1. Wyjaśnij pojęcia:
*powinowactwo konsekwencja małżeństwa i stosunek jednego małżonka do krewnych drugiego małżonka
*stopień pokrewieństwa odległość genealogiczna pomiędzy dwoma krewnymi
*filiacja stosunek genealogiczny zachodzący pomiędzy kilkoma osobami, które pochodzą bezpośrednio jedna od drugiej(dziadek, syn, wnuk)
*koicja związek dwojga ludzi odmiennej płci, zawartym dla spłodzenia i wydania na świat potomstwa(często jest wynikiem małżeństwa)
*pokrewieństwo w linii prostej- Krewnymi w linii prostej są osoby pochodzące jedna od drugiej.Ojciec i syn są spokrewnieni w I stopniu linii prostej (liczy się tylko urodzenie syna). Można to również wyrazić prostą regułą: ile pokoleń odjąć jedno, tyle stopni.
*pokrewieństwo w linii bocznej-Krewnymi w linii bocznej są pozostali krewni (rodzeństwo, ciotki, stryjowie, kuzynowie itd.)Pokrewieństwo w linii bocznej w obrębie tego samego pokolenia jest zawsze parzyste (2, 4, 6 itd.); nie istnieje w linii bocznej pokrewieństwo pierwszego stopnia.
*tablica descendentów rodowód(drzewo genealogiczne)-tablica genealogiczna obejmująca wszystkich bezpośrednich potomków danej osoby (zwanej probantem), potocznie nazywana drzewem genealogicznym.
*tablica ascendentów wywody przodków-tablica genealogiczna obejmująca wszystkich bezpośrednich przodków danej osoby (nazywanej probantem), zarówno po mieczu (w linii męskiej), jak i po kądzieli (w linii żeńskiej).
2. Podać staropolskie odpowiedniki krewnych (np. ćwiek, stryj, stryjenka, itp.).....?
3. NA podstawie czego ustala się datę - Datę urodzenia ustalamy na podstawie metryki chrztu. Metryki zaczęto spisywac po soborze trydenckim i zachowały się stosunkowo nieliczne.
Dopiero nadanie im urzędowego charakteru akt stanu cywilnego przez władze zaborcze zdecydowało o ich systematyczności w prowadzeniu i starannym przechowywaniu.
Datę śmierci ustalamy na podstawie metryki pogrzebu, który następował w ciągu tego samego drugiego lub trzeciego dnia po zgonie w wypadku chłopa lub mieszczan; czwartego- duchowni; nawet miesiąc szlachta.
Datę ślubu ustalamy za pomocą metryki ślubu. Jeżeli brak jej pomocą mogą słuzyc daty umów przedślubnych. Inną pomocą jest data urodzenia pierwszego dziecka ale trzeba brac pod uwage wiek sprawny do płodzenia potomstwa gdyż prawo kanoniczne dopuszczało małżeństwo po 14 roku życia mężczyzny i 12 roku życia kobiety.
4. Jak oblicza się stopień pokrewieństwa w prawie kościelnym i rzymskim?
a)Prawo Rzymskie-prawo rzymskie i współczesne ustawodawstwo świeckie orzekają iż stopień pokrewieństwa jest taki ile wynosi suma osób w dwóch liniach prostych aż do wspólnego przodka, nie licząc go jednak. Stąd bracia są spokrewnieni w II stopniu.
b)Prawo kanoniczne- Prawo to oblicza stopień pokrewieństwa ustalając stopień pokrewienstwa osób należących do tego samego pokolenia ze wspólnym przodkiem.
Ten stopień jest równocześnie stopniem pokrewieństwa owych osób. Stad dwaj bracia rodzeni są krewnymi w I stopniu.
5. Co to genealogia?
Genealogia – jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem więzi rodzinnych między ludźmi na bazie zachodzącego między nimi pokrewieństwa i powinowactwa. W szczególności przedmiotem zainteresowania genealogii są wybrane rodziny i rody, ich pochodzenie, historia oraz wzajemne relacje rodzinne i losy poszczególnych członków rodziny.
6. Co jest ograniczeniem do zawarcia małżeństwa (chodzi o stopień pokrewieństwa)?
Zawsze uznawano w Kościele, że pokrewieństwo w linii prostej jest przeszkodą zrywającą we wszystkich stopniach. Zasięg przeszkody pokrewieństwa w linii bocznej był zmienny: w średniowieczu aż do siódmego stopnia; Sobór Laterański IV z 1215 r. obniżył stopień tej przeszkody do czwartego; Kodeks Prawa Kanonicznego 1917 r. - do trzeciego stopnia włącznie. (Wg. rzymskiemu systemowi obliczania to jest do 6 stopnia)
7. Czym jest zjawisko ubytku przodków?
ubytek przodków- (tożsamość przodków, implex) zjawisko pojawiające się w przypadku wchodzenia w związek małżeński z kuzynem. Dzieci wówczas mają mniejszą liczbę przodków niż wynika z rachunku potęgowania. Np. każdy posiadać powinien 8 osób w trzecim pokoleniu a 16 w czwartym. Jednak gdy rodzice są najbliższymi kuzynami w IV pokoleniu jest tylko 12 różnych osób.
8. Co to chronologia
Chronologia – nauka o mierzeniu czasu, kolejności następowania po sobie wydarzeń, zjawisk, a także oznaczenie wydarzenia, zjawiska wg przyjętego podziału czasu. Nazwa pochodzi od greckich słów chronos (czas) i logos (słowo, nauka). Jest to kolejność chronologiczna.
9)Chronologia może być:
a) matematyczna, czyli astronomiczna, badająca ruchy ciał niebieskich, o ile pozostają one w związku z mierzeniem czasu. Przede wszystkim pozorny ruch Słońca wokół Ziemi i rzeczywisty ruch Księżyca wokół Ziemi
b) techniczna, czyli historyczna, badająca historyczne podziały czasu, dokonywane przede wszystkim na podstawie ruchu ciał niebieskich, sprowadzająca je do podziałów stosowanych dzisiaj.
10. Co to rok słoneczny? czas jaki potrzebny jest, aby ziemia pokonała swą drogę wokół słońca, za początek tego roku należy uznać równonoc wiosenną(21 III)
Kalendarz słoneczny (solarny) - kalendarz oparty na cyklu zmian pór roku związanym z ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca. Rok ma 365 dni, średnia długość roku słonecznego wynosi około 365,25 dni, co wymusza wyrównanie roku kalendarzowego co pewien czas (lata przestępne).
11. Co to doba (podać 3 rodzaje doby)?
Doba – astronomiczna jednostka miary upływu czasu, związana z obrotem Ziemi wokół własnej osi (ale nie jest równa jednemu pełnemu obrotowi, który trwa 23 h 56' 41"). Jako legalna, urzędowa jednostka czasu, zdefiniowana jest jako czas trwania 24 godzin = 1440 minut = 86400 sekund. Początek doby astronomicznej może wypadać, w zależności od przyjętego założenia, w różnych porach ziemskiego dnia:
* syderyczna - ruch wobec gwiazdy - 23h 56 min 4s;
* słoneczna – ruch wobec słońca (różnica ok. 51 s);
* średnia słoneczna – 24 h – sztuczna, ale wygodna.
12. Wyjaśnij pojęcie:
rok zwrotnikowy (tropiczny) - czas jaki upływa między dwoma następującymi po sobie przejściami słońca przez równonoc wiosenną(21III)(365d., 5h, 48min, 46s)
Czas pomiędzy dwoma kolejnymi przejściami Słońca przez punkt równonocy wiosennej (punkt Barana). Wskutek zjawiska precesji punkt Barana przesuwa się o około 50 sekund łuku na rok względem gwiazd w kierunku przeciwnym do pozornego ruchu Słońca po ekliptyce i dlatego rok zwrotnikowy jest krótszy od gwiazdowego (w roku 2000 różnica wynosiła 20.409 minuty, w 1900 - 20.4).
13. Wyjaśnij pojęcie rok syderyczny.
Rok gwiazdowy, rok syderyczny - czas pomiędzy dwoma kolejnymi przejściami Słońca na tle tych samych gwiazd, a dokładniej między przejściami Słońca przez ten sam punkt na ekliptyce. Dla Ziemi trwa ok. 365 dni 6 godzin 9 minut 9,54 sekundy.
14. Co to miesiąc (syderyczny i synodyczny)?
Syderyczny: średni czas obiegu Księżyca wokół Ziemi. Miesiąc gwiazdowy trwa 27 dni 7 godzin 43 minuty i 11,5 sekundy.
Synodyczny- średni czas pomiędzy kolejnymi nowiami Księżyca. Miesiąc synodyczny jest o ponad 2 dni dłuższy od miesiąca syderycznego. Czas ten jest potrzeby aby Księżyc ponownie znalazł się w tym samym położeniu względem prostej Słońce-Ziemia.
15. co to znaki zodiaku
Zodiak astronomiczny W astronomii są to nazwy 13 nieregularnych gwiazdozbiorów ekliptyki, widocznych na północnej sferze niebieskiej.
Punkty przecięcia równika niebieskiego z ekliptyką nazywamy punktami równonocy: wiosennej i jesiennej. W czasie równonocy wiosennej (pod koniec marca) Słońce wchodzi w astrologiczny znak zodiaku Barana (nie mylić z gwiazdozbiorem Barana!), a w czasie równonocy jesiennej w astrologiczny znak zodiaku Wagi.
