Anna Nowak

Zespół Szkół w Łabiszynie

Istota i cele katechizacji dzieci i młodzieży

niepełnosprawnej intelektualnie

Działalność rewalidacyjną na rzecz dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie prowadzi szkoła poprzez pracę dydaktyczno- wychowawczą. Przy prowadzeniu katechezy specjalnej istotnym jest, aby praca katechety przebiegała w korelacji z działalnością szkoły. Główny nacisk musi być położny na dążenie do maksymalnego rozwoju dziecka.

Znajomość celów rewalidacyjnych szkoły konieczna jest przy konstruowaniu celów i prowadzeniu katechezy specjalnej. Konstruowana w ten sposób katecheza włącza się automatycznie w proces rewalidacji, pogłębia zakres wiedzy, umiejętności i nawyków dziecka o elementy bazujące na prawdach wiary katolickiej i tradycji Kościoła. W ten sposób dziecko odnosi z wychowania religijnego duże korzyści.

Cel oznacza to, do czego się dąży i co chce się osiągnąć. Celem katechezy jest doprowadzenie do wiary dojrzałej zarówno pojedynczych katechizowanych, jak i całe wspólnoty. W tym kontekście katecheza specjalna ma za zadanie poszerzenie przekazywanych przez szkołę treści, umiejętności i nawyków o takie, które umożliwiają skuteczne ukazywanie wiary, podtrzymywanie i prowadzenie katechizowanych w wierze katolickiej, aż do osiągnięcia optymalnego dla ich upośledzenia stopnia dojrzałości wiary.

Jan Paweł II zwraca uwagę, ze do istoty katechizacji należy trwanie i spotkanie w wierze nauczyciela z uczniami, nauczających z nauczanymi. Podążając dalej za myślą Ojca Świętego można zauważyć zaakcentowanie katechezy jako wzajemnej komunikacji między uczniem a nauczycielem. Wynika z tego, że katecheza musi być dialogiem, rozmową a kerygmat, który uczeń przyjmuje powinien przeniknąć jego życie.

Osoba niepełnosprawna jako członek wspólnoty katolickiej ma pełne prawo do katechezy dostosowanej do jej poziomu umysłowego. Katecheza ma przetransportować Słowo Boże – tak jak jest ono przedstawione przez Kościół- na sposób mówienia odpowiadający ludziom, do których jest skierowane. O to apeluje Jan Paweł w Adhortacji Apostolskiej o katechizacji w naszych czasach. Ponieważ podstawowym środkiem komunikacji międzyludzkiej jest słowo mówione, dlatego katecheta musi znaleźć odpowiedni język dla wszystkich współczesnych dzieci, nawet upośledzonych fizycznie czy umysłowo.

Zadaniem katechezy specjalnej, tak jak każdej innej, jest wychowanie dzieci upośledzonych umysłowo w wierze katolickiej. Wychowanie jest całokształtem zabiegów mających na celu uformowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym, religijnym i umysłowym oraz przygotowanie do życia wśród innych: w rodzinie, ojczyźnie, świecie. Jest więc procesem doprowadzania kogoś do dojrzałej osobowości, do umiejętnego życia w poszanowaniu dziedzictwa ojców, do podejmowania w środowisku lokalnym odpowiedzialnych zadań i decyzji oraz dzieł twórczych.

Deklaracja o Wychowaniu Chrześcijańskim podaje, że prawdziwe wychowanie zdąża do kształtowania Osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie do dobra społeczności, której człowiek jest członkiem i w której obowiązkach będzie brał udział. Nieco dalej cytowana Deklaracja mówi, że wszyscy chrześcijanie, którzy jako nowe stworzenie dzięki odrodzeniu z wody i z Ducha Świętego, nazywają się dziećmi Bożymi i nimi są, mają prawo do wychowania chrześcijańskiego. Wychowanie to oprócz dążenia do rozwoju Osoby ludzkiej, zdąża do tego, aby ochrzczeni, wprowadzeni stopniowo w tajemnicę zbawienia, stawali się z każdym dniem coraz bardziej świadomymi otrzymanego daru wiary i chwalili Boga Ojca w Duchu i prawdzie.

Wychowanie dzieci upośledzonych umysłowo ma prowadzić – na miarę ich możliwości- do intelektualnego przeżywania wiary oraz dawania odpowiedzi płynącej na wezwania płynące z wiary. Mają oni prawo, tak jak ich pełnosprawni rówieśnicy, poznać Jezusa Chrystusa i poprzez uczestnictwo w sakramentach doznać Jego bliskości.

Ks. W. Kubik podaje sześć istotnych aspektów wychowania religijnego. Są to:

• Wychowanie biblijne,

• Wychowanie eklezjalno – liturgiczne,

• Wychowanie do diakonii,

• Wychowanie do życia społecznego,

• Wychowanie do realizacji samego siebie,

• Wychowanie do życia w określonym świecie i kulturze.

Każde wychowanie jest pewnego rodzaju walką, którą należy podjąć dla dobra dziecka. Dlatego w wychowaniu biblijnym należy uświadomić dzieciom, że Biblia to święta Księga, że jest to najważniejsza i najpiękniejsza księga na świecie, ponieważ zawiera to, co kochający Bóg chciał im przekazać. Na pewno trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe będzie u dzieci upośledzonych umysłowo wyrobienie nawyku czytania Biblii. Należy ją jednak dziecku pokazać, pozwolić wziąć do ręki, pooglądać. W katechezie specjalnej bardzo pomocna jest Biblia w obrazkach, czy nawet pojawiające się kolorowanki biblijne. Jednak w przypadku tych ostatnich należy zachować ostrożność, bo nie wszystkie są wydaniami katolickimi. Język biblijny jest dla dzieci z upośledzeniem umysłowym językiem zbyt trudnym, aby go zrozumiały. Dlatego należy perykopy biblijne „czytać” w sposób dla dzieci zrozumiały.

Wychowanie eklezjalno – liturgiczne ma na celu wdrożenie dzieci do pełnego uczestnictwa we Mszy św., do sposobów wyrażania przynależności do Kościoła, zrozumienia niektórych symboli i znaków, poznawania zwyczajów Kościoła, właściwego zachowania się w kościele oraz poczucia przynależności do wspólnoty chrześcijańskiej.

W ramach wychowania do diakonii należy wykształcić u dzieci prospołeczne formy zachowania się i podejmowania działań na rzecz bliźnich.

Podczas wychowania do życia społecznego należy przyswajać dzieciom formy bezkonfliktowego współżycia w grupie, szacunku do innych ludzi, zasady zachowań społecznie pożądanych oraz, przynajmniej częściowo, oparte na prawdach wiary posłannictwo człowieka w świecie.

Wychowując do realizacji samego siebie należy dążyć, aby wartości moralne zostały przez dzieci i młodzież przyswojone, zrozumiane, a przede wszystkim uznane za własne i realizowane w życiu.

W wychowaniu do życia w określonym świecie i kulturze na zasadzie elementów z otoczenia dziecka, sytuacji i środowiska można osiągnąć poznanie pewnych wartości niematerialnych ( np. muzyki, koloru, wielkości) oraz doprowadzić do przyjęcia za rzecz pewną, że świat jest pełen znaków Boga i przez te znaki Bóg ukazuje nam swoją miłość. W ten sposób powstaje u dzieci nawyk opiekowania się przyrodą właśnie z miłości do Boga- Stwórcy. Możliwe jest również ukazanie dzieciom wartości kultury, szczególnie kultury chrześcijańskiej poprzez pokazania różnych świątyń, cmentarzy czy innych zabytków.

Problem wychowania religijnego dzieci upośledzonych umysłowo jest problemem trudnym i z pewnością dyskusyjnym. Jednak każdy katecheta pracujący z dziećmi i młodzieżą o ograniczonych możliwościach intelektualnych musi pamiętać, że wychowanie polega na pomaganiu w odkrywaniu tego wszystkiego, co w nich piękne i pozytywne, w umożliwieniu poznawania swoich możliwości w kontaktach z otoczeniem, w odkrywaniu uroku ich zdolności do obdarzania miłością. W ten sposób dzieci z pewnością poznają radość prawdziwej przyjaźni, swoją ludzką godność, zdolność do pracy i tworzenia rzeczy pięknych.

Pomimo wielu trudności w katechizowaniu dzieci upośledzonych umysłowo, z Tymi, którzy zostali do tych Dzieci posłani Bóg jest zawsze obecny ze Swoja wszechogarniającą łaską, pomnażając wiarę w skuteczność podejmowanego dzieła, udzielając pokrzepienia w chwilach trudności i zwątpień.

Anna Nowak