FIZJOTERAPIA W ORTOPEDII, REUMATOLOGII I TRAUMATOLOGII.
TEMAT: Fizjoterapia po złamaniach kości.
1) usprawnianie w okresie unieruchomienia
2) mobilizacja po zdjęciu unieruchomienia
3) sposoby usprawniania w zależności od miejsca i rodzaju złamania oraz przyjętej metody leczenia
Złamania kości mogą być:
zamknięte -> bez kontaktu odłamów z otoczeniem
otwarte -> z kontaktem odłamów z otoczeniem
bezpośrednie
pośrednie
zielona gałązka ( u dzieci)-> silna istota korowa trzyma kość
z przemieszczeniem
bez przemieszczenia
kompresyjne (zgnieceniowe) np. trzonu kręgu, szyjki kości udowej->zwykle przy odwiedzeniu kości z rozejściem się odłamów
Klasyfikacja złamań:
1) przebieg szczeliny złamania:
poprzeczne;
skośne;
spiralne;
z odłamań pośrednich;
wieloodłamowe;
2) lokalizacja złamania:
trzonu
przynasady (nadkłykciowe, podkrętarzowe)
nasady
występów kostnych
śródstawowe, powierzchni stawowych (olbrzymie ograniczenie ruchomości w stawie)
3) przemieszczenie odłamów kostnych:
do boku;
z rozciągnięciem;
ze skręceniem;
kątowe;
rotacyjne;
a) obecność i rodzaj przemieszczeń odłamów kostnych:
pierwotne-> powstające w chwili działania urazu;
wtórne-> wynikające z działania mięśni, ścięgien, wiązadeł;
b) czynniki powodujące przemieszczenie:
siła i kierunek działania urazu;
ciężar ciała lub części kończyny położonej obwodowo w stosunku do szczeliny działania;
siła mięśni;
nieprawidłowe unieruchomienie;
4) mechanizm urazu:
bezpośredni -> bezpośrednie działanie siły;
pośredni -> zadziałanie siły w bardzo odległym miejscu, a uraz jest w innym miejscu:
pociąganie -> dochodzi do nich w skutek nagłego skurczu mięśnia
->dotyczy:
*rzepki
*wyrostki łokciowe;
*kolec biodrowy przedni;
*guz kulszowy
zginanie i skręcanie -> mechanizm tych złamań jest najczęściej mieszany z przewagą komponentu zgięciowego lub skrętnego;
-> przy mechaniźmie zgięciowym powstają złamania skośne lub
poprzeczne
-> przy złamaniu skrętnym- spiralne;
-> złamania skośne mają znacznie mniejszą powierzchnię niż złamania spiralne;
zgniatanie;
zazwyczaj występuje kombinacja tych sił;
5) ilość odłamów
dwuodłamowe
dwuodłamowe z odłamem pośrednim
trójodłamowe
wieloodłamowe aż do rozkawałkowania kości
Leczenie:
1) zachowawcze
złamanie z przemieszczeniem -> repozycja, następnie unieruchomienie przez opatrunek gipsowy
złamanie bez przemieszczenia -> tylko unieruchomienie
2) operacyjne
zespolenie za pomocą odpowiednich zespoleń, odpowiednimi łącznikami, wtedy bez opatrunku gipsowego np.zespolenie trzonu kości udowej
Szczególną metodą leczenia złamań kości długich jest system osteosyntezy zewnętrznej:
jest to wprowadzenie odpowiednich śrub, drutów w odłam bliższy i dalszy złamanej kości, na zewnątrz jest odpowiednie rusztowanie, którym się wszystko reguluje, aby nie kontaktować tkanki pacjent ze światem zewnętrznym
przy złamaniach otwartych stosuje się osteozy wewnętrzne
metoda z wyboru:
* zastosowanie leczenia czynnościowego złamań
W celu zespolenia wewnętrznie złamanej kości stosuje się różnego rodzaju łączniki metalowe:
pętle drutowe (np.złamanie rzepki)
śruby
płytki typu Eggersa (rynnowe i płaskie o kształtach I, L, T, Y)
płytki kątowe według Neufelda (służy tylko do zespolenia złamanej szyjki kości udowej)
płytki samodociskające typu Osteo (A-T) mogą wcisnąć nawet 8mm kość w kość (np. do zespoleń kości udowej -> do członu bliższego odłamu przyciska się 3 śrubami, następnie szczelina i do odłamu dalszego płytka, którą przykręca się najpierw pierwszą śrubę-prowadzącą, następnie ostatnią-dociskową i środkową też dociskową, maksymalnie zbliżamy odłam do odłamu)
druty Kirschnera (są wykorzystywane w stabilizacji zewnętrznej)
gwoździe Kuntschera (kształt przeciętej litery O, w środku pustej, duża wytrzymałoś na złamania, czasem wkłada się kinczer w kinczer aby jeszcze zwiększyć wytrzymałość, gdy są silne mięśnie lub pacjent nie słucha naszych poleceń, ten typ łącznika jest dobry do zespoleń od krętarza do połowy kości udowej)
wiele innych
I. Usprawnianie w okresie unieruchomienia na przkładzie złamania szyjki kości udowej unieruchomione (immobilizacja), leczenie zachowawcze
Płeć: kobieta
Wiek: 78 lat
Rozpoznanie: złamanie szyjki kości udowej
Rodzaj złamania: złamanie odwiedzeniowe, wklinowane, częściowo stabilne z niewielkim przemieszczeniem odłamów (to złamanie jest lepsze do gojenia niż przwiedzeniowe)
Leczenie: zachowawcze z założeniem opatrunku gipsowego biodrowo-udowego z nogawką na udo kończyny przeciwnej i dogipsowaną rozpórką powyżej kolana (strona grzbietowa stopy wolna, gips musi być na stopę aby nie dochodziło do rotacji)
Zalecenia: kinezyterapia
po 6 tygodniach odjęcie nogawki z kończyny przeciwnej i rozpórki
nauka chodzenia z odciążenime kończyny złamanej
po 12 tygodniach zdjęcie unieruchomienia i kontrola rentgenowska
Postępowanie usprawniające musi być bezpośrednie i wczesne. Rozpoczyna się od pierwszego dnia po założeniu opatrunku gipsowego.
Obejmuje w kolejności chronologicznej następujące rodzaje ćwiczeń:
1) ćwiczenia oddechowe
2) gimnastyka poranna
3) ćwiczenia zapobiegające odleżynom (oparcie łokci o materac i uniesienie bioder do góry)
4) ćwieczenia wolnych stawów nie objetych unieruchomieniem
5) ćwiczenia synergistyczne kontralateralne
6) ćwiczenia synergistyczne ipsilateralne
pierwze 6 ćwiczeń wykonujemy już od 1-2 dnia
7) ćwiczenia izometryczne (dopiero po upływie 2 tygodni w leczeniu zachowawczym/ nie każemy wykonać pacjentowi ruchu np.zgięcia-jest to bardzo zła rzecz, ale napięcie uzyskujemy siłą woli!!!)
8) pionizacja (w pierwszych 6 tygodniach zwykle się tego nie robi)
ćwiczenie 7 i 8 po zdjęciu nogawki z kończyny zdrowej
9) gimnastyka ogólnousprawniająca
10) ćwiczenia mobilizujące zdrowy staw biodrowy (ruchy we wszystkich płaszczyznach, uruchamiamy ten staw)
11) nauka chodzenia z odciążeniem kończyny złamanej (o kulach przez 6 tygodni aż do całkowitego zdięcia unieruchomienia-2kule i jedna noga)
Schemat dawkowania ćwiczeń izometrycznych po złamaniu kości:
KOLEJNE DNI USPRAWNIANIA |
ILOŚĆ SERII |
ILOŚĆ SKURCZÓW W SERII |
CZAS SKURCZU |
CZAS ROZKURCZU |
ŁĄCZNY CZAS TRWANIA TEGO ĆWICZENIA |
1 2 3 4 5 6 |
1 1 2 2 3 3 |
20 |
2,5 sek |
2,5 sek |
1,40 1,40 3,20 3,20 5,00 5,00 |
7 8 9 10 11 12 |
4 4 2 2 3 3 |
20 |
5 sek |
5 sek |
3,20 3,20 6,40 6,40 10,00 10,00 |
13 14 15 16 17 18 |
1 1 2 2 3 3 |
20 |
7,5 sek |
7,5 sek |
5,00 5,00 10,00 10,00 15,00 15,00 |
19 |
3 |
20 |
7,5 sek |
7,5 sek |
15 min |
została usunięta nogawka na kończynie zdrowej i poprzeczka, możemy pacjentkę spionizować
chory stoi na zdrowej kończynie, na stole pionizacyjnym bądź pacjent przyjmuje pozycję półleżącą, następnię na chwilę stawiamy pacjenta
dalej ćwiczenia ogólonousprawniające, wzmacniające zdrowy staw biodrowy
po sionizowaniu rozpoczynamy naukę chodzenia z odciążeniem kończyny złamanej poprzez chodzenie z balkonikiem, bądź o kulach, jeśli są to kule pachowe musimy uważać na naczynia i nerwy przechodzące przez pachę
II. Mobilizacja po zdjęciu unieruchomienia:
przeprowadza się ocenę radiologiczną stanu zrostu złamania
wstępnie badanie fizjoterapeutyczne i na tej podstawie przystępuje się ćwiczeń mobilizujących
ocena kliniczna jeśli nie ma zrostu to chirurg musi podjąć decyzję o dalszym leczeniu, być może operacyjnym, jeżeli jest zrost niedostateczny to chirurg przedłuża unieruchomienie bądź decyduje się na zabieg operacyjny
jeśli jest zrost ostateczny chirurg zostawia pacjenta fizjoterapeucie, jest to dla nas I etap usprawniania:
najpierw oceniamy czy chory jest w stanie wykonać ruchy w stawach, poprowadzić ruch w każdej płaszcyźnie
sprawdzamy ruchy czynnne, bierne w jakim zakresie je wykonuje, czy wykonuje je z bólem czy bez bólu
jeśli pacjent nie może sam wykonać ruchu, to prowadzimy ruch pacjneta, prowadzimy ćwiczenia wspomagane
jeśli ruchy są bolesne, trudne, pacjent nie ma wystarczającej siły okres wstępny może trwać dłużej nawet 2 tygodnie (wszystko zależy od pacjenta, psychiki, sprawności fizycznej, wieku)
wykonujemy test siły, pomiary obwodów, długości jeśli widzimy że możliwy jest skrót kończyny
jeśli pacjent ma problemy z oddychaniem to mierzymy pojemność życiową płuc itp.
Po opracowaniu programu usprawniania przystępujemy do ćwiczeń:
CEL:
uruchomienie wszystkich stawów po zdjęciu opatrunku
odbudowa siły mięśniowej
przywrócenie ogólnej sprawności
przywrócenie koordynacji nerwowo-ruchowej
przywrócenie krążenia krwionośnego i limfatycznego
przywrócenie pełnej pojemności życiowej płuc
uzyskanie możliwie pełnej zdolności lokomocyjnej
wzmocnienie mięśni
III. Plan rehabilitacji:
a) Ćwiczenia zwiększające ruchomość w stawach:
1) ćwiczena relaksu
2) ćwiczenia mobilizujące na ruchomych szynach
3) ćwiczenia wykonywane z dużą dynamiką (np.w odciążeniu->wymachy, jeżeli mamy siłę na +3,4 wg skali Lovetta to w odciążeniu możemy to robić bardzo szybko)
4) ćwiczenia relakscji poizometrycznej (metoda zaciągnięta z terapii manualnej)
5) ćwiczenia autorelaksacji (terapeuta pomaga w rozcjąganiu, terapia manualna)
6) ćwiczenia autoredresji
7) wyciągi
8) redresje bierne
W stawie biodrowym redresja jest zabroniona, staw kolanowy nie lubi redresji,a stawu skokowego nie musimy redresować.
b) Ćwiczenia przywracające siłę mięśni:
ćwiczenia statyczne i dynamiczne koncentryczne i ekscentryczne z oporem
1) ćwiczenia statyczne z oporem
2) ćwiczenia ekscentryczne właściwe (bez oporu)
3) ćwiczenia ekscentryczne z oporem
siła mięśni na 1 -> 15 stopni skos (płaszczyzna ruchu do płaszczyzny poziomej)
siła mięśni na -2 -> 30 stopni
siła mięśni na 2 -> 45 stopni
Nie muszą być to dokładnie te stopnie bo siła też nie jest dokładnie 2 ani -2
może być brak zrostu (staw rzekomy)
może być niepełny zrost kostny (nie możemy pacjenta mobilizować)
może być zrost mierny
może być zrost dostateczny
może być zrost dobry
może być zrost bardzo dobry
Musimy postępować do stanu zrostu kości pacjenta:
zrost mierny -> ćwiczenia ekscentryczne w odciążeniu, wzmacniające siłę mięśni
zrost dostateczny -> ćwiczenia czynne właściwe, a nawet z oporem, zależy od zrostu ale także od siły mięśniowej chorego
Jeżeli jest bardzo osłabiona siła mięśniowa to mięśnie lepiej będą reagowały na ćwiczenia ekscentryczne, więc je będziemy stosować.
Musimy także wziąść pod uwagę jaką pracę wykonują mięśnie w życiu codziennym, niektóre mięśnie urzywamy koncentrycznie, a niektóre ekscentrycznie:
mięsień trójgłowy łydki -> w fazie podporu, w czasie propulsji wykonuje pracę koncentryczną
mięsień czworogłowy uda -> pracuje najwięcej w fazie w której wychamowuje pęd ciała, wykonuje pracę ekscentryczną
Przy sile na 4 dla czworogłowego uda praca ekscentryczna, a dla trójgłowego łydki praca koncentryczna.
c) Ćwiczenia ogólnousprawniające.
d) Zabiegi poprawiające krążenie krwi i limfy.
e) Nauka chodzenia ze stopniowym obciążaniem kończyny złamanej:
1) zrost mierny:
uczymy pacjenta chodzić tylko z kontaktem stopy nogi chorej z podłożem, ale bez obciążania
percepcja od podłoża jest dobra dla zrastania się kości
2) zrost dostateczny:
rozpoczyna się obciążanie kończyny chorej do ¼ (25%) całkowitej masy ciała
3) zrost dobry:
obciążanie nogi chorej 75% całkowietej masy ciała
4) zrost pełny:
pełne obciążanie chorej kończyny
I. Złamania kończyny górnej:
Złamanie obojczyka:
złamaniu może ulec:
koniec przybarkowy obojczyka
trzon
koniec przymostkowy obojczyka
Unieruchomienie:
opatrunek Desolta
opatrunek ósemkowy
opatrunek ,,tornister pod pachę'' -> do klatki piersiowej, do gorsetu dogipsowuje się pudełko pod pachę z wałkiem, kończyna wisi na tym, ciężar powoduje, że odłam dalszy odsuwa się od odłamu bliższego, nałożenie na siebie odłamów, działa jak wyciąg
obojczyk bardzo dobrze się zrasta, jeśli część obojczyka dotknie drugiej części obojczyka, może przybrać inny kształt, ale to nie przeszkadza w zyciu codziennym
w szczególnych przypadkach operacja -> zespolenie
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
Złamania łopatki:
złamaniu może ulec:
1) wyrostek barkowy lub/i kruczy
2) szyjka
3) powierzchnia stawowa (bardzo niebezpieczne, duże ograniczenia ruchomości)
4) górny lub dolny kąt łopatki
5) trzon
Leczenie:
zachowawcze
operacyjne -> tylko przy znacznych przemieszczeniach
Unieruchomienia:
opatrunek Desolta
gorset z szyną odwodzącą
szyna Grucy
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
Złamania szyjki kości ramiennej:
1) złamania szyjki chirurgicznej
2) dwu i więcejodłamowe
3) z oderwaniem lub nie guzka większego lub mniejszego, czasem powikłanych zwichnięciem
4) złamania z odwiedzenia (opatrunek Desolta -> czyli przywodzenie)
5) złamania z przywiedzenia -> opatrunek piersiowo-ramienny odwodzący
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
u starszych osób nauka utrzymania równowagi i poruszania się (w wąskich przejściach)
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
Złamania trzonu kości ramiennej:
Leczenie:
1) zachowawcze:
w zalezności od umiejscowienia i obrażeń dodatkowych nastawienie złamania i unieruchomienie w opatrunku piersiowo-ramiennym odwodzącym
w złamaniach niestabilnych stosuje się jedną z metod:
opatrunek gipsowy wiszący
wycią i opatrunek gipsowy
opatrunek gipsowy typu U
opatrunek gipsowy Desolta
2) operacyjne:
wiele różnych technik zespalających odłamy kości
płytka AO
płytka Eggersa
śruby
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego (zaburzenia w stawie łokciowym, ramiennym, czynności ręki)
Złamania nasady dalszej kości ramiennej:
1) złamanie nadkłykciowe typu zgięciowego (odłam dalszy przemieszczony do przodu) lub wyprostnego (odłam dalszy przemieszczony do tyłu)
2) złamanie międzykłykciowe w kształcie litery T lub V
3) złamanie główki lub bloczka kości ramiennej
Leczenie zależy od miejsca i rodzaju złamania:
opatrunek gipsowy ramienny jeśli jest konieczny
obecnie coraz częściej stosuje się leczenie czynnościowe złamań
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego (zaburzenia w stawie łokciowym, ramiennym, czynności ręki)
Złamanie kości przedramienia:
1) złamanie głowy kości promieniowej -> repozycja odłamów lub resekcja odłamów (usunięcie głowy kości promieniowej i wczesne usprawnianie, dobra ruchomość w stawie)
-> leczenie zrośnięcia może powodować unieruchomienie w stawie łokciowym
2) złamanie obu trzonów kości promieniowej i łokciowej
3) złamanie trzonu kości łokciowej typu Monteggia (ze zwichnięciem głowy kości promieniowej)
4) złamanie trzonu kości promieniowej typu Galazzi (ze zwichnięciem głowy i nasady dalszej kości łokciowej)
5) złamanie kości promieniowej typu Sexx- Lopressi (izolowane złamanie trzonu, są trudne w leczeniu, często łamie się drugą kość w celu zrostu pierwszej)
Złamanie trzonów kości przedramienia są rzadkie.
opatrunek gipsowy – ramienny dobrany do typy złamania, z różnym ułożeniem przedramienia
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
pozycje przeciwobrzękowe dla kończyny chorej
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego (zaburzenia w stawie łokciowym, ramiennym, czynności ręki)
Złamania nasady dlaszej kości promieniowej:
1) w miejscu typowym (różnego typu):
Smitha – zgięciowe
Collesa – wyprostne
Bartona – brzeżne
opatrunek przedramienny z ujęciem kciuka (bez przemieszczenia)
2) złamania proste z przemieszczeniem
po repozycji odłamów i odtworzeniu powierzchni stawowych opatrunek ramienno-przedramienny z ujęciem kciuka
3) złamania wieloodłamowe
po repozycji na wyciągu
czasami zespala się drutami Krichnera
opatrunek gipsowy przedramienny
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego (zaburzenia w stawie łokciowym, czynności ręki)
Złamania dalszego odcinka kości łokciowej:
rzadko
zazwyczaj leczone operacyjnie
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
Po zdjęciu unieruchomienia:
ćwiczenia odbudowujące siłę mięśni
ćwiczenia ruchomości w stawach
ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia koordynacyjne
cwiczenia oddechowe
ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego (zaburzenia w stawie łokciowym, czynności ręki)
Złamania kości nadgarstka:
1) złamania kości łódeczkowatej:
złamanie guzka (awulsyjne np.pocjąnięcie przez ścięgna, mięśnie)
złamania w odcinku obwodowmy
złamania talii
złamania w odcinku bliższym
2) złamania kości trójgraniastej:
awulsyjne
złamania trzonu
3) złamania kości księżycowatej:
kompresyjne
4) złamanie kości chaczykowatej
5) złamania kości główkowatej
Te złamania w ręce ocenia się na podstawie badań klinicznych
Leczenie:
zachowawcze
unieruchomienie w odpowiedniej pozycji kciuka i ręki gipsem przedramiennym od 4 tygodni do 6 miesięcy
nawet to samo złamanie może leczyć się w różnym czasie, zależy to też od chirurga, który składał rękę, ale także od wieku pacjent, warunków genetycznych
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
pozycje przeciwobrzękowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
W okresie mobilizacji:
ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia manualne
ćwiczenia czynności dnia codziennego
Złamania kości ręki:
1) złamania śródręcza (w obrębie podstaw, trzonów, podgłowowe)
2) złamania paliczka bliższego i środkowego (w obrębie podstaw, kłykci paliczków, trzonów i szyjki)
3) złamania kości paliczka dalszego (najczęściej zmiażdżeniowe)
Leczenie:
zachowawcze
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
pozycje przeciwobrzękowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralaeralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
W okresie mobilizacji:
ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia manualne
ćwiczenia czynności dnia codziennego
II. Złamania w kończynie dolnej:
Złamania kości miednicy:
1) złamania stabilne:
awulsyjne z oderwaniem kolca biodrowego przedniego górnego lub dolnego, lub guza kulszowego
złamania talerza biodrowego
złamania jednej gałęzi kości łonowej lub kulszowej
złamania kości krzyżowej, kości guziczej
Leczenie:
utrzymanie chorego w pozycji leżącej od 3 – 6 tygodni z ułożeniem kończyny dolnej w odpowiedniej p ozycji
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia przeciwodleżynowe
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
ćwiczenia czynne stóp
ćwiczenia izometryczne mięśni uda
ćwiczenia ipsilateralne
Po zakończeniu okresu leżenia:
pionizacja
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia z oporem kończyn dolnych
nauka prawidłowego chodzenia
2) złamania niestabilne:
rozejście się spojenia łonowego
złamania kości łonowej i kulszowej jednostronne lub obustronne
złamania przezpanewkowe
Szybkość i powrót do zdrowia zależy od:
typu złamania
wielkości przemieszczenia odłamów
od wyboru metody leczenia
Przy złamaniach kompresyjnych potrzebnej jest zastosowania wycjągu.
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia przeciwodleżynowe
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
ćwiczenia czynne stóp
ćwiczenia izometryczne mięśni uda i pośladków
ćwiczenia ipsilateralne
pod koniec leżenia na wycjągu rozpoczynamy ćwiczenia czynne z małym oporem kończyn dolnych na rotorze
Po zakończeniu okresu leżenia:
pionizacja
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia z oporem kończyn dolnych
nauka prawidłowego chodzenia
Złamania szyjki kości udowej:
1) ze względu na mechanizm złamania:
przywiedzeniowe (z rozejściem się odłamów)
odwiedzeniowe (stabilne, częściowo stabilne lub niestabilne)
2) ze względu na lokalizację złamania wg Grucy:
przygłowowe
przezszyjkowe
przykrętarzowe
przezkrętarzowe (międzykrętarzowe)
3) według kąta nachylenia złamaniaw stosunku do poziomu (Panwels):
3 stopnie złamania:
I stopień -> kąt mieści się do 30 stopni
II stopień -> kąt mieści się od 30 – 50 stopni
III stopień -> kąt mieści się powyżej 50 stopni
dużo metod leczenia złamań szyjki kości udowej zależy od rodzaju złamania, czym mniejszy kąt tym większa szansa na zrost kości:
złamanie I stopnia -> należy leczyć w kierunku zrostu, jak jest wniklowanie to
unieruchomienie, jeśli się rozeszły ale poniżej 30 stopni to
zespolić i unieruchomić
złamanie II stopnia -> albo się zrośnie, albo się nie zrośnie, stosujemy dobre
unieruchomienie
złamanie III stopnia -> tylko endoproteza, bo inaczej powstanie staw rzekomy
Łuska derotacyjna, aby nie dochodziło do rotacji kończyny.
Złamanie trzonu kości udowej:
1) podkrętarzowe
2) w różnych miejscach typowych
3) dwuodłamowe z odłamem pośrednim
4) trójodłamowe z odłamem pośrednim
5) wieloodłamowe
Leczenie:
zachowawcze
gips biodrowo-kończynowy
operacyjne:
w przypadku złamań wieloodłamowych, złamań z przemieszczeniem
zespolenie odłamów -> w ½ bliższej trzonu ->gwoździe Kritchnera
-> w ½ dalszej trzonu -> płytka AO
zespolenie zewnętrzne -> leczenie czynnościowe
Złamanie nasady dalszej kości udowej:
1) awulsyjne z oderwaniem kłykcia
2)
3) złamanie przezkłykciowe w kształcie litery V, T, Y
4) złamania przebiegające przez krętarze dotyczy naruszenia powierzchni stawowych
Unieruchomienie:
opatrunek biodrowy – kończynowych
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia przeciwodleżynowe
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia kontralateralne
w leżeniu w 2 tygodniu po założeniu unieruchomienia ćwiczenia izometryczne
pionizacja
nauka chodzenia o kulach jednonóż
Po zdjęciu unieruchomienia:
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia z oporem kończyn dolnych
nauka prawidłowego chodzenia
Złamania rzepki:
1) dwuodłamowe (fragment dolny i górny) -> skręca się z drugim odłamem
2) wieloodłamowe -> płytka drutowa dookoła i ściska się drut, aby złamanie się zrosło
3) gwiaździste (rozpękanie, rozwarstwianie rzepki)
Leczenie:
operacyjne
unieruchomienie:
tutor gipsowyod kostek do pachwiny
staw skokowy i biodrowy są wolne
zachowawcze:
gips udowy
korek na stopę (4 tygodnie w odciążeniu, a następnie po 4 tygodniach może na tym stawać)
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe (przy leczeniu operacyjnym)
gimnastyka poranna
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia kontralateralne
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia izometryczne
nauka chodzenia o kulach ze stopniowym obciążaniem kończyny (przy tutorze)
Rzepka nie jest obcjążana, dlatego leczy się ją chodząc.
Złamania kości podudzia:
1) złamania kości strzałkowej
w odcinku bliższym będą odwrócone litery V, T, Y
awulsyjne kłykci kości piszczelowej
odcinek bliższy strzałki
Leczenie:
zachowawcze
operacyjne
wyłącznie metody czynnościowe złamania bliższe strzałki
2) złamania trzonu kości piszczelowej
poprzeczne
skośne (bardzo łatwo ulegają przemieszczeniu i następuje skrót kończyny)
spiralne (bardzo łatwo ulegają przemieszczeniu i następuje skrót kończyny)
Zespolenie kości znacznie przyśpiesza zrost.
Może dojść do martwicy skóry i odkrycia kości.
3) złamania odcinka dalszego kości strzałkowej i piszczelowej
nadkostkowe
kostek ( jednej, dwóch lub trzech kostek ->złamania trójkostkowe podudzia)
kostka boczna kości piszczelowej boczny fragment
Leczenie:
operacyjne ponieważ łatwo się przemieszczają
Złamania podudzia unieruchomia się gipsem udowym.
Złamania kostek:
dobre zespolenie
gips udowy 6 tygodni, po 6 tygodniach zakłada się gips podudzia pozwala to na ćwiczenia stawu kolanowego po 6 tygodniach
kostki 12 tygodni
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia przeciwodleżynowe
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia kontralateralne
w leżeniu w 2 tygodniu po założeniu unieruchomienia ćwiczenia izometryczne, wzmocnienie mięsni uda
pionizacja
nauka chodzenia o kulach jednonóż
Po zdjęciu unieruchomienia:
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia z oporem kończyn dolnych
nauka prawidłowego chodzenia
Złamania w obrębie stopy:
1) złamania kości skokowej:
bardzo rzadko
2) złamania guza kości piętowej:
dość często
3) złamania kości stępu
4) złamania kości śródstopia
5) złamania kości palców
Leczenie:
operacyjne
zachowawcze
jaki rodzaj leczenia zastosujemy zależy od tego czy są duże czy małe przemieszczenia
nalezy uważać aby nie doszło do pourazowego płaskostopia
gips podudziowy
Kinezyterapia w okresie unieruchomienia:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia przeciwodleżynowe
ćwiczenia wolnych stawów nie objętych unieruchomieniem
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
ćwiczenia ipsilateralne
ćwiczenia kontralateralne
w leżeniu w 2 tygodniu po założeniu unieruchomienia ćwiczenia izometryczne, wzmocnienie mięsni uda
pionizacja
nauka chodzenia o kulach jednonóż
Po zdjęciu unieruchomienia:
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia koordynacyjne
ćwiczenia z oporem kończyn dolnych
nauka prawidłowego chodzenia
Leczenie czynnościowe złamań na przykładzie stawu kolanowego:
1) śródstawowe złamanie kości udowej bądź piszczelowej:
założenie wyciągu i ułożenie kończyn na odpowiedniej szynie (szyna Brauna)
Gruza wymyślił szynę ruchową i stosuje wyciąg na podudzie, aby oddalić powierzchnie złamania od siebie przy pomocy linki, chory pociąga za nią i wykonuje ruchy w stawie, a ciężarek ciągnie ko ńczynę w drugą stronę
szyna czynnościowa, staw kolanowy ćwiczy biernie, aby udało się zachować ruchy w tym stawie
2) złamanie szyjki chirurgicznej kości ramiennej:
metoda Palchena
polega na tym, że zakład się kończynę na chuście trójkątnej, ręka ma w pełni swobodę
leczenie czynnościowe polega na tym, że od pierwszych dni rozpoczynamy ćwiczenia z pacjentem
ruchy tułowiem w płaszczyźnie strzałkowej w opadzie tułowia w przód (1-2 tygodnie)
pochylenie tułowia i pacjent zatacza małe kułeczka na zewnątrz i do wewnątrz i stopniowo zwiększamy zakres tych ruchów
w opadzie tułowia do kąta prostego ruchy odwodzenia i przywodzenia w płaszczeźnie poprzecznej
ruch w stawie ramiennym w płaszczyźnie strzałkowej
uch w stawie ramiennym w płaszczyźnie czołowej
po zdjęciu chusty ruchy rotacyjne
dosyć wczesne ruchy w stawie łokciowym, zginanie i prostowanie, a także ruchy supinacyjno-pronacyjne, łokieć na brzegiu chusty i coraz bardziej zwiększamy zakres ruchu
3) zestaw 21 ćwiczeń uruchamiający staw ramienny i obręcz barkową (przy zespole PHS)
TEMAT: Rehabilitacja po amputacjach kończyn.
Program zależy od tego, której kończyny dotyczy i jakie są powody amputacji:
1) usunięcie dysfunkcji połączonych ze szpetotą kończyny
2) guzy złośliwe
3) amputacje zaplanowane
4) amputacje niezaplanowane, na gorąco z wypadków komunikacyjnych
Poziom amputacji uzależniony jest od umiejscowienie urazu lub zajęcia kończyny.
Poziomy amputacji:
I. Kończyna górna:
1) w obrębie palców lub śródręcza oszczędza się każdy odcinek
2) kości nadgarstka wyłuszcza się wraz z usunięciem wyrostków rylcowatych
3) kości przedramienia, gdzie oszczędza się każdy odcinek z wyjątkiem nasad bliższych
4) nasada dalsza kości ramiennej -> usuwa się
5) trzon kości ramiennej ratuje się do końca, wszystko co do góry trzeba ratować (nawet głowę w panewce, wyłuszczenie łopatki i obojczyka = obrzydliwe kalectwo)
II. Kończyna dolna:
1) w obrębie palców i śródstopia oszczędza się każdy odcinek
2) wyłuszczenie w stawie Lis Franca (jest to linia w stawach między kośćmi śródstopia, a stępu)
3) w stawie Choparta (pozostawienie kości skokowej i piętowej) i metoda Pirogowa są przeciwwskazane
4) operacja metodą Saima (cała kość piszczelowa, ścięte tylko kostki i powierzchnie stawowe -> tylko mężczyźni)
5) 1/8 aż do ½ piszczeli najlepszy kikut
6) wyłuszczenie w stawie kolanowym, dobry podporowy kikut (mechanizm zginania będzie niżej niż w zdrowej nodze)
7) metoda Calandera kilka centymetrów powyżej kłykci, jeżeli są one uszkodzone
8) ratować cały odcinek kości udowej
9) na wysokości guza kulszowego, należy pozostawić krętarz większy kości udowej, na której umocowuje się kosz kanadyjski
10) wyłuszczenie w stawie biodrowym (hemipelrectomia)
I. Usprawnianie przedoperacyjne:
możliwe tylko przy amputacjach zimnych, zaplanowanych
trzeba nauczyć pacjenta:
ćwiczeń oddechowych
ćwiczeń czynnych wolnych i z oporem zachowanych stawów
wzmacniać mięśnie uda (prostowniki i zginacze)
nauczyć chorego chodzić na jednej kończynie
II. Usprawnianie pooperacyjne:
przed zaprotezowaniem
po zaprotezowaniu
III. Amputacja fizjologiczna wg Weissa
1. Amputacje kończyn dolnych:
a) Amputacja w obrębie uda (połowa uda):
I ETAP - usprawnianie po amputacji przed zaprotezowaniem:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
leczenie ułożeniowe, które ma niedopuścić do przykurczu kikuta w stawie biodrowym (odwodzicieli i zginaczy), leżenie tyłem worki z piaskiem (5-15kg) na pośladki kilkakrotnie w ciągu doby, rozpoczynamy od kilku minut:
zgięcie:
brak ciężaru kończyny powoduje, że tonus nie napotyka na ciężar kończyny i kikut leci do góry
przewaga zginaczy nad prostownikami
chory chętnie unosi kikut do góry bo krew odpływa i mniej go boli
odwiedzenie:
wszystkie mięśnie przywodzące zostały przycięte, a pośladkowy średni ciągnie kikut w stronę odwodzenia
formowanie kikuta od pierwszych dni po operacji– odpowiednie bandażowanie, bandażem elastycznym w formi kłosa, na szczycie kikuta mocny ucisk, a im dalej w górę tym mniejszy ucisk, kikut ma być uformowany w kształcie stożka, aby nadawał się do chodzenia
ćwiczenia prostowania w stawie biodrowym – pacjent leży przodem, jeśli nie jest to możliwe to na boku zdrowym
ćwiczenia przywodzenia – unosimy zdrową kończynę, a pacjent maksymalnie przywodzi kikut
pionizacja i nauka chodu o kulach:
przy amputacjach jednostronnych -> nauka chodzenia o kulach na jednej nodze
przy amputacjach obustronnych -> na poziomie ud pionizacja nie jest wskazana, jest ona najgorsza z możliwych, sprzyja przykurczom w stawach biodrowych, pacjent powinien znajdować się jak najczęściej w pozycji na brzuchu
gimnastyka ogólnousprawniająca
ćwiczenia siłowe kończyn górnych, ponieważ długi czas będzie chodził o kulach
ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące miednicę, będą warunkowały utrzymanie pionowej postawy, a następnie chodzenie
kiedy kikut jest wygojony przechodzimy do hartowania kikuta (po ściągnięciu szwów):
bardzo ważne jest zachowanie higieny: naprzemienne mycie ciepłą i zimną wodą
oklepywanie, ostukiwanie, uderzanie kikuta np.piłką uszatką ze wszystkich stron
jest to bardzo ważne, trzeba doprowadzić skórę do zgrubienia
ławeczka o którą pacjent może opierać kikut i chodzić
ćwiczenia równoważne (są bardzo ważne przy amputacjach obustronnych):
sadzamy chorego na piłce lekarskiej i rzuca się mu drugą piłkę lekarską, którą pacjent ma złapać
następnie dwie piłki lekarskie jedna na drugiej
później 3 piłki lekarskie jedna na drugiej
na poczatku drugą piłkę dorzucamy ostrożnie, ale później z większą siłą chcąc strącić pacjenta z piłek
stanie na rękach, silne ramiona dobrze stabilizują miednicę
kiedy jest dobra stabilizacja miednicy można zaprotezować pacjnet
II ETAP – usprawnianie po zaprotezowaniu:
przy amputacji jednostronej – chodzenie jednonóż o kulach
przy amputacji dwustronnej – nauka stania
blokada obu stawów kolanowych, pionizacja, ćwiczenia równowagżne, stanie bez kul
jak pacjent sobie radzi to rozpoczynamy naukę chodzenia, najpierw na zablokowanych satwach kolanowych, potem odblokowujemy jedno kolano, a następnie drugie
krok 4-taktowy naprzemienny (kula, noga, kula, noga), jeśli pacjent jest starszy i ma problemy to uczymy kroku 4-taktowego dostwnego, ale jak najkrócej, następnie uczym pacjenta chodzić krokiem 2-taktowym naprzemiennym
pacjent będzie chciał chodzić estetycznie, tak aby amputowanie było niezauważnae, my musimy eliminować jego błędy etapami
błędy:
niejednakowe obciążanie obu kończyn w czasie -> kule eliminują, amputacja jednostronna
niejednakowy stosunek wykroku do zakroku -> chory protezę będzie stawiał dalej
blokowanie stawu kolanowego -> ruch koszący, musimy nauczyć chorego, aby prostym ruchem ciągną protezę, jednakowa ma zginać oba kolana, musimy go nauczyć, aby zdrową nogę zginał tak samo jak chorą (estetyka)
niesymetryczne stawianie stopy -> stopa protezy musi być stawiana z taką samą rotacją jak w zdrowej
2. Amputacja fizjologiczna wg Weissa:
pacjent przechodzi rehabilitację przedamputacyjną
ćwiczenia oddechowe
wzmacnianie siły mięśni, które pozostaną na kończynie, nawet tych przeciętych
ćwiczenia równoważne
nauka chodzenia o kulach
amputacja fizjologiczna różni się wytworzeniem sztucznego przyczepu dla mięśni, które nie mają już stawu (możliwość pracy izometrycznej – statycznej)
protezowanie odbywa się na stole operacyjnym -> proteza tymczasowa
na kikut zakłada się gips lub tworzywo sztuczne (nylon termoplastyczny), proteza, wybudza się chorego z narkozy i stawiamy na nogi, pionizacja i chory miał zrobić pierwsze kroki
powikłania -> źle gojące się rany
tymczasowe protezy uda nie posiadają stawu kolanowego
Usprawanianie w metodzie Weissa po amputacji fizjologicznej:
ćwiczenia oddechowe
gimnastyka poranna
ćwiczenia ogólousprawniające
ćwiczenia siłowe kończyn górnych
nie ma zabiegów formowania, hartowania kikuta
ćwiczenia równoważne
dodatkowo prowadzi się ćwieczenia izometryczne mięśni kikuta, które nie mają stawów, utrzymanie masy kikuta – nie dochodzi do odleżyn, przebicia skóry przez kości jest warstwa ochronna, chory lepiej czuje protezę
3. Amputacja kończyn górnych:
zazwyczaj pourazowe
czasami anomalje wzrostowe
a) Amputacje w obrębie ramienia:
I ETAP - usprawnianie po amputacji przed zaprotezowaniem:
ćwiczenia czynne, wszystkie możliwe ruchy w stawie ramiennym i obręczy barkowej (szczególnie odowdzenie do 180 stopni !!! i przywodzenie -> zpobieganie przykurczom)
ćwiczenia siłowe, oporowe wszystkie ruchy w stawie ramiennym i obręczy barkowej + ruchy łopatek
TEMAT: Rehabilitacja w urazach kręgosłupa.
Rehabilitacja po złamaniach kręgosłupa:
1) nie doszło do objawów neurologicznych
2) doszło do objawów neurologicznych
I. Złamania bez objawów neurologicznych:
1) po złamaniu wyrostków poprzecznych
rahabilitacja jest praktycznie niepotrzebna
2) kompresyjne (zgnieceniowe) złamanie trzonów kręgów:
a) z kompresją do ¼, 1/3 ulega obniżeniu trzon kręgu:
chirurg zaleca gorset mięśniowy
od pierwszych dni ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha, grzbietu i pośladków
przy wydechu, wciągamy brzuch i napinamy mięśnie brzucha, nogi zgięte w stawach kolanowych i biodrowych
w leżeniu przodem czynne prostowanie w stawach biodrowych naprzemienne i równoczesne (kolce biodrowe przednie górne nie mogą odrywać się od podłoża, aby nie dochodziło do ruchów rotacyjnych tułowia)
prostowanie tułowi na raz prostujemy oba stawy biodrowe i tułów
prostowanie tułowia do tyłu, ręce wzdłuż tułowia
prostowanie grzbietu ręce na karku
jeżeli pacjent dobrze utrzymuje kręgosłup to przeprowadzamy pionizację
chory absolutnie nie może wykonywać skłonów – nie może wstawać z łóżka przez pochylanie, sznurować butów
chory musi być cały czas wyprostowany
b) z dużą kompresją powyżej ¼ obniżenia trzonu kręgowego:
gorset gipsowy utrzymujący w wyproście i rozcjągnięciu (gorset ciasny), kręgosłup rozcjągnięty
kręgi mają tendencję do odrastania na wysokość, jeżeli jest obciążony to nie odrośnie
Fizjoterapia w okresie gorsetu (około pół roku):
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia statyczne z oporem dla mięśni tułowia
w leżeniu tyłem opór na czoło, chory próbuje unieść głowę, ale nie wykonuje ruchu)
nogi ugięte ucisk na kloana, stopy nad podłożem (aby nie dotknęły)
ramiona zgięte, przeciwwstawianie obejmowania + góra i dół
na brzuchu, opór na potylicę, powyżej dołu podkolanowego w okolicy łopatek
Po zdjęciu gorsetu powolna rehabilitacja:
krioterapia
magnetoterapia
parafina
ćwiczenia rozcjągnięte w czasie
rehabilitacja około 6 miesięcy
II. Złamania z objawami neurologicznymi:
Ciężkość urazu zależy od:
1) wysokości uszkodzenia rdzenia
2) głębokości uszkodzenia rdzenia(rdzeń może być uciśnięty przez krwiak, kość)
3) przecięcie części rdzenia
odleżyny – mogą powstać po kilkunastu godzinach od urazu
metody zapobiegania:
zmiana pozycji co 2 godziny
łóżko pneumatyczne – materac z rurek z kompresorem przepompowującym powietrze, dwa blaty do leżenia
materac wodny
Fizjoterapia:
ćwiczenia bierne kończyn porażonych od pierwszego dnia
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia czynne kończyn nieporażonych
przy złamaniach stabilnych pionizacja na stole pionizacyjnym
po spionizowaniu nauka chodzenia, w sytuacji kiedy chory zaopatrzony został w odpowiednie aparaty
Etapy rehabilitacji:
1) I okres restytucyjny:
przywrócenie funkcji
ćwiczenia reedukacji prostej + np. metoda PNF (torowanie prioprioceptywne)
jeżeli siła mięśni 1 -> ćwiczenia izometryczne
okres restytucyjny może trwać od kilku miesięcy do kilku lat
2) II okres adaptacyjny:
adapatcja do kalectwa
nauka kroku kangurowego – przy porażeniach, chory w aparatach stabilizacyjnych, dwie kończyny dolne pacjent przenosi równocześnie
metoda szwecka, rehabilitacja aktywna – paraplegik zamiast uczyć się chodzić w aparatach, uczy się chodzić przy pomocy wózka (skośne kołoa, brak oparcia)
TEMAT: Badanie fizjoterapeutyczne w urazach, schorzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu.
Wykonanie każdego zabieu (serii zabiegów) musi być poprzedzone badaniem fizjoterapeutycznym. Zkłada się z części przedmiotowej i podmiotowej.
Badanie podmiotowe (wywiad) wykonuje się wówczas, gdy fizjoterapeuta nie uzyskał pełnych danych o pacjencie (np. z badania lekarskiego, skierowania na zabiegi, historii choroby), z którym będzie pracował.
Badanie podmiotowe obejmuje:
dane personalne
informacje o chorobie, dysfunkcji, urazie, innej dolegliwości i chorobach współistniejących
wywiad socjalny
dotychczasowy przebieg leczenia
Badanie przedmiotowe obejmuje:
oglądanie
badanie dotykiem (palpacyjne)
ocenę bólu
ocenę zmian statycznych
ocenę kinetyki
Podstawowe pomiary:
1) pomiary linijne długości, obwodów kończyn
2) pomiary zakresu ruchów w stawch kończyn
3) pomiary ruchomości kręgosłupa
4) pomiary prętkości kątowej w stawach
5) testowa ocena siły mięśniowej
6) dynamometria mięśni
7) ocena chodu
8) ocena zdolności manualnych
Pomiary prętkości kątowej w stawach, możliwe są przy użyciu specjalnie do tego skonstrułowanych goniografów. Goniografia polega na pomiarze drogi kątowej pary biokinematycznej, którą stanowią 2 człony połączone ruchowo stawem. Zakres ruchu w stawie mierzony jest goniometrem sprzężonym potencjometrem z odpowiednim rejestratorem. Z potencjometru wprowadzone są dwa ramiona, które przytwierdza się do pary biokinematycznej w taki sposób, aby ich długie osie pokrywały się z długimi osiami członów, a oś obrotu goniometru z osią mechaniczną stawu.
Test mięśnia zginacza łokcia nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris)
1) 4,-4,+4 lub 5,-5
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Opór -> na głowę 5 kości śródręcza, dłoniowo-bocznie
Ruch -> zgięcie z odwodzeniem łokciowym badanej ręki
2) 3, -3, +3 wg powyższych zasad
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> zgięcie z odwiedzeniem łokciowym badanej ręki
3) 2,-2,+2
PW -> siad przy stole do badań, kończyna na stole przedramię i ręka w ustawieniu 45 stopni do blatu między semipronacją, a supinacją
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> zgięcie ręki przesuwając ją stroną łokciową po blacie
4) 1,0
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badań z ręką i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ocena -> napięcie mięnia sprawdza się na jego ścięgnie ...
Test mięśni prostownika łokciowego nadgrastka
1) 4,-4,+4 lub 5,-5
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Opór -> na głowę 5 kości śródręcza, grzbietowo-bocznie
Ruch -> wyprost z odwodzeniem łokciowym badanej ręki
2) 3, -3, +3 wg powyższych zasad
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> wyprost z odwiedzeniem łokciowym badanej ręki
3) 2,-2,+2
PW -> siad przy stole do badań, kończyna na stole przedramię i ręka w ustawieniu 45 stopni do blatu między semipronacją, a pronacją
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> zgięcie ręki przesuwając ją stroną łokciową po blacie
4) 1,0
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badań z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ocena -> napięcie mięnia stwierdza się palpacyjnie na jego ścięgnie bocznie tuż poniżej lub powyżej wyrostka rylcowatego kości łokciowej
Test zginacza promieniowego nadgarstka
1) 4,-4,+4 lub 5,-5
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką poza stołem i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Opór -> na głowę 2 kości śródręcza, dłoniowo-bocznie
Ruch -> zgięcie z odwodzeniem promieniowym badanej ręki
2) 3, -3, +3 wg powyższych zasad
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką poza stołem i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> zgięcie z odwiedzeniem promieniowym badanej ręki
3) 2,-2,+2
PW -> siad przy stole do badań, kończyna na stole przedramię i ręka w ustawieniu 45 stopni do blatu między semipronacją, a supinacją
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> zgięcie ręki przesuwając ją stroną łokciową po blacie
4) 1,0
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badań z ręką i przedramieniem na stole w odwróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ocena -> napięcie mięnia stwierdza się palpacyjnie na jego ścięgnie poniżej wyrostka rylcowatego kości promieniowej
Test mięśnia prostownika promieniowego nadgarstka
1) 4,-4,+4 lub 5,-5
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Opór -> na głowę 5 kości śródręcza, grzbietowo-bocznie
Ruch -> wyprost z odwodzeniem łokciowym badanej ręki
2) 3, -3, +3 wg powyższych zasad
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badania z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> wyprost z odwiedzeniem promieniowym badanej ręki
3) 2,-2,+2
PW -> siad przy stole do badań, kończyna na stole przedramię i ręka w ustawieniu 45 stopni do blatu między semipronacją, a supinacją
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ruch -> wyprost ręki przesuwając ją stroną promieniową po blacie
4) 1,0
PW -> siad przy stole do badań, kończyna do badań z ręką i przedramieniem na stole w nawróceniu
Stabilizacja -> przedramienia powyżej nadgrastka
Ocena -> napięcie mięnia stwierdza się palpacyjnie na jego ścięgnie bocznie tuż poniżej lub powyżej wyrostka rylcowatego kości promieniowej
Chód człowieka jest jedną z najważniejszych jego czynności.
Chód i bieg są podstawowymi, naturalnymi sposobami przemieszczania się (lokomocji),ukształtowanymi w jego rozwoju filogenetycznym, istnieje wiele definicji chodu (progressio) np.:
1) chód to zespół złożonych skoordynowanych naprzemiennych ruchów kończyn dolnych, mających na celu przesuwanie całego ustroju ludzkiego w płaszczyźnie poziomej, z zachowaniem pionowej postawy
2) chód jest lokomocją polegającą na przemieszczaniu masy ciała, skupionej w środku ciężkości, w przestrzeni, wzdłuż drogi wymagającej najmniejszego wydatku energetycznego (Basmaijan)
3) chód jest sposobem przemieszczania ciała człowieka i polega na nieustannym wytrącaniu i przywracaniu równowagi tego ciała
Środek ciężkości ciała jest to w warunkach statycznych wyimaginowany punkt położony w środku ciała tak, że podparte o niego ciało pozostaje w równowadze.
Podczas chodu środek ciężkości ciała biegnie po wypadkowej dwóch płaszczyzn: poprzecznej i strzałkowej.
Składowe chodu:
1) cykl – obustronny element ruchu, dwa kroki, chód jest dwunożny
2) krok – stanowi jednostronny element chodu – połowa cyklu
3) faza – jest dwufazowy: dynamiczna i statyczna
dynamiczna – oderwanie palców od podłoża, do dotknięcia piętą podłoża
statyczna – od oparcia pięty o podłoże do oderwania od niego palców
podczas chodu faza podporu jednej kończyny nakłada się częściowo na fazę podporu drugiej kończyny, występuje tu zjawisko podwujnego podporu, w biegu natomiast faza wykroku jednej kończyny pokrywa się z fazą wykroku drugiej, co prowadzie do wystąpienia podwójnego wykroku określanego jako zjawisko lotu
4) okres – chód jest trójokresowy
obecnie są 3 okresy fazy dynamicznej i 5 fazy statycznej
w dynamicznej:
przyspieszenia, wahadła, hamowania (zakończenia)
w statycznej:
podporu piętowego, przykładanie całej stopy do podłoża, pełne obciążanie stopy, oderwanie pięty, odbicie z palców
5) przemienność – chód jest naprzemienny (progressio alternaus)
6) równomierność – chód jest równomierny (progressio aequalis)
chód powinien być równomierny co do długości, czasu i napięcia
a) równy co do długości wykroku, a więc i zakroku obu kończyn (progressio izometrica)
b) równomierny co do czasu trwania kroków, faz i okresów (progressio izochronica)
c) równomierny co do napięcia pracujących mięśni (progressio izotonica)
7) kierunkowość – prostokierunkowy
8) synergiczny – ruchy kończyn i tułowia są zsynchronizowane
9) sprężysty (progressio elastica)
10) barwny – każdy człowiek ma swój niepowtarzalny sposób chodzenia, barwa chodu zmienia się wraz z wiekiem: dziecięcy, kobiecy, męski, starczy, zamieszkaniem, wykonywaną pracą góralski, marynarski itp.
Podczas chodzenia wszystkie ruchy ciała są ściśle ze sobą zsynchronizowane i odbywają się automatycznie. Dla oceny chodu przydatną może sięokazać znajomość pozycji stawu kolanowego w stosunku do poszczególnych okresów faz chodu (wg. Magee)
Faza dynamiczna 40% |
|||
Okres |
zainicjowanie |
środek |
zakończenie |
Kolano |
zgięcie do 60 stopni |
wahadłowe prostowanie od 60 do 30 stopni |
maksymalne osobnicze wyprostowanie |
Faza statyczna 60% |
|||||
Okres |
podpór piętowy |
przełożenie całej stopy |
pełne obciążenie stopy |
oderwanie pięty |
odbicie z palców |
Kolano |
utrzymanie wyprostu |
zgięcie do 15 stopni |
rozpoczęcie prostowania |
pełen wyprost |
zgięcie 35 stopni |
Typy chromania:
1) chromanie bolesne
dominującą przyczyną jest ból w obrębie kości, stawów, mięśni, ścięgien
2) chromanie statyczne
wystpuje w przypadku niektórych zmian w obrębie kości i stawów np. skrót kończyn dolnych, skrót bezwzględny kości udowej
3) chromanie dynamiczne bierne
związane jest z różnymi ograniczeniami ruchomości w stawach kończyn dolnych, przykurcze pochodzenia stawowego, mięśniowego
4) chromanie dynamiczne czynne (claudicatio dynamica activa)
występuje w przypadku czynnego zaburzenia dynamiki chodu
przyczyną mogą być osłabienia siły, niedowłady lub porażenia zarówno wiotkie jak i spastyczne jednego lub wielu mięśni kończyn dolnych i tułowia
niedowłady i porażenia wiotkie mogą powodować:
a) chromanie dygające – uszkodzenie mięśnia pośladkowego wielkiego
b) chromanie wahadłowe czołowe – uszkodzenie mięśnia pośladkowego średniego (objaw Trendelenburga)
c) chromanie wahadłowe strzałkowe – uszkodzenie mięśnia biodrowo-lędźwiowego
d) chromanie przeprostne – uszkodzenie mięśnia czworogłowego uda (objaw Puttiego)
e) chromanie stepujące – uszkodzenie mięśni prostowników stopy
Niedowłady i porażenia spastyczne w zależności od rozległości i głębokości porażeń mogą powodować:
* ,, chód szargający'' – przy porażeniu i niedowładzie obu kończyn dolnych
* ,, chód krzyżujący'' – przy spastyczności mięśni przywodzących i rotujących udo do wewnątrz
* ,, chód koszący'' – przy spastyczności jednej kończyny dolnej
Testy funkcjonalne:
1) objaw Lasequa
stosowany w przypadku podejrzenia o podrażnienie (zapalenie) nerwu kulszowego
PW: leżenie tyłem
wykonanie: badający jedną ręką podchwytem za piętę, drugą nachwytem za kolano utrzymuje badaną kończynę w wyproście, zgina ją jednocześnie w stawie biodrowym
test jest dodatni gdy wystąpi ból i gwałtowne napięcie mięśni uniemożliwiające dalsze unoszenie
2) test Thomasa
stosowany w celu wykrycia przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym
PW: leżenie tyłem, kończyny dolne proste
wykonanie: badający chwytem oburącz za podudzie strony przeciwnej do badanej, zgina maksymalnie kończynę w stawie biodrowym i kolanowym
3) objaw Trendelenbu
stosowany jest w celu stwierdzenia zaburzeń funkcji mięśnia pośladkowego średniego (gluteus medius)
PW: postawa jednonóż na kończynie po stronie badanej
objaw: w przypadku dysfunkcji mięśnia pośladkowego średniego następuje opadanie miednicy po stronie przeciwnej, to może świadczyć o porażeniu lub niedowładzie tego mięśnia, znacznym jego osłabieniem lub też o patologicznym zbliżeniu się jego przyczepów np. przy zwichnięciu stawu biodrowego, stawie rzekomym szyjki kości udowej itp.
4) objaw Clarka
stosowany w celu wykrycia chondromalacji rzepki
PW: leżenie tyłem, mięśnie rozluźnione
wykonanie: czterokrotnie z kolanem prostym, zgięcie pod kątem 30, 60, 90 stopni, badający ruchem obejmującym uciska bliższy biegun rzepki, pacjent wykonuje skurcz mięśnia czworogłowego uda, niemożliwość utrzymania napięcia mięśnia i ból daje wynik pozytywny
5) test Neera i Welsha (dla oceny ucisku ścięgien mięśnia nadgrzebieniowego i głowy długiej dwugłowego ramienia)
PW: siad, w przypadku badania barku prawego, terapeuta stoi za plecami pacjenta po jego prawej stronie, prawą ręką stabilizuje zewnętrzny bieg i dolny kąt łopatki
wykonanie: badający chwytem lewej ręki za okolicę łokcia kończyny badanej, zgina maksymalnie ramię unosząc je w górę, co doprowadza do zbliżenia guzka większego kości ramiennej do wyrostka barkowego łopatki, wystąpienie bólu świadczy o ucisku wyżej wymienionych ścięgien
6) test ramienia (na obecność przerwania stożka rotatorów)
PW: siad
wykonanie: badający unosi wyprostowaną i zrotowaną na zewnątrz badaną kończynę powyżej kąta prostego, a następnie polecamy badanemu powolne opuszczanie kończyn z rotacją do wewnątrz, jeżeli podczas zbliżania się kończyny do kąta prostego nastąpi jej gwałtowne opadnięcie to istnieje duże prawdopodobieństwo całkowitego przerwania stożka rotatorów
TEMAT: Rehabilitacja w bocznych skrzywieniach kręgosłupa.
Skoliozy moga być pochodzenia:
1) mięśniowego (miogenne)
2) nerwowego (neurogenne)
3) kostnego (osteogenne)
4) niewiadomego pochodzenia (idiopatyczne)
Idiopatyczne rozwijają się w różnym wieku i są najbardziej zniekształcone.
Podział ze względu na ilość łuków:
1) jednołukowe
2) dwułukowe (łuk pierwotny i wtórny)
3) trzyłukowe (łuk wtórny, pierwotny, wtórny)
4) czterołukowe (2 pierwotne i 2 wtórne)
Podział ze względu na wielkość kąta skrzywienia:
1) I stopnia – do 30 stopni (mierząc kątomierzem)
2) II stopnia – 30-60 stopni
3) III stopnia – 60-90 stopni
4) IV stonia – powyżej 90 stopni
Są dwa sposoby pomiaru:
1) metoda Cobba
2) metoda Fergusona
Podział ze względu na torsję kręgu:
1) jeżeli wyrostek kolczysty pada centralnie
2) jeżeli wyrostek kolczysty pada bliżej środka
3) jeżeli wyrostek kolczysty pada na zewnętrzną ćwiartkę
4) jeżeli wyrostek kolczysty pada poza obszar trzonu kręgowego
Do 30 stopni leczenie zachowawcze:
ćwiczenia
kinezyterapia
Pozostałe leczenie operacyjne:
Cotlera
Harringtona
Leczenie:
1) leczenie zachowawcze, gdy skrzywienie jest w zakresie I stopnia, czasami może być to też II stopień
Ćwiczenia w okresie leczenia zachowawczego:
oddechowe (może być niewydolność krążeniowo-oddechowa)
ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu
ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha
ćwiczenia antygrawitacyjne (np. dziecko chodzi z woreczkiem na głowie)
asymetryczne ćwiczenia Klappa:
1. ćwiczenia w czworakowaniu – chód na czworaka krok od prawego kolana w przypadku skrzywienia po prawej stronie, następnie lewa ręka, później wyrównujemy, tylko dostawiamy i znowu prawa kończyna dolna, lewa kończyna górna itd
2. ślizganie się – broda blisko podłogi, ramiona wyprostowane przed siebie, klęczy na kolanch, ruch kolanem, łuk i dołączamy kolano
3. pełzanie – jw., ale jeszcze niżej podłogi
4. czworakowane z przyciąganiem – kąt prosty w stawach ramiennych, łokciowych i nadgarstkowych, pacjent wykonuje koci grzbiet, z tej pozycji chory nurkuje do pozycji wyjściowej
5. pozycja jw. głęboki chód na czworakach
6. jedna dłoń na podłodze i dziecko zatacza koło
7. jw., ale ręka jak do kraula, dziecko wykonuje duzy łuk
8. czworakowanie poziome z uderzeniem ręką i wyciągnięciem nogi aż do wyprostu
9. chód na kolanach ramiona w opadzie
10. ramiona na biodrach
11. z ramionami w bok
12. z ramionami na karku
13. z ramionami w górę w skos
2) leczenie operacyjne:
metoda Haringtona – rozcjąga się skoliozę z jednego stopnia w drugi np. z II stopnia w I stopień
metoda Cotrela – do każdego skrzywienia wprowadza się pręt, jeden od strony wklęsłej odpycha skoliozę, a drugi ją ciągnie, stosuje się to u młodszych dzieci 10-12 roku życia, kiedy skolioza zaczyna rosnąć
Usprawnianie przed zabiegiem:
jest ono najważniejsze
w celu odpowiedniej wydolności krążeniowo-oddechowej
jazda na cykloergometrze
rozcjąganie naścianie
w Konstancinie ćwiczenia ogólnousprawniające oraz wyciąg do góry nogami z odpowiednimi ciężarkami, jest to wycią grawitacyjny
Usprawnianie po zabiegu operacyjnym:
ćwiczenia statyczne z oporem
TEMAT: Fizjoterapia w urazowych uszkodzeniach tkanek miękkich: skręcenia i zwichnięcia stawów, urazach łopatek, naciągnięciach i zerwaniach więzadeł, ścięgien i mięśni.
Skręcenia:
może dotyczyć torebki stawowej lub błony maziowej
Zwichnięcie (lucsatio):
nazywamy całkowitą utratę łączności powierzchni stawowych
zwichnięcie dzieli się na zamknięte i otwarte
Leczenie skręceń polega najczęściej na unieruchomieniu stawu w okresie 10-14 dni i zastosowaniu odpowiedniej fizjoterapii (zimne okłady, ciekły azot). Generalnie stosuje się kriostymulacje, prądy diadynamiczne, interferencję, jonoforeza z jodu lub lignokainy, ultradźwięki, parafinoterapia, magnetoterapia, masaże wodne, kąpiele solankowe, okłady borowinowe i kinezyterapię.
W leczeniu zwichnięć postępuje się podobnie z tym,że jeżeli stosuje się unieruchomienie, to jest ono zwykle dłuższe. W takim przypadku stosuje się kinezyterapię, podobnie jak w usprawnianiu po złamaniach kości w okresie unieruchomienia. Po zdjęciu unieruchomienia zakres fizjoterapii jest taki sam jak w postępowaniu po skręceniach. Kinezyterapia przebiega według zasad jak po zdjęciu unieruchomienia w leczeniu złamań kości.
Staw kolanowy składa się w zasadzie z dwóch stawów: stawu udowo-piszczelowego i stawu rzepkowo-udowego. Ruchy w stawie udowo-piszczelowym są wynikiem kombinacji ruchów toczenia i ślizgania. Określa to 6 stopni swobody ruchu: 3 ruchy toczenia (obrotowe) i 3 ruchy ślizgu (translacji, przesunięcia).
Ruchy obrotowe:
1) dookoła osi poprzecznej (w płaszczyźnie strzałkowej) – zgięcie i wyprost
2) dookoła osi strzałkowej (w płaszczyźnie czolowej) – szpotawienie i koślawienie (podobie jak przywodzenia i odwodzenia)
3) dookoła osi pionowej (w płaszczeźnie horyzontalnej) – rotacja zewnętrzna i rotacja wewnętrzna
Ruchy ślizgu:
1) przednio-tylne (amplituda 5-10 mm)
2) przyśrodkowo-boczne (amplituda 1-2 mm)
3) kompresyjno-elongacyjne (amplituda 2-5 mm)
Łąkotki spełniają różnorakie funkcje:
amortyzacyjne, znoszące zborność podczas rotacji
stabilizacyjne, regulujące podczas wyprostu kolana
Do uszkodzenia łąkotek może dojść w wyniku ostrego urazu.
W wywiadzie najważniejsze jest czy wystąpił ból blokujący staw.
Badanie kliniczne polega na ocenie kształtu i obrysów kolana.
1) test Apley'a dystrakcyjno-kompresyjny:
w leżeniu przodem, kolano zgięte pod kątem prostym, badający jedną dłoń układa na udzie, drugą objemuje piętę z przedramieniem ułożonym na stopi, opierając się ciałem na kończynie chorego powoduje kompresję, skręcając jednocześnie podudzie
pojawienie się bólu w rotacji zewnętrznej informuje o uszkodzeniu łąkotki przyśrodkowej, w rotacji wewnętrznej, łąkotki bocznej
2) de Palmy: zgięciowo-wyprostny:
wykonanie maksymalnego przeprostu, następnie zgięcie kolana, ból w maksymalnych pozycjach po jednej lub drugiej stronie świadczy o uszkodzeniu odpowiedniej łąkotki
3) Mc Murray'a: zgięciwo-rotacyjny:
przy zgiętym stawie rotacja zewnętrzna podudzia z równoczesnym prostowaniem kolana, podczas testu – objaw bolesnego przeskakiwania po wewnętrznej stronie stawu – test dodatni dla łąkotki przyśrdkowej, test dla łąkotki bocznej – wykonuje się z rotacja zewnętrzną
4) Steinmanna: rotacyjny:
przy zgiętym kolanie do kąta 90 stopni wykonuje się naprzemienne ruchy rotacji zewnętrznej (ból po wewnętrznej – łąkotka przyśrodkowa) oraz wewnętrznej (ból po zewnętrznej – łąkotka boczna)
5) palpacyjny
nacisk na boczną lub przyśrodkową szparę stawu kolanowego powoduje ból
Z badań pomocniczych – artroskopia.
Leczenie uszkodzonej łąkotki może być zachowawcze lub operacyjne. W leczeniu zachowawczym, gdy istnieje prawdopodobieństwo uszkodzenia łąkotki w miejscu dobrze ukrwionym zakłada się unieruchomienie na odpowiedni czas.
Fizjoterapia w okresie unieruchomienia polega na prowadzeniu ćwiczeń: izometrycznych mięśni uda, ipsilateralnych i nauka chodzenia w zależności od zastosowanego opatrunku unieruchamiającego. Po zdjęciu unieruchomienia stosuje się kriostymulację oraz kinezę w celu wzmocnienia siły mięśni:
ćwiczenia izometryczne
ćwiczenia właściwe
ćwiczenia właściwe z oporem mięśnia czworogłowego
czynne z oporem tylnych stabilizatorów kolana
uruchamiające kolano
ćwiczenia w odciążeniu
ćwiczenia mobilizujące jedną z metod terapii manualnej
W leczeniu operacyjnym:
1) ćwieczenia oddechowe
2) ćwieczenia izometryczne mięśnia czworogłowego
3) ćwieczenia ipsilateralne
4) ćwieczenia poprawiające krążenie w kończynie
5) po upływie zwykle 7-10 dni od zabiegu operacyjnego:
a) 1 dzień – 25 x zginanie kolan przesuwając piętę po podłożu, 2 dzień – 50 x, 3 dzień – 75 x
b) 4 dzień – 25 x w siadzie z opuszczonymi podudziami, prostowanie i zginanie kolana,
5 dzień – 50 x, 6 dzień – 75 x
c) 7 dzień – 25 x ćwiczenia z oporem 0,5 do 3 kg, 8 dzień – 50 x, 9 dzień – 75 x
6) pionizacja i nauka chodzenia o kulach (na krótki okres czasu)
7) ćwiczenia czynne z oporem tylnych stabilizatorów kolana
8) gimnastyka ogólnousprawniająca i pełne obciążanie kończyny
Podczas usprawniania może zachodzić konizcność (z różnych powodów : ból, obkurczanie, obrzęk itp.) zastosowanie zabiegów fizykalnych. Najczęściej stosuje się : kriostymulację, masaże wodne, ultradźwięki.
Badanie więzadła krzyżowego przedniego:
badanie w leżeniu tyłem, kolano zgięte pod kątem 90 stopni, stopa oparta o podłoże, badający siada udem na przodostopiu badanego, obejmuje oburącz nasadę bliższą piszczeli i zdecydowanym ruchem przesuwa ją ku przodowi, jeżeli wystąpi ruch szufladkowy, wykonanie badania na kończynie dolnyj zdrowej
Bezpośrednio po zabiegu stosuje się w 1 tygodniu szynę PCM, kriostymulację, ćwiczenia izometryczne i naukę chodu w ortezie. Dalsze postępowanie fizjoterapeutyczne odbywa się zwykle w warunkach ambulatoryjnych.
1) 1 miesiąc:
kontynuacja zabiegów jw.
mobilizacja stawu rzepkowo-udowego
ewentualnie elektrostymulacja mięśni uda
ćwiczenia priopriocepcji w zamkniętych łańcuchach kinematycznych
2) 2-3 miesiące:
ćwiczenia na szynie CPM poprzez zakres ruchów 90 stopni, aż do pełnego zakresu zgięcia i wyprostu
ćwiczenia na ergometrze rowerowym
nauka prawidłowego chodu bez kulszowegochód po schodach
marsz na ruchomej bierzni
ćwiczenia koordynacyjne
3) 4-5 miesięcy:
kontynuacja ćwiczeń z poprzedniego okresu
bieg na bieżni ruchomej
oraz w przypadku zabiegów dla sportowców ćwiczenia ogólnousprawniające (siłowe, zwinności, koordynacji, orientacji, wytrzymałości) potrzebnych dla danej dyscypliny sportowej
4) 6-8 miesięcy:
kontynuacja ćwiczeń z poprzedniego okresu
ćwiczenia szybkości
ćwiczenia skoczności
ćwiczenia równowagi
TEMAT: Kinezyterapia w endoprotezoplastyce stawu biodrowego.
I. Okres przedoperacyjny:
1. ćwiczenia rozluźniające mięśnie przywodzicieli, zginaczy i rotatorów stawu biodrowego są to ćwiczenia w odciążeniu stawu biodrowego w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej
2. ćwiczenia relaksacji poizometrycznej
3. ćwiczenia izometryczne mięśnia pośladkowego wielkiego, mięśni odwodzicieli stawu biodrowego, mięśnia czworogłowego uda, mięśnia trójgłowego łydki
4. ćwiczenia czynne z oporem kończyn górnych i kończyny dolnej zdrowej
5. naucza ćwiczeń oddechowych pooperacyjnych
6. nauka ćwiczeń pooperacyjnych kończyną chorą
II. Okres pooperacyjny:
ten rodzaj usprawniania ma zastosowanie w endoprotezoplastyce częściowej i całkowitej cementowej
1) w endoprotezie cementowej:
1 dzień:
1. ćwiczenia oddechowe
2. gimnastyka poranna
3. ćwiczenia izometryczne mięśni: pośladkowy wielki, odwodziciele stawu biodrowego, czworogłowego uda, trójgłowego łydki
4. ćwiczenia czynne właściwe stawu skokowego kończyny operowanej
5. ćwiczenia kontralateralne
2 dzień:
ćwiczenie 1-5 +
6. ćwiczenia czynne kończyny operowanej, zginacze stawu kolanowego i biodrowego w płaszczyźnie strzałkowej ciągnąc piętą po podłożu (zakres - ile pacjent może)
7. ćwiczenia siłowe kończyn górnych
8. początek pionizacji – uniesienie tułowia ze wsparciem na łokciach
3 dzień:
ćwiczenie 1-7 +
9. pionizacja półsiad z podparciem wyprostowanych kończyn
4-7 dzień:
ćwiczenie 2,3,5,7 +
10. ćwiczenia czynne z oporem stawu skokowego kończyny operowanej
11. ćwiczenia czynne jednoczesnego zginania stawu biodrowego i kolanowego w płaszczyźnie strzałkowej
12. pionizacja – siad na brzegu łóżka ze spuszczonymi kończynami, stanie na zdrowej nodze i kulach z kontaktem stopy kończyny operowanej z podłożem
8-14 dzień:
ćwiczenie 2,3,5,10,11 +
13. ćwiczenia czynne wspomagane, odwodzenie stawu biodrowego i przywodzenie do pozycji zerowej
14. nauka chodzenia o kulach z kontaktem stopy operowanej z podłożem krokiem dwutaktowym jednoczesnym
3 tydzień:
ćwiczenie 2,3,10,11 +
15. ćwiczenia czynne właściwe zginania i prostowania stawu biodrowego oraz jego odwodzenie i przywodzenie do pozycji zerowej
16. ćwiczenia czynne z oporem prostowników i zginaczy stawu kolanowego
17. ćwiczenia ekscentryczne (właściwe lub z oporem) stawu kolanowego i biodrowego w UGUL-u
18. chodzenie o dwóch kulach ze stopniowym zmniejszaniem odciążenia, trwa to do 2-3 miesięcy, następnie chory chodzi o jednej kuli starając się zwiększać obciążenie na kończynę operowaną
2) endoprotezoplastyka bezcementowa:
usprawnianie jak wyżej z pewnymi różnicami
1. wymagane jest zachowanie większej ostrożności w usprawnianiu
2. pionizacja rozpoczyna się w 2 tygodniu od zabiegu kończy w 4 tygodniu od zabiegu, kończy się staniem na zdrowej nodze i kulach z kontaktem stopy kończyny operowanej z podłożem
3. chodzenie o dwóch kulach kontynuowane jest do 4-5 miesięcy po zabiegu
4. pełne obciążanie kończyny maoże nastąpić pół roku po zabiegu
Przeciwwskazania:
1. od pierwszego dnia po zabiegu nie wolno wykonywać ptzywodzenia kończyny operowanej poza pozycję zerową
2. zakaz wykonywania rotacji zewnętrznej
3. zakaz podnoszenia kończyny operowanej prostej w leżeniu tyłem, endoproteza cemnetowa 2 tygodnie, endoproteza bezcemnetowa 2 miesiące
TEMAT: Fizjoterapia w zespołach bolesnego barku (periartritis humeris scapularis) PHS.
problem dotyczy stawu ramiennego
stawu obojczykowo-mostkowego
górnych żeber łączących się z kręgosłupem (żebrowo-poprzecznych)
tzw. stawu łopatkowo-żebrowego
mięśnie:
nadgrzebieniowy (może dojść do zerwania)
głowa długa dwugłowego ramienia
kaletka maziowa
może dojść do zerwania stożka ścięgnistego rotatorów (zespół stożka)
większość pacjentów jest niezdiagnozowana
istnieją testy
gdy nie dojdzie do przerwania ciągłości, tylko zapalenia to dochodzi do sztywności barku (zamrożony bark), dochodzi do przykurczów, nawet biernie
Fizjoterapia:
wszelka fizykoterapia: ciepło, zimno, elektroakupresura
terapia manualna, poizometryczna relaksacja, autorelaksacja
1. ćwiczenia samowspomagane
w płaszczyźnie strzałkowej wspomaganie zdrową ręką
pacjent bokiem do drabinek i wspina się palcami po niej
ruchy rotacyjne zewnętrzne i wewnętrzne w leżeniu tyłem
2. ćwiczenia w odciążeniu
w płaszczyźnie strzałkowej
w płaszczyźnie czołowej
rotacje
3. ćwiczenia autoredresji
w płaszczyźnie strzałkowej
w płaszczyźnie czołowje (linka z bloczkiem)
rotacje
4. ćwiczenia w opadzie tułowia w przód, kąt prosty w stawie biodrowym
w płaszczyźnie strzałkowej wymach z ciężarkiem
wymachy w płaszczyźnie horyzontalnej
ruchy skrętne, można skręty ramion z laską
5. ćwiczenia ekscentryczne właściwe
w płaszczyźnie strzałkowej
w płaszczyźnie czołowej
6. ćwiczenia z laską
w płaszczyźnie strzałkowej, unoszenie ramion przodem z laską
wyprost
ruchy rotacyjne
7. ćwiczenia z oporem
z rotorem
z ciężarkiem
rotacje (najpierw jednych, później drugich rotatorów)
TEMAT: Fizjoterapia w zespołach bólowych krzyża (odcinka lędźwiowo-krzyżowego).
Przyczyny:
przeciążenia więzadeł, mięśni, ścięgien tej okolicy
głównie choroba krążka międzykręgowego 80-95% przyczyn zespołów bólowych krzyża
Budowa krążka międzykręgowego:
zbudowany z pierścienia włóknistego i jądra miażdżystego
Objaw ścierania się krążka najczęściej podczas siedzenia.
Nigdy zdrowy dysk nie pęknie!
Wyróżniamy 3 etapy:
I etap:
zwyrodnienie krążka – pękanie blaszek, przesuwanie jądra pod wpływem ciśnienia
II etap:
protruzio – wypuklina uciska na korzenie nerwowe
III etap:
rozpad krążka, zwłóknienie krążka
Objawy:
ostry, paraliżujący ból
osłabienie mięśni
uszkodzenie nerwów
zaburzenie funkcji zwieraczy
Usprawnianie:
Zespoły bólowe kręgosłupa odcinka lędźwiowo-krzyzowego:
wyciągi
długotrwałe krótkotrwałe (0,5h)
niezmienna siła naciągu cykliczne
przerywane pulsacyjne
Fizykoterapia:
naświetlania, nagrzewania (Sollux), parafina
prądy diadynamiczne i interferencyjne – przeciwbólowo
należy znieść ból, trzeba uwalnić od ucisku korzenie nerwowe – protruzja
Metody stosowania wyciągów:
wyciąg długotrwały na łóżku ortopedycznym
wyciąg stały na ramie świebodzkiej
wyciąg według sposobu Perlscha (urządzenie UGUL)
wyciąg grawitacyjny na stole pionizacyjnym (głową w dół)
wyciąg pulsacyjny na stole redresyjno-wycjągowym
Stół redresyjno-wyciągowy SRW Krosna
Trakcja dowolnego odcinka kręgosłupa, mozliwość ułożenia fleksyjnego lub ekstencyjnego.
Wyciąg kręgosłupa metodą interwałową na stole SRW Krosno (metoda własna)
I |
II |
III |
||
Kolejny dzień zabiegu |
Siła wyciągu w % wagi ciała |
Czas trwania wyciągu w min. |
||
Pulsacyjny |
Stały |
Pulsacyjny |
||
1 |
33,1/3% |
10 |
|
|
2 |
33,1/3% |
5 |
5 |
5 |
3 |
50% |
5 |
5 |
5 |
4 |
50% |
5 |
10 |
5 |
A B
I |
II |
III |
I |
II |
III |
||||
Kolejny dzień zabiegu |
Siła wyciągu w % wagi ciała |
P |
S |
P |
Kolejny dzień zabiegu |
Siła wyciągu w % wagi ciała |
P |
S |
P |
5 |
66,2/3 |
5 |
10 |
5 |
5 |
66 |
2 |
16 |
2 |
6 |
66,2/3 |
2 |
16 |
2 |
6 |
66 |
2 |
16 |
2 |
7 |
66,2/3 |
2 |
16 |
2 |
7 |
66 |
2 |
16 |
2 |
8 |
66,2/3 |
2 |
16 |
2 |
8 |
66 |
3 |
16 |
2 |
|
P |
S |
P |
S |
P |
9 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
10 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
11 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
12 |
2 |
A – dla chorych o dobrej muskulaturze brzucha i grzbietu
B – dla pozostałych
Obciążenia konieczne do pokonania sił wewnętrznych:
Kluszczyk (w wodzie) – 10-20% wagi ciała
Retinger – 25-30%
Milanowska i wsp. - 12,5-33%
Kolaszyńska, Lubietowski – 33%
Wojewska, Wójcik – 33-66%
Grochna (max 60kg) – 66%
Fizjoterapia w zespołach bólów kręgosłupa:
Program usprawniania w dyskopatii lędźwiowej. Program ten obejmuje 25 ćwiczeń usystematyzowanych w pewnej ścisłej, ustalonej kolejności. W wyniku wieloletnich doświadczeń dobrane zostały ćwiczenia, których celem jest:
rozluźnienie mięśni
zwiększenie, zmniejszonych patologicznie przestrzeni międzytrzonowych
zwiększenie siły mięśni przykręgosłupowych, brzucha i grzbietu
oraz poprawa samopoczucia chorego
Kolejność ćwiczeń powinna być ściśle przestrzegana, gdyż dostosowana została do poszczególnych etapów leczenia, zgodnie z zasadą stopniowania trudności. Zasadą ponadto jest, aby każde z ćwiczeń wykonywane codziennie, powtarzane było 10 do 20 razy. Jeżeli podczas wykonywania jakiegokolwiek z poniższych ćwiczeń pojawi się ból, ćwiczenie należy przerwać, przyjżeć się technice jego wykonania, dokonać korekty w celu dokładnego wykonania, a jeżeli to nie pomaga, zaprzestać jego wykonania na pewien okres czasu.
1. PW – leżenie tyłem, nogi zgięte
Wykonanie: 1) głęboki wdech nosem, 2,3,4) wydech ustami z jednoczesnym ,,wyciągnięciem'' mięśni brzucha dociskając kręgosłup do podłoża.
2. PW – leżenie tyłem, nogi zgięte, chwyt rękoma kolców biodrowych
Wykonanie: 1) głęboki wdech, 2,3,4) powolny wydech ze spychaniem miednicy w dół i jednoczesnym wyginaniem tułowia w górę.
3. PW – leżenie tyłem
Wykonanie: 1) głęboki wdech, 2,3,4) powolny wydech z jednoczesnym napięciem mięśni brzucha i pośladków.
4. PW – leżenie przodem, ramiona wyprostowane w górę
Wykonanie: 1) głęboki wdech, 2,3,4) powolny wydech z rozciąganiem się.
5. PW – leżenie przodem, ręce splecione pod czołem
Wykonanie: 1) głęboki wdech, 2,3,4) powolny wydech z jednoczesnym napięciem mięśni brzucha i pośladków.
6. PW – leżenie tyłem
Wykonanie: 1) skurcz jednej nogi do klatki piersiowej, 2) wyprost, 3) skurcz nogi przeciwnej, 4) wyprost
7. PW – leżenie tyłem
Wykonanie: jw. Tylko wspomagamy rękoma.
8. PW – leżenie tyłem, nogi ugięte, stopy oparte o podłoże
Wykonanie: 1) przyciąganie obu kolan do klatki piersiowej wspomagane chwytem rękoma za oba kolana, 2) wyprost nóg.
9. PW – leżenie tyłem, nogi ugięte, stopy oparte o podłoże
Wykonanie: praca nóg nad klatką piersiową przypomianjąca pedałowanie na rowerze., ćwiczenie wykonywać kilkakrotnie po 8 do 10 powtórzeń.
10. PW – leżenie tyłem
Wykonanie: 1) skurcz jednej nogi do klatki piersiowej, 2) wyprost tej nogi w górę,
3) ponowny skurcz tej nogi, 4) i ponowny wyprost nogi z położeniem jej na podłoże
11. PW – leżenie tyłem z nogami pod kątem 45 stopni w stawach biodrowych i stopami opartymi o drabinki (ścianę)
Wykonanie: nożyce pionowe wykonywane kilkakrotnie po 5 do 10 powtórzeń
Uwaga! U chorych z dodatnim objawem Lasequa ustawiamy nogi pod mniejszym kątem lub nie wykonujemy tego ćwiczenie w ogóle.
12. PW – leżenie przodem, ręce splecione pod brodą
Wykonanie: 1) wyprost tułowia z jednoczesnym odchyleniem głowy i ramion w tył,
2) leżenie
13. PW – leżenie przodem, ręce splecione pod brodą
Wykonanie: 1) wyprost jednej nogi w stawie biodrowym, 2) położenie nogi na podłożu,
3,4) noga przeciwna
14. PW – leżenie przodem, ramiona na karku
Wykonanie: 1) wyprost tułowia z odchyleniem głowy i ramion w tył i ściągnięciem łopatek, 2) leżenie
15. PW – leżenie przodem, ręce splecione pod brodą
Wykonanie: 1) uniesienie obu nóg w stawch biodrowych, 2) opuszczenie obu nóg
16. PW – leżenie przodem, ramiona skosem w górę, w rękach laska
Wykonanie: 1) wyprost tułowia z odchyleniem ramion z laską, głowy i nóg, 2) opuszczenie obu nóg do podłoża
17. PW – leżenie przodem na stole, nogi poza stołem i stopy oparte o podłoże, chwyt rękami brzegu stołu
Wykonanie: 1) wyprost w stawie biodrowym jednej nogi, 2) opad do pozycji wyjściowej, 3) wyprost drugiej nogi, 4) opust tej nogi
18. PW – leżenie przodem na stole nogami, tułów poza stołem w opadzie, ramiona splecione na karku, mocna stabilizacja nóg przez terapeutę
Wykonanie: 1,2,3) wyprost tułowia do poziomu ze ściągnięciem łopatek, 4) opad
19. PW – leżenie przodem na stole z nogami poza stołem i stopami opartymi o podłoże, chwyt rękami za brzegi stołu
Wykonanie: 1,2,3) wyprost obu nóg do poziomu, 4) opad nóg do podłoża
20. PW – podpór klęczny, głowa w tył
Wykonanie: 1,2,3) próba siadu na pięty (próba tzw.ukłonu japońskiego), głowa w przód,
4) powrót do pozycji wyjściowej
Uwaga!Ramiona muszą być tak przesunięte w przód, aby nie było możliwe dotknięcie pięt pośladkami
21. PW – podpór klęczny, głowa w tył, opad kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego w przód
Wykonanie: 1) koci grzbiet, 2) powrót do pozycji wyjściowej
22. PW – zwis przodem na drabince przyściennej
Wykonanie: wytrzymać zwis 5-30 sekund
23. PW – zwis tyłem na drabince przyściennej
Wykonanie: 1) przyciąganięcie jednego kolana do klatki piersiowej, 2) opuszczenie nogi w dół, 3) przyciągnięcie drugiego kolana do klatki piersiowej, 4) opuszczenie w dół
24. PW – zwis tyłem na drabince przyściennej
Wykonanie: 1) przyciągnięcie jednocześnie obu kolan do klatki piersiowej, 2) wyprost nóg w dół
25. PW – postawa tyłem do drabinki przyściennej, stopy oddalone od drabinki około 30 cm
Wykonanie: 1,2) półprzysiad ze stałym kontaktem palców z drabinką, 3,4) wyprost nóg do postawy
Uwaga! Prawidłowe i bezbolesne wykonanie tego ćwiczenia świadczy najczęściej, że pacjent powrócił do zdrowia i sprawności
TEMAT: Kriostymulacja w chorobach reumatycznych.
Kriogenika:
zajmuje się z zagadnieniami związanymi z pozyskiwaniem kriocieczy i wykorzystywaniem ich w technice i przemyśle, dział fizyki 1887 roku
zaczyna się od – 130 C
Kriobiologia:
zajmuje się zmianami procesów biologicznych, zachodzących w niskich temperaturach
ojciec Belehradek 1935 roku
Krioprezerwacja:
przechowywanie żywych tkanek w niskich temperaturach i sposoby ich zamrażania
tak powstały banki krwi, kości
Krioterapia:
leczenie niskimi temperaturami
CO2, ciekły azot, ozon, hel, obejmuje krioterapie i kriochirurgię
Kriochirurgia – kriodestrukcja:
celowe niszczenie tkanki chorej przy użyciu niskiej temperatury, tkanka jest usuwana powoli, samoistnie lub skalpelem
okulistyka, urologia, ginekologia, dermatologia
Kriostymulacja:
pobudzająca działania niskiej temperatury, bodźca termicznego, na organizm żywy nie powodując destrukcji
niska temperatura wyzwala reakcje obronne organizmu
zero absolutne 0 K; -273,15 C
wrzenie azotu: 77,7 K; -195,8 C
CO2 zestalony: 194,2 K; -78,9 C
punkt eutektyczny: 252 K; -21,2 C – zanmarzają wszystkie płyny ustrojowe w org. człowieka
temperatura krytyczna dla organizmu: 300 K; +27 C
Rozwój kriogeniki:
2500 p.n.e. -> leczono w Egipcje zimną wodą
1851 -> J. Arnaud – uzył mieszaniny lodu i soli, leczył ból, wymrażanie skóry 253 K; -20 C
1887 ->
1883 -> Wróblewski skroplił O2
1895 -> Linde skroplił azot 77,3 K
1898 -> Devart, skroplił wodór -205 C
1899 -> White – zaczął leczyć brodawki skóry niską temperaturą
1908 -> skroplono hel 4,2 K; -268,9 C, Kamerlingh-Onne Tllsey – uzył neologizmu krioterapia
1927 -> usunięto zmiany polipowe pęcherza
1956 -> Simon – zbliża się do 0 K, uzyskał -272,99994 C
1980 -> Toschima-Yamauschi – stosuje zimno do leczenia stawów, początek kriostymulacji
1982 -> Fricke – pierwszy wprowadził kriostymulację w Niemczech
1983 -> pierwszy aparat do schładzania miejscowego we Wrocławiu
1984 -> pierwsze zabiegi
SPIS TREŚCI
1. Badanie fizjoterapeutyczne w urazach, schorzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu (w traumatologii, ortopedii i reumatologii).
2. Fizjoterapia w leczeniu złamań kości:
a) usprawnianie w okresie unieruchomienia
b) mobilizacja po zdjęciu unieruchomienia
c) sposoby usprawniania w zależności od miejsca i rodzaju złamania oraz przyjętej metody leczenia
d) metoda czynnościowego leczenia złamań
3. Rehabilitacja po amputacjach kończyn.
4. Rehabilitacja w urazach kręgosłupa
a) w złamaniach kręgów bez objawów neurologicznych
b) u urazach kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
5. Fizjoterapia w urazowych uszkodzeniach tkanek miękkich:
skręcenia i zwichnięcia stawów
urazach łopatek
naciągnięciach i zerwaniach więzadeł, ścięgien i mięśni
6. Usprawnianie po endoprotezoplastyce stawu biodrowego.
7. Kinezyterapia w zachowawczym i operacyjnym leczeniu skolioz.
8. Fizjoterapia w wadach wrodzonych:
dysplazji stawu biodrowego
stopie końsko-szpotawej
kręczu karku oraz dysfunkcjach i schorzeniach narządu ruchu: przykurcz Volkmanna
9. Fizjoterapia w zespole bolesnego barku.
10. Fizjoterapia w zespole bólów krzyża.
11. Kriostymulacja w chorobach reumatycznych.
12. Fizjoterapia w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
13. Fizjoterapia w innych zapalnych chorobach układowych tkanki łącznej oraz w chorobie zwyrodnieniowej stawów.