Za kalendarzowy początek wiosny astronomicznej przyjmuje się punkt równonocy, który wypada przy przecinaniu równika ziemskiego przez Słońce w swoim ruchu rocznym. Jest to przeważnie 21 marca, lub dzień sąsiedni. Analogicznie początkiem jesieni jest 23 września - drugie, jesienne przecięcie równika
Daty określają okres pobytu Słońca na tle kolejnych, nieregularnych odcinków ekliptyki:
Nazwa Daty
Baran 20 IV – 14 V
Byk 14 V – 21 VI
Bliźnięta 21 VI – 21 VII
Rak 21 VII – 11 VIII
Lew 11 VIII – 17 IX
Panna 17 IX – 31 X
Waga 31 X – 23 XI
Skorpion 23 XI – 30 XI
Wężownik 30 XI – 18 XII
Strzelec 18 XII – 19 I
Koziorożec 19 I – 16 II
Wodnik 16 II – 12 III
Ryby 12 III – 19 IV
16. Jak mierzono czas?
Pierwotne sposoby mierzenia czasu:
* obserwacja cienia (gnomon - przedmiot, którego cień obserwujemy, (np. cień człowieka, drzewa, kijka), obserwacja księżyca (fazy lunarne);
* cykle świąt (np. Wielkanocny, zielonoświątkowy, Bożego Narodzenia);
* obserwacja okresu wegetatywnego przyrody (np.: zmiany w przyrodzie, pory roku, okresowe zachowania zwierząt).
17. Co to kalendarz?
z łac. calendae,kalendae- I dzień miesiąca; umowna, przyjęta w danej społeczności bądź kulturze rachuba czasu. Dzieli ona czas na powtarzające się cyklicznie okresy, związane najczęściej z cyklami przyrody.
18. Opisać kalendarz:
*juliański kalendarz słoneczny opracowany na życzenie Juliusza Cezara przez astronoma egipskiego Sosygenesa i wprowadzony w życie 1 stycznia 45 p.n.e. jako kalendarz obowiązujący w państwie rzymskim
*gregoriański kalendarz słoneczny, zreformowany kalendarz juliański na zlecenie Grzegorza XIII. Jest to w zasadzie kalendarz juliański, do którego wprowadzono niewielką poprawkę mającą na celu zniwelowanie opóźnienia w stosunku do roku zwrotnikowego, narosłego od roku 46 p.n.e. oraz zapobieżenie jego powstawaniu na przyszłość. Kalendarz juliański spóźniał się 1 dzień na 128 lat, natomiast opóźnienie kalendarza gregoriańskiego wynosi 1 dzień na ok. 3000 lat. Różnice pomiędzy kalendarzami juliańskim a gregoriańskim sprowadzają się do dwóch spraw:
-usunięcia 10 dni, od 5 do 14 października 1582 roku; miało to na celu skorygowanie powstałego opóźnienia,
-wprowadzeniu zasady, że lata o numerach podzielnych przez 100, ale nie przez 400, nie będą przestępne (przy zachowaniu przestępności pozostałych lat o numerach podzielnych przez 4)
*żydowski- kalendarz lunarny (obecnie solarno-lunarny), używany przez plemiona semickie od czasów przedhistorycznych. Ostateczną postać nadał mu w roku 359 Sanhedryn pod przewodnictwem Hillela II.
Rok hebrajski dzieli się na 12 miesięcy o długości 29 lub 30 dni. Każde 7 z 19 kolejnych lat (3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19) otrzymuje dodatkowy miesiąc zwany adar bet, adar szeni (adar II) lub weadar o długości 29 dni.
*muzułmański kalendarz księżycowy, zawierający 12 miesięcy po 29 lub 30 dni, używany głównie do celów religijnych przez wyznawców islamu.
19. Czym jest reforma Juliańska(o co chodziło i kto ją wprowadził)?
20. Wymień przyrządy do mierzenia czasu:
Narzędzia do mierzenia czasu:
* zegar równikowy – wskazówka umieszczona równolegle do osi ziemi, a więc pod takim kątem, pod jakim się znajduje na danej szerokości geograficznej;
* zegar słoneczny poziomy – wskazówka to trójkąt o kącie ostrym równym szerokości geograficznej i położony na linii północ-południe;
* zegary piaskowe i wodne - klepsydry (od greckiego słowa oznaczającego złodziejkę wody), niedokładne ze względu na różną grubość ziaren piasku i zmienność ciśnienia;
* zegary ogniowe, działające na zasadzie spalania materiału np.: oliwy, świecy, kulki zawieszonej na nici;
* zegary kołowe – na wał nawinięty sznur z obciążnikiem; niedokładne: wymagały smarowania, nawijania i pomimo wprowadzenia sprężyny znacznie przyspieszały pod koniec cyklu;
* zegary wahadłowe (po wynalezieniu wahadła przez Galileusza w 1584 roku; Huygens - r. 1656);
* zegary kwarcowe (obecnie powszechnie stosowane);
* zegary atomowe (ciągle w fazie rozwojowej).
21. Wymień cykle mierzenia czasu (ludowe)
cykl godnych świąt (Bożego Narodzenia); cykl wielkanocny; zielonoświątkowy
22. Opisać cykl wielkanocny
okres, po którego upływie powtarzają się daty Wielkanocy i świąt ruchomych; wynosi 532 lata; był znany w V w.
związany z wielkim tygodniem i jego uroczystościami. Uderza się święconymi w niedzielę palmową baziami, topi się marzannę, oblewa się wodą w dyngusa, święci się jarzyny i jajka, maluje się jajka, uroczystość pasterska
23. Opisać cykl zielonoświątkowy
stroi się domy młodą i świeżą zieleniną, święci się pola, w Boże Ciało święci się nowe zioła, sobótki mają związek z letnim przesileniem dnia z nocą i uroczystością św. Jana. Cykl kończy uroczystość dożynkowa
24. Podać zasady reformy gregoriańskiej:
Jest to w zasadzie kalendarz juliański, do którego wprowadzono niewielką poprawkę mającą na celu zniwelowanie opóźnienia w stosunku do roku zwrotnikowego, narosłego od roku 46 p.n.e. oraz zapobieżenie jego powstawaniu na przyszłość. Kalendarz juliański spóźniał się 1 dzień na 128 lat, natomiast opóźnienie kalendarza gregoriańskiego wynosi 1 dzień na ok. 3000 lat. Różnice pomiędzy kalendarzami juliańskim a gregoriańskim sprowadzają się do dwóch spraw:
* usunięcia 10 dni, od 5 do 14 października 1582 roku; miało to na celu skorygowanie powstałego opóźnienia,
* wprowadzeniu zasady, że lata o numerach podzielnych przez 100, ale nie przez 400, nie będą przestępne (przy zachowaniu przestępności pozostałych lat o numerach podzielnych przez 4). Jak łatwo policzyć, poprawka ta znalazła dotychczas zastosowanie trzykrotnie: lata 1700, 1800 i 1900 były w kalendarzu gregoriańskim latami zwyczajnymi (podczas gdy np. 1600 i 2000 pozostały przestępne).
25. Co to kalendarz rewolucyjny, kto go wprowadził?
Francuski kalendarz rewolucyjny został wprowadzony 5 października 1793 przez Konwent republikański w rewolucyjnej Francji. Napoleon Bonaparte 9 września 1805 podpisał akt prawny przywracający kalendarz gregoriański 1 stycznia 1806. Wprowadzony jeszcze, ale na krótko w 1871 przez Komunę Paryską (miesiące germinal i floréal roku LXXIX). Projekt kalendarza opracował Gilbert Romme, a nazwy miesięcy i dni wymyślił poeta Philippe Fabre d’Églantine.
Lata liczono od 22 września 1792, daty ustanowienia pierwszej republiki francuskiej. Teoretycznie, co czwarty rok miał być przestępnym, ale w praktyce starano się utrzymać początek roku w dniu równonocy jesiennej. Zawierał 12 miesięcy po 30 dni plus 5 (6 w latach przestępnych) dodatkowych dni świątecznych, tak zwanych Dni Sankiulotów. Na miejsce świąt kościelnych wprowadzono święta narodowe z dniem zdobycia Bastylii jako najważniejszym. Każdy dzień w roku został nazwany na cześć zwierząt, roślin, rzeczy, minerałów czy też zjawisk.
26. Co to cykl słoneczny?
Cykl słoneczny to okres 28 lat po których powtarzają się te same dni w tygodni. A jest tak ponieważ co 4 lata przypada rok przestępny, mający 52 tygodni + 2 dni, więc dopiero po 7 x 4=28 latach powtarzają się te same dni w tygodniu.
27. Co to litera niedzielna?
W ścisłym związku z cyklem slonecznym jest tzw. litera niedzielna, tj. litera przypadająca na pierwszą niedziele każdego roku. Aby oznaczyć dni tygodnia dla wszystkich 28 lat cyklu slonecznego, oznaczono, począwszy od 1 stycznia, dni roku w okresach 7-dniowych literami alfabetu od A do G tak że gdy:
1stycznia- A przypadłby np. piątek
2 stycznia- B=sobota
3 stycznia- C=niedziela
4 stycznia- D=poniedziałek
5 stycznia- E=wtorek
6 stycznia- F=środa
7 stycznia- G=czwartek
8 stycznia- A=piątek
Otóż jeżeli w danym roku 1 stycznia przypadnie na piątek, to literą niedzielną tego roku jest C. Jeżeli 1 stycznia przypada na poniedziałek, to dla niedzieli będzie litera G. Znając literę niedzielną danego roku wiemy od razu, jaki dzień tygodnia był 1 stycznia. Jest to jednak tylko system do roku zwyczajnego, w roku przestępnym będzie inaczej. Otóż w takich latach dzień przestępny tj, 24 luty i następny 25 luty mają tę samą literę. Dzień 25 luty nazywa się, bissextus, a od niego cały rok ma nazwę bissextilis.
28. Co to cykl księżycowy i jak go się oblicza?
29. Co to epakta?
Epakta, liczby określające fazy Księżyca w pierwszym dniu roku. Podają, o ile dni ostatni nów poprzedzającego roku wyprzedził początek nowego roku.
Przed gregoriańską reformą kalendarza epakta oznaczały liczbę dni, jaka upływa w dniu 22 III (najwcześniejszy termin Wielkanocy) od ostatniego nowiu.
30) Rodzaje Epakt:
31)Złota liczba
32)Co to jest Era:
Jest to system ustalenia pierwszego roku. okres zapoczątkowany jakimś ważnym wydarzeniem - rzeczywistym lub legendarnym - który stanowi podstawę rachuby lat w kalendarzu.
33)Różne Ery:
a) Era dionizyjska- (chrześcijańska) określana mianem nowej ery, tzw. 'rok po Chrystusie' opracowana przez Dionizego Małego w IVw.
b) Panowania świeckich i pontyfikatów- były szeroko stosowane do oznaczenia roku. Zwyczaj ten wprowadził Justynian I w 537r. Władcy logobardzcy i merowińscy oznaczali lata według swojego panowania. W kancelari polskiej wprowadzono to dopiero w XV wieku. Oznaczanie takie jest trudne do odczytania. (Przy imieniu każdego władcy podobne liczby)
c) Olimpijska- Stosowali ją starożytni Grecy, przyjmując czteroletni cykl, poczynając od r. 776 p.n.e., to jest od daty pierwszej olimpiady. Ten sposób oznaczania nazywa sie od XVw jako erudykcji.
d) Bizantyjska- Liczy lata od stworzenia świata i była używana w Bizancjum i krajach związanych z kulturą bizantyjską. W Rosji była stosowana do r. 1700. Początek tej ery liczy sie od r. 5508 p.n.e.
e) Era Żydowska- również liczy lata od stworzenia świata, ale od r. 3700 p.n.e. Stosowana jest od XIw.
f) Era Mahometańska- liczy lata od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny, tj. od r. 622.
g) Era Rewolucyjna- od wybuchu Rewolucji Francuskiej, tj. 22 września 1792.
h) Era Faszystowska- od wprowadzeniu we Włoszech faszyzmu jako polityki dominującej a później także i w Europie. Aż do czasu jej obalenia.
34) Co to indykacje.:
Indykacje są to piętnastolecia, które z kolei włączono do chronologicznych obliczeń, rozpoczynając owe cykle od roku 313 i wymieniając miejsce, które rok zajmował w konkretnym cyklu, pozostawiając bez bliższego określenia samo piętnastolecie.
35). Co to rok?
Rok kalendarzowy to okres między dwiema jednakowymi datami w danym kalendarzu.
Na ogół stosowany jest kalendarz słoneczny, w którym wydziela się 4 pory roku.
Pory roku: wiosna - lato - jesień - zima
1 rok = 4 kwartały = 12 miesięcy = 52 tygodnie = 365 dni (rok przestępny 366 dni) = 8 760 (8 784) godzin = 525 600 (527 040) minuty = 31 536 000 (31 622 400) sekund
Podane powyżej informacje przedstawiają rok kalendarzowy. Czas, kiedy Ziemia okrąży Słońce wynosi w przybliżeniu 365 dni 5 godzin 48 minut.
kwartały i miesiące roku: I kwartał (styczeń - luty - marzec) - II kwartał (kwiecień - maj - czerwiec) - III kwartał (lipiec - sierpień - wrzesień) - IV kwartał (październik - listopad - grudzień)
W kalendarzu rzymskim rok rozpoczynał się od równonocy wiosennej miesiącem Martius. W 155 r. p.n.e. przesunięto początek roku urzędowego na 1 stycznia. Termin ten zachowano w kalendarzu juliańskim i gregoriańskim.
36) Sposoby liczenia lat (czyli co to są style i czego dotyczą)
Przeliczanie dat komplikuje zwyczaj rozpoczynania roku od różnych jego dni, przy czym sposób ten nie zawsze pokrywa się ze stosowana erą.
Początek roku w różnych stylach:
a) Styl Obrzezania- czyli od 1 stycznia, wprowadził już Cezar a potem uświęciło i przyjęło chrześcijaństwo. W Średniowieczu nie był to jeden z najpopularniejszych stylów. Na szeroką skalę był wprowadzony od XIV wieku, choć nie obowiązuje wszędzie do dzisiaj.
b) Styl Marcowy- od 1 Marca, był używany w republikańskim Rzymie, a potem w państwie frankońskim przed Peppinem Małym. Stosowany był także do 1797r. w Wenecji, zaś na Rusi do końca XVw.
c) Styl Ultramarcowy- wcześniejszy d naszego roku o 10 miesięcy.
d) Styl Zwiastowania- rok rozpoczyna się od 25 III. Stosowany w dwóch wersjach-florenckiej (2 miesiące i 24 dni po naszym) oraz pizańskim ( 9 miesięcy i 7 dni przed naszym). Stosowany we Florencji oraz Pizie a takżęe do 1753 roku w Anglii.
e) Styl Wielkanocny lub francuski-przypadał w święta wielkanocne czyli pomiędzy 22 III a 25 IV, Był to styl skomplikowany zawierało od 330 do 400 dni stad powtarzające się dni nazywano ante Pascham. Stosowany we Francji oraz Niderlandów do połowy XVI wieku.
f) Styl bizantyjski-początek roku od 1 IX. Był stosowany w Bizancjum, w południowych Włoszech oraz Rosji w latach 1492-1700.
g) Styl narodzenia pańskiego- najbardziej popularny w średniowieczu (stosowany w Polsce) zaczynał się 25 XII.
h) Styl rewolucyjny-wprowadzony w czasie rewolucji 1792 we Francji. Rok rozpoczynał się 22 IX.
37)Rozpoczęcia roku wg. różnych styli:
* styl Obrzezania – 1 stycznia (Cezar);
* styl marcowy – 1 marca – republikański Rzym i Frankowie do Pepina Małego;
* styl Zwiastowania - od 25 marca (Florencja i Piza);
* styl Wielkanocy – od IX w. na terenie Francji;
* styl bizantyjski – 1 września - Bizancjum, południowe Włochy i Rosja do r. 1700;
* styl Narodzenia Pańskiego – 25 grudnia – Polska, Państwo Kościelne, Anglia, Niemcy i Czechy;
* styl rewolucyjny – od Rewolucji Francuskiej w 1792 r. (stosowany do 1806 r. we Francji)
38) Opisać indykcję:
a) Bizantyjska (grecka)- rozpoczynała rok zgodnie ze stylem bizantyjskim, tj. 1 IX
b) Bedańska- rozpoczyna rok 24 IX wynikła prawdopodobnie z błędnie obliczonej równonocy jesiennej. Nazwa pochodzi od Bedy Czcigodnego, który raczej jednak sposób ten rozpowszechnił, niz opracował
c) Rzymska-(pontyfikalna) rozpoczyna rok zgodnie ze stylem Narodzenia Pańskiego lub też ze stylem obrzezania
39) Od kiedy indykacja występuje w polsce?
Indykacja w polsce występuje już od XII wieku, a przybrała na sile w XIV wieku, w związku z pojawieniu się instrumentu notarialnego. Najczęściej stosowana Indykacja Rzymska, rzadziej Bedańska (indykacja gnieźnieńska, zwłaszcza w 1340-1370)
40) Jakie style były używane w Posce?
W Polsce były używane głównie dwa style: Obrzezania i Narodzenia Pańskiego co nie pozwalało na wielkie pomyłki, co najwyżej do 7 dni i to tylko ostatnich 7 dni roku.
41) Co to styl rewolucyjny i kto go wprowadził?
Styl rewolucyjny wprowadzony w 1792r., zapoczątkowany od rewolucji francuskiej.
42) Od którego wieku styl obrzezania jest stosowany w Polsce?
Styl obrzezania w Polsce stosowany jest od połowy XIII wieku.
43)W którym wieku pojawił się w Polsce pierwszy zegar na wieży?
W XIV wieku we Wrocławiu na wieży ratusza.
44)W którym wieku został wprowadzony w Polsce kalendarz rzymski
45. Wymienić dni tygodnia po łacinie (kościelne i rzymskie):
Kościelne: Rzymskie:
Poniedziałek Feria Secunda dies Lunae
Wtorek Feria tertia dies Martis
Środa Feria quarta dies Marcurii
Czwartek Feria quinta dies Iovis
Piątek Feria sexta dies Veneris
Sobota Sabbatum dies Saturni
Niedziela Dies Dominica dies Solis
46) Wymienić dni tygodnia po łacinie (kościelne i rzymskie)
Styczeń Januarius
Luty Februarius
Marzec Martius
Kwiecień Aprilis
Maj Maius
Czerwiec Junius
Lipiec Julius
Sierpień Augustus
Wrzesień September
Październik October
Listopad November
Grudzień December
47)Co to cyzjojany?
Jest to święto w którym odbywa się obrzezanie, tj. 1 stycznia
Służyły do praktycznego zapamiętania konkretnych dat docyć licznych świąt; były to mnemotechniczne dwuwiersze, w których użyto(często bez sensu i ładu logicznego) tyle zgłosek, ile przypadało dni w miesiącu, początkowa zaś zgłoska nazwy konkretnego święta zajmowała miejsce dnia, w którym to święto przypadało
48) Co to wiersz mnemotechniczny?
Służący lepszemu zapamiętywaniu, np. wiersz mnemotechniczny, pozwalający zapamiętać różne reguły gramatyczne, matematyczne.
49) Co to nony, idy, kalendy i idyi jak się je oblicza?
Nony-w kalendarzu rzymskim jest to dziewiąty (łac. nonus), a wedle naszej rachuby ósmy dzień przed Idami. Nony przypadają piątego dnia każdego miesiąca, a w marcu, maju, lipcu i październiku - siódmego dnia. Nony oblicza się: 5 lub 7 + 1 - ilość wyrażanych Non, np:
5nony III= 7+1-5=3 III
Idy-w kalendarzu rzymskim dzień przypadający w środku miesiąca.Natomiast w pierwotnym kalendarzu księżycowym mianem Idus określano dzień, po którym następuje pełnia księżyca. Idy wypadają 13 dnia miesiąca, a w marcu, maju, lipcu i październiku - piętnastego. Jest to zaszłość kalendarza przedjuliańskiego, w którym marzec, maj, lipiec i październik miały po 31 dni, luty 28, a pozostałe po 29. 13 lub 15+ 1 - ilość wyrażanych id. np: 4 idy VI= 13+1-4 = 10 VI
Kalendy-w kalendarzu rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca. Kalendy: Liczba dni poprzedniego miesiąca + dwa - liczba wyrażanych kalend, np.: 3kalendy VI = 31+2-3= 30 V
Kalendy liczy się wstecz. Tj. 1 kalendy Czerwca to 1 Czerwca, 2 kalendy Czerwca to 31 maj, itd.
50) Co to są święta ruchome?
Święta ruchome – święta, których obchody nie są powiązane z datą (określonym dniem miesiąca). Dni świąteczne związane z Wielkanocą:
-Niedziela Zmartwychwstania - przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej pełni księżyca po równonocy wiosennej 21 marca.
-Uroczystość Miłosierdzia Bożego - II Niedziela Wielkanocna (tydzień po Wielkanocy)
-Wniebowstąpienie - 40 dni po Wielkanocy (czwartek) lub w VII Niedzielę Wielkanocną
-Zesłanie Ducha Świętego - 49 dni po Wielkanocy
51) Jak następowało ustalenie wielkanocy?
Podczas soboru nicejskiego w 325 roku ustalono, że będzie się ją obchodzić w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Ta skomplikowana zasada jest w istocie przełożeniem na solarny w swej naturze kalendarz juliański konkretnej daty 14 Nisan z religijnego kalendarza hebrajskiego, który jest kalendarzem lunarno-solarnym. Data 14 Nisan wyznacza w kalendarzu hebrajskim początek święta Paschy, wokół którego działy się wydarzenia zbawcze. Wielkanoc jest więc świętem ruchomym: może wypaść najwcześniej 22 marca, zaś najpóźniej 25 kwietnia. Z datą Wielkanocy powiązany jest termin większości ruchomych świąt ogólnochrześcijańskich i katolickich, m.in.: Środa Popielcowa, Wielki Post, Triduum Paschalne, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Boże Ciało i inne.
52) Co to jest oktawa?
Oktawa - (łac. octavus - ósmy) przedział czasu w liturgii obejmujący ważną uroczystość i siedem dni po niej następujących. Ósmy dzień po święcie.
53) Co to jest wigilia?
Wigilia- dzień lub czuwanie (często związane z tradycyjnym posiłkiem wieczornym) poprzedzające ważne święto lub jakieś nadzwyczajne wydarzenie (w chrześcijaństwie szczególnie związane z Bożym Narodzeniem – wigilia Bożego Narodzenia). W antycznym Rzymie również część nocy równa trzem godzinom.
54)Co to jest feria?
Dzień tygodnia.
55) Co to feria infra octava?
Dzień tygodnia po oktwie (ośmiu dniach po jakimś święcie). Chyba...:D
56) Co to jest post pascha?
Piąta niedziela po Wielkanocy
57)Co to jest dies Octava?
Oktawa wielkanocna, czyli uroczyste obchody zmartwychwstania Jezusa. Zaczynają się w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego i trwają do niedzieli Miłosierdzia Bożego. Jest to łącznie 8 dni. A ogólnie może to być ósmy dzień.
60) Co to dies in octava
Dni w oktawie. Może dzień w oktawie.
61) Co to feria post octava
Dni po oktawie.
62)Co to godziny kanoniczne, podaj przykłady.
Godziny kanoniczne (horae canonicae) przed XIII w. Matunita – trzecia część nocy (ranna msza) Prima – rozpoczyna dzień o wschodzie słońca, czyli między godz. 4 a 8 rano w zależności od pory roku Tertia – połowa przedpołudnia (pora, kiedy rozpoczyna się ruch w życiu publicznym) Sexta – południe Nona – połowa popołudnia Vespera – przed zachodem słońca Completorium – po zachodzie słońca
Godziny kanoniczne (horae canonicae) od XIII w. Prima Tertia – połowa przedpołudnia (pora, kiedy rozpoczyna się ruch w życiu publicznym) Nona - południe Vespera – połowa popołudnia
63) W którym wieku i gdzie w Europie pojawił się po raz pierwszy zegar wieżowy?
W 1335 roku w Mediolanie. (XIVwiek)
64) Czym są czasy lokalne?
Czas miejscowy (czas słoneczny) – dobowa rachuba czasu, która związana jest z lokalnym południkiem miejsca obserwacji, wzdłuż którego na całej jego długości jest ten sam czas. Obliczamy go na podstawie górowania Słońca na danym południku. Jako średnią dobę słoneczną określa się średni czas między kolejnymi górowaniami Słońca. Czas ten dzieli się na 24 godziny. Co jeden ° stopień długości geograficznej MCS (miejscowy czas słoneczny) zmienia się o 4 minuty. Daje to możliwość obliczenia czasu miejscowego w danym miejscu, jeżeli znamy długość geograficzną i lokalny czas słoneczny w innym miejscu.
65) Kto wprowadził i kiedy tablice paschalne?
Tablica paschalna - używane w średniowieczu zestawienie świąt Wielkanocy, stanowiące podstawę do zestawienia kalendarza ruchomych świąt kościelnych.
Bardzo popularne były tablice paschalne ułożone przez Dionizego Mniejszego.
Dane te układano w odpowiednie kolumny i opracowywano dla cykli lat mających nastąpić. Początkowo cykl ten zawierał 84 lata, a później rozwinięto go do 95 lat.
66) Co to dies fasti?
W chrześcijaństwie jest to Dzień Święty. W starożytnym Rzymie był to dzień sądów.
67) Podaj sposoby zapisywania dat.
W języku polskim poszczególne składniki daty podaje się w kolejności od najwyższego do najniższego rzędu, tj. najpierw dzień miesiąca, następnie miesiąc i jako ostatni – rok. Rok lub miesiąc i rok można pominąć, jeśli wynikają z kontekstu lub nie są istotne. Dni (w miesiącu) i lata numeruje się liczbami; miesiące można również numerować (w piśmie) lub posługiwać się ich nazwami (w mowie i piśmie). Nazwa miesiąca w dacie występuje zawsze w dopełniaczu (np. 29 maja, nie: !29 maj), podobnie jak liczebnik numerujący rok. Po numerze roku następuje zwykle słowo roku; w piśmie, jeśli rok zapisany jest cyframi, można zastosować skrót r. lub w ogóle je pominąć. Do zapisu cyfrowego liczebników porządkowych oznaczających dzień i rok używa się wyłącznie cyfr arabskich; miesiące można numerować cyframi arabskimi lub rzymskimi. Numer miesiąca niższy niż 10, wyrażony cyframi arabskimi często zapisuje się jako dwucyfrowy (z zerem na początku); można w ten sposób zapisać również numer dnia. Nie stawia się kropek ani żadnych innych znaków przestankowych, z wyjątkiem przypadku gdy wszystkie składniki daty wyrażone są za pomocą cyfr arabskich – wówczas oddziela się je kropką bez spacji. Zapis mieszany cyfrowo-literowy z końcówką fleksyjną doklejoną do cyfr (np. !29-ty maja) jest niepoprawny ortograficznie. Nie zaleca się skracania oznaczenia roku do dwóch cyfr (dziesiątek i jedności). Należy unikać łamania wierszy na datach.
Przykładowe sposoby zapisu daty:
* dwudziesty dziewiąty maja dwa tysiące trzeciego roku (nie: !dwutysięcznego trzeciego)
* 29 maja 2003 r.
* 29 V 2003 r.
* 29.5.2003 r.
* 29.05.2003 r.
* 29.05.2003
68) Co to chronostych?
Zapisanie daty rocznej; jest to zdanie, często cytat z Pisma Św., lub wiersz poetycki, w którym litery alfabetu łac.spełniające równocześnie funkcje cyfr, zsumowane dają zapis daty rocznej.
69) Rodzaje chronostychu:
- inskrypcja z dawnego zboru w Cieszkowach koło Pińczowa
- cytat z Biblii zapisany w księdze konkluzji Wydziału Prawa Akademii Krakowskiej w 1742 r. szymanskim było tak
70) Co to zapis kabalistyczny?
Do zapisu liczb używa się 23 liter alfabetu łac., przy czym najczęściej pod słowami zawierającymi ów zapis podaje się od razu, zwłaszcza w drukach, sumę liczb.
71) Co to dyplomatyka i czym się zajmuje?
Nauka pomocnicza historii zajmująca się badaniem dokumentów, zwłaszcza średniowiecznych (tzw. dyplomów), poszczególnymi etapami ich powstawania i uwierzytelniania, typami formularza, organizacją i rozwojem kancelarii zarówno wystawcy, jak i odbiorcy, a także ustalaniem autentyczności i określeniem stanowiska prawnego dokumentu na przestrzeni dziejów.
72) Podaj nazwę dzieła Mabiliona, kiedy powstało to dzieło?
"Sześć ksiąg o dyplomatyce"
73) Wymień autorów i ich dzieła z dziedziny dyplomatyki, genealogii.
74) Co to dyplom?
Dyplom lub dokument w sensie ścisłym są pisemnym oświadczeniem, sporządzonem według obowiązujących form, służącym jako wiarygodne świadectwo zaistnienia faktów natury prawnej. Dyplom reguluje stosunki wieczyste między ludźmi.
75) Co to jest akt?
Akty to pisma powodujące uprawnienia i ich wykonywanie lub potwierdzające określony stan prawny, ale nie przybrany w formy właściwe dla dokumentu. Jednym słowem to wszystkie żródła pisane, pozostające w związku z działalnością każdej kancelarii. Do aktów będziemy zaliczać: koncepty, formularze, kopiarze, regestry i inwentarze, a także wszystkie pisma i księgi kancelaryjne oraz rachunkowe. Akty zaczęły się rozwijac wraz z rozwojem form kancelaryjnych.
76) Co to jest list?
Listy to pisma, które w zasadzie przekazują czy udzielają wiadomości zazwyczaj aktualnych określonej osobie. Z tego powodu nie zaświadczaja żadnych czynności prawnych, jednak w określonych warunkach mogą być przyczyną powstania i wykonywania uprawnień, np.: korespondencja polityczna czy majątkowa. Dyplomatyka zajmuje się tylko listami tego rodzaju,
77) Co to jest dokument?
W uogólnionej definicji rzeczowe świadectwo jakiegoś zjawiska sporządzone w formie właściwej dla danego czasu i miejsca.
78) Podaj rodzaje dokumentu.
Dyspozytywny (prawotwórczy, ustanawiający)-nazywany w źródłach charta, epistola lub testamentum, a więc dokument stwarzają nowy stan prawny i poświadczający go. Gdy dokument stwierdza jakieś specjalne prawa, odbiegające od prawa powszechnie obowiązującego, lub też wyjmuje spod prawa takiegoż prawa, mamy doczynenia z przywilejem
Poświadczeniowy- nazywany w źródłach notitia breve memoratorium, który stwierdza jedynie, iż jakiś stan prawny już istnieje, przypominajacy to istnienie, niemniej mogący dla sądu stanowić wiarygodny dowód.
Na pół dyspozytywny- jeżeli dokument był tylko symbolem powstania stanu prawnego, zaś sam stan prawny, przenoszony z kolei na dokument, powstał przez wykonanie czynności dodatkowych.
79) Opisz dokument dyspozytywny. (patrz pytanie 78)
80) Opisz dokument poświadczeniowy. (patrz pytanie 78)
81) Opisz dokument na pół dyspozytywny. (patrz pytanie 78)
82) Co to jest dokument publiczny?
Dokument publiczny to taki którego walorów prawnych nie można kwestionować, bez zarzucenia mu nieautentyczności. Autentyczność takiego dokumentu stwierdza pieczęć autentyczna, której mógł używać monarcha, papież, biskupi i kapituły katedralne.
83) Co to jest dokument prywatny?
Prywatny czyli taki dokument, którego autentyczność treści można kwestionować, bez podważania formalnej autentyczności. Jest to każdy dokument nie opatrzony pieczęcią autentyczną, a więc nie wystawiony przez tych, którzy równocześnie byli sędziami. Stąd wynika że dokument książęcy w Polsce, mimo że nie miał charakteru monarszego według pojęć zachodnioeuropejskich, miał walory dokumentu publicznego przed sądem książęcym.
84) Co to Actu i Datum?
85) Co to jest minuta w pojęciu dyplomatycznym?
Koncept pisma, który został zatwierdzony poprzez podpis przez szefa instytucji (lub komórki organizacyjnej instytucji) wraz z naniesionymi przez niego poprawkami. Z minuty sporządza się czystopis.
86) Wyjaśnij pojęcia:
Mundator- osoba spisująca 'minutę'
Oryginał - to dokument w formie w jakiej wyszedł od wystawcy za jego wiedzą i z jego woli. Spełnia on wszystkie zalety środka dowodowego .
Falsyfikat - to dokument, który chce uchodzić za coś innego, niż to czym jest w rzeczywistości . Jeżeli falsyfikat chcę wprowadzić nas w błąd, nazywamy go fałszerstwem.
Koncept - to forma dokumentu poprzedzająca wygotowanie jego czystopisu, a więc po prostu minuta.
Kopia- jest formą dokumentu następującą po wydaniu czystopisu, przy czym może to być kopia wystawcy lub kopia odbiorcy. K. Wystawcy początkowo miała formę luźnej karty, potem formę regestru. K. Odbiorcy może również mieć formę luźnej karty albo może być wpisana do kopiariusza.
Regest dokumentu - zawierał najważniejszą jego treść, celem zachowania śladu ,iż taki dokument opuścił kancelarię.
Eksept/ercept?-
*kopiariusz- księga będąca zbiorem kopii dokumentów.
*vidimus(widymat)/ transup – proste potwierdzenie zgodnosci kopii z oryginałem przez uprawnioną do tego osobę lub urząd.
*insert- jest nie tylko potwierdzeniem zgodności kopii z oryginalem ale również treści oryginalu przez jej powtórzenie przez sukcesora wystawcy. Insertami są najczęściej królewskie przywileje dla miast.
86)Co składa się na protokół (wymienić)?
-Inwokacja
-Intytulacja
-Inskrypcja
88) Wymień formuły dokumentu.
-Protokół
-Kontekst
-Eschatokół
89) Co to jest eschatokół i co sie na niego składa?
Jest to protokół końcowy. Składa się z:
Testacja
Podpisy (subscribip)
Datacja
Aprekacja
90) Co to jest:
*inwokacja - wezwanie imienia bożego dla zapewnienia powodzenia temu co dalej napisze, może być werbalna(słowna) lub symboliczna, np. znak krzyża
*intytulacja - wymienienie imienia i godności wystawcy dokumentu
*formułka dewocyjna - (występ.w intytulacji) np. deigratia –z łaską Boga, miseratione divine –z miłosierdziem boskim
*inskrypcja - [adres]wymienienie osoby lub osób, do których dokument jest adresowany
*arenga - formułuje motyw wystawienia dokumentu, czasem przybrany w formę rozważań filozoficznych, zdanie wykwintne
*promulgacja - ogłoszenie, zapowiedź podająca do wiadomości adresatowi treść właściwą
*narracja - przedstawienie wydarzeń, które towarzyszyły oświadczeniu woli wystawcy i poleceniu spisania dokumentu
*dyspozycja - oświadczenie woli wystawcy, zawiera decyzję o zmianie o zmianie stanu prawnego, w wypadku nadań nieruchomości z dyspozycją łączy się formułka pertynencyjna
*klauzule nakazujące i zabraniające
*sankcja - zagrożenie karami stosunku do tych, którzy przekroczą atestacja przyszłośći postanowienie dokumentu
*korroboracja - zapowiedź sposobu uwierzytelnienia dokumentu, powołanie się na pieczęć, świadków
*testacja - lista świadków lub ich podpisy-osób biorących udział w akcji prawnej opisywanego dokumentu lub też będących obecnych przy wręczaniu dokumentu
*podpisy
*wystawcy
*datacja - określenie miejsca i czasu powstałego dokumentu
*aprekacja - życzenie końcowe, by treść dokumentu była wiecznotrwała
91) Z jaką częścią dokumentu jest związana:
"In nomine Domini"- inwokacja
"Dei gratia"-
"Actum"
"Datum"
"Subscriptio"-Eschatokół
"Siligium"
92)Podaj rodzaje fałszerstwa dokumentu:
1.Podrobienie – sporządzenie całkowicie nowego dokumentu na podstawie
autentycznego wzoru.
2. Przerobienie – zmiana pierwotnego tekstu lub znaków przez usunięcie
odpowiednich fragmentów i naniesienie nowej treści albo przez dodanie
nowych elementów do już istniejącej treści (co powoduje zmianę autentycznej
treści dokumentu).
3. Poświadczenie nieprawdy – wystawienie dokumentu przez osobę
uprawniona, która wbrew prawdzie stwierdza okoliczności mające znaczenie
prawne.
4. Wyłudzenie poświadczenia nieprawdy – podstępne wprowadzenie w błąd
osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu o treści niezgodnej
z rzeczywistym stanem faktycznym16.
Odmianę fałszerstwa jest częściowe zniszczenie dokumentu – polega na
spaleniu, podarciu, zużyciu lub odcięciu części tekstu.
93) W którym wieko wprowadzono księgi kancelaryjne w Polsce?
W XIV wieku najpierw w kancelariach miejskich.
94) W którym wieku dokument zyskał rangę pełnoprawnego środka dowodowego?
W pierwszej połowie XIII wieku.
95) Pierwszy znany polski dokument to... Dokument w Polsce znany jest od połowy X wieku... jaki?
96) Z czym związane jest powstanie kancelarii monarszych w Polsce?
Sprowadzenie do Polski duchowieństwa oznaczało ożywienie kontaktów dyplomatycznych z zachodem Europy – dokument w Polsce jest znany od poło. X w. Co więcej dokument – obojętnie w jakiej formie był potrzebny ze względu na coraz żywsze w ciągu XI w. kontakty polityczne z różnymi krajami.
Pierwsze dokumenty wydawał kościół. Czynniki kościelne były zainteresowane w przenoszeniu prawa zachodnioeuropejskiego na grunt Polski.
97) Co to pieczęć autentyczna?
(sigillum authenticum) pieczęć ta nadawała dokumentowi pełną wiarygodność
98) Kim był notariusz?
Dawniej rejent - od słowa regent czyli uprawniona osoba, sprawująca władzę w imieniu monarchy, gdy ten nie może wykonywać swoich obowiązków.
Uwierzytelniał dokument i nadawał mu moc prawną . Jego znak –signum stwierdza autentyczność dokumentu
99) Co to jest księga wpisów?
Libri inscriptum- Jest to księga w której były zawarte (przechowywane) akty a z czasem także i dokumenty.
100)Co to jest metryka koronna i kiedy powstała?
Metryka Koronna, pełna nazwa Metryka Królestwa Polskiego (łac. Metrica Regni Poloniae) – w dawnej Polsce księgi wpisów akt, dokumentów i listów wychodzących z kancelarii monarchy prowadzone od początków XV wieku do 1795 roku.
101) Co to są (i kiedy powstały):
*Liber inscriptorum- jest to jedna z ksiąg specjalnych w której dokonywano wpisów transakcji, określonych na umowach wieczystych. 1447-1794
*Libri legationum- Księgi Poselstw 1501-1761
*Libri sigilatorum- Księgi pieczętne 1658-1794
*Libri concelariorum- Księgi spraw publicznych 1735 - 1794
*Libri descretorum- Księgi wyroków
102) Co to księga wpisów?
103. Co to (podać również nazwy łacińskie):
Księgi ławnicze- Libri scabinalia
Księgi wójtowskie- Libri advocatialia
Księgi rady miejskiej- Libri Consularium (księgi sądowe, księgi administracyjne, księgi rachunkowe)
104) Co to księgi akt biskupich...+ nazwa łacinska...
Acta episcopalia- obejmujące produkcję kancelarii biskupiej oraz oblaty.
105) Co to księgi czynności pontyfikalnych?
Libri functionum pontificalium- księgi w których były zawarte posunięcia i czynności poszczególnych Papieży lub biskupów.
106) Co to są lustracje?
procedura przeglądu i weryfikacji przeprowadzana najczęściej w urzędach, stowarzyszeniach, partiach politycznych czy u prywatnych przedsiębiorców. Najczęściej jest formą kontroli przez organ nadzorujący.
107)Co to są księgi metrykalne?
Księga metrykalna (metryka) – urzędowa księga odnotowująca fakt wystawienia dokumentu i dokonania czynności publicznoprawnej, zakładana dla potrzeb własnych przez administrację państwową lub kościelną.
Dawniej metrykę prowadziły kancelarie dworskie (zob. Metryka Koronna, Metryka Litewska, Metryka Mazowiecka). Osobę, która zajmowała się tymi czynnościami, nazywano metrykantem.
108) Co to:
Bulle-list lub dokument papieski. Nazwano okrągłą złotą lub ołowianą pieczęć urzędu papieskiego z podobiznami świętych Piotra i Pawła z jednej strony i imieniem papieża na odwrocie, zawieszaną na sznurkach jedwabnych. Z czasem zaczęto tak nazywać każdy dokument papieski opatrzony tą pieczęcią. Bulle pisane były ozdobną łaciną na grubym pergaminie. Od XV wieku mianem tym określano ważniejsze dokumenty papieskie, a więc np. decyzje kanonizacyjne i dyspensy. Decyzje o mniejszej wadze zamieszczano w tak zwanym papieskim brewe.
Brewie- urzędowe pismo papieskie dotyczące spraw mniejszej wagi. W odróżnieniu od bulli jest pisane zwykłą łaciną na cienkim pergaminie, opatrzone czerwoną woskową pieczęcią papieską, którą jest odciśnięty Pierścień Rybaka.
Littarae-listy z salutacją i benedykcją
Mout Propio- pismo bezpieczętneg. podobne do breve, uwierzytelnione podpisem papieża w formie pierwszej litery imienia chrzestnego, datacją wg. roku pontyfikatu, wydane w sprawach administracyjnych kurii i państwa papieskiego.
109) Co to jest sfragistyka?
Sfragistyka (z gr. sphragís - "pieczęć"), nazywana niekiedy sygillografią (od łacińskiego sigillum - pieczęć), jest jedną z nauk pomocniczych historii, zajmującą się badaniem pieczęci jako źródeł historycznych, a także ich historią, powstawaniem itp.
110) Co to jest pieczęć?
Pieczęć – znak własnościowy i rozpoznawczy osoby fizycznej lub prawnej, wyciskany za pomocą stempla (tłoku). Stanowi świadectwo wiarygodności – nadaje moc prawną pismu lub dokumentowi. Również jest środkiem zabezpieczającym nienaruszalność zamkniętego pisma lub przedmiotu.
111) Od jakiej książki zaczęła się nauka sfragistyka?
Od "Sześciu ksiąg o dyplomatyce"
112) Najstarsza pieczęć w Polsce, to...?
Najstarsza pieczęć polska o której wiadomo to pieczęć Ryksy z 1054roku i Władysława Hermana.
113) Czego środkiem jest pieczęć?
Uwierzytelnienia dokumentu
114) Co to jest gemma?
Półszlachetny kamień gładzony, rzeźbiony wklęsło (intaglio) także i wypukło (kamea), używany jako pieczęć a także i ozdoba. Popularne w starożytności.
115) Co to lista świadków?
Lista świadków (testacja) biorących udział w akcji prawnej opisanej w dokumencie.
116) Kto wystawił rolę pieczęci do legalizacji pieczęci?
Papież Aleksander III w dekrecie z 1166 roku. Od tego momentu dokument bez pieczęci był nieważny.
117) Co to pieczęć królewska i książęca?
Pieczęć królewska to przedewszystkim pieczęć majestatyczna, pełniąca funkcje pieczęci państwowej, wyobrażająca władcę w pełnym majestacie, zwykle siedzącego na tronie.
Pieczęć książęca- pieczęć portretowa, a rzadko majestatyczna, od XIII wieku z godłem herbowym na tarczy lub proporcu.
Obie te pieczęcie zaliczają się do typu pieczęci monarszej.
118) Co to jest tłok?
Stempel tłok- czyli forma do wyciskania pieczęci, musi być sporządzony z materiału odpowiedniej twardości i zależy od materiału, z którego ma być sporządzony odcisk pieczętny.
119) Rodzaje materiałów pieczętnych:
W starożytności i wczesnym średniowieczu była to glina. Warunki klimatyczne zadecydowały, iż na południu Europy używano raczej ołowiu, podczas gdy na północ od Alp wosku i on jest najbardziej rozpowszechniony w średniowieczu.
Używany był także ołów głównie używany w kancelariach papieskich.
Kolejnym rodzajem był Lak pieczętny zwany woskiem hiszpańskim który pojawił się w XVI wieku.
Do pieczętowania używano także ciasto, w postaci opłatka, znalazło szerokie zastosowanie od XVIII wieku.
Także do pieczęci używano tuszu ale to dopiero od w XVIII wieku, lecz używany do dziś.
120) Co to jest lak pieczętny?
Lak pieczętny zwany także woskiem hiszpańskim, pojawił się w XVI wieku, i szybko zyskał popularność wypierając wosk, idąc w parze ze zmianą materiału pisarskiego (papier zamiast pergaminu). Używany jest do dziś do pieczętowania ważnych dokumentów a przede wszystkim do pieczętowania przedmiotów.
121) Co to jest tusz?
Tusz najmlodszy materiał pieczętny, używany do dziś, pojawił się w kancelariach w XVIII wieku. Początkowo jest to kolor czarny lub brązowy z lekkim odcieniem zieleni, później pojawiają się tusze kolorowe i dzisiaj ustawodastwo zazwyczaj reguluje kolory. Czerwony dla instytucji państwowych.
122) Podaj kształty pieczęci i gdzie te kształty są stosowane.
Pieczęć okrągła i owalna przejęte z antyku znalazły zastosowanie w sfragistyce monarczej.
Ostroowalny kształt zastosowany w sfragistyce kościelnej i sporadycznie występowały w sfragistyce kobiet z wyższych sfer.
Formy tarczowe wiążą się z wprowadzeniem znaku herbowego do pieczęci używane przez rycerstwo.
Wieloboczne formy przyjęły sygnety szlacheckie i mieszczańskie.
Formy czworoboczne rozpowszechniły się w XIX i XX wieku w miarę zwiększenia pieczęci napisowych.
123) Co to wyobrażenia pieczętne?
Pieczęć portretowa- typy: gemmy, majestatyczny (popiersie lub siedząca postać króla w majestacie), pieszy (bez motywów dekoracyjnych, w otoczeniu architektury lub motywów heraldycznych), konny (może być z motywami dekoracyjnymi lub bez), pontyfikalny, tj. kapłański (postać siedząca lub stojąca zawsze w szatach pontyfikalnych)
Pieczęć obrazowa- typy: topograficzny (budowle, frgm. budownictwa, motywy architektoniczne itd. złonczone z innymi motywami), przedmiotowy (motywy zwierzęce, roślinne, narzędzia itd.), fantastyczny (zwierzęta i sceny fantastyczne), hagiograficzny (postacie św. patronów, symbole kościelne, sceny treści religijnej.
Pieczęć herbowa- z herbem w polu pieczęci, na tarczy herbowej lub na proporcu, z hełmem lub klejnotem herbu, z pełnym herbem.
Pieczęć pismowa- zawiera dewizy, sentencje, monogramy i inicjały, pełne nazwy urzędów, osób prawnych itd.
124) Co to pieczęć portretowa? - patrz pytanie 123.
125) Pieczęć obrazowa i rodzaje. -patrz 123.
126) Pieczęć herbowa i rodzaje. -patrz 123.
127) Pieczęć pismowa i co zawiera. -patrz 123
128) Co to napis (na)pieczętny?
Napis napieczętny, czyli legenda, to drugi element treściwy pieczęci. Najczęściej umieszczany koncentrycznie wzdłuż krawędzi pieczęci, często w kilku wierszach. Napis stanowi wartość prawną pieczęci. Określa przynależność do danej osoby.
129) Wymienić sposoby przywieszania pieczęci.
Tutaj oczekuje na wasza pomoc :D
130) Rodzaje fałszerstw na pieczęci:
Nieprawne posługiwanie się orginalnym tłokiem, lub przywieszenie orginalnej pieczęci, sporządzonej dla innego dokumentu.
Naśladowanie orginalnego tłoku, albo sporządzeniu matrycy z orginalnego odcisku.
131) Jak zabezpieczono pieczęć przed zniszczeniem?
Pieczęciami opiekowali się wysocy urzędnicy, przechowywując je w skarbcach, skrzyniach żelaznych i kasetach. Działały specjalne grupy urzedników którzy dysponowali poszczególnymi kluczami do otwierania schowka, w którym przechowywano tłok. Nie wiem czy to o to chodzi :/
132) Co to pieczęć papieska i monarsza i kiedy się pojawiły?
Pieczęć papieska jest okazem najbardziej konserwatywnego zwyczaju sfragistycznego, ustalonego przez Paschalisa II na początku XII wieku. Jest to bulla dwustornna: z jednej strony imię papieskie, z drugiej wizerunek apostołów Piotra i Pawła. Forma pieczęci, zwanej Pieczęcią Rybaka, nie ulega zmianie od XV wieku.
Pieczęć monarsza- pieczęć z reguły portretowa, są to przede wszystkim pieczęć majestatyczna, pełniąca funkcje pieczęci państwowej, wyobrażająca postać władcy.
133) Od którego wieku pojawiają się pieczęcie osób duchownych?
Pojawiła się w X wieku.
134) Co to jest pieczęć państwowa?
To pieczęć monarsza, a w innych ustrojach pieczęć ustalona przez rząd na podstawie uchwały o herbie państwowym. Zawsze się posługuje herbem państwowym.
135) Co to jest pieczęć rycerska?
W zasadzie ma formę heraldyczną. Najpierw pojawia się na niej znak własnościowy, potem albo tarcza heraldyczna, albo hełm, albo klejnot. Od XVI wieku przeradza się w pieczęć sygnetową, składającą się z tych samych elementów. Zawsze ma ona charakter pieczęci prywatnej.
136) Kiedy pojawiła się pieczęć państwowa w Polsce?
137) Co to są pieczęcie miejskie i kiedy się pojawiają?
Pieczęcie miejskie są wyrazem samorządu sprawowanego przez władze miejskie i zawsze się z nimi wiąże. Pieczęcie miejskie ukazują zazwyczaj osobę patrona miasta, bądź elementy architektoniczne swego miasta. Pojawiają się w XV wieku (chyba)
138) Co to jest gmerk?
Gmerk- znak osobisty i rodzinny umieszczany na pieczęciach, przedmiotach użytkowych, wyrobach i budowlach najczęściej jako sygnatura autora dzieła, pierwotnie znak kamieniarski, którym kamieniarze oznaczali obrobione przez siebie elementy. Poddany procesowi heraldyzacji, czyli umieszczony na tarczy herbowej, staje się herbem mieszczańskim (od herbu szlacheckiego różni się brakiem korony rangowej).
139) Co to jest sigilium authenticum?
Jako że sigilium jest to pieczęć, a authenticum to chyba autentyczna, czyli że pieczęć autentyczna tj. publiczna.
140) Contra siligium?
Jest to pieczęć dwustronna.
141) Carentia sigillia?
Czyli nieposiadanie pieczęci własnej, korzystanie ewentualnie z pieczęci jakiegoś członka rodu. Dokumenty w tym przypadku nie były opieczentowane.
142) Co to jest półpieczętowanie, a raczej wpółpieczętowanie?
Czyli przywieszanie do dokumentu innych pieczęci obok pieczęci wystawcy, zdaje się wynikać z początkowej przewagi dowodu ze świadków nad dowodem pieczęci w sprawie autentyczności dokumentu.
143) Jak chroniono i przechowywano tłoki pieczętne?
Pieczęciami opiekowali się wysocy urzędnicy, przechowywując je w skarbcach, skrzyniach żelaznych i kasetach. Działały specjalne grupy urzedników którzy dysponowali poszczególnymi kluczami do otwierania schowka, w którym przechowywano tłok.
144) Jak nadużywano tłoków pieczętnych?
Nieprawne posługiwanie się orginalnym tłokiem, lub przywieszenie orginalnej pieczęci, sporządzonej dla innego dokumentu.
145) Co to heraldyka?
Nauka o herbach. Jedna z nauk pomocniczych historii, zajmuje się badaniem rozwoju i znaczenia oraz zasadami kształtowania się herbów. Wywodzi się od słowa herold - oznaczającego urzędnika dworskiego, wywołującego nazwiska rycerzy biorących udział w turniejach. W innych językach europejskich nazywana jest podobnie (ang. heraldry, franc. heraldique , niem. Heraldik) lub słowami pochodzącymi od nazwy herb
146) Co to rola herbowa?
Rola herbowa - najwcześniejsza forma herbarza, powstała w XIII w.
Role herbowe w formie zwojów pergaminowych z barwnymi wizerunkami herbów i imionami ich posiadaczy sporządzali z okazji turniejów rycerskich heroldowie. Po zaniku turniejów przekształciły się w formę współczesnych herbarzy, często zachowujących tradycyjną nazwę roli herbowej. Stanowią cenne źródło badania heraldyki wieków średnich.
147) Co to herbarz złotego runa?
Herbarz Złotego Runa autorstwa Jeana Lefevre'a de Saint Remy - herolda króla angielskiego, Złotego Runa i księcia Burgundii z około 1435 roku.
148) Co to Wpenboek i kto go sporządził?
Herbarz, wprowadził go Herald Gelre w XVI wieku.
149) Co to insygnia seuclenodia i kto to wydał?
jedyny właściwy herbarz polski, opracował go Jan Długosz w XV w.
150) Wymień herbarze polskie: gryf, Sulima, Doliwa, audaniec, Grzymała, Korczak, Zaremba, Dołęga, Radwan, Odrowąż, Sas, Pomian, Rawicz, dębno, ślepowron, jastrzębiec, poraj, Janina, Ogończyk, topór, łabędź, ostoja, leliwa, ciołek, rogala, wieniawa
151) W którym wieku wykształciło się prawo heraldyczne?
W ciagu XIII –XV wieku
152) W którym wieku pojawia się herb w Polsce?
W XIV wieku.
153) Co to nobilitacja?
Polegała na nadaniu nowego herbu lub na przyjęciu do nowego rodu herbowego-na adopcji herbowej.
154) Co to indygenat?
Nabywanie herbu cudzoziemskiego.
155) Co to blazonowanie?
To opis herbu wykonany zgodnie z zasadami heraldyki.
156) Co to strona heraldyczna?
Strony, heraldyczna prawa i lewa nie są tymi stronami w rozumieniu patrzącego na herb. Herb opisuje się od strony rycerza trzymającego tarczę. Oznacza to, że prawa strona herbu znajduje się po lewej stronie rysunku.
157) Co ro jest zasada alternacji?
Alternacja heraldyczna to zasada, która zakazuje kładzenia w herbach barwy na barwę oraz metalu na metal. Wyjątki czyni się dla herbów historycznych, łamiących tę zasadę. Przykładem jest tu umieszczenie złotego rogu w polu srebrnym w herbie powiatu nowomiejskiego. Złoty róg w polu srebrnym pochodzi z historycznego herbu jednego ze starostw na terenie powiatu. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku użycia barwy naturalnej, purpurowej (jako, iż pochodzi od barwy naturalnej pewnego rodzaju tkanin) oraz futer heraldycznych.
158) Wymień rodzaje herbów.
* herb państwowy – herb
* herb jednostek terytorialnych – herby miast, gmin, wsi, ziem itp.
* herb rodowy – herb rodzin lub rodów, najczęściej szlacheckich, ale także mieszczańskich, chłopskich.
* herb korporacji – herby organizacji, związków, korporacji, zakonów i innych osób prawnych.
159) Co to jest herb?
Herb (nazwa przyjęta z niem. Erbe) – znak rozpoznawczo-bojowy, wywodzący się z symboliki heroicznej lub znaków własnościowych, od XII w. ustalany według ścisłych reguł heraldycznych, pełniący funkcję wyróżnika osoby stanu rycerskiego, później szlacheckiego, także rodziny, rodu, organizacji kościelnej, mieszczańskiej bądź cechu rzemieślniczego, korporacji, miasta, jednostki podziału terytorialnego lub państwa.
160) Co to zawołanie?
Zawołanie (łac. proclamatio, od clamare - krzyczeć) werbalny element polskiego herbu szlacheckiego, nie występuje nigdzie poza heraldyką polską.
161) Wymień kształty tarczy.
Normańska
Wczesnogotycka
Gotycka
Turniejowa
Lub: francuska starsza i nowożytna, angielska, hiszpańska, włoska, hiszpańska okrągła, polska, włoska owalna, szwajcarska, panny, mężatki, niemiecka
162) Co to jest pole?
Pole jest to przestrzeń w tarczy herbowej o określonej barwie.
163) Rodzaje podziału tarczy z nazwami łacińskimi.
W słup (parti), w pas (coupe), w skos (tranche), z lewa w skos (taille).
164) Co to są barwy heraldyczne, wymień.
Barwę pól podaje się używając sformułowań w rodzaju: W polu błękitnym...):
czerwień, zieleń, czerń, złoto, srebro.
165) Sposoby szrafowania barw heraldycznych:
Szrafirunek === (niem. Schraffirung) - to metoda odwzorowania kolorów i futer heraldycznych (tynktur). Szrafirunek wykorzystywany był w miedziorytach a szczególnego znaczenia nabrał w momencie pojawienia się druku.Dziś szrafinunek stosuje się gdy dana technika powielania nie umożliwia stosowania barw oryginalnych lub gdy oddawanie kolorów jest możliwe lecz za drogie.
Czerwony (gueules) są to linie pionowe
Błękit (azur) linie poziome
Zieleń (sinople) to lnie ukośne
Czarny (sable) linie poziome i pionowe (kratownica)
Złoty (or) gwiazdki nieuporzadkowane, mogą być kropki.
Srebro (argent) czysta powierzchnia.
166) Co to są figury zaszczytne?
Godła, które powstają przez dzielenie pola tarczy na proste części w ten sposób, że powstają figury o kształtach geometrycznych. Podst figury: słup, pas, skos, skos lewy, krzyż, krzyż skośny, głowica, podstawa, otok nie dochodzący do krawędzi tarczy, krokiew, klin na opak, rosochacz, promień i narożnik
167) Co to są mobilia?
Figury mniej zaszczytne. Wykazują tendencje do przybierania kształtów zgeometryzowanych, występują w polu tarczy luzem pojedynczo lub w geometrycznym układzie albo po kilka tego samego gatunku, albo też mieszając się ze sobą.
168) Co to są figury?
Figura heraldyczna - wzór występujący na tarczy herbowej, powstały z podziału tarczy, zaliczane do szeroko pojętych godeł heraldycznych.
169) Co to są godła herbowe?
Godła mają własne, stale powtarzane kształty, zawsze zwracają się w określoną stronę, zajmują ściśle określone miejsce w polu tarczy
170) Co to hełm?
Staje się heraldyczny w momencie opatrzenia go klejnotem, łączy go z nim barwna przepaska, element herbu, przedstawiany jako jeden z typów hełmu rycerskiego bądź jego stylizacja.
171) Co to klejnot?
Ozdoba hełmu, składająca się z godła herbowego, zwieńczenie hełmu łączące się z nim za pośrednictwem korony rangowej lub przepaski, z której rozwijały się labry.
172) Co to oznaki godności?
Oznaki godności umieszczane w herbie umożliwiały mu przekazywanie nie tylko informacji ogólnej – o przynależności jego właściciela do stanu szlacheckiego – lecz także szczegółowej: o posiadanych godnościach i funkcjach pełnionych przez posiadacza.
173) Co to korona?
Element herbu rycerskiego i szlacheckiego. Umieszczana pierwotnie zwykle na hełmie jest jedną z heraldycznych oznak godności.
174) Co to ordery i gdzie je umieszczano?
Herbowe nadawały herbowi dostojności, były pewnego rodzaju oznaką godności. Ordery, nadawane konkretnej osobie za konkretne zasługi, nie wchodziły na trwałe do herbu i nie podlegały dziedziczeniu. W herbie umieszczano je na kollanach lub wstęgach orderowych, w taki sposób, że góra kollany znajdowała się za tarczą herbową - kollana była „podłożona” pod tarczę - godło orderowe zaś poniżej niej. W przypadku posiadania przez właściciela herbu kilku orderów, ustawiano je w kolejności podyktowanej europejską hierarchią orderową, od najdostojniejszego najwyżej, po najmniej dostojny u dołu.
175) Co to są zawołania osobowe i ich rodzaje?
Zawołanie (łac. proclamatio, od clamare - krzyczeć) werbalny element polskiego herbu szlacheckiego, nie występuje nigdzie poza heraldyką polską.
Zawołania osobowe - stanowiące najliczniejszą grupę wśród polskich proklam, wywodzące się od nazwy pojedynczego człowieka, przyjęte następnie przez cały ród, dzielące się z kolei na:
1. odimienne - będące w istocie imieniem, najprawdopodobniej seniora rodu, czy jego najwybitniejszego ówcześnie przedstawiciela, np. Grzymała;
2. przezwiskowe - czyli wywodzące się de facto od pierwotnej formy nazwiska, czy to jednostki czy też całego rodu. Przezwisko, zgodnie ze zwyczajem, urabiano najczęściej od cech fizycznych bądź też charakterologicznych, np. Junosza;
3. etniczne - wskazujące na pochodzenie rodu, przy czym wskazanie to odnosić się może do dużej jednostki etnicznej, lub również „małej ojczyzny”, czyli terenu „gniazda” rodu: np. Prus, Sas.
176) Co to zawołania topograficzne?
Mające podobny walor informacyjny jak i zawołania etniczne, wskazują jednak raczej na terytorium, niż na grupę etniczną. Wskazując na miejsce pochodzenia czy osiedlenia mogą czynić to mniej lub bardziej precyzyjnie, określając: ziemię, gród, więź rodową.
177) Od czego bierze się nazwa topograficzna i obrazowa?
Zawołania topograficzne - mające podobny walor informacyjny jak i zawołania etniczne, wskazują jednak raczej na terytorium, niż na grupę etniczną. Wskazując na miejsce pochodzenia czy osiedlenia mogą czynić to mniej lub bardziej precyzyjnie, określając:
1. ziemię (Do podgrupy pierwszej zaliczyć wypada także zawołania z nazwami hydrograficznymi - na przykład „Jeziora” czy „Śreniawa” - traktując je - zgodnie z zasadami osiedlania się człowieka - jako określenia terytorium zajmowanego przez ród i związanego z rzeką jako szlakiem komunikacyjnym.);
2. gród, np. Do - łęga, Do - liwa;
3. więź rodową, „gniazdową”, np. Brzezina. (nie wiem czy to o to chodzi)
178) Zawołanie i okrycie bojowe.
Zawołania o charakterze okrzyku bojowego - najmniej liczne spośród zawołań, służące prawdopodobnie jako hasła zwołujące ród (wici), jako bojowy okrzyk rodu mający dodawać wojennego animuszu, lecz przede wszystkim identyfikujący poszczególnych wojowników w boju, np. Wali Uszy, Nagody.
179) Nazwy herbów i ich rodzaje.
180) Co to symbol?
181) Co to symbol- symboliczne oznaczenie, znak na monecie (np. budynek) ?
182 - Co to numizmatyka jedna z nauk pomocniczych historii. Zajmuje się badaniem monet, banknotów i innych znaków pieniężnych pod względem historycznym, estetycznym, a także technicznym.
183 Podaj książki o numizmatyce np. Hilary Eckhel „Nauka o starych monetach”, Kazimierz Stronczyński” Pieniądze Piastów od czasów najdawniejszych do roku 1300” ,Joachim Lelewel „Numizmatique du moyen age”
184 Dzieło Lelewela dotyczące numizmatyki, to......Numizmatique du moyen age
185 Co to stop- mieszanina metali lub metalu z pierwiastkami niemetalicznymi, o właściwościach metalu.
186 Co to próba zawartość czystego kruszcu w monecie
187 Co to moneta sztuka metalu o określonej próbie, wadze i kształcie, zaopatrzona zakiem władzy, gwarantującej jej wartość jako pieniądza
188 Co to stopa mennicza to ustalona liczba monet danego rodzaju wybijanych z podstawowej jednostki wagowo-pieniężnej kruszcu. Liczbę tę oblicza się dzieląc wagę jednostki podst.przez wagę monety pomnożoną przez próbę monety. Stąd też stopa wzrasta, czyli pogarsza się, gdy zmniejsza się waga lub próba.
189 Na ile groszy dzieli się grzywna 200
190 Co to grzywna jednostka wagowa
191 Co to system karoliński we wczesnośredniowiecznej Europie ,dzielił funt na 240 denarów, znalazł zastosowanie również w Polsce.
192 Dwie płaszczyzny monety rozróżnia się według wybitego na nich stempla :
Co to rewers-strona odwrotna ,treści drugorzędne (np. nominał monety)
Co to awers- strona główna, zawiera zasadniczą treść stempla: imię ,portret, znak pana menniczego(np. orzeł)
193 Gdzie najwcześniej powstały monety Azja Mniejsza –Grecja w Lidii w VII w. przed Chr.
194 Na ile oboli dzieli się denar <przyswoić tabele na str.566-567 w podręczniku>
195 Kto wprowadził złote Zugmunt August?
196 Kto wprowadził denary w Polsce <str.569-572> Mieszko I, (pierwszą polską monetą był srebrny denar)
Co to:
*grosz określenie początkowo monety grubej lub dużej. Pojawił się pierwszy raz w XII w. w miastach włoskich.
*grosz czeski zostały wprowadzone przez reformę Wacława II były bite prawie z czystego srebra, grosz był odpowiednikiem 12 denarów. Odgrywał dużą rolę w Polsce.
*halerz wywodzący się od niemieckiej monety denarowej, przez Czechy dotarł na Śląsk(XIV)
*obol był drugim obok denara gatunkiem monety europejskiej. W Polsce nie był w ogóle produkowany.
Co to legenda i gdzie jest umieszczana na pieniądzu to napis umieszczany na stemplu monety.
Gdzie produkuje się pieniądze w mennicy
Na ile groszy dzielił się złoty polski 30
Podaj gatunki monet w Polsce nowożytnej- złoty polski ,grosz ,czerwony złoty (dukat),talar ,moneta dziesięciogroszowa......
Co to <str.580-588 w podręczniku>:
*grosz - czyli moneta gruba.Od XVI w jego waga malała .Szerokie upowszechnienie monety groszowej zmusiło do bicia jej wielokrotności i pomniejszeń: (półgrosz,dwugrosz itp)
*półgrosz wprowadzony przez Kazimierza Wielkiego; gruby kwartnik
*półtora moneta wartości półtora grosza
*dwugrosz (dwojaki) moneta pośrednia pomiędzy szelągiem a ortem
*trojak wartość 3 groszy, bardzo upowszechnione w obiegu
*dziesiątak –wprowadzony w 1787r i bity w bilonie srebrnym o wadze 2,48g
*szóstak –bity do reformy stanisławowskiej. Popularna podręczna moneta obiegowa, jednak wartość ich stale malała.
*talar – moneta szeroko rozpowszechniona w środkowej Europie, pojawiła się w Austrii i w Saksonii. Od XVI w bita na większą skalę.Miał dobrą próbę.We wszystkich prawie krajach w różnych odmianach. W Polsce od XVI w ,równał się wtedy 35 groszom.
*półtalar – odmiana talara, pojawił się równocześnie co talar. również o dobrej próbie.
*szeląg – bity od XVI w i emitowany jedynie dla ziem pruskich. Od czasów Stefana Batorego stały się powszechnie używaną monetą, potem przez zmieniającą się wartość bita w miedzi. Ich wartość nominalna zawsze była równa 1/3 grosza.