Wybrane problemy z psychologii rozwojowej i wychowawczej (W).

Temat: Klucz do uczenia się – podejście Wygotskiego do wczesnej edukacji.

1. Lew Siemianowicz Wygotski - urodził się 17 listopada 1896 na Białorusi a zmarł 10 czerwca 1934 w Moskwie. Był psychologiem i pedagogiem rosyjskim, profesorem w Moskiewskim Instytucie Psychologii Eksperymentalnej, twórcą społeczno-kulturowej teorii poznania i nauczania, która jest jednocześnie teorią edukacji.

2. Podstawowe założenia teorii Wygotskiego:

• Uczenie się nie jest wyłącznie samodzielnym badaniem świata, lecz raczej poznaniem i stosowaniem metod poznawczych, dostępnych w danej kulturze,

• Kultura, otaczające środowisko i język stanowią główny element psychicznego rozwoju dziecka,

• Najważniejsze jest pokazanie dzięki uniwersalnych umiejętności myślowych wspólnych dla wszystkich ludzi i umożliwiających odniesienie sukcesu w dowolnych przedsięwzięciach,

• Nauczanie nie powinno bazować na umiejętnościach dziecka w danym momencie, lecz zawsze powinno być nastawione na zdobywanie przez nie nowych umiejętności.

3. Zadania nauczyciela:

• Nauczycielom Wygotski daje teoretyczne podwaliny skutecznej praktyki. Określa kluczowe elementy udanego nauczania, uczenia się o rozwoju – w taki sposób, że można powiedzieć do siebie samego: „Ach, oto, dlaczego robię to, co robię! Więc to dzieje się w umyśle dziecka.

• Wierzył, że prawdziwa edukacja nie polega na samym przyswojeniu określonej wiedzy lub umiejętności – polega na rozwoju umiejętności uczenia się dzieci, czyli ich umiejętności jasnego i kreatywnego myślenia, planowania i realizowania swoich planów oraz komunikowania swojego rozumienia na wiele sposobów.

• Wierzył, że może zostać to osiągnięte poprzez zapewnienie dzieciom zestawu narzędzi kulturowych, przydatnych w myśleniu i tworzeniu.

• Społeczno – kulturowa teoria Wygotskiego stanowi podstawę teoretyczną programu „Klucz do uczenia się”, który powstał w Wielkiej Brytanii - jego najważniejszym celem jest nauczenie dzieci jak zdobywać wiedzę i umiejętności.

4. Porównanie teorii Wygotskiego oraz Piageta – teoria rozwoju.

WYGOTSKI	PIAGET
Teoria kulturowo – historyczna.	Teoria biologiczna.
Uczenie się prowadzi do rozwoju dziecka.	Rozwój prowadzi do uczenia się.
Dziecko i świat społeczny dookoła niego.	Dziecko i obiekty, które znajdują się w jego otoczeniu.
Aby dziecko było niezależnym uczniem trzeba go wyposażyć w odpowiednie narzędzia. Jednak nie stanie się nim już w wieku trzech lat.	Dziecko staje się niezależnym uczniem samoistnie już w wieku trzech lat
Ważne jest jak robimy to z dzieckiem.	Ważne jest to, co robimy z dzieckiem.
Wiedza to ko-konstrukcja.	Wiedza to konstrukcja.
Skupia się na tym, kim dziecko może się stać, jaki jest jego potencjał.	Skupiał się na tym, kim dziecko jest teraz.
Skupia się na doświadczeniach społecznych dziecka, które prowadzą do jego rozwoju.	Skupia się na tym, co jest wewnątrz dziecka i zmianach biologicznych.

5. Porównanie teorii Montessori i Wygotskiego – pedagogika przedszkolna.

6. WYGOTSKI	MONTESORI
   Praca grupowa, komunikacja	Praca indywidualna
   Nauczyciel jest widoczny	Nauczyciel jest niewidoczny
   Rozwija myślenie symboliczne	Rozwija myślenie sensomotoryczne
   Niepewność w wykonywanych zadaniach, bo na jedno pytanie może być wiele odpowiedzi	Pewność w wykonywanych zdaniach
   Atmosfera jest nie komfortowa gdyż są pewne problemy w głowie do rozwiązania	Atmosfera jest komfortowa
   Przed dzieckiem są stawiane wyzwania	Dziecko otrzymuje wsparcie
   Narzędzia kulturowe	Obiekty materialne
   Skoncentrowanie na nauczaniu	Skoncentrowanie na dziecku
   Niepewność rozwiązań	Pewność rozwiązań
   Odpowiedzi wieloznaczne	Odpowiedzi jednoznaczne

   Klucz do uczenia się – podstawowe założenia.

Klucz do uczenia się to nowatorski program edukacyjny opracowany przez wybitnych pedagogów i psychologów rosyjskich i angielskich na podstawie teorii i badań Lwa Wysockiego. System edukacji funkcjonujący w Polsce, ale także w wielu innych krajach świata, nastawiony jest na zapamiętywanie i odtwarzanie informacji.

Program ten oferuje zupełnie inne podejście:

• Zamiast uczyć dziecko odtwarzania zapamiętanych informacji, uczy samodzielnego myślenia i szybkiego nabywania wiedzy.

• Wykorzystuje posiadane przez dziecko umiejętności do rozwijania obecnych i nabywania nowych zdolności.

• Rozwija umiejętności, które będą przydatne dziecko w szkole np. zdolność do wynajdywania niestandardowych rozwiązań.

• Podstawowym jego założeniem jest praca w grupie, dzięki której dziecko ma możliwość poszerzania swoich horyzontów. Dzieci pracując tą metodą pobudzają się wzajemnie do poszukiwania nowych, bardzo różnorodnych rozwiązań. Podczas pracy grupowej dziecko przechodzi od myślenia o sobie, jako jedynym centrum zainteresowania do myślenia o sobie, jako ważnym elemencie całej społeczności.

• Wzmacnia poczucie wartości dziecka gdyż nauczyciel utwierdza je w tym, że każdy jego pomysł jest wartościowy, że jest ważnym i wyjątkowym uczestnikiem grupy, a to, co mówi jest ciekawe i potrzebne,

• Celem jest budowanie trwałych fundamentów dających podstawy solidnej i usystematyzowanej wiedzy.

• Uwzględnia on fakty, że, najszybszy rozwój mózgu człowieka następuje do 6 roku życia, dlatego dziecko może w tym czasie rozwinąć większość swoich zdolności, od których będzie zależała jego nauka w późniejszym życiu. W tym okresie powstaje największa liczba połączeń nerwowych, więc jest to decydujący czas dla rozwoju dziecka, które uczy się poprzez zabawę. Jest to jedyny okres w życiu, kiedy uczenie się jest łatwe, radosne a przede wszystkim najbardziej efektywne.

7. Konstrukcja programu.

Głównym przesłaniem tego programu skierowanym do pedagogów jest pogląd, że nauczyciel ma pomóc dziecku otworzyć drzwi do uczenia się wszystkiego. Zatem ma ono od niego otrzymać klucz uniwersalny.

Współtwórczynią wszystkich 19 modułów programu jest Galina Dolya. Do każdego z tych modułów dopasowane są odpowiednie zajęcia.

Umiejętności uczenia się są tym, co określana tempo i elastyczność, z jaką przyjmujemy oraz jesteśmy w stanie zastosować nową wiedzę i umiejętności. Dzieci muszą posiadać umiejętności językowe, matematyczny, muzyczne, fizyczne, wizualne, intrapersonalne oraz interpersonalne, ale także umiejętności komunikatywne, samoregulacji i umiejętności poznawcze. Dzieci muszą być zrozumiane przez innych i muszą być w stanie zrozumieć innych. Powinny mieć umiejętność planowania i kierowania swoją własną uwagą i zachowaniem. Według klucza gotowość szkolna nie oznacza opanowania umiejętności czytania, pisania i liczenia. Jest to gotowość nauczenia się jak pisać, czytać i liczyć, bo rozwijając umiejętności rozwijamy możliwości.

Kluczem do ludzkiej inteligencji jest umiejętność wykorzystywania różnego rodzaju narzędzi. Oprócz narzędzi fizycznych odkryliśmy również narzędzia psychologiczne, które poszerzają nasze umiejętności umysłowe. Tymi narzędziami są systemy symboli, które wykorzystujemy do komunikowania się i do analizowania rzeczywistości. Obejmują one znaki, symbole, mapy, plany, cyfry, notacja muzyczna, schematy, modele, obrazy a przede wszystkim język. Najbardziej uniwersalnym narzędziem kulturowym jest język. Wygotski twierdził, że myśl jest uzewnętrznionym językiem. W trakcie zabawy, małe dzieci na bieżąco komentują rozwój akcji: a teraz pociąg okrąża wieże, i teraz uderza w wieże i ojej wieża się przewraca. Te wypowiedzi to wewnętrzne monologi i wraz z upływem czasu zewnętrzny monolog zostaje uwewnętrzniony przybierając formę myśli. Oznacza to, że rozwój myśli jest determinowany lingwistycznymi umiejętnościami.

Istotną rolę, zatem odgrywają wskazówki i narzędzia dostarczane dziecku, dorośli mają dać pomoc dziecku a nie robić czegoś za nie. Głównym i niezbędnym czynnikiem w rozwoju są wskazówki. A więc każdy nauczyciel powinien sobie stworzyć taką magiczna skrzynkę z narzędziami i świadomie z nich korzystać, aby osiągnąć zamierzony cel. Może ona mieć charakter symboliczny bądź dosłowny. Symboliczna skrzynka z narzędziami to wszystkie techniki i metody, które stosujemy wobec dziecka a dosłowna to wszytki namacalne, materialne przedmioty.

8. Strefa najbliższego rozwoju.

Strefa najbliższego rozwoju to powszechnie stosowane pojęcie wywodzące się z pism Wysockiego. Jest ona miejscem spotkania się dziecka i osoby dorosłej. Właśnie, dlatego rola nauczyciela w kształceniu jest kluczowa. W rozwoju umiejętności dziecka nauczyciel może kierować je ku działaniom lub zadaniom, które będą nieco przewyższać jego obecne możliwości. Dzięki takiemu przewodnictwu dzieci mogą realizować zadania wykraczające – w ramach określonych granic- poza ich umiejętności. Granice te to właśnie sfera najbliższego rozwoju, która określona jest, jako różnią pomiędzy poziomem rozwiązywanych zdać, które mogą zostać zrealizowane pod przewodnictwem osoby dorosłej a poziomem zadań, które moa stać realizowane samodzielnie.

Z tej teorii, która jest edukacją rozwojową wynikają dwa sposoby postrzegania pojęć: pojęcia codzienne – spontaniczne, wynikające z otoczenia codziennego oraz pojęcia naukowe oraz myśli – wypływające od osoby dorosłej np. w trakcie rozmowy.

Wynikają też z tego dwa typy uczenia się: bezpośrednie, czyli przypadkowe, uczenie na zasadzie bodziec -> dziecko -> reakcja oraz pośrednie, czyli zamierzone, uczenie na zasadzie bodziec -> dziecko -> mediacja, narzędzie dorosłego -> reakcja.

9. Rola zabawy w edukacji.

Wygotski podkreśla także ogromną rolę zabawy gdyż to właśnie w niej dziecko zachowuje się ponad swój wiek, wychodzi ponad swoje codzienne zachowanie można powiedzieć, że w zabawie dziecko nijako przerasta się o głowę. W czasie zabawy dzieci są zaangażowane w wyobrażone sytuacje, z wyraźnymi rolami i regułami. Działania dzieci w zabawie są wyraźnie zdominowane przez rolę. To prowadzi do większego stopnia samoregulacji. Podczas zabawy dziecięca koncentracja i zaangażowanie w zadanie są znaczenie większe niż podczas wykonywania czynności o charakterze akademickim stworzonych przez nauczyciela. Najlepsza zabawa jest zabawa z wyobraźnią. Podczas której tylko nauczyciel ma wiedzieć, że uczy czegoś specjalnego podczas tej zabawy.

Ważną rolę w procesie edukacji odgrywa samoregulacja, czyli samoświadomość, która oznacza umiejętność tworzenia planów i wdrażanie ich w życie. To ważna wczesna funkcja poznawcza. Bez nacisku nauczyciela na samoregulację każdy program skazany jest na niepowodzenie. Aby się uczyć dziecko musi do pewnego stopnia umieć kierować, dyrygować, zarządzać i określać kolejność działań a także kontrolować swoje zachowanie.