu dawnych składników flor, peryglacjalnych flor trzeciorzędowych, wyniszczonych w innych miejscach. Ich odtworzenie jest istotne dla poznania genezy współczesnych flor i historycznych powiązań poszczególnych obszarów. Są to obszary gdzie rośliny mogły przetrwać zlodowacenia. Związana jest z tym teoria nunataków.

Zwolennicy:

• relikty w Skandynawii stanowią rośliny, które wykazują dysjunkcje transatlantyckie

• większość roślin wysokogórskich Skandynawii nie występuje w górach południowej Europy

• endemity wysokogórskie Skandynawii to 17%

Przeciwnicy:

• na najwyższych wzniesieniach górskich musiały panować bardzo trudne warunki klimatyczne

• większość gatunków przywędrowała prawdopodobnie z Wysp Brytyjskich

Zasięgi dysjunktywne:

Dysjunkcja – przerwa zasięgu, dwa lub więcej obszarów występowania danego gatunku.

Dysjunkcje wewnątrz kontynentalne:

• arktyczno-górska – występowanie roślin wiąże się z migracjami oślin w plejstocenie. W europie np. w Skandynawi, Alpach, Karpatach występuje dębik ośmiopłatkowy

• arktyczno-trzeciorzędowa – rośliny przez trzy kontynenty półkuli północnej w klimacie umiarkowanym. Ostoje to wschodnioazjatycka, północnoamerykańska i bałkańsko-czarnoziemska.

Dysjunkcje międzykontynentalne:

• pantropikalne

• pacyficzne i inne

Zastępczość ekologiczna – w obrębie każdej z par taksonów zastępczych występujących w lasach Ameryki Północnej i Europy obydwa gatunki maja podobna skalę ekologiczną tolerancji i rosną na podobnych siedliskach.

Przykłady gatunków zastępczych flory leśnej Polski i SE Kanady:

• jesion wyniosły – jesion czarny

• wiąz polny – wiąz czarny

Przyczyna powstania:

• hipoteza dalekiego transportu (przekroczenie barier jednym skokiem)

• hipoteza potomstwa (pomost lądowy lub łańcuch wysp)

• hipoteza wędrówki kontynentów

Dysjunkcja pantropikalna (dookoła kuli ziemskiej w tropikach)

Dysjunkcje bipolarne – rośliny arktyczno-alpejskie i borealne-górskie.

Zasięgi pionowe wykład 4

Wraz ze wzrostem wysokości zmieniają się bardzo szybko. Wysokość ogranicza występowanie wielu roślin.

Ze względu na pionowe rozmieszczenie wyróżniamy:

• rośliny niżowe – nie występujące lub prawie nie występujące w górach

• rośliny górskie – o wyraźnym piętrowym rozmieszczeniu w górach.

• Rośliny „niegórskie” o szerokim pionowym zasięgu

Rośliny górskie:

• Gatunki podgórskie (z ośrodkiem występowania na centrum pogórza)

• Gatunki reglowe (z ośrodkiem występowania na jednym lub dwóch piętrach)

• Gatunki wysokogórskie (ponad granicą lasów, piętro kosodrzewiny, halne, turnie)

Piętro kosodrzewiny – subalpejskie

Hale i turnie – alpejskie

Gleby w górach:

Głównie brunatne i bielicowe, różnią się podłożem. Są płytkie kamieniste, panuje tu silna erozja.

Piętrowy układ roślin:

Zależy od podłoża geograficznego, kierunku przebiegu pasma, wielkości i otaczających roślin.

Granica lasu i lina wiecznego śniegu zależna jest od strefy. Często jest to układ asymetryczny, na stokach dowietrznych inny niż na zawietrznych.

Roślinność w tatrach.

Pogórze – do 600 m n.p.m.

• Są to bory mieszane. Grody, dębowo – grądowe, grabowe z domieszką lipy, buku i świerka.

• Dobrze rozwinięta warstwa krzewów.

• Gleby brunatne, płowe i skrytobielicowe. (szeroka skala wilgotności)

Piętro regla dolnego – od 1150-1250 m n.p.m.

• Dominacja buku, ale występuje jodła, świerk, klon jawor, wiąz górski.

• Ubogi florystyczne

• Liczny udział gatunków acidofilmnych i mezotroficznych.

• Podłoże kwaśne

• Gleby brunatne kwaśne, zbielicowione, płowe.

Bór mieszany górski

• Drzewostan świerkowo-jodłowy lub jodłowo-świerkowy, z domieszką buku.

• Na siedliskach żyznych zawierających wapń.

• Powojnik alpejski, fiołek dwukwiatowy

Regiel górny – od 1400-1500 m n.p.m.

Nawapniona świerczyna górnoreglowa

• Gleby próchniczo-węglanowe

• Drzewostan świerkowy z udziałem jarzębiny i krzewiasto-mszystym runem.

• Paprotniki

Zachodniokarpacka świerczyna górnoreglowa

• Bór świerkowy na podłożu fliszowym lub granitowym, z domieszka olszy szarej i jarzębiny

• Brak gatunków atlantyckich

• Kosmatka żółtawa

Subalpejskie (kosodrzewina) – od 1800 m n.p.m. (nie w Bieszczadach)

Karpackie zarośla kosówki.

• Na podłożu kamienistym i wapiennym, duża próchnica

• Obecność krzewów np. górska odmiana jarzębiny, czeremcha skalna. Krzewinki np. borówki czarne.

• Endemity złocień okrągłolistny

Piętro alpejskie – od 2300 m n.p.m.

• Zbiorowiska murawowe, ziołorośla i twardorośla.

Ziołorośla z panującym tojadem mocnym.

• Pospolite w tatrach

Twardolistne z panującą kostrzewą karpacki.

• Bogate florystyczne zbiorowiska roślinność tatrzańskiej. Od 1400 m n.p.m. po najwyższe szczyty.

• Na podłożu wapiennym

Rośliny tatrzańskie piętra wysokogórskich.

• Jastrzębiec pomarańczowy – od 1000 do 2000 metrów, na niżu praktyczne nie występuje. Rośnie na wapieniu i granicie. Hemikryptofity.

• Różeniec górski – rośnie w tatrach wśród skał, na piargach. Występuje na granicie i wapieniu. W zbiorowiskach reglowych do najwyższych pięter. Hemikryptofity.

• Goryczka kropkowana – 1300-2500 m n.p.m. Na trawiastych zboczach i wśród skał

Przystosowanie roślin do środowiska:

1. formy niskie, zbite

2. liście skupione w rozetę przy podłożu

3. łodyga często skrócona

4. filcowa lub woskowa warstwa na powierzchni liści

5. skórzaste, zimozielone liście

6. wczesne zakwitanie

7. duże ilości pyłku i nektaru

8. często rośliny wiatropylne

9. odporność na zamarzanie

10. żyworodność – kiełkowanie nasion na roślinie macierzystej.

Różnice i podobieństwa strefy subarktycznej i piętra alpejskiego

Występowanie wietrzej zmarzliny	Brak wiecznej zmarzliny w pasmach górskich, strefy umiarkowanej gorącej
Nieprzerwana fotosynteza podczas dnia polarnego i występowanie nocy polarne	W mniejszym zakresie zmienna długość dnia i nocy, brak długiego okresu całkowitej ciemności
Płaski, nizinny charakter terenu, brak spływania wody	Zróżnicowanie nachylenie stoków, gwałtowne spływanie wody
Krótki sezon wegetacyjny	Zróżnicowana długość sezonu wegetacyjnego
Niska suma opadów (300 mm)	Zróżnicowana, wyższa suma opadów
Ubogie, kwaśne gleby, torfowiska	Niewykształcone, płytkie gleby lub ich brak

Elementy geograficzne

Elementy geograficzne oddają geograficzny charakter flory danego obszary opierając się na całych zasięgach poszczególnych gatunków. Są to gatunki mający podobny typ rozmieszczenia.

Klasyfikacja:

Elementy

Podelementy

Grupy

Typy zasięgów

1. Element holarktyczny:

Są to gatunki rozpowszechnione w całej holarktydzie oraz ograniczone zasięgiem do poszczególnych jej części.

Główni przedstawiciele: Kasztanowate, różowate, klonowate.

Rośliny: brzoza, pszenica, żurawina

Stanowi największą cześć polskiej fauny (cała należy)

1. Podelement cyrkumborealny:

• Centrum rozmieszczenia w obrębie pasa borealnego (lasów iglastych)

1. Grupa cyrkumborealna właściwa.

• Grupa najliczniejsza w Polsce np. borówka brusznica (lasy sosnowe, świerkowe i mieszane w górach do 2300m n.p.m.

1. Grupa cyrkumborealno-oceaniczna.

• Niewiele gatunków w Polsce

• Są to rośliny wodne, leśne wrzosowiskowe.

• Charakterystyczny jest podrzeń żebrowiec (paproć, lubi cieniste lasy, )

3. Grupa arktyczno-borealna

• W Polsce kilka gatunków, często na torfowiskach

• Brzoza karłowata

1. Podelement euro-syberyjski

• Obszar występowania to obszar eurosyberyjski

• Brzoza omszona, brzoza niska, malina właściwa

1. Podelement arktyczny

• W Polsce tylko dwa gatunki

• Skalnica śnieżna – relikt glacjalny, Gnidosz sudecki – relikt glacjalny

1. Podelement arktyczno-alpejski/

• Występują w strefie arktycznej i w górach. Powstały na wskutek ruchu lądolodu

1. Grupa amfiarktyczno-alpejska.

• Okołobiegunowo i w górach

• Wiechlina alpejska

1. Grupa Euroazjatycka

• Obszar atktyczny przylegający do Eurazji oraz góry Europy i Azji.

• Fiołek dwubarwny

1. Grupa euroamerykańska

• Gatunki w górach Europy i Ameryki N.

• Skalnica dwuletnia

1. Grupa amfiatlantycko-europejska

• Góry Europy i część arktyczna po obu stronach Atlantyku

• Jaskier lodnikowy

1. Podelement ałtajsko-alpejski

• Góry Europy i Centralnej Azji.

• Zawilec narcyzowy

6. Podelement środkowoeuropejski

• Gatunki występujące w środkowej europie, lub mają tu centrum występowania. Ważne dla polski.

1. Grupa niżowa

• Drzewa liściaste – buk zwyczajny, dąb szypułkowy

1. Grupa reglowa

• Regiel dolny - najlepiej

• Gatunki liściaste lub zaroślowe

• Jodła pospolita, klon jawor

1. Grupa wysokogórska

• Głównie pietra kosówki, alpejskie i turniowe

• Wierzba wykrojona

6. Podelement atlantycki

• Przyatlantycka część europy (w Polsce mało)

• Wrzosiec bagienny (pobrzeże Bałtyku)

6. Podelement Amfiarlantycki

   • Po obu stronach Atlantyku.

   • Charakter oceaniczny

   • Przygiełka buała

7. Podelement pontyjski

• Ośrodek to Prowincja Pontyjska (Przy Morzy Czarnym)

• Przejściowy charakter między obszarem eurosyberyjskim a irańsko-turańskim

• Klima kontynentalny, dużo światła

• W Polsce

  • Wyżyna Małopolska

  • S i NE Wyżyny lubelskiej

  • Len złocisty

2. Element śródziemnomorski

• W Polsce brak typowych przedstawicieli. Występują tylko przyśródziemnomorskie np. Dąb omszony

3. Element irańsko-turański

• Azja Centralna (Mongolia, przy Morzy Kaspijskim, Azja Mniejsza)

• Brak typowych gatunków w Polsce, są subirano-turańskie np. ostnica włoskowata.

4. Elementy łącznikowe

• Holarktyczno-śródziemnomorskie – klon pospolity

• Śródziemnomorskie-irańsko-turańskie

• Holarktyczno-śródziemnomorskie-irańsko-turańskie – topola biała

• Elementy kosmopolityczne – występują na całej albo prawie całej kuli ziemskiej.

SYNANTROPIZACJA

Synantropizacja:

1. proces przekształcania szaty roślinnej (zwierząt) pod wpływem działań człowieka. Wypieranie elementów swoistych prze obce.

2. problem granicy między zbiorowiskami pierwotnymi i antropogenicznymi.

Składowe procesów synantropizacyjnych:

• Przemiana roślinności

• Ustępowanie zbiorowisk naturalnych na skutek działalności człowieka

• Rozprzestrzenianie zbiorowisk naturalnych na skutek działalności człowieka

• Powstanie nowych zbiorowisk antropogenicznych

• Przemiana flor

  • Ustępowanie gatunków wrażliwych

  • Rozprzestrzenianie gatunków synantropijnych na skutek działalności człeka

  • Powstanie nowych taksonów na skutek działalności człeka

Przemiany roślinności:

Ustępowanie zbiorowisk naturalnych na skutek działalności człeka:

W Polsce użytki rolne to 60% jest to bardzo ważne ponieważ są to ekosystemy sztuczne utrzymywane prze człowieka. Są to maksymalnie uproszczone układy ekologiczne, o dużej presji środków chemicznych, obcych przyrodzie. Wzrost powierzchni użytków rolnych wywołuje zmiany w zlewni (zwiększenie erozji, oraz włączenie do obiegu materii organiczne z pól)

Przemiany powierzchni leśnych:

Główną przyczyną ubywania powierzchni leśnych było karczowanie i wypalanie. Lasy ustępują nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Wiąże się z tym problem ponownego zalesienia gruntów porolniczych w Polsce jest to od 23% do 30%.

Przemiany innych powierzchni.

• Mokradła – drugi typ krajobrazu pierwotnego w Polsce (bagna, torfowiska, łęgi). Główną przyczyna są zmiany stosunków wodnych.

• Murawy – trzeci typ krajobrazu pierwotnego (murawy ciepłolubne i wysokogórskie)

• Roślinność potencjalna

  • Zespoły pierwotne w pradziejach Polski.

  • Potencjalna roślinność naturalna – taka która wytworzyłaby się na danym terenie gdyby przestał interweniować człowiek

Rozprzestrzenianie zbiorowisk naturalnych na skutek działalności człowieka.

• Samoistne odradzanie się lasu na zrębach

• Wtórne murawy kserotermiczne na pastwiskach (wypas powoduje utrzymywanie się zbiorowisk otwartych)

Powstanie nowych zbiorowisk antropogenicznych:

• Zbiorowiska synantropijne – po zniszczeniu pierwotnej szaty roślinnej ( wspólna cecha to gleba wzbogacona w sole mineralne)

• Roślinność segetalna – roślinność pól uprawnych i ogrodów

• Roślinność ruderalna – roślinność osiedli ludzkich, linii komunikacyjnych, terenów przemysłowych (bez świadomej ingerencji człowieka)

Przemiana flory i fauny

Przyczyny ubożenia flor:

• Bezpośrednie tępienie (zbieractwo)

• Niszczenie zbiorowisk roślinnych (oranie muraw, łąk)

• Zmiana warunków siedliskowych i środowiska życia (odwadnianie, nawożenie)

Gatunki zagrożone:

Ex – extince – wymarłe i przypuszczalnie wymarłe

E – endangered – wymierające (wyginą jeżeli nie przestaną działać czynniki powodujące zagrożenie) (często relikty na granicy zasięgu)

V – vulnerable – narażone na wyginięcie (wyginą w najbliższej przyszłości)

R – rare – rzadkie (mała iczba stanowisk i mała populacja)

I – o nieokreślonym zagrożeniu

Wyspy są szczególnie narażone ponieważ sprowadza się tam obce gatunki, nieznanie np. 1515 na Wyspę Świętej Heleny przywieziono kozy o owce to spowodowało wytępienie endemicznych gatunków lasotwórczych na wyspie.

Przyczyny ubożenia fayny:

• Eksterminacja gatunków

• Niszczenie siedlisk

Apofity – rośliny synantropijne miejscowego pochodzenia

Antropofity – rośliny synantropijne obcego pochodzenia (w Polsce 12,3 %)

• Archeofity – przybyłe przed końcem XV w. (58,5%)

• Kenofity – gatunki przybyłe w czasach nowożytnych (41,5%)

  • Haloagriofity – zadomowione w zbiorowiskach naturalnych

  • Hemiagriofity – zadomowione w zbiorowiskach seminaturalnych np. tatarak

  • Epekofity – zadomowione wyłącznie w środowiskach synantropijnych

• Diafity – niezadomowione

• Efemerofity – zawlekane przejściowo i niezadomowione

• Ergazjofigofity – przejściowo dziczejące z uprawy

Apofizy np. dziki czarny bez jest gatunkiem rodzimym i wchodzi w skład naturalnych lasów łęgowych. Rosną również w środowiskach przekształconych przez człowieka, czyli należy do gatunków apofitów.

Archeofity

Neolit: (5200-1900 przed Chrystusem)

• Konkol zbożowy, owies głuchy, gorczyca polna

Halsztat (800-450r. przed Chrystusem)

• Tobołki polne, włośnica sina, włośnica zielona

Okres rzymski

• Chwastnica jednostronna

Wczesne średniowiecze:

• Pokrzywa żegawka, popłoch pospolity

Kenofity:

Epekofity (zadomowione na siedliskach antropogenicznych)

• Pieprznik przydrożny, rumianek bezpromieniowy, starzec wiosenny

Hemiagriofity (w zbiornikach naturalnych)

• Dąb czerwony, czeremcha amerykańska, robinia akacjowa, klon jesionolistny

Haloagriofity (wnikające do zbiorowisk naturalnych)

• Nawłoć kanadyjska, nawłoć późna

Czynniki ekspansji wg Podbielkowskiego

• Szeroka amplituda ekologiczna

• Duża produkcja nasion

• Długi okres kwitnięcia i owocowania

• Niespecyficzne zapylanie

• Wielkość nisz ekologicznych

Klasyfikacja fauny synantropijnej:

• Gatunki technofilne – działalność człowieka pomaga opanować

• Gatunki technofobne – uciekają przed człowiekiem

Zwierzęta wobec synantropizacji:

Apobionty – dzikie przed neolitem teraz w środowiskach antropogenicznych

Antropobiony – gatunki obce, rozszerzające zasięgi na siedliska antropogeniczne

Archeobionty – przed 1500 rokiem (już zadomowione)

Kenobionty – po 1500 roku.

Epekokenobionty – tylko na antropogenicznych np. szczury

Holokenobionty – wchodzące do siedlisk naturalnych np. jenot

Efemerobionty – pojawiające się przejściowo

Rozprzestrzenienie się gatunków synantropijnych (inwazje)

Na skutek działalności człowieka po 1500 r. , kiedy to rozwijały się szlaki komunikacyjne. Człowiek tworzy warunki sprzyjające migracją stepowych gatunków (np. skowronek), sztucznych zbiorników dla roślin wodnych i skałopodobnych budowli dla roślin górskich (gołąb skalisty).

Zwierzęta do obrony stosują kamuflaż czyli. Podstawą tego jest odpowiednie ubarwienie, ale i kształt

• Odmienne ubarwienie grzbietów i strony brzusznej (ryby)

• Zmiana barwy

• Upodobnienie do liści

• Upodobnienie do martwych roślin, śmieci

• Udawanie padliny

Przystosowanie zwierząt do różnych warunków życia.

• Do różnej temperatury (duży zakres tolerancji)

Odporność na niska temperaturę związana jest z zamarzaniem płynów ustrojowych. (glicerol obniża punkt zamarzania). Zwierzęta są aktywne w niewielkim zakresie temperatur Pd minus kilku do + 50 st. C.

Mamy zwierzęta zmiennocieplne i stałocieplne.

Zwierzęta pustyń.

• Nadmiar ciepła i promieniowania słonecznego.

  • Jasna barwa, odbijanie promieni, elementy kamuflażu

  • Duże uszy – służą chłodzeniu ciała.

• Brak wody

  • Zapasy tłuszczowe w garbie, woda z ofiar, wodę z sukulentów

Zwierzęta obszarów polarnych:

• Utrzymywanie różnicy temperatur

  • Utrzymywanie obniżonej temperatury ciałą

  • Podwyższenie tempa metabolizmu dla zrównania strat cielnych

  • Zwiększona izolacja ciała

• Izolacja wewnętrzna

  • Gruba warstwa tłuszczu.

• Izolacja zewnętrzna

  • Sierść

Np. Niedźwiedź polarny do życia na Arktyce.

• Bardzo silny

• Stopy pokryte sierścią

• Dobrze pływa

• Nurkowanie z otwartymi oczami

• Dobry węch

Państwa biologiczne:

Podział opiera się na kryterium florystycznym. Przy jednostkach niższego rzędu uwzględnia się kryterium oceny roślinności i warunków siedliskowych.

1. państwo – wysoki stopień endemizmu.

2. obszar

3. prowincja

4. dział

5. kraina

6. okręg

Granice poszczególnych jednostek odpowiadają największemu zagęszczeniu linii zasięgowych taksonów. Granicę nie są ostre, a flory poszczególnych jednostek przechodzą stopniowo w inne.

Państwa na kuli ziemskiej.

1. Państwo holarktyczne.

• Flora i fauna półkuli północnej strefy: arktycznej, umiarkowanych i części podzwrotnikowej

• Zróżnicowanie warunki klimatyczne

• Systemy są młode powstałe u schyłku ostatniej epoki lodowcowej.

• Duża rola człowieka:

  • Eksterminacyjna (powoduje zniszczenia i zanikania gatunków zwłaszcza endemitów)

  • Introdukcyjna (prowadzące do ujednolicenia ekosystemów)

• Stosunkowa ubogo fauna

  • Duża rozległość terenu i trudne warunki życia

  • Zmienne warunki klimatyczne

  • Intensywne działania człowieka

Znajdują się tu trzy poddaństwa:

- holarktyczne (prowincja arktyczna i borealna)

- śródziemnomorskie

- sonorskie

Prowincja borealna:

20 000 gatunków roślin naczyniowych

10 000 gatunków endemitów np. krzyżodziób, wiewiórka pospolita

Podpaństwo śródziemnomorskie

Stare, pozostałości wczesnotrzeciorzędowych układów biotycznych. Bogata flora i fauna, ale silnie zmieniona przez człowieka. 20 000 gatunków roślin naczyniowych w tym 60% to endemity.

2. Państwo paleotropikalne

• Strefa gorąca (Afryka, południowa Azja, Hawaje)

• 50 rodzin endemitów

• Większość gatunków trzeciorzędowych

• Cztery podpaństwa: orientalne endemity nawet do 65% (na wyspach, zwierzęta Wargacz ( drapieżne, niedziwedzie), Nosorożec jawajski), Madagaskarskie endemizm 90% (długa izolacja), Nowokaledońskie, duże bogactwo gatunków ponad 3000, endemity 85%, dużo gatunków starych (kredowych), Etiopskie najuboższa, tylko 40-50% endemitów.

3. Państwo neotropikalne

• Ameryka Południowa i środkowa, Karaiby

• Bogata flora, nie do końca poznana

• Należą tu różne strefy: lasy równikowe, lasy iglaste, sawanny, stepy, pustynie i półpustynie

• Wiele endemitów

• Zwierze to np. Kinkażu (drapieżne, szopowate)

4. Państwo przylądkowe

• Najmniejsze państwo, flora jest odrębna i swoista

• Dużo reliktów i endemitów

• Dużo roślin ozdobnych

5. Państwo australijskie

• Australia i Tasmania

• Dużo endemitów nawet 85%(długa izolacja)

• Charakterystyczny jest tu eukaliptus

• Brak traw, bo liście eukaliptusa są toksyczne i po opadnięciu toksyny dostają się do gleby

• Prymitywne ssaki np. dziobaki (jajorodne), kangury (torbacze)

6. Państwo holantarktyczne

• Obszar okołobiegunowy, niewielki, ale duże odległości miedzy poszczególnymi obszarami

• Tylko 10 niewielkich rodzin endemitów

• Charakterystyczne: Notofagus

Globalny podział Polski:

• Państwo: Holarktyda

  • obszar: Euro – Syberyjski

    • prowincja: Niżowo – Wyżynna, Środkowoeuropejska

      • A. Dział Bałtycki

      • B. Dział Północny

    • prowincja: Pontyjsko – Pannońska

      • C. Dział Stepowo – Leśny

    • prowincja: Górska, Środkowoeuropejska

      • podprowincja: Karpacka

        • D. Dział Karpaty Zachodnie

        • E. Dział Karpaty Wschodnie

      • podprowincja: Hercyńsko – Sudecka

        • F. Dział Sudety

Okolice Poznania:

Prowincja: Niżowo – Wyżynna, Środkowoeuropejska

Dział Bałtycki

Podział Pas Wielkich Dolin

7. Kraina Wielkopolsko – Kujawska

c. Okręg Poznańsko - Gnieźnieński

Cele i podstawy podziału geobotanicznego Polski.

Podział oparty jest na florze i roślinności. Pozwala wyodrębnić naturalne jednostki regionalne.

Kształtowanie przez:

• Czynniki historyczne

• Rzeźbę terenu

• Układ hydrologiczny

• Zróżnicowanie klimatyczne

• Odległość od morza

• Przemiany antropogeniczne

Granice:

Dział Bałtycki/ Dział Północny

• Przejście do borealnego charakteru przyrody

• Granicą jest zasięg buka zwyczajnego (charakterystyczny dla strefy niemoralnej) i świerka pospolitego (charakterystyczny dla strefy borealne)

Dział Bałtycki / działy górskie

• Granicę stanowi przygórki próg lessowy (wyraźny w odcinku Karpat, w odcinku wschodnim i przedpolu Sudetów.

• Jodła pospolita (gatunek reglowy) olsza szara (przechodni)

Dział Północny

• Granica między Działem Bałtyckim i północnym jest płynna.

Charakterystyczne cechy:

• Większy kontynentalizm

• Młode, różnorodne formy powierzchni Ziemi ze zlodowaceniem

• Duże i dużo zbiorników jeziornych (wpływa to na ekosystem)

• Zanik gatunków Działu bałtyckiego i Europy Środkowej np. gatunków lasotwórczych (dęby bezszypułkowego, buku, jaworu)

• Przewaga świerku, wypiera gatunki liściaste, a nawet sosnę

• Ważny gatunek liściasty to grab.

• Gatunki charakterystyczne – turzyca szczupła, turzyca życiowa, jałowiec halny

Geologia i geomorfologia

Są to obszary młode glacjalnie, o bogatej rzeźbie. Dużo form kemowych, terasowych, morenowych, ozy, zagłębienia wytopiskowe.

Klimat:

umiarkowany przejściowy, o wyraźnie zaznaczonych cechach kontynentalizmu

• Dużo mroźnych dni

• Średnia temperatura jest niższa o 3-4 st. C. niż na zachodzie

• Opady 650 mm.

• Okres wegetacji 200 dni

• 130-150 dni z przymrozkami

Duża sieć hydrologiczna. Dorzecze Wiły i Niemna, dużo jezior Hańcza

Szata roślinna.

Bogactw tego obszaru wynika z cech obszaru: rzeźby terenu, młodości form, surowości klimatu, bogactwo wody, mały stopień synantropizacji.

Charakterystyczne zbiorowiska leśne to grądy (grab, dąb, lipa) i różnego rodzaju zbiorowiska borealne (istotny jest tu świerk). Występują torfowiska, wydmy, roślinność kserotermiczna.

Flora:

Gatunki lasotwórcze: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, grab zwyczajny, leszczyna.

Kres występowania gatunków charakterystycznych dla lasów liściastych np. przytulia leśna.

Nie występuje tu: dąb szypułkowy, topola czarna, klon polny i jawor.

Fauna:

Bezkręgowce: Muchówka (gatunek borealno-górski mało w Polsce)

Ptaki: gatunki pospolite w całym kraju (związane ze strefą umiarkowaną) np. myszołów, dzięcioł czarny, dzięcioł duży.

Elementy borealne i borealno-górskie np. krzyżodziób świerkowy.

Ssaki: pospolite w całym kraju np. wiewiórka. Elementy fauny borealnej np. Smużka (mały gryzoń) czy Mroczek Pozłocisty (nietoperze)

Prowincja Pontyjsko-Pannońska.

Kraina Wołyń zachodni, ma układ równoleżnikowy. Charakterystyczne są tu: dąbrowa podolska, zarośla pontyjskie, zarośla wiśni karłowatej, kserotermiczne murawy o charakterze stepowym(np. len złocisty). Gatunki charakterystyczne: storczyk purpurowy.

Roztoczański Park Narodowy

Plan ochrony:

Fragmenty zbliżone do naturalnych fitocenoz, o ustabilizowanej dynamice procesów ekologicznych, podlegają ochronie ścisłej i nie podlegają żadnym działaniom.

Ochrona bierna – niczego nie dodajemy, nie wywozimy, przyroda samo sobie radzi.

I tak w dobrze zachowanych ekosystemach w 1992 r. postanowiono o zaniechaniu ingerencji w naturalny proces odnowy lasu na 20 lat. Później zostaną włączone do obszarów ochrony ścisłej.

Dla obszary najsilniej przekształcone z dominacją drzewostanów sosnowych postanowiono opracować program przebudowy w okresie 40 lat.

Park ma nieregularny kształt, a zwierzęta się przemieszczają i często znajdują się na terenach nie chronionych. Chroniona zwierzyna płowa (sarny i jelenie) wyrządza szkody na terenach rolniczych, a na pokrycie tych szkód nie ma pieniędzy.

Sieci komunikacyjne w RPN:

W 1975 zbudowano przez park rok po utworzeniu go linię szerokotorową do ZSRR (linia siarkowa). Linia dzieli park na dwie części i tworzy barierę ekologiczną. Ma nastąpić modernizacja linii i będzie szybka kolej Warszawa-Lwów (co jest złe dl parku)

Sieć dróg bitych nie jest takim wielkim problemem, ale zawsze jest to źródło hałasu i giną tu zwierzęta

Nauka a park:

Badania naukowe prowadzone przez pracowników parku i innych naukowców. Publikacje naukowe o parku, jakieś wycieczki, ośrodki edukacyjne.

Służby parku dbają o dobre relacje z mieszkańcami okolicznych terenów.

Ochrona a turystyka.

Ruch turystyczny przez ostatnie 30 lat nasila się, wiąże się to ze śmieciami, wydeptywaniem, hałasem. Dlatego powstała Konna Straż Ochrony Przyrody (1984) która dba o spokój.

Sieć obszarów chronionych na Roztoczu:

Są to 4 parki krajobrazowe. Podjęto działania zmierzające do utworzenia rezerwatów biosfery (ich celem jest: zachowanie różnorodności na ich terenie). W Polsce są 4 rezerwaty biosfery: Słowiański RB, Białowieża, jezioro Łuknajno i Babia Góra.

Cietrzewie – charakterystyczne zjawisko tokowania (tańce godowe) i pojedynki. Na początku lat 70 Cietrzewie zaczły zanikać w wyniku: zmian w gospodarowaniu lasów i polan. Na początku XXI wieku podjęto plan ratowania Cietrzewi. Program ochrony polega na zachowaniu obszarów wilgotnych (podniesienie poziomu wody oraz koszenie zarastających łąk, zapewnienie nieregularnego zadrzewienia, gęstych kęp, dużych polan i terenów zabagnionych. Najlepsze są zarośla do 20-25 cm, żeby się widziały. Idealne są torfowiska i poligony. Zagrożeniem dla Cietrzewi są turyści, dlatego poligony są tak dobre, bo ich tam nie ma. Ich wrogowie to kruki, jenoty, kuny i lisy. Ludzie zbierające jagody też są zagrożeniem, bo jagodzianki są miejscem chowu młodych.

Rysie – mięsożerne, ich pokarmem są średnie ssaki kopytne (sarna, piżmowiec), ale i mniejsze gryzonie. Średnio w Puszczy Białowieskiej każdy osobnik zjada 67 ssaków. Łączą się w pary na krótki okres czasu. Przez ostatnie 200 lat całkowicie wyparte ze swoich terenów. W Polsce pod ochroną od 1995 r. W Puszczy Kampinoskiej nastąpiła ich reintrodukcja. Na początku 1989 wypuszczono 30 rysiów z ogrodów zoologicznych. Po kilku latach wyczerpały się nadajniki, w 2004 r. stwierdzono występowanie w terenach oddalonych o 100km, dziś jest ich około 15. Obserwacja rysia jest trudna, bo rysie się chowają, dlatego polega ona głównie na szukaniu zdobyczy, robieniu pułapek i zakładaniu potem nadajników.

Rysie potrzebują polan i odnowień lasu, gdzie łatwo zlokalizować ofiarę, ale i gęstwiny, do krycia się i swojej ofiary. Las nie może być posprzątany (są tu martwe drzewa). Ich ochrona polega na tworzeniu bezpiecznych tras wędrówek (system korytarzy leśnych).

Susły – Susły perełkowate można spotkać w SE Polsce w koloni utworzonej przez człowieka koło Świdnika. Susły moręgowane żyją w Polsce SW pod Strzelcami Opolskimi.

Spadek ich liczby spowodowany jest zmianami zagospodarowania terenu (łąki zaorano, a część zarosła lasem).

Do ich reintrodukcji potrzebne są łąki regularnie koszone (dlatego dobre są tereny blisko lotniska). Ich populację szacuje się na podstawie odchodów. Susły żyją tylko w krótkiej trawie. Susły budują systemy korytarzy. Jest to relikt z cieplejszych czasów (gatunek stepowy, śpi do 7 miesięcy)

Norwegia

Położona jest na półwyspie skandynawskim (blisko ciepły Prąd Zatokowy). Amplitudy nad morzem nie są duże od około -1 st. C do 20 st. C. Natomiast w głębi lądu są znacznie większe.

Strefowość klimatyczno-roślinna.

Duże zróżnicowanie. Występują tu: Na południu lasy liściaste strefy nemoralnej, lasy borealne w pasie strefy umiarkowanej chłodnej, przez krzewiastą formację brzozową do roślinności tundrowej na krańcu północnym.

Podobne rozłożenie mamy przemieszczając się pionowo.

Czynniki wpływające na klimat:

• Położenie na północy, duża rozpiętość południkowa (4-32 st. E) i równoleżnikowa (58-71 st. N)

• Dobrze zaznaczona rzeźba terenu

Niziny południowe i zachodnie należą do ciepłych stref klimatycznych, ale większość powierzchni poniżej górnej granicy lasu położona jest w strefie chłodnej. Obszary górskie i północne to strefa arktyczna i alpejska.

Temperatura z N-S obniża się o 0,5 st. C na 100 km, a w pionie o 0,6 st. C. na 100 metrów.

Roślinność żyjąca w mikroklimacie.

Klimat  mikroklimat  klimat regionalny

Mikroklimat zależy od makroklimaty ale również czynników lokalnych: nachylenie stoków ekspozycja stoków, rodzaj podłoża , kierunek wiatru, oddalenie od zbiornika. Jednym z najważniejszym czynników klimatu lokalnego jest zaleganie pokrywy śnieżnej.

Na klimat wpływa ocean (duże wpływy na zachodzie, małe na wschodzie), znaczenie ma również cień opadowy (wiatry są zachodnie). Temperatura zimnych miesięcy różni się znacznie od -16 do -5 st. C.

Liczba gatunków.

Liczba gatunków maleje przy oddalaniu się od równika.

Strefy roślinne w Norwegii

Granice południowego pasa strefy borealnej wyznacza brak ciepłolubnej roślinności lub zdecydowane obniżenie ich frekwencji, są tu jeszcze gatunki lasów liściastych np. dąb szypułkowy. Północna granicę zasięgu ma tu olsza szara. Strefa borealna to typowe zbiorowiska iglaste i torfowiska (świerk, sosna, brzoza, ale i olsza szara, topola osika i jarzębina)

Granicą miedzy środkowym, a północnym pasem strefy borealnej jest zanik pól uprawnych.

Rozkład strefy roślinności:

Nemoralna lasów liściastych.

Boreonemoralna - strefa mieszana, lasów liściastych i borealnych. Kraje nadbałtyckie, część Szwecji i Finlandii)

Południowa część strefy borealnej

Środkowa cześć strefy borealnej

Północna część strefy borealnej.

Strefa alpejska

Strefa arktyczna.

Brzoza omszona – stanowi północną granicę lasów.

Różnice i podobieństwa strefy subarktycznej i piętra alpejskiego.

Subarktyczna:

Występuje wieczna zmarzlina

Nieprzerwana fotosynteza przy dniu polarnym

Płaski teren, brak spływania wody

Krótki sezon wegetacji.

Niska suma opadów.

Ubogie gleby i są torfowiska.

Piętro alpejskie.

Bark wiecznej zmarzliny (w strefie umiarkowanej i gorącej)

W mniejszym zakresie zmienna długość dnia i nocy.

Zróżnicowanie nachylenia stoków, gwałtowny spływ wody.

Zróżnicowanie długości sezonu wegetacyjnego

Zróżnicowana suma odpadów.

Płytkie gleby, lub brak

Jeszcze doczytać do końca: dodać parki i jakieś mapki.