SKAMANDER - biografia zespołowa grupy

0. grupa poetycka ukształtowana w Warszawie po 1918 roku, skupiona wokół miesięcznika "Skamander" (wychodzącego w latach 1920-28 i 1935-39) i tygodnika "Wiadomości Literackie"

1. w dziejach grupy dają się wyodrębnić 3 odmienne okresy:

1. kształtowania się grupy

2. właściwej działalności grupy

3. rozchodenia się grupy

1. Okres kształtowania się grupy (1916-19) obejmuje 2 etapy (1916-18 i 1918-19)

Etap pierwszy (1916-18):

0. dotyczy wstępnej fazy formowania się grupy na terenie Uniwersytetu Warszawskiego i czasopisma "Pro Arte et Studio"

1. poeci nie mieli jeszcze wyraźnej świadomości swoich celów i nie podejmowali zespołowych wystąpień

2. w ich działaniu zarysowuje sie jednak odrębność w stosunku do innych funkcjonujących wtedy modeli i propozycji artystycznych

3. nastąpiły pierwsze kontakty; poeci poznawali się wzajemnie i powstało pismo, w którym czlonkowie przyszłej grupy - J. Lechoń, J. Tuwim, M. Grydzewski, a później Iwaszkiewicz - przy pomocy pretendentów-satelitów (W. zawistowski, Z. Karski) zaczęli rozwijać swoją pierwszą, odrębną w stosunku do innych, a zbliżoną nawzajem - przede wszystkim na gruncie opozycji antynodernistycznej - działalność artystyczną. Zarysowała się dogodna sytuacja do stoworzenia zespołu.

4. jego datą wyjściową jest marzec 1916 r., powstanie czasopisma "Pro Arte et Studio", cezurą wewnetrzną marzec 1918r. - przelom wywołany opublikowaniem "Wiosny" Tuwima, datą końcową jest listopad 1918 r. - zamknięcie pierwszej, akademickiej serii miesięcznika i otwarcie Picadora.

Etap drugi (1918-19)

0. Skamandryci występują wówczas pod nazwą picadorczyków (albo "grupy Picadora) i rozwijali działalność na 2 wspólnych terenach

4. na terenie przekształconego z "Pro Arte et Studio" miesięcznika poetyckiego "Pro Arte", gdzie w wwyniku rozłamu w zespole redakcyjnym redakcję pisma objęli późniejsi skamandryci, nadając mu charakter "pisma młodzieży literackiej" i przekształcając je stopniowo b ojowy organ grupy przyszłego Skamandra, podejmującej na jego łamach "walkę z wymierającą szkołą Młodej Polski i jej epigonów". Na łamach "Pro Arte" poczęła się skupiać wówwczas "wielka piątka" późniejszych skamandrytów, którzy do lutego 1919 r. występowali już w późniejszym składzie: do Lechonia, Tuwima i Iwaszkiewicza dołączyli Słonimski i Wierzyński.

5. działalność przyszłych skamandrytów zaczęła się ujawniać na terenie kawiarni poetów Pod Picadorem, otwartej 29 IX 1918 w małym lokalu przy ulicy Nowy Świat 57, a następnie przeniesionej do Hotelu Europejskiego, gdzie w tzw. Jamie picadorczycy połączyli się z Klubem Futurystów i występowali krótko pod nazwą Cechu Poetów. Kawiarnia stanowiła w dziejach grupy ważny etap krystalizacji dążeń o charakterze zespołowym. Przede wszystkim jako instytucja umożliwiająca kreowanie i lansowanie nowych postaw i wartości literackich. Z kolei jako środek literackiej komunikacji: kontaktupoetów z rozległym kręgie odbiorców, będącego istotnym czynnikiem tzw. poszerzenia adresowego, charakterytycznego dla literatury lat międzywojennych. Kawiarnia mogła wyraziście ujawniać potoczntendencje młodopolskie i nowe kierunki). Wyrażalo się to w aktach sprzeciwu w stosunku do wzorca poetyckiego modernizmu, z drugiej - w próbach nawiązania kontaktu z ugrupowaniami ekspresjonistów i futurystów (krótkotrwała współpraca, w której dużą rolę odgrywała typowa dla futuryzmu "poetyka skandalu", przyczyniając się i do ekspansji przyszłych skamandrytów).

W latach 1918-19 ukazują sie poetyckie debiuty ksiązkowe 5 czołowych poetów Skamandra i fakt ten zostaje uznany za właiwy start grupy w momencie jej scalenia.

Powiązania skamandrytów z ośrodkami politycznymi i towarzykimi obozu piłsudczyków (który właśnie wstępował do tworzenia własnych instytucji polityki kulturalnej), udział tych poetów w kampanii 1920r. i pojawienie się ich utworów kreujących i umacniających legendę postaci Komendanta zdecydowały o sytuacji grupy.

Na ukształyowanie się programu poetyckiego skamandrytów miały w tym okresie wpływ idee, jakie skrystalizowały się w lit. europejskiej już znacznie wcześniej, należąc do opozycyjnych wobec symbolizmu:

0. aktywizm

1. urbanizm - zafascynowanie tłumem i nowoczesnym miastem

2. poetyka codzienności - sięganie po mowę potoczną jako tworzywo liryki i w radykalnym zanegowaniu podziału na tematy "poetyckie" i "niepoetyckie" (WITALIZM - miejsce centralne zajmuje życie rozumiane nie tylko metafizycznie, ale powiązane z takimi sferami jak cywilizacja, codzienność, poczucie wspólnoty z masą ludzką).

Tendencje te reprezentowali poeci uznani później za patronów Skamandra: Amerykanin W. Whiteman i piszący po francusku Belg E. Verhaeren.

Skamandrytom na początku ich działalności bliska była ekspresjonistyczna liryka protestu przeciwko wojnie (pacyfizm) i ekstatyczna liryka dionizyjska. Sprzed 1918 roku pochodzą również impulsy określonej myśli filozoficznej, a szczególnie witalistycznej filozofii życia, z jej głównymi przedstawicielami Nietzschem (kreacja wzoru osobowego silnego człowieka, który zdolny jest aprobować życie w całej jego z,ożoności i dramatyzmie) i Bergsonem (dramatyczna wizja świata, idea elan vital i nieustającej ewolucji, ktora neguje racjonalistyczne schematy i przyzwyczajenia, ze swej natury odznaczające się statycznością).

Spośród autorów poprzedniegbo pokolenia, którzy pewne elementy tego rodzaju usiłowali wtedy wprowadzać, skamandryci cenili szczególnie L. Staffa, uważanego później za rodzimego patrona grupy (jako reprezentanta nowej postawy poetyckiej, w której życie okazuje się cenne we wszystkich przejawach.

2. Okres właściwej działalności grupowej (od grudnia 1919 do ok.1926-28)

0. pierwsze wystąpienia poetów pod nazwą "grupy Skamander" (06.12.1919) i skonsolidowanie sie zespołu wokół miesięcznika poetyckiego "Skamander"(styczeń 1920)

1. daty końcowe - ostateczne załamanie się modelu zbiorowego w zakresie działalności zespołowej (ostatnie wieczory poetyckie grupy) i w zakresie poetyki zbiorowej (zakończenie fazy witalistyczno-optymistycznej)

2. okres pełnego scalenia i właściwej działalności zespołowej

3. jednomyślność w gloszeniu przez poetówokreślonych poglądów i postulatów

4. poza "wielką piątką" (Lechoń, Tuwim, Słonimski, Wierzyński< Iwaszkiewicz) w skład "stronnictwa" wchodzilo kilku wybitnych poetów należących formalnie do tej grupy (M. Pawlikowska-Jasnorzewska, K. Iłłakowiczówna, J. Wittlin, S. Baliński) i kilku poetów-satelitów (L. Podhorski-Okołów, J. Ejsmond, I. Tuwim), pisarzy i krytyków (W. Horzyca - autor antyprogramowej deklaracji skamandrytów), głośnego prozaika J. Kadena-Bandrowskiego

5. naczelnym krytykiem grupy po odejściu Horzycy został K. W. Zawodziński

6. W okresie tym realizowały się podtsawowe zalożenia grupy:

1. w zakresie poetyki sformułowanej:

0. brak programu (odżegnanie się od programu w deklaracji wstępnej prze zskamandrytów)

1. wspólne tendencje:

a) haslo swobodnego rozwoju każdego twórczego talentu (Talentyzm)

b) postulat prezenteizmu tzn. związania sztuki z teraźniejszością ("jesteśmy poetami dnia dzisiejszego - w tym nasza wiara i cały nasz program")

c) postulat witalizmu - pochwały wszelkich przejawów życia w jego biologicznej pełni i bujności.

Kierunek swojej ekspansji artystycznej określali nazwą "populizm" (chodziło o nastawienie na zdobycie dla liryki szerokiego kręgu odbiorców, włączenie nowego czytelnika w obieg społeczny literatury, wreszcie zagadnienia nowego statusu społecznego poety na rynku literackim - stąd pojawiające się w ich utworach zagadnienia funkcji poezji, wiersze autotematyczne rozwijające opozycje pojęciową: poeta - poezja, poeta - odbiorca).

2. w zakresie poetyki immanentnej:

0. "swobodny rozwój twórczości", ale przejawiające się w indywidualnych poetykach poszczególnych skamandrytów różnorodne nawarstwienia historyczne oraz odmienne postawy i dążenia

1. M. Głowiński pisze, że w poezji skamandrytów widoczene są pewne nawarstwienia, np. -pozostalości poetyki młodopolskiej (widoczne w impresjonistycznej kompozycji wiersza w ulotnej nastrojowości), parnasistowski ideał formy doskonałej, stylizacje romantyczne, zintelektualizowana refleksyjność, świadomy brutalizm i obniżenie stylu poetyckiego, dążności ekspresjonistyczne, futurystyczne

2. swoistość propozycji literackich Skamandra określona została przez to, że pojawił się on w nowej sytuacji (grupa sytuacyjna). Chodzi tu o moment przelomu literackiego, z zwłaszcza takie czynniki jak:

6. odzyskanie niepodległości przez Polskę, zmieniające społeczną rolę literatury w stosunku do ubiegłowiecznej koncepcji poety i jego obowiązków wobec narodu

7. reakcja antymodernistyczna, tj. kryzys młodopolskiego rozumienia literatury z jego egotycznym estetyzmem

8. zasadnicza aprobata współczesności

9. zainteresowanie problematyką cywilizacyjną

W konsekwencji zasadniczym czynnikiem spajającym grupę był stosunek do konkretnych zjawisk rzeczywistości zewnętrznej, a w płaszczyźnie literackiej na czoło zaczęły wysuwac się założenia programu negatywnego:

10. była to opozycja antymłodopolska - negacja modernistycznie pojmowanego pisarstwa i modernistycznych konwencji literackich. Nastawienie to skamandryci kierowali w sronę wybranych elementów młodopolskiej spuścizny, głosząc zerwanie z tradycyjnie pojmowaną mitologią posłannictwa narodowego i społecznej służby poety oraz postunarodowych lat rewizji mitów z okresu niewoli i zaborów w uznaniu, że ta rola literatury staje się bezprzedmiotowa w momencie odrodzenia państwa. W zakresie języka poetyckiego odrzucali tradycyjny kanon tematów "wysokich" i postulowali poszerzenie granic konwencjonalnie pojmowanej "poetyckości" poprzez wprowadzenie do liryki nowych terenów eksploatacji, zwłaszcza mowy potocznej (np. słownictwa i stylu towarzyskiej konwersacji czy gwary ulicznej), połączenie wypowiedzi lirycznej z pierwiastkami satyry, ironii i humoru. W duchu młodopolskim należy rozumieć skamandryckie zainteresowanie światem współczesnym ("prezenteizm") i jego osiągnięciami cywilizacyjnymi ("kompleks cywilizacyjny"), preferowanie przeżyć typu kolekwistycznego: koncepcje miasta, tłumu, zbiorowości, zastępujące sferę przeżyć i emocji indywidualnych, a także powołanie do roli bohatera lirycznego człowieka osadzonego we współczesnej, najczęściej wielkomiejskich realiach poetyckich.

11. opozycja antyawangardowa - od ugrupowań awangardowych różniły Skamandra takie zjawiska jak: bezpośredni emocjonalizm, respektowanie tradycyjnej nastrojowości, budowa wiersza zachowująca na ogół formy stroficzne i skonwencjonalizowane rozwiązania rytmiczne, "werystyczny" a nie "kreacyjny" model świata poetyckiego.

Jednym z zasadniczych komponentów immanentnego programu Skamandra był witalizm, a więc nie tylko zjawisko wyrażające się przez określoną symbolikę literacką (np. uosabiający upojenie życiem motyw Dionizosa), ale również zespół uzasadnień dla procesów społecznych, zwłaszcza przekształceń dotyczących mieszczaństwa i w rezultacie - kreacji nowego stylu życia.

W miejsce romantycznego poety-wieszcza i modernistycznego "poety ponad światem" sformułowano wzorzec "poety uczestnika", biorącego aktywny udział w codziennym życiu odrodzonego państwa, zaangażowanego bezpośrednio w przebieg życia.

0. Jest to okres wzmożonej ruchliwości zespołowej Skamandra, obejmujące rozmaite rodzaje twórczości: poezję liryczną, publicystykę literacką i społeczną, wypowiedzi krytyczne, twórczość sceniczną i dramaturgiczną, przekładową, satyryczną i kabaretową.

1. Skamandryci kontynuowali wtedy działalność prasową, obejmującą poza miesięcznikiem "Skamander" również miesięcznik "Pani" i tygodnik "To-To" i zał ożony w maju 1926 roku tygodnik "Cyrulik Warszawski".

2. Kierunek zespołowej ekspansji grupy wyznaczaja wówczas także różnego rodzaju manifestacje zbiorowe, np. wieczory poetyckie, demnonstracje artystyczno-literackie i teatralne, wystąpienia na różnego rodzaju imprezach o charakterze oficjalnym.

3. Skamandryci współdziałali wtedy w wielu akcjach społeczno-politycznych, uczesticząc w tak typowej dla dwudziestolecia międzywojennego instytucji zbiorowego protestu literackiego

4. Rozwijali szeroko zakrojoną akcję w zakresie interesów zawodowych pisarzy. Uczasniczyli w działaniach mających na celu stworzenie zawodowej "organizacji poetów". Dzięki nim zaczął się zmieniać stereotyp poety; oderwany od życia "cygan" przekształcił się w poetę profesjonalistę, uczastniczącego w inicjowanych przez związki zawodowe imprezach oraganizacyjnych

5. Poeci Skamandra brali aktywny udział w życiu towarzyskim stolicy (status poety-bywalca), zdobywając dostęp do kół rządowych i trwałą pozycję towarzyską wchodzili w skład ówczesnego establishmentu Warszawy.

6. W zbiorowej biografii Skamandra z tego okresu niemałą rolę odgrywają instytcje kontaktów towarzysko-artystycznych, takie jak prywatne salony literackie i modne warszawskie lokale, zwłaszcza kawiarnia "Ziemiańska", gdzie wtedy zasiadali poeci cieszący się wielkim autorytem i mający zasadniczy wpływ na sferę polityki kulturalnej i na funkcjonujące w życiu artystycznym opinie i oceny.

7. Oddzaiływali szeroko na óczesne tendencje literackie, mieli znaczny wpływ na ukształtowanie się obiegowego w latach dwudziestych stylu poetyckiego. Ich wiersze uzyskiwały nieraz walor "regulatora poziomu" całej ówczesnej poezji, a oni sami występowali w roli poety-mistrza. Byli też głónym partnerem w ówczesnych sporach poetyckich, a w polemice z nimi formowały się m. in. progray poetyckie innych ugrupowań - Awangardy Krakowskiej, poezji społecznej (Kwadrygi).

3. Okres rozchodzenia się grupy (od ok. 1929 r. do września 1939)

0. osłabia się więź grupowa pomiedzy poszczególnymi poetami Skamandra w zakresie poetyk artystycznych (zanik tendencji optymistyczno-witalistycznych, a rozwój klasycystycznych), jak pogłębiających się coraz bardziej różnic światopoglądowych (proces solidaryzacji i desolidaryzacji skamandrytów z obozem sanacji, a w konsekwencji przeobrażenie skamandryckiego mitu J. Piłsudskiego).

1. Poszczególne etapy tych przemian wyznaczone są przez daty przełomów politycznych, w szczególności przez okres autorytarnych rządów Marszałka i działalności "grupy pułkowników": od sprawy brzeskiej (1930) do lat Obozu Zjednoczenia Narodowego, kampanii antysemickiej i tzw. dekompozycji obozu sanacyjnego po śmierci Piłsudskiego w 1935 r. (powiązania z Ozonem Wiedzyńskiego i Lechonia, tendenscje liberalno-pacyfistyczne Tuwima i Słonimskiego)

2. Krytyka negatywna Skamandra - poeci z kręgu Czechowicza, występujący przeciw skamandrytom w imię awangardowego katastrofizmu; poeci grupy Żagary

3. Czynnikiem integrującym skamandytów w okresie do 1935 r. była ich współpraca z "Wiadomościami Literackimi", ktorych polityke redakcyjną do tego roku w zasadzie wszyscy aprobowali, a niektórzy (Tuwim, Słonimski) pismo to nawet współredagowali

4. Pogłębiające się w 1935 r. sprzeczności wewnętrzne w dziejach grupy doprowadziły do rozbicia zespołu. Oficjalne rozeście się skamandrytów nastąpiło w czasie II wojny światowej, po probach konsolidacji grupy w emigracyjnych "Wiadomościach" w Paryżu, a następnie w Londynie, próbach zakończonych niepowodzeniem, zerwaniem z "Wiadomościami" przez Tuwima i Słonimskiego (w październiku 1941 r.) i ostatecznym rozejściem się poetów zarówno na gruncie politycznym, jak i literackim czy towarzyskim.

Nazwa Skamander:

0. zaczerpnięta z dramatu S. Wyspiańskiego pt. Akropolis (Skamander to rzeka opływająca Troję, obecna w Iliadzie Homera).

Wczesna poezja skamandrytów:

Co w twórczości skamandytów było ewolucyjnie, ale jednak przełomowego? Co zdecydowało, że w tak znacznej mierze wpółtworzyli oni przełom w rozwoju polskiej poezji?

0. konkretność, sensualizm, powszedniość

1. koturnowej odświętności stylów młodopolskich przeciwstawiali oni język zbliżony do potocznego, kolokwialnego; symbolicznym czy alegorycznym scenom - sytuacje ze zwykłej codzienności; przedmiotom o charakterze uniwersalió - przedmioty jednostkowe, przedmioty-rzeczy; nieokreślonej, mglistej wizji - świat intensywnie odczuwany wszystkimi zmysłami; ponadczasowemu "wszędzie" - konkretność miejsca i czasu. Nie odbierając jej tradycyjnej "poetyckości", uwrażliwia na sferę przeżyć egzystencjalno-metafizycznych ("metafizyka dnia codziennego"), sprowadzali jednak poezję na ziemię, miedzy zwykłe sprawy i zwykłych ludzi. sami też jako zwykli ludzie występowali woebec czytelników. Niekiedy nawet przedstawiając sie z imienia i nazwiska, podając fakty z własnego życia, utożsamiając się zatem z podmiotem lirycznym, odrzucając przywilej wzniosłęj bezosobowości.

2. Nowatorstwo skamandrytów było umiarkowane, częsciowo dzielone przy tym z futurystami, a później z Awangardą.

3. skamandryci po mistrzowsku opanowali umiejętność estetyczno-emocjonalnego oddziaływania na czytelnika. Na szczególną uwagę zasługuje tu skamandrycka pointa, w której celowali zwłaszcza Lechoń i Pawlikowska.

4. artystostwo skamandrytów, które pozwalało im tworzyć wybitną poezję z tematów błahych, "z niczego", niosło przy tym ze sobą jakości psychiczne niezwykle atrakcyjne, łątwo i z wielką atrakcyjnością narzucające się czytelnikowi, tj. biologiczny dynamizm Tuwima, frenetyczna radość życia Wierzyńskiego, ironiczny sentymentalizm i szlachetna donkiszoteria polityczna Słonimskiego, rezygnacyjny sensualizm i niepokojący, rozdarty dandyzm Iwaszkiewicza, atmosfera kobiecej zmysłowości, przekazywanej z przekorną inteligencją - Pawlikowskiej

5. ogromną rolę odegrał też w pierwszym okresie poezji skamandrytów dytyrambizm: jedna z przyczyn przebojowości ich sukcesu. Skamandryckie wejścia do literatury nacechowane były podwyższoną temperaturą emocjonalną, pewnym patosem, atmosferą entuzjazmu i frenezji, któe poezję tę zbliżały do ekspresjonizmu, ale także do futuryzmu - niejednokrotnie wyrażając wspólny ideał komunii duchowej z tłumem.

6. Dytyrambizm - najczęściej wyrażający się formami dłuższymi, wierszem rozluźnionym czy wolnym - stanowił przede wszytskim domenę Tuwima, ale był też charakterystyczny dla Wierzyńskiego, Słonimskiego, Iwaszkiewicza. U Lechonia jego odpowiednikiem był dramatyczny patetyzm Karmazynowego poematu.

7. skamandryci pozostaną w literaturze jako poeci przede wszytskim apollińscy. Nie można jednak zapominać o pierwszym okresie ich twórczości, w którym tak wielką rolę odegrała - dionizyjskość właśnie. Weszli do literatury niby uosobienie Bergsonowskiego elan vital.

8. taka poezja najbardziej odpowiadała zapotrzebowaniom ówczesnych czytelników, rekrutujących sięgłónie z inteligencji. Warstwa ta znacznie poszerzyła siępo wojnie, skutkiem procesu demokratyzacji społeczeństwa. Niebyła już tak elitarna jak w epoce Młodej Polski: ani poezja filozoficznego uogólnienia, ani poezja radykalnego eksperymentu nie mogły liczyć na popularność w jej kręgach. Z dugrij strony warstwa ta podejnowała humanistyczne ambicje poprzaednich elit: istaniała tu wyraźna ciągłość kulturalna, której podporządkowywali się także inteligenci pochodzący z innych warstw społecznych. Poezja skamandytów ukazywała swojemu czytelnikowi jego własny codzienny świat, a jednocześnie - trzymywała więź z wielkimi tradycjami kultury polskiej i europejskiej. Mówiła językiem prostym i zrozumiałym, a jednocześnie zaspokajała wyższe aspiracje kulturalne tej warstwy. Była nowoczesna, ale i przystępna i niesprzeczna z dotychczasowymi ideałami estetycznymi.

9. żadna z grup poetyckich tego okresu nie nawiązała tak bliskiego kontaktu z czytającą publicznością. Żadna z poetyk nie trafiła tak celnie w potrzeby tej publicznośći.

Krótki opis poezji Iwaszkiewicz i Słonimskiego (bo nie ma ich w zagadnieniach, a wypadałoby coś wiedzieć :)

Antoni Słonimski:

0. obok Lechonia był wsród skamandrytów poetą najżywiej zaanagażowanym w sprawy wielkich ludzkich wspólnot. Dla Lechonia wspólnotą była Polska, a dla Słonimskiego - cała ludzkość.

1. zadebiutował jako wirtuoz-stylizator, wytworny i subtelny sonecista, jak najdalszy - wydawałoby się - od dzisiejszych aktualnie, w roku 1918, wydarzeń.

2. w 1919 roku wystąpił z poematem, z którego wynikało, że wydarzenia te przeżywa i reaguje na nie z rzadko spotykaną gwałtownością.

3. wczesna jego poezja miała charakter antytetyczny: główną parę przeciwieństw stanowiła w niej opozycja: parnasizm - ekspresjonizm.

4. Słonimski nawiązywał do parnasistów francuskich świadomie i manifestacyjnie. W jego wierszach o związkach tych mówi się niejednokrotnie, parnasizm i poezja "sztuki dla sztuki" są tu obecne, sztuka pojęta jako sztukmistrzostwo, postawa intelektualna, egzotyka.

5. był zawsze podszyty romantyzmem, ciążył ku poezji osobistego wzruszenia, wierzył wmoc słowa

6. Nawet w swych najbardziej parnasistowskich tomikach: w debiutanckich Sonetach i kunsztownym "wieńcu sonetów" - w Harmonii, w zbiorach, w których nie wychodził poza temat sztuki i problem artysty - był tyleż parnasistą co sentymentalistą ( w Sonetach) i bergsonistą (w Harmonii).

7. drugi biegun poezji Słonimskiego to ekspresjonizująca Czarna wiosna. Wiąże się z twórczością satyryczno-polityczną poety. Jest ona najbliższa aktywistyczno-pacyfistycznej odmianie ekspresjonizmu. Pod względem poetyckim ma w sobie wiele z parnasistowsko-klasycyzującego rygoru, z romantycznego patosu i z lekkości kabaretu. Zaskakująco zmienna w operowaniu różnymi konwencjami, rozporządzającą niepospolitą siłą wyrazu w swoich partiach oskarżycielskich, a przy tym pełna paradoksalnego wdzięku - Czarna wiosna należy do najlepszych wiersz Słonimskiego. Słonimski odrzucił tu naprawdę z "ramion płaszcz Konrada". Czarna wiosna była gwałtownym manifestem kosmopolityzmu i pacyfizmu czy antymilitaryzmu, ale i głosiła też pochwałę i zapowiedź rewolucji. Czarna wiosna dała pierwszy impuls ekspresjonistycznej, ale i zarazem i klasycyzującej poetyce Słonimskiego, której wyznacznikami były: wiersz wolny, podnisła retoryka, chaotyczność wyobraźni, wielosłowie. Służyła ona agresywnemu antymilitaryzmowi, z czasem zaczęły w niej przeważać treści katastroficzne. Wiersze tego rodzaju - można je nazwać czarnymi dytyrambami - Słonimski pisywał do końca lat dwudzietych.

8. Na szczególną uwagę zasługuje współzawodnicząca z czarnym dytyrambem, poważna i patetyczna poetyka ody i gatunków pokrewnych; żartobliwo-sentymentalna stylizacja na bezpretensjonalny wierszyk; poetyki prozaizacji i kolokwailizacji. Słonimski manifestował tu humanizm i pacyfizm, prowadził swój spór z poezją, którą pragnąłby modnie potępić, ale w ostatniej chwili wycofał się. Głosił XX-wieczne bohaterstwo sportu; roztrząsał problem patriotyzmu i kosmopolityzmu.

9. W "poetyce bezpretensjonalności" napisał kilka uroczych erotyków i zabawnie autosatyryczne Znamiona genialności: wiersze, które przydają "obrazowi autora" tej poezji cech szczególnie "po ludzku" sympatycznych.

10. Jeśli chodzi o poetyki prozaizacji i kolokwailizacji,są one dość zróżnicowane. Słonimski lubił wprowadzać do poezji nowoczesne, scjentyficzne słownictwo i - traktowany z pewnym przymrużeniem oka - styl informacyjno-naukowy. Ale obok tej tendencji wystąpiła też i inna, nastawiona na językową potoczność i charakterystyczność: należy tu Rozmowa z rodakiem, starym Żydem warszawskim spotykanym w Jerozolimie - jeden z najpiękniejszych wierszy Slonimskiego.

Jarosław Iwaszkiewicz:

0. jako skamandryta był najmniej "typowy"

1. na fakt jego odmienności wpłynęły: szczególna szerokość tradycji kulturowych, m.in. bogatszych o związki z kulturą wschodniochrześcijańską, i rozleglejsza wiedza literacko-filozoficzna, i większy stopień wewnętrznego skomplikowania, decydującego o dwubiegunowej strukturze poezji.

2. Dużą rolę odegrała "prywatność" poezji. Wiele jego wierszy zostało napisanych jak gdyby dla wąskiego kręgu przyjaciół: w wierszach tych pojawiają się jakieś osoby, aluzje do jakichś wydarzeń, które nie mogą być znane czytelnikowi spoza owego kręgu. Czyni to jego poezję mniej skonwencjonalizowaną, wprowadza atmosferę poufności; czytelnik zostaje jakgdyby wpuszczony do wąskiego grona przyjaciół. Prywatność Iwaszkiewicza stanowi przykład skamandryckiej konkretności i wyraźnej identyfikacji podmiotu lirycznego z realną postacią autora.

3. w okresie poetyckiej młodości najwięcej podobieństw łączyło Iwaszkiewicza ze Słonimskim: kult sztuki i poetyka kunsztowności z jednej strony; z drugiej parnasizm-ekspresjonizm.

4. Oktostychy - zbiór niezwykle oryginalny na tle polskiej poezji, dzięki artystowiskiej postawie, uwrażliwieniu na kolor i malarskość, wirtuozerii w ukształtowniu fonicznym, bogactwu wyszukanych stylizacji, specyficznej "dominancie rezygnacyjnej", która - po schopenhauerowsku - skłania ku kontemplacji piękna i sztuki jako jednemu z remediów na tragizm ludzkiego losu.

5. zbiory Dionizje, Kasydy zakończone siedmioma wierszami wnisoły do poezji Iwaszkiewicza tonacje nowe. Iwaszkiewicz w nich zbliżył się do prądów nowatorskich

6. Dionizje - tom wierszy o strukturze dysonansowej. Przejawia się ona w leksyce, wersyfikacji, składni, manifestuje się w wyborze poetyckich konwencji: od rozjątrzonego dytyrambu do spokojnej elegii, panuje w świecie przedstawionym i kształtuje ewokowaną przez te wiersze psychikę, w której wzruszenia łagodne i afektowane mieszają się z brutalnymi i ekstatycznymi. Na tle ekspresjonistycznie wyolbrzymionego i zmitologizowanego miasta, a z drugiej strony sielskich wspomnień ze wsi na Ukrainę, rozgrywa się tu, rozbity na poszczególne wiersze, dramat wzruszeń erotycznych, oscylujących między pożądaniem a nienawiścią, między drastycznością, która nie cofa się przed metaforyką zbrodni, a kamuflażem - z jednej, sublimacją - z drugiej strony. Sublimacja ta dokonuje się za pomocą mitu dionizyjskiego, do którego liczne aluzje przewijają się przez cały tom. Postać tracko-greckiego boga pełni tu funkcje wielorakie: współtworzy swoisty seans autopsychoanalityczny, wprowadza motyw sakralizacji przeżyć erotycznych, jest uosobieniem i symbolem "szalonej" i łamiącej rygory poezji wyzwolonych instynktów

Około 1927 roku pojawiły się 2 główne tendencje:

1. zwrot ku klasycyzmowi

2. zwrot ku poezji społecznej

Ważnym czynnikiem współwarunkującym te przemiany jest óczesna historia: przewrót majowy z 1926r., pierwsze lata panowania sanacji.

Tendencje klasycystyczne zaczynają dominować w momencie, w którym przygasa poetyckie nowatorstwo.

Klasycyzm Skamandrytów - ani eruducycyjny, ani przeintelektualizowany; nacechowany optymizmem, często też wyraża postawę opanowanego poczucia mocy.

0. Leopold Staff zainicjował nurt poezji życia codziennego, jak i zwrot ku klasycyzmowi. Skamandryci uważali go za swojego mistrza. Znakomity renesans jego talentu, jaki dokonał się w Dwudzietoleciu, pozwolił mu pozostać "w pierwszej linii"; powiedzieć można, że stał się jak gdyby poetyckim rówieśnikiem skamandrytów. "Nowy" Staff zaprezentował się w pełni w tomie "Wysokie drzewa" (1932). Na renesans jego sztuki poetyckiej złożyło się wtargnięcie konkretnej codzienności do sfery metaforyki, jak i specyficzny rodzaj żartobliwego humoru. W Wysokich drzewach zaczynają sie pojawiać najświetniejsze pointy, paradoksy i oksymorony Staffa.

Klasycystyczny epizod poezji skamandrytów zbiega się częściowo z jednym z okresów wzmożonej działąlności humorystyczno-satyrycznej uprawianej przez Tuwima, Słonimskiego i Lechonia oraz związanych z nimi podobną poetyką i podobnym typem humoru: Mariana Kemara, K. I. Gałczyńskiego, Jerzego Paczkowskiego i Światopełka Karpińskiego.

Konkretnie są to lata - redagowanego przez Lechonia - "Cyrulika Warszawskiego" (1926-1934) i jego szopek politycznych, kontynuujących szopki polityczne Picadora. Satyra polityczna stanowi w tym okresie - od początku lat trzydziestych - zjawisko paralelne wobec skamandryckiego klasycyzmu: wyraża postawę pogodnej równowagi i aprobatę politycznego status quo.

Jarmark rymów" Tuwima - wymierzony głównie w endecję i jej antysemityzm, a także w drobnomieszczaństwo, jako jej klientelę. Zawierał również satyrę obyczajowo-psychologiczną, często - nieodparcie komiczną: na snobów, natrętó, dowcipnisiów, nieproszonych gości.

Gałczyński (związany formalnie z Kwadrygą) - wyrósł z "kabaretowości" Skamandra. Tuwim, Słonimski i Lechoń starali się oddzielać w swojej twórczości lirykę od satyry i humorystyki.

Poezja "pierwszego wyrazu": szeroko pojęta poezja typu skamandryckiego:

0. nad niepokojem politycznym czy społecznym góruje niepokój metafizyczny

1. najwybitniejszym i najbardziej skrajnym zjawiskiem jest w tym kręgu poezja Leśmiana. W okresie tym przesuwa się ona w stronę baśni czy fantastyki, silniej jeszcze niż dotychczas nasyconej problematyką metafizyczną.

2. obsesja śmierci zwraca myśl ku nieśmiertelności. U Pawlikowskiej naturalny odruch obronny przybiera formy nietypowedla kultury opartej na tradycji chrześcijańskiej. :Poezja ta pożąda nieśmiertelności ziemskiej, cielesnej

3. w tym okresie wzmaga się niepokój metafizyczny, którym poezja Tuwima zawsze była podszyta. Wzmaga się głónie mizantropia, jej wstręt do społeczeństwa.