W. 8
Środowisko rodzinne w genezie zachowań PRZESTĘPCZYCH

(opr. na podst. K. Ostrowska, Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. 2008, s. 185-199)

Rodzina jako szczególne środowisko formujące człowieka

• Szczególne więzi osobowe – miłości małżeńskiej, rodzicielskiej, dziecięcej.

• Adamski 2004 – tylko rodzina może zachować ciągłość pokoleń; w niej dokonuje się niepowtarzalny przekaz dziedzictwa kulturowego (korzenie).

• Rodzina jest podstawową grupą społeczna ze względu na funkcje, jakie spełnia na rzecz szerszego społeczeństwa (Ziemska 1976).

Rodzina jako szczególne środowisko formujące człowieka

4. Rodzina jest podstawową grupą społeczna ze względu na funkcje, jakie spełnia na rzecz szerszego społeczeństwa (Ziemska 1976).

5. Ryś 2001 – rodzina to system, tworzy całość, ma określoną strukturę, normy, sposoby regulacji spójności wew., granice, pozycje członków, przepływ informacji.

Funkcje rodziny:

1. Prokreacyjna (ciągłość)

2. Ekonomiczna (samowystarczalność –środki)

3. Opiekuńcza (zaspokojenie potrzeb rodzice - dzieci)

4. Socjalizacyjna (przekaz wartości , norm, wzorców)

5. Wychowawcza (pomoc, modelowanie, stymulacja)

6. Kulturowa (dziedzictwo)

7. Religijna (wartości, bezpieczeństwo, tożsamość)

8. Doskonaląca człowieczeństwo

Naruszenie podstawowych funkcji rodziny a nieprzystosowanie jej członków:

• Ziemska wyróżnia dwa rodzaje patologii w rodzinie: 

• Patologia jawna:

• Alkoholizm

• Przestępczość

• Niepełnosprawność fizyczna i psychiczna

• Narkomania

Naruszenie podstawowych funkcji rodziny a nieprzystosowanie jej członków:

• Patologia mniej oczywista

• Rozbicie rodziny

• Obniżony iloraz inteligencji

• Ubóstwo kulturowe

• Wielodzietność wynikająca z braku troski o dzieci i bezradności

• Złe pełnienie ról rodzicielskich

• Wadliwe stosunki interpersonalne w rodzinie

• WAŻNE ICH WSPÓŁWYSTĘPOWANIE

Postawy rodzicielskie wg M. Ziemskiej.
Rodzaje, efekty u dziecka

WŁAŚCIWE:

• Współdziałanie z dzieckiem

• Akceptacja wad i zalet dziecka

• Zainteresowanie dzieckiem

• Darzenie rozumną swobodą (wzrasta z wiekiem)

• Uznanie w rodzinie praw dziecka jako równych

WŁAŚCIWE SPRZYJAJĄ:

• Zaufaniu do siebie i innych

• Poczuciu bezpieczeństwa

• Kompetencji

• Właściwym cechom zachowania

• Zrozumieniu

• Wytrwałości

• Zadowoleniu z własnej pracy

• Zdolności do współdziałania

Postawy właściwe vs niewłaściwe względem dziecka wg M. Ziemskiej:

• Akceptacja vs odtrącenie

• Współdziałanie vs unikanie

• Rozumna swoboda vs nadmierne ochranianie

• Uznanie praw vs zbytnie wymagania (wymuszanie)

Funkcjonalne zasady w zdrowej rodzinie:

1. Problemy są zauważane i rozwiązywane

2. Wszyscy członkowie mają prawa – tzw 5 wolności do wyrażania:

• Spostrzeżeń

• Uczuć

• Myśli

• Pragnień

• Fantazji

3. Wszystkie relacje są oparte na dialogu i równości

4. Komunikacja jest :

• bezpośrednia

• adekwatna

• oparta na faktach

Funkcjonalne zasady w zdrowej rodzinie:

5. Członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby

6. Członkowie rodziny mogą być indywidualnościami

7. Rodzice robią to, co zapowiadają; dbają o samodyscyplinę

8. Role w rodzinie są wybierane i zmieniają się

9. Atmosfera jest radosna i spontaniczna

Funkcjonalne zasady w zdrowej rodzinie:

10. Zasady wymagają uzasadnienia

11. Naruszenie wartości drugiej osoby budzi poczucie winy

12. Błędy są wybaczane i są okazją do uczenia się

13. System rodzinny służy jednostkom

14. Rodzice są w kontakcie ze zdrowym poczuciem wstydu

Socjologiczne kryteria charakterystyki rodziny

• Prawidłowa vs nieprawidłowa

• Funkcjonalna vs dysfunkcjonalna

• Bezproblemowa vs problemowa

• Pełna vs niepełna

• Status socjoekonomiczny (niski, przeciętny, wysoki)

• Aspiracje (wysokie, niskie)

• Wielodzietna – z 1, 2 dzieci

• Pracująca - bezrobotna

Kryteria kryminologiczne

• Pełna – niepełna

• Bez/z objawami patologii społecznej

• Członkowie mieli/nie konflikt z prawem

• Bez/z problemem uzależnień (alk, inne)

• Karalność/brak

• Konflikty w rodzinie/brak

• Choroby (neurologiczne, psychiatryczne)

• Samobójstwa/brak

• Przemoc/brak

• Więzi silne/słabe

• Style wychowania

Psychologiczne kryteria

• Więzi emocjonalne w rodzinie

• Poziom zaspokajania potrzeb (bezpieczeństwa, szacunku, miłości)

• Postawy rodzicielskie

• Metody wychowawcze

• Nagradzanie/karanie

• Wzorce zachowań interpersonalnych

• Jakość komunikacji interpersonalnej

• Rozpoznawanie i wyrażanie emocji