Kolumbia (hiszp. Colombia, Republika Kolumbii – República de Colombia) – państwo w północno-zachodniej części Ameryki Południowej leżące nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym.
Republika Kolumbii jest położona w północno-zachodniej części Ameryki Południowej, zajmuje powierzchnię lądową 1 141 748 km² i powierzchnię morską 928 660 km². Terytorium Kolumbii rozciąga się od Morza Karaibskiego po Pacyfik, zajmuje spory fragment puszczy amazońskiej, osią państwa jest łańcuch Andów. Kolumbia jest jedynym państwem południowoamerykańskim, które leży nad dwoma oceanami. Dzieli się administracyjnie na regiony i departamenty.
Współrzędne geograficzne
Punkty ekstremalne obszaru kontynentalnego Kolumbii:
Punta Gallinas (Półwysep Guajira), 12° 30’ 40” φ N.
Ujście wąwozu San Antonio (Trapecio Amazónico), 4° 13’ 30” φ S.
Wyspa San José (Rio Negro, naprzeciw Piedra del Cocuy), 66° 50’ 54” λ W.
Cabo Manglares (Nariño), 79° 01’ 23” W.
Granice
Granice lądowe
Kolumbia posiada następujące granice lądowe:
Północ:
Morze Karaibskie: wybrzeże – 1600 km
Południe:
Ekwador: 586 km granicy (Traktat Suárez-Muñoz Vernaza, 15 sierpnia 1916).
Peru: 1626 km granicy (Traktat Lozano-Salomón, 24 marca 1922 i Protokół z Rio de Janeiro, 24 maja 1934).
Zachód:
Wschód:
Wenezuela: 2219 km granicy (Laudo, 16 marca 1892; arbitraż Szwajcarii, 24 marca 1892 i Traktat López de Mesa – Gil Borges, 5 kwietnia 1941).
Brazylia: 1645 km granicy (Traktat Vásquez Cobo – Martins, 24 kwietnia 1907; Traktat García Ortiz – Mangabeira, 15 listopada 1928).
Granice morskie
Granice morskie Kolumbii są następujące:
Honduras: Traktat Ramírez – López, 2 sierpnia 1986.
Jamajka: Traktat Sanin-Robertson, 12 listopada 1993.
Haiti: Traktat Liévano – Brutus, 17 lutego 1978.
Dominikana: Traktat Liévano – Jiménez, 13 stycznia 1978.
Panama: Traktat Liévano – Boyd, 20 listopada 1976.
Południe:
Zachód:
Wschód:
Rzeźba
Uwzględniając zróżnicowanie rzeźby można podzielić kontynentalny obszar Kolumbii na dwa duże regiony: zachodni zajmowany głównie przez Andy i ich pogórza na nadbrzeżnych nizinach Pacyfiku i Morza Karaibskiego oraz wschodni z nizinami Orinoko i Amazonki.
Kordyliery Andów
Andy południowoamerykańskie, które przebiegają kontynent od południa (Patagonia) zachodnim skrajem, kończą się w jego najbardziej północnej części (Kolumbia). W tym kraju dzielą się na: Kordylierę Zachodnią, Kordylierę Środkową i Kordylierę Wschodnią. Ten podział Andów kolumbijskich zaczyna się w Nudo de los Pastos i w Nudo de Almaguer lub Masywie Kolumbijskim. Masyw Kolumbijski jest znany również pod nazwą Estrella Fluvial de Colombia (Rzeczna Gwiazda Kolumbii), dlatego, że mają tu źródła rzeki, które uchodzą do Pacyfiku (Patía), Morza Karaibskiego (Cauca i Magdalena) i Amazonki (Caquetá).
Kordyliera Wschodnia dzieli się z kolei w pobliżu granicy z Wenezuelą na dwa pasma: Serranía de los Motilones, która wyznacza granicę z Wenezuelą pomiędzy kolumbijskimi departamentami El Cesar i Guajira i wenezuelskim stanem Zulia i Kordyliera de Mérida, która biegnie dalej przez terytorium wenezuelskie.
W tej Kordylierze znajduje się Altiplano Cundiboyacense z wysokościami przekraczającymi 2500 m n.p.m. i naturalną przestrzenią miast Bogota i Tunja. Obszar ten był terytorium najważniejszej Konfederacji Plemion Ameryki Południowej – Czibczów.
Kordyliera Środkowa oddziela dwie największe doliny Kolumbii: Dolinę Cauki i Dolinę Magdaleny. W tej Kordylierze znajdują się także lodowce górskie Ruiz, Santa Isabel i Nevado del Tolima.
Kordyliera Zachodnia zatrzymuje masy powietrza znad Oceanu Spokojnego.
Trzy kordyliery wraz z dolinami andyjskimi tworzą kolumbijski Region Andyjski i skupiają największą część ludności Kolumbii.
Najwyższymi szczytami Kolumbii są bliźniacze Pico Colón i Pico Bolívar (5 775 m n.p.m.)
Nadbrzeżne niziny i systemy górskie
Główne nadbrzeżne systemy górskie: Sierra Nevada de Santa Marta, Montes de María i Serranía del Baudó
Wulkany i strefy sejsmiczne
Terytorium kolumbijskie wchodzi w skład Ognistego Pierścienia Pacyfiku. Góry i niektóre wyspy są pochodzenia wulkanicznego. Ruchy sejsmiczne świadczą o aktywności ruchów tektonicznych terytorium. Najważniejszymi wulkanami są: Chiles, Galeras, Puracé i Coconutos
Lodowce górskie
Kolejną ważną cechą rzeźby są duże wysokości, na wielu szczytach zalegają stałe śniegi i lody pochodzenia glacjalnego. Najważniejsze to: Nevado de Cumbal, Nevado del Huila, Nevado del Tolima, Nevado Santa Isabel i Nevado del Ruiz.
Globalne ocieplenie i El Niño niosą ogromne zagrożenie dla kolumbijskich lodowców. Wiele wskazuje na to, że w XXI wieku zanikną one zupełnie.
Rzeźba wschodniej Kolumbii
W złożonym głównie z nizin regionie wschodnim wyróżniają się Serranía de la Macarena w departamencie Meta. W departamencie Vichada pojawiają się formacje Tarczy Gujańskiej.
Hydrografia
Hydrografia Kolumbii
Kolumbia dzieli się na dwa wielkie zlewiska:
Zlewisko Pacyfiku z małymi dorzeczami rzek krótkich, ale zasobnych w wodę.
Zlewisko Atlantyku z trzema wielkimi dorzeczami:
Dorzecze Amazonki;
Dorzecze Orinoko;
Dorzecza rzek Morza Karaibskiego.
Tabela przedstawia główne rzeki, które mają swoje źródła na obszarze Kolumbii
|
|
Jeziora i tereny podmokłe
Na terytorium Kolumbii występują liczne gorące źródła. Dla celów leczniczych wykorzystuje się źródła znajdujące się w Kordylierze Wschodniej i Centralnej. Najbardziej znane źródła to Paipa w departamencie Boyacá, Puracé na stokach wulkanu o tej samej nazwie i Santa Rosa de Cabal.
Rzeki basenu Amazonki
Rzeki dorzecza Orinoko
Rzeki jeziora Maracaibo
Morze Karaibskie
Pacyfik
Kolumbia dzieli się na 32 departamenty (departamentos) oraz dystrykt stołeczny (distrito capital). Lista departamentów (w nawiasach ich stolice):
Podział Kolumbii
Departamenty dzielą się na gminy (municipios), a one z kolei na corregimientos
Demografia
Różnorodność etniczna Kolumbii jest rezultatem metysażu (mieszania ras) Indian, hiszpańskich kolonizatorów i afrykańskich niewolników, co doprowadziło do powstania społeczeństwa metyskiego i białego (86,09%, w przybliżeniu 65% to Metysi), czarnego (10,5%), oraz tubylczego (3,4%) i cygańskiego (0,01%). Proporcje tych grup etnicznych różnią się w zależności od regionów. Zaznacza się również obecność imigrantów z innych grup etnicznych, takich jak arabskiej (zwłaszcza na wybrzeżu karaibskim), żydowskiej (kolumbijska wspólnota żydowska przekracza 8000 osób), chińskiej i z krajów europejskich (Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Niemcy), jak również z innych państw latynoamerykańskich (Ekwador, Argentyna, Peru, Antyle).
LudnośćKolumbia jest trzecim krajem Ameryki Łacińskiej o największej liczbie ludności, z 45 milionami mieszkańców, po Brazylii i Meksyku. Ruch ludności ze wsi do miast jest znaczący. Ludność miejska wzrosła z 28% w 1938, do 57% w 1951 i do 76% w 2005. Trzydzieści miast posiada liczbę ludności przekraczającą 100 000 mieszkańców.
Większe miasta: Bogota, Medellin, Cali, Barranquilla, Bucaramanga, Cartagena, Coveñas.
Struktura wiekowa Kolumbijczyków